Buitenlandse stages voor magistraten. Geselecteerde kandidaturen in het kader van de oproep en gerealiseerde stages van magistraten

Transcriptie

1 B U I T E N L A N D S E S T A G E S V O O R M A G I S T R A T E N Buitenlandse stages voor magistraten Geselecteerde kandidaturen in het kader van de oproep 2000 en gerealiseerde stages van magistraten uit de selecties 1998 en 1999

2 Coördinatie voor de Stichting: Gerrit Rauws, directeur Pierre Martin Neirinckx, opdrachthouder Anne Vigneron, assistente Redactie: Ria Goris, Anne Guyaux, Michel Teller Vertaling: Anne Becu Grafisch werk: Casier/Fieuws Koning Boudewijnstichting Secretariaat Stages in het buitenland voor magistraten Brederodestraat Brussel Tel.: Fax: ISBN: Wettelijk depot: D/2000/2893/30 NUGI: 699 Verantwoordelijke uitgever: Luc Tayart de Borms, Brederodestraat Brussel

3 B U I T E N L A N D S E S T A G E S V O O R M A G I S T R A T E N Buitenlandse stages voor magistraten Geselecteerde kandidaturen in het kader van de oproep 2000 en gerealiseerde stages van magistraten uit de selecties 1998 en 1999

4 De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke instelling van openbaar nut. Als geschenk bij de 25 ste verjaardag van Zijn troonsbestijging in 1976, verkoos Koning Boudewijn de oprichting van een Stichting die ten dienste zou staan van de bevolking. Artikel 1976 van de statuten omschrijft haar opdracht als volgt:... het nemen van initiatieven ter verbetering van de levensomstandigheden van de bevolking, met inachtneming van factoren van economische, maatschappelijke, wetenschappelijke en culturele aard. Met andere woorden: de Koning Boudewijnstichting wil maatschappelijke problemen en uitdagingen aanpakken door solidariteit en vrijgevigheid te stimuleren, en door op te treden als katalysator van duurzame veranderingen. Om de generositeit te promoten, biedt de Stichting particulieren, verenigingen en bedrijven de mogelijkheid om fondsen op te richten die vernieuwende projecten en acties ondersteunen. Met de formule van Transnational Giving Europe en de King Baudouin Foundation U.S., Inc. moedigt de Koning Boudewijnstichting de vrijgevigheid aan over de landsgrenzen heen. Naast de giften van talloze schenkers (op PCR ) die een constante aanmoediging betekenen, is ook de dotatie van de Nationale Loterij essentieel voor de impact van de Stichting. Drie thema s staan centraal in haar projecten en campagnes: het bevorderen van welvaart en welzijn, het meewerken aan de dynamiek van het maatschappelijk samenleven, en het stimuleren van de persoonlijke ontplooiing en ontwikkeling. Concreet betekent dit dat de Stichting initiatieven ontwikkelt rond armoede en sociale uitsluiting, arbeid en tewerkstelling, duurzame ontwikkeling in socio-economische sectoren, justitie en lokaal bestuur, de ontwikkeling van de burgersamenleving, media, vorming, en cultuur en sport. De Koning Boudewijnstichting vervult een forumfunctie door deskundigen en burgers rond de tafel te brengen. Verder stimuleert ze het denken op langere termijn en sensibiliseert de bevolking rond thema s die haar na aan het hart liggen.

5 Koning Boudewijnstichting Brederodestraat Brussel Tel.: Fax: met de steun van de Nationale Loterij

6 VOORWOORD Voorwoord Meewerken aan de dynamiek van het maatschappelijk samenleven, behoort tot de prioritaire activiteiten van de Koning Boudewijnstichting. De relatie tussen burger, recht en samenleving neemt daarbij een bijzondere plaats in. Sedert enkele jaren ondersteunt de Stichting via projectoproepen ('justitie in beweging') allerlei initiatieven die nieuwe impulsen binnen de gerechtelijke wereld stimuleren. Daarnaast kunnen magistraten bij de Stichting een buitenlands stageproject indienen. Ze krijgen daarbij de kans om even afstand te nemen van de eigen manier van werken, de horizon te verruimen en kennis te maken met vernieuwende initiatieven in het buitenland. Deze formule steunt dynamische en veelbelovende magistraten: de stages kunnen beschouwd worden als een voortgezette vorming, maar betekenen ook een erkenning van de deskundigheid van die magistraten. Tijdens de stages leggen de bursalen contacten met buitenlandse collega's die rond dezelfde problematiek werken. Ze wisselen ervaringen uit en kunnen zo een internationaal netwerk van contacten uitbouwen. In deze brochure worden de magistraten (en hun stageproject) voorgesteld die vorig jaar zijn vertrokken om diverse aspecten van wetgeving en/of rechtspleging na te gaan. Heel wat Europese landen werden bezocht, maar ook verder gelegen oorden, zoals de Verenigde Staten, Canada en Nieuw-Zeeland. En net als bij de vorige groep bursalen (1998), bestreken de stages zeer uiteenlopende onderwerpen, gaande van bijzondere politietechnieken, jurisdictie over handelingsonbekwamen, innoverende methoden om met jeugddelinquentie om te gaan, strafuitvoeringsrecht en legistiek tot het toegankelijker maken van onze rechtbanken voor rechtszoekenden en efficiënter rechtbankmanagement. Allemaal kwamen ze terug met frisse ideeën om de werking van het gerecht te verbeteren en om veranderingen in ons rechtssysteem op gang te helpen brengen. Tijdens de gesprekken die de magistraten achteraf met de Stichting gevoerd hebben, formuleerden zij een aantal interessante suggesties voor de opvolging van de stages in België. Eén ervan is de ondersteuning van initiatieven die kunnen bijdragen tot de verspreiding op ruimere schaal van de opgedane kennis in het buitenland (bv. door studiedagen, vormingssessies, rondetafelgesprekken, pilootprojecten,...). Bursalen kunnen vanaf nu dergelijke projecten voor financiële ondersteuning bij de Stichting indienen. Pagina 3

7 VOORWOORD In 2000 selecteerde een onafhankelijke jury voor de derde keer de kandidaatsdossiers die bij de Stichting werden ingediend. De jury stelde het licht op groen voor zestien magistraten, waarmee u kennis kan maken in het tweede deel van de brochure. Zij zullen in de loop van 2001 hun stageproject realiseren. Door op stage te vertrekken, getuigen de magistraten van hun wil om bij te dragen tot een humanere en efficiëntere justitie. Daarvoor zijn ze bereid om de nodige tijd en energie in hun project te steken. Ze verwachten vooral dat hun ervaringen concreet kunnen worden gevaloriseerd in de Belgische rechtspraktijk. Veel magistraten wijzen erop dat enkele dagen of maximum drie weken echter weinig betekenen in het licht van een gehele carrière. Het gaat om een eerste stap die ze wensen verder te zetten op een meer gestructureerde wijze, zowel voor henzelf als voor hun collega's. Bij het lanceren van de vierde oproep voor buitenlandse stages voor magistraten, hoopt de Stichting een stap dichter te hebben gezet bij de realisatie van deze wens. Koning Boudewijnstichting december 2000 Pagina 4

8 VOLBRACHTE STAGES (BURSALEN 1998)

9 Nota voor de lezer In dit deel van de publicatie treft u de laatste, nog niet eerder gepubliceerde stagerapporten aan van de bursalen die in 1998 werden geselecteerd.

10 Philippe ADRIAENSEN Bursalen 1998 Volbrachte stages Door efficiëntere selectie en management kunnen dossiers sneller afgehandeld Philippe ADRIAENSEN worden Huidige functie Raadsheer, Hof van beroep te Antwerpen Doel stage De toepassing van geschillen-behandeling en de evolutie in het zeerecht in Groot- Brittanië bestuderen. Stageplaats London (sollicitors bureaus, International Maritime Organisation, Lloyd s) Rechters krijgen een pro-actieve rol Anders dan bij ons heeft een rechter in Groot-Brittanië heel wat invloed op het verloop van een civiel geding en op de procedures voorafgaand aan het geding. Een en ander is het gevolg van een herziening van regels in civiele geschillen, de zogenaamde Woolf s Reform van Enkele krachtlijnen van deze herziening: De rechtbank moet aan case management doen De rechter krijgt een actieve rol toebedeeld in de voorbereiding en de behandeling van een zaak. Hij moet namelijk de partijen aanmoedigen onderling een akkoord te treffen op het risico de gedingkosten - en die zijn niet gering - te moeten betalen bij vaststaand onredelijk gedrag. De rechter kan gebruik maken van civil procedure rules, practice directions en court orders om aan actief case management te doen. Concreet betekent dit dat de rechtbank handelt op basis van een standaard reglement en een aantal pre-action protocollen om de partijen aan te zetten tot een buitengerechtelijk vergelijk. Geldelijke sancties fungeren daarbij als stok achter de deur. Pagina 7

11 Bursalen 1998 Volbrachte stages Philippe ADRIAENSEN Een driesporensysteem Als hulpmiddel voor het zo efficiënt en snel mogelijk afwerken van dossiers, werd er in Groot- Brittanië een driesporensysteem ontwikkeld. Een dossier wordt van meet af aan ondergebracht in één van de volgende drie sporen of tracks: small claim track: voor dossiers die zaken tot en met pond behelzen ; fast track: voor zaken waarmee geldelijke belangen tussen de en pond gemoeid zijn, en die niet langer dan één dag in beslag nemen ; multi track: voor zaken die een groot publiek aanbelangen en/of belangrijke geldsommen betreffen. In de afhandeling van deze zaken is een grote flexibiliteit ingebouwd in overeenstemming met hun complexiteit. Door een pro-actief optreden, duidelijke procedures en gestandaardiseerde vormen van geschilhantering krijgt de rechter sinds de Woolf s Reform een grote mate van verantwoordelijkheid voor het goed verloop van een proces. Dat kan men gerust een aardverschuiving noemen in vergelijking met de voormalige procedures die te langdradig en kostelijk waren om van effectief management te spreken. Vanzelfsprekend staat of valt heel dit systeem met de competentie van rechtbanken om sancties op te leggen bij het niet naleven van de richtlijnen. Mogelijke implicaties voor de Belgische praktijk Om de toenemende instroom van zaken op het Hof van beroep te kunnen beheersen, zijn structurele maatregelen van blijvende aard nodig. De hoven van beroep dienen een actieve rol toebedeeld te krijgen in de voorbereiding en de behandeling van een zaak. Verder is er bijstand nodig van referendarissen en een ontlasting van een aantal routine-verplichtingen. Een auto-responsabilisering van de magistratuur vereist dat zij de nodige wapens in handen krijgt om de strijd te kunnen aanbinden met de gerechtelijke achterstand. Zaken worden best ingeleid in een kamer met een alleenzetelende raadsheer (rolregeling) die in samenspraak met de partijen het verdere verloop zal bepalen. Dit kan via een filterkamer met korte debatten, via een collegiaal samengestelde kamer of via (externe) bemiddeling. Na gedachtenwisseling met alle actoren met het oog op conflictbemiddeling, kan de magistraat pro-actief optreden. Het reeds bestaande protocol-akkoord met de vertegenwoordigers van de onderscheiden balies is een geschikt werkmiddel. Het verdient meer aanmoediging en zou best meer bindende kracht krijgen. Pagina 8

12 Jacques BONNIVERT Bursalen 1998 Volbrachte stages Samenwerken in vertrouwen Jacques BONNIVERT Huidige functie Substituut van de procureur des Konings te Verviers (afdeling jeugd, zedenmisdrijven, verdovende middelen en internationale zwendel in gestolen voertuigen) Doel stage Observeren hoe justitie in Ierland werkt, vooral bij onderzoeken door de politie zelf en meer bepaald op het vlak van jeugdbescherming. Stageplaats In Dublin: het Office of the Director of Public Prosecutions, Chief'State Solicitor Office, Garda National Juvenile Office, Eastern Health Board, Forensic Science Laboratory, Children's Court. Het rechtssysteem van de Ierse Republiek berust op heel andere grondslagen dan het systeem op het Europese vasteland: a priori zou het dus erg moeilijk, om niet te zeggen onmogelijk moeten zijn om er praktijken en ideeën te gaan bekijken die ook bij ons kunnen worden toegepast. Toch kan het systeem inspiratie geven op bepaalde punten, bijvoorbeeld wat minderjarigen betreft, ook al zijn de algemene aanpak van jeugddelinquentie en opvang van kinderen in gevaar er in wezen gelijkaardig. Op dat vlak zijn er dus geen echt grote verschillen, noch qua voorgestelde oplossingen, noch wat hun beperkingen betreft. De Ierse jeugdrechters worden net als hier geconfronteerd met een nijpend tekort aan opvang-mogelijkheden in open of gesloten instellingen. En dat geldt zowel voor delinquente jongeren als voor minder-jarigen in gevaar. De politieagent: een vertrouwenspersoon in de buurt Er bestaat wel een groot verschil met het Juvenile Diversion Programma van de Ierse politie: de politie beschikt daarin over de discretionaire macht om, alvorens vervolging in te stellen, een jongere die op het ogenblik van de feiten geen 18 jaar is, een waarschuwing te geven als hij bekent dat hij het misdrijf heeft begaan en als de ouders bereid zijn om mee te werken en de raad van de politieman over de jongere in kwestie te volgen. Die waarschuwing kan informeel zijn en bijvoorbeeld door de wijkagent in zijn bureau worden gegeven, maar kan ook 'formeel' zijn en door de officier van het district worden uitgesproken. Het resultaat is vrij indrukwekkend: 89% geslaagde gevallen op eerste waarschuwingen. Daarbij moet worden gepreciseerd dat de politie in Ierland over een zeer ruime onderzoeksbevoegdheid beschikt: het is de politie die het hele onderzoek doet en de zaak wordt pas aan een 'solicitor' (een door de Staat aangeduid jurist) doorgegeven wanneer het onderzoek rond is. Pagina 9

13 Bursalen 1998 Volbrachte stages Jacques BONNIVERT Dat getuigt van een totaal andere mentaliteit dan bij ons: terwijl wij in België of in Frankrijk steeds achterdochtiger staan tegenover de politie hebben de Ieren echt vertrouwen in hun politiemensen en de verschillende sociale actoren (school, politie, familie, sociale diensten, gerechtelijke kringen ) werken er nauw mee samen. Het is natuurlijk niet mogelijk om een bepaalde aanpak, die uit een algemene ingesteldheid voortvloeit waarin respect voor de instellingen traditioneel belangrijker is, zomaar ook hier toe te passen. Maar Jacques Bonnivert kan niet ontkennen dat hij een heel gunstige indruk heeft over de manier waarop de zaken over het Kanaal worden aangepakt en is dan ook voorstander van grotere autonomie voor de politie. Als de politiemensen beter zouden worden opgeleid en een onderzoek in grotere onafhankelijkheid zouden kunnen leiden, zouden de magistraten van een aantal kleinere zaken verlost zijn of zouden ze deze sneller en doeltreffender kunnen behandelen. 'De Ierse politie, zegt hij, staat echt dicht bij de mensen: elke politieman die aan het programma meewerkt volgt "zijn" minderjarigen heel goed en werkt met de ouders, de school en andere verenigingen samen om oplossingen te vinden zodat de jongere niet in de criminaliteit terechtkomt en zijn evenwicht vindt, bijvoorbeeld door aangepaste vrijetijdsactiviteiten. Het accent ligt dus op preventie.' Ook bij de opvang van minderjarigen in gevaar staan vertrouwen en samenwerking centraal, op een manier die ons verbaast en die wij zelfs benijden. Die opvang gaat uit van de zogenaamde 'Health Boards' die bestaan uit sociale en gezondheidswerkers die voortdurend nauw contact houden met de risicogezinnen uit hun sector en met de politie en de school. Zij moeten nagaan welke kinderen gevaar lopen en zij beschikken over uitgebreide bevoegdheden om in te grijpen. De Health Board kan beslissen om het kind alleen maar in het gezin te volgen of om het in een pleeggezin of instelling te plaatsen, of nog om een jongere de mogelijkheid te geven om zelfstandig te gaan wonen in een structuur waar een maatschappelijk werker de minderjarigen in kwestie begeleidt. De 'District Courts' hebben een groot vertrouwen in die 'Health Boards', in hun analyses en voorstellen. De samenwerking tussen rechter, politie en Health Board verloopt goed, elke instantie heeft rechtstreeks contact met de andere, zonder overdreven formalisme. Dankzij het systeem zijn de dossiers overzichtelijker en kunnen ze ook sneller worden behandeld. De nadruk op preventie, op vereenvoudiging, op samenwerking en op wederzijds vertrouwen tussen de betrokken diensten zijn juridische en menselijke aspecten die ook bij ons belangrijk zijn in de reflectie over een doeltreffender werking van justitie. Op dat vlak geeft Ierland alvast een goed voorbeeld. Pagina 10

14 Philippe de HEMRICOURT de GRUNNE Bursalen 1998 Volbrachte stages Openstaan voor een andere rechtscultuur Philippe de HEMRICOURT de GRUNNE Huidige functie Substituut van de procureur des Konings te Brussel Doel stage Het Engelse strafrechtelijk systeem bestuderen vanuit een drievoudige invalshoek: de balie, de hoven en rechtbanken, de onderzoeksdienst (CPS). Stageplaats De Royal Courts of Justice, de Barrister Chambers en de Crown Prosecution Service (CPS) Het was de bedoeling om na te gaan hoe een systeem, dat op heel andere principes dan het onze is gebaseerd, blijkbaar efficiënter werkt. In de praktijk moet men vaststellen dat in het Engelse recht de rollen beter omschreven zijn en dat de procedure, de feiten en de organisatie door grotere transparantie worden gekenmerkt. Volgens Philippe de Hemricourt de Grunne voelt men er ook 'de bekommernis om méér respect voor justitie, wat zijn oorsprong vindt in een sterkere burgerzin.' Het Engelse systeem is om meer dan één reden doeltreffender: de strikte navolging van de uurroosters werkt tijdbesparend, justitie beschikt er over meer instrumenten en middelen en het schriftelijke en het mondelinge vullen er elkaar aan (de protagonisten overhandigen elkaar de schriftelijke documenten vóór het proces begint). Een Engels rechter is polyvalent: hij kan zowel in burgerlijke zaken als in strafzaken zitting houden ; hij is mobiel, wat betekent dat hij niet aan één arrondissement is gebonden en hij vonnist meteen, de uitspraak volgt dus meteen op de zitting. In sommige gevallen kan dezelfde rechter ook beslissen over de wenselijkheid van hoger beroep, met het oog op het algemeen belang. Bovendien wordt alles uitgeschreven en krijgen de partijen daar een afschrift van. De mogelijkheid om schuldig te pleiten ('Plea of Guilty') betekent dat er in 90% van de gevallen alleen over de straf wordt gepleit, wat natuurlijk een aanzienlijke tijdwinst betekent. Pagina 11

15 Bursalen 1998 Volbrachte stages Philippe de HEMRICOURT de GRUNNE Soepel en toch strikt De Crown Prosecution Service (CPS) is een instelling die in 1985 werd opgericht om een grotere onafhankelijkheid van justitie en een objectievere strafrechtprocedure te waarborgen. Vroeger was het alleen de politie die tot vervolging besliste en het onderzoek werd gedaan door of in naam van de politiediensten, zonder tussenkomst van een magistraat. De CPS beslist nu niet alleen over vervolging maar fungeert ook als doorgeefluik tussen de politie, de verdediging en de rechtbanken. De oprichting van die dienst toont aan hoe het Engelse recht, dat nochtans sterk in de traditie verankerd is, toch andere invloeden toelaat en veranderingen invoert om justitie onpartijdiger te maken. Het is tegelijk erg soepel en erg strikt. Volgens Philippe de Hemricourt de Grunne kunnen wij ons op het Engelse systeem inspireren, zonder nochtans ons systeem helemaal te veranderen: 'Als je niet verder kijkt dan de buitenkant, kun je niets doen. De fundamenten van beide systemen zijn immers totaal anders. Maar met een beetje verbeelding, overleg en openheid van geest, kunnen elementen ervan ook in ons recht worden toegepast, net zoals het Engelse strafrecht zich ook voor bepaalde beginselen uit het continentale recht heeft opengesteld.' Mogelijke implicaties voor de Belgische praktijk Concreet zouden de drie onderstaande principes snel een deel van onze gerechtelijke achterstand kunnen helpen oplossen: het invoeren van zittingen voor korte pleidooien, waarbij de verdediging, in akkoord met het openbaar ministerie, alleen over de straf zou pleiten, zoals in de Engelse 'Plea of Guilty'- procedure ; het uitwisselen van schriftelijke conclusies tussen de partijen op het proces: zij zouden de rechter tijdig moeten worden bezorgd zodat de betrokken actoren op het ogenblik van de debatten reeds de argumenten kennen ; de aanwezigheid van stenodactylografen op de zitting zou de interne organisatie sterk vergemakkelijken: dat zou heel wat fouten voorkomen en zou de zitting ook heel wat transparanter maken. Hervorming van justitie is niet alleen een kwestie van wetgevende maatregelen en van middelen: het is een proces op lange termijn, waarin de zaken op een positieve manier in vraag worden gesteld en waar de betrokkenen de wil moeten hebben om aan uitwisseling te doen. Pagina 12

16 Guy DELVOIE Bursalen 1998 Volbrachte stages Ondersteuning voor eigen managementsmodellen Guy DELVOIE Huidige functie Magistraat-coördinator, Hof van beroep te Brussel Doel stage Doorgedreven kennis verwerven van de theoretische en praktische aspecten van rechtbank-management. Stageplaats Institute for Court Management, Virginia, en the seventh circuit Court of Appeal, Chicago, U.S.A. 'Efficiënt beheer op basis van goede analyses' Het ingediende project was géén stage in de eigenlijke zin van het woord. Zoals in de aanvraag uitdrukkelijk gesteld en geargumenteerd, ging het om een opleidingsprogramma inzake rechtbankmanagement voor hoofdzakelijk Amerikaanse, maar ook buitenlandse deelnemers. Het programma omvatte een theoretisch gedeelte, dat verder uitgewerkt diende te worden in de vorm van een eigen managementsproject gedurende negen maanden in het eigen gerecht, het schrijven van een thesis hierover en een stage in een Amerikaans Hof van beroep. Concepten en praktijken van management In het eerste deel van het programma stonden niet zozeer het concrete rechtbankmanagement maar eerder de ontwikkeling van leiderschapstechnieken centraal. Dit gedeelte was minder aangepast aan de deelname van buitenlandse geïnteresseerden dan verhoopt. Niettemin bevatte het een kennisname met specifieke concepten uit het Amerikaanse rechtbankmanagement, zoals het differentiated case management, case flow management en het concept van het rechtscollege als een organisatie die zelfregulerend is, maar wel verantwoording dient af te leggen. Het impact hiervan op de efficiëntie en op het oplossen van problemen kwam eveneens aan bod. Uitwerken van managementsproject De opvolging van een eigen project door de Amerikaanse supervisor was zeer intensief en kritisch en had een onmiddellijk impact op het eigen werkterrein door de gewonnen inzichten in managements-analyses, in statistische verwerking en aanwending van gegevens, in het systematisch verzamelen en aanwenden van strategische informatie over de eigen werkprocessen, enzovoort. Dit resulteerde in een eindwerk over de manieren om het rechtbankmanagement van het Hof van beroep positieve impulsen te geven. Pagina 13

17 Bursalen 1998 Volbrachte stage Guy DELVOIE Mogelijke inplicaties voor de Belgische praktijk De opgedane ervaring blijkt van grote praktische waarde en stimulerend voor de ontwikkeling van een reële managementscultuur. Rechtbankmanagement komt slechts langzaam op gang in België en dat heeft te maken met de aard van de gerechtelijke organisatie: eerder dan een zelfregulerend organisme dat verantwoording dient af te leggen, werkt ons gerechtelijk systeem als een machine, die niet verantwoordelijk is voor de toevoer van brandstof. Een machine kan niet ter verantwoording geroepen worden voor het feit dat de machinist er te weinig olie in gegoten heeft. Eerst wanneer de mogelijkheden tot autonoom budgetbeheer verhoogd worden, kan er sprake zijn van echte managementsmogelijkheden. Maar ook binnen het huidig kader bleek het mogelijk om met een doordacht management successen te boeken. Meer bepaald op een van de voornaamste punten van wrevel voor de rechtzoekenden: de te lange procesduur. Een uitgekiend systeem van procesmanagement laat toe de gemiddelde duur van een proces in beroep met achttien maanden te verminderen. In de huidige stand van de wetgeving kan het hof dit systeem niet aan de advocaten opdringen. Daarom is het uitgangspunt dat het hof aan advocaten die snel(ler) vooruit willen, zijn actieve deelname verleent in een systeem van vereenvoudigde en versnelde toepassing van de meest doeltreffende wettelijke regels in verband met de voortgang van het proces. Dit wordt gekoppeld aan een ontradingspolitiek t.o.v. van andere, minder efficiënte, tijdrovende en kostelijke procedures. Het systeem kent een opzienbarend succes: het wordt thans toegepast in ruim 60 % van de (nieuwe) dossiers en leidt in die dossiers tot een vermindering van de advocatentijd van gemiddeld méér dan 23 maanden tot amper 5 maanden. Ten gevolge van dit groot succes dreigt er echter, verderop in de procesdoorloop, een flessenhalsprobleem te ontstaan. Meer dossiers worden op korte tijd ingediend voor behandeling door het Hof en -tenzij de mogelijkheden van het Hof vergroten om efficiënt te reageren op deze vraag- lijkt de gewonnen tijdwinst in de volgende fase weer verloren te gaan door het langer worden van de wachttijden binnen het hof zelf. Dit project bewijst dat de procesduur gevoelig kan ingekort worden door beter management. De vraag aan de overheid om uit dergelijke, op het terrein ontwikkelde projecten, lering te trekken en de rechtbanken beter te ondersteunen in hun pogingen daartoe, is groot. Pagina 14

18 Guido DE PALMENAER Bursalen 1998 Volbrachte stages Werken aan beter onthaal van rechtszoekenden Guido DE PALMENAER Huidige functie Vrederechter, Vredegerecht te Oostende Doel stage Bestuderen van het onthaal en de informatieverstrekking op eerstelijnsrechtbanken in de ons omringende landen. Stageplaats Eerstelijnsrechtbanken en nationale verenigingen van eerstelijnsrechters in Frankrijk, Luxemburg, Italië, Nederland, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland (laatste land nog niet bezocht) Manieren om de rechtszoekenden wegwijs te maken in gerechtsgebouwen Heel wat gerechtsgebouwen, zeker in de grotere arrondissementen, blijken een doolhof te zijn voor rechtszoekende burgers. Is dat ook in onze buurlanden het geval, of heeft men er interessante oplossingen gevonden om de burger wegwijs te maken? Italië Van Italië hebben we op dat vlak niet veel te leren. Er is geen opvang in de gerechtsgebouwen en ook geen andere vorm van informatieverstrekking. Sommige gerechtsgebouwen zijn zo afgelegen dat ze haast niet te vinden zijn. Nederland Het onthaal in Nederlandse gerechtsgebouwen is zeker niet alleen of in eerste instantie ingegeven door klantvriendelijkheid en maakt eerder een defensieve indruk. Deurwachters in de centrale inkomhal en op de diverse verdiepingen van het gerechtsgebouw in Amsterdam controleren bijvoorbeeld nauwgezet de identiteitsgegevens van iedereen vooraleer toegang te verlenen. De griffie en de magistraten worden op afstand gehouden van de burgers. Wel interessant zijn een aantal brochures voor rechtszoekenden, waaronder enkele met de titels u bent gedagvaard en u bent eiser. Een afzonderlijke brochure is er ook voor bewindvoerders van meerderjarige handelingsonbekwamen. Pagina 15

19 Bursalen 1998 Volbrachte stages Guido DE PALMENAER Verenigd Koninkrijk Ook hier staat de defensieve functie van deurwachters voorop en worden burgers afgeschermd van de griffie en van magistraten. Voor een eerste juridisch advies dient een onderhoud aangevraagd te worden. Er worden verschillende brochures beschikbaar gesteld, ook in de talen van de etnische minderheden. Ambtenaren van de stad zorgen ook voor informatie aan minvermogende rechtszoekende burgers, soms zelfs tot in de gerechtsgebouwen. Luxembourg De rechtbanken zijn hier klein en men heeft onmiddellijk toegang tot iemand van de griffie. Volgens een beurtrolsysteem nemen mensen van de griffie het onthaal waar en geven enige informatie over de eerstelijnsrechtbanken. Er zijn geen brochures beschikbaar. Frankrijk Op de Franse rechtbanken wordt een uitgebreide collectie brochures ter beschikking gesteld van de rechtszoekenden. Een bediende van de griffie is verantwoordelijk voor de ontvangstbalie. Mogelijke implicaties voor de Belgische praktijk Voorbereidingen om onze gerechtsgebouwen klantvriendelijker te maken voor de rechtszoekende burger zijn bij ons volop aan de gang. Er werd een signalisatiesysteem uitgewerkt waarbij elke rechtbank zijn eigen kleur toegewezen krijgt. Het is de bedoeling dat een signalering met deze codes binnen afzienbare tijd aangebracht wordt in elk gerechtsgebouw. Er worden momenteel twee brochures uitgewerkt voor rechtszoekenden, naar analogie van de brochures in Nederland. Mogelijk komen er hierna meerdere brochures, toegespitst op specifieke problematieken, zoals de bewindvoering van meerderjarige handelingsonbekwamen. Rechtbanken met meer dan 30 of 35 personeelsleden zouden een juridisch gekwalificeerde beambte mogen aantrekken die verantwoordelijk gesteld zou worden voor informatie en ontvangst van rechtszoekenden. Dit zijn enkele pistes die momenteel, met de steun van het ministerie van justitie, verder uitgewerkt worden. Pagina 16

20 Nadia DE VROEDE Bursalen 1998 Volbrachte stages De islamitische cultuur, anders maar heel rijk Nadia DE VROEDE Huidige functie Eerste substituut aan het Parket van de procureur des Konings te Brussel, afdeling Gezin-Jeugd Doel stage Grondiger inzicht verwerven in de werking en waarden van een land naar islamitisch recht, teneinde delinquenten van Marokkaanse origine in België beter te kunnen aanpakken ; met de Marokkaanse overheid en organisaties een vertrouwensrelatie opbouwen, met name in verband met ouderontvoeringen van kinderen uit gemengde huwelijken. Stageplaats Het Marokkaanse ministerie van justitie, de directie Internationale Betrekkingen, het Hof van beroep van Rabat, de Rechtbank van eerste aanleg en het Parket in Rabat en in Salé, het nationaal instituut voor rechtsstudies, diverse lokale verenigingen. Weg met de stereotiepe voorstellingen Het kan verrassend klinken, maar inzake jeugdbescherming is het Marokkaanse rechtssysteem niet zo vreemd. Het is immers op het Franse systeem geïnspireerd. Maar wat wel sterk verschilt, zijn de oorzaken van de criminaliteit: terwijl hier vooral het verlies van referentiepunten een rol lijkt te spelen, zijn in Marokko vooral de sociaal-economische factoren belangrijk. Omdat veel jongeren behoeftig zijn, bieden de jeugdinstellingen in de eerste plaats onderdak en voeding, maar ook onderwijs en een beroepsopleiding. De Marokkaanse magistraten die Nadia De Vroede heeft ontmoet, waren tegelijk erg gegeneerd over de delinquentie van jongeren van Marokkaanse herkomst in België, maar ook zeer geïnteresseerd in de aanpak van het probleem, vooral in de strafbemiddeling. Zij zouden de contacten graag voortzetten om op de hoogte te kunnen blijven. Nadia De Vroede van haar kant is teruggekeerd met een positief beeld van een zeer rijke cultuur die hier onvoldoende bekend is en met een groot verlangen om er meer over te leren. Dat is in haar dagelijks werk wel belangrijk: 'Als je de cultuur van de andere kent, komt de boodschap beter over en begrijp je ook de ouders beter.' Pagina 17