De ontwikkeling van het bbp op lange termijn 5

Transcriptie

1 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn 5

2 1 Wat bepaalt economische groei? We schrijven Ik was vijf jaar en woonde in Denderwindeke, een landelijk dorp op nauwelijks 20 kilometer van Brussel. Mijn thuis was een kleine boerderij; in de stal was er plaats voor een varken en in de schuur werd hout opgeslagen. Een diepvriezer om vlees en groenten in te bewaren was er niet en dus werd het vlees gepekeld. Af en toe reed er een auto voorbij, meestal die van de graaf van het kasteel van Zandbergen. Bij een familie die een televisie had, ging ik één keer per week naar Schipper naast Mathilde kijken. Vandaag woon ik in Ninove, een provinciestad. Ik kijk niet vaak tv. Mijn drie computers met internetaansluiting zijn een venster op de wereld en ook onmisbare werkinstrumenten. In mijn badkamer kom ik tot rust in het duomassagebad. Met mijn wagen geraak ik overal. Ik kan mobiel bellen over de hele wereld met mijn smartphone. Turkije is mijn favoriete vakantiebestemming, enkele snipperdagen breng ik steevast door in Heerlen, Nederland Reëel bbp per capita voor België (1900 = 100) a Wat is economische groei? b Waarom is die in de afgelopen eeuw niet gelijkmatig verlopen? Bron: Maddison 6 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

3 2 Welke factoren bepalen economische groei? Laat je inspireren door bovenstaande foto s. De productiemiddelen arbeid, kapitaal en technologie bepalen samen de productiemogelijkheden van een land. Ook de infrastructuur die de overheid ter beschikking stelt, is een productiefactor. Vroeger werd de natuur als een aparte productiefactor beschouwd. De onbewerkte bodem die een landbouwer gebruikt, kun je onder natuur indelen, maar eens de bodem verrijkt is met kunstmest wordt hij kapitaal. Omdat de opdeling in natuur en kapitaal moeilijk haalbaar is, brengen we natuur onder bij de kapitaalgoederen. In bijgaande afbeeldingen staan de autofabriek en de machines voor het kapitaal. De werknemers vormen de factor arbeid. De assemblagemethode en de software voor de design van nieuwe automodellen vormen de factor technologie. Een degelijk wegennet, havens en ook een politiek stabiele omgeving zullen de onderneming helpen in haar groei. Zo heeft ook de overheid een bijdrage in de productiemogelijkheden van de fabriek. De productie van deze autofabriek is echter slechts een onderdeel van de totale productie van een land. Je leerde vorig jaar dat macro-economie de grootheden op het niveau van een land bestudeert. We zullen het dus hebben over arbeid, kapitaal en technologie als inputs van de economie en het bbp als output. De uitdrukking 'economische groei' gebruiken we om een toename van het bbp per capita aan te duiden. 1 Wat bepaalt economische groei? 7

4 1.1 KAPITAAL Wanneer een onderneming start of wil uitbreiden, heeft ze kapitaalgoederen nodig. Die moeten worden gefinancierd. Ondernemingen kunnen op twee manieren aan financieel kapitaal komen: lenen of aandelenkapitaal uitgeven. Lenen betekent dat een ontlener geld krijgt in ruil voor een belofte de som terug te betalen met interest. Bij de uitgifte van aandelenkapitaal wordt de verstrekker van het financieel kapitaal mede-eigenaar van de onderneming. De vergoeding, een dividend, is afhankelijk van de resultaten van de onderneming. Aandeelhouders kunnen eventueel ook genieten van een waardetoename van de onderneming. Grote ondernemingen zijn op de beurs genoteerd en hun succes wordt vertaald in stijgende beurskoersen DE ROL VAN HET BINNENLANDS SPAREN BIJ DE KAPITAALVORMING SPAREN Vlamingen hebben grootste spaarpot Ruim een op de drie Vlamingen bezit een spaarpot, vastgoed niet inbegrepen, waar ten minste euro in zit. Het Europese gemiddelde bedraagt slechts 12 %. En wat we zelf sparen, sparen we beter: de Walen komen aan 19 % rijk volk. Zelfs de Zwitsers moeten het met minder doen dan de Vlamingen. U en ik vragen zich natuurlijk af waarom wij niet bij dat ene derde plussers maar weer bij die andere twee derde moeten behoren. Bron: De Standaard Waarom sparen Amerikanen zo weinig? De Amerikanen hebben jarenlang verzuimd te sparen omdat ze genoten van een enorme stijging van hun vermogen. Door de almaar klimmende huizenprijzen en de goed boerende beurzen voelden de Amerikanen zich rijk. De welvaart maakte van de Amerikanen superoptimisten en voorzorgsparen was dan niet nodig. Een andere reden voor het beperkte sparen van de Amerikanen is dat ze gemakkelijk een lening voor de aankoop van een huis krijgen. Nauwelijks 5 % van de prijs moeten ze zelf op tafel leggen en de rest kunnen ze lenen. Ook daarvoor moeten ze niet sparen. 'Vandaag sparen de Amerikanen zowat 1 % van hun inkomen', zegt Van der Sande, Amerikaspecialist van KBC. Van der Sande schat dat de spaarquote in de VS de volgende jaren naar 4,5 % zal evolueren. Bron: De Standaard 8 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

5 Waarom sparen Japanners zoveel? Japanse gezinnen sparen ongeveer 20 % van hun inkomen, ongewoon veel is dat. Alhoewel dit hoge sparen voor een deel verklaard wordt door culturele factoren zijn er toch ook een aantal andere elementen. Japanners hebben een hoge levensverwachting. Een lange periode van pensioen staat hen te wachten en daarvoor dient flink gespaard tijdens de loopbaan. Ondanks de crash in de Japanse vastgoedprijzen in het begin van de jaren negentig van de vorige eeuw blijft Japan een verschrikkelijk duur land om een appartement of huis te kopen. In het land van de rijzende zon is het bedrag dat bij aankoop zelf dient gefinancierd, erg hoog. Hiervoor dient dus stevig gespaard of zelfs geleend bij de ouders. Het sparen om later de kinderen een erfenis te kunnen nalaten is ook een traditie. Veel oude Japanners leven na de pensionering bij hun kinderen en in ruil voor de aandacht en vriendschap laten ze de kinderen dan een mooie erfenis na. Voorzorgsparen gebeurt wel minder in Japan. Tot de jaren negentig kende Japan het systeem van levenslange tewerkstelling. Men startte en eindigde zijn carrière in dezelfde onderneming. Maar ook Japanse reuzen (bijvoorbeeld Sony) moesten herstructureren en braken met deze traditie. Bron: vertaald en bewerkt Principles of Economics Robert Frank Spaarquote van de gezinnen in enkele EU-landen (2009) Denemarken 7,9 % Verenigd Koninkrijk 6,3 % Zweden 15,6 % België 18,3 % Nederland 13,4 % Bron: Febelfin Mooie lingerie loont altijd Ook in het economisch moeilijke jaar 2008 kende lingeriefabrikant Van de Velde een omzetgroei. De winst (na belastingen) kwam uit op euro. Daarvan werd 40 % aangewend om de aandeelhouders een dividend uit te betalen. De rest werd toegevoegd aan de overige reserves. Bron: Jaarrekening Van de Velde Begrotingsoverschot Millenniumjaar 2000 was voor de Belgische overheid een historisch jaar! Het jaar 2000 vormde de bekroning van een lange periode van aangehouden saneringen van de overheidsfinanciën. Voor het eerst sinds 1950 werd geen tekort maar een beperkt begrotingsoverschot van 0,1 % van het bbp gerealiseerd. Ook in 2006 sloot de begroting af met een beperkt overschot. Bron: 3 a Wat betekent sparen? b Wie spaart en waarom? Gezinnen sparen om uiteenlopende redenen. Men wil doelstellingen op lange termijn realiseren. Een comfortabele oude dag betekent sparen tijdens de actieve loopbaan, want het pensioen is ontoereikend om de levensstandaard te behouden. Het verwerven van een eigen woonst is ook een langetermijndoelstelling. Eerst moet er een stevig bedrag gespaard worden, want lang niet alles kan worden geleend. 1 Wat bepaalt economische groei? 9

6 Een tweede reden om te sparen is om jezelf en je familie beschermen tegen onvoorziene uitgaven. Een gezondheidsprobleem brengt een dure operatie met zich of er is onverwacht jobverlies. Gezinnen zouden zo n drie tot zes maanden inkomen opzijhouden om aan deze noodgevallen het hoofd te kunnen bieden. Er is nog een derde reden om te sparen. Sommigen willen een erfenis nalaten aan hun kinderen of een schenking doen voor een goed doel. Deze spaarvorm komt meer voor bij de hogere inkomens. Zo heeft iedereen zijn eigen redenen om een appeltje voor de dorst te hebben. Ondernemingen zullen meestal een deel van de winst niet uitkeren aan de aandeelhouders, ze vormen reserves. Ook een bedrijf wil een buffer aanleggen voor de slechtere jaren, maar meestal zal dit spaargeld gebruikt worden om uitbreiding mogelijk te maken. Als de overheid een begrotingsoverschot heeft, kan ze beginnen aan de afbetaling van de schuld die vooral in de jaren zeventig werd opgebouwd. 4 Evalueer de financiële gezondheid van gezinnen, ondernemingen en de overheid. Bespreek de evolutie. Zoek op de website recente cijfers i.v.m. het spaargedrag van deze drie groepen. Analyseer aan de hand van volgende tabel. (Voor de gezinnen: Prognoses van het Federaal Planbureau voor het economisch budget >> Rekening van de particulieren. Voor de bedrijven: Prognoses van het Federaal Planbureau voor het economisch budget >> Rekening van de ondernemingen. Voor de overheid: Overheidsfinanciën >> Niet-financiële rekeningen >> Ontvangsten, uitgaven en vorderingentekort van de overheid. Voor het bbp: Prognoses van het Federaal Planbureau voor het economisch budget >> Bbp en belangrijkste bestedingscategorieën tegen lopende prijzen.) Evolutie van het binnenlands sparen (miljard euro) Overschot of tekort Bbp In % van het bbp Gezinnen Bedrijven Overheid (lopende p) Gezinnen Bedrijven Overheid ,0 5,0-8,9 202, ,0 5,3-7,8 206, ,1 5,4-4,3 217, ,1 4,4-1,5 225, ,5 4,1-1,4 235, ,6-0,3-0,2 251, ,4-4,3 0,9 258, ,4 0,5-0,4 267, ,6 2,1-0,5 274, ,4 3,7-0,7 289, ,0 10,4-8,0 303, ,8 1,9 1,0 318, ,4 3,0-0,3 335, ,7-4,8-3,7 346, ,4 2,8-19,2 340, ,9 14,3-13,9 356, ,2 9,5-14,4 369, ,7 7,3-15,2 376, ,4 4,7 383, Bron: 10 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

7 Om een idee te hebben of een economie over voldoende kapitaal beschikt om te investeren in nieuwe kapitaalgoederen, moeten we kijken naar het sparen. Het sparen van gezinnen is in België altijd belangrijk geweest maar is de laatste jaren aan een langzame daling begonnen. Het sparen door bedrijven (winsten reserveren) kent eveneens een dalende trend. Maar de grote ommekeer is bij de overheid te vinden: gedurende tientallen jaren had de overheid grote begrotingstekorten, maar sinds 2000 is er ongeveer begrotingsevenwicht. Sinds 2008 eist de economische crisis echter haar tol en is er opnieuw een tekort. Economen voorspellen dat die toestand nog enige tijd zal aanhouden RECHTSTREEKSE FINANCIERING De onderneming kan het kapitaal rechtstreeks ophalen bij de kapitaalverschaffers in de vorm van aandelen of obligaties. Ze kan het geld ook bij een financiële instelling lenen. Dit is dan een onrechtstreekse weg omdat de kapitaalverschaffers het geld eerst aan de financiële instellingen bezorgen, die het op hun beurt uitlenen aan bedrijven. a AANDELEN Fortis stuurt Belgische adel naar bedelstaf Bernard t Serstevens, telg uit een eeuwenoud adellijk geslacht, nipt bedaard van zijn glaasje port. 'Hoogmoed, leugen en diefstal, dat zijn de drie oorzaken van de val van Fortis', zegt hij. Uit het handelsregister van Brussel blijkt dat Bernard 't Serstevens tot op de dag van vandaag met zijn zeven kinderen eigenaar is van 3,8 miljoen Fortisaandelen. Dat is 0,1 % van het kapitaal. In april 2007, toen Fortis de hoogste koers uit zijn geschiedenis bereikte, 29,78 euro, waren de effecten die de familie toen bezat 94 miljoen euro waard. Bij de crash van het aandeel bedroeg de laagste koers 57 cent of 2,17 miljoen euro totale waarde voor de adellijke familie, een verlies van 92 miljoen euro. Bron: De Standaard 5 Wat kan een aandeelhouder wel en niet verliezen? Een aandeel is het eigendomsbewijs van de deelname in het kapitaal van een onderneming. De aandeelhouder is dus mede-eigenaar van de onderneming. Dit betekent dat hij mee het beleid van de onderneming kan bepalen op de vergadering van aandeelhouders. Het betekent ook dat hij de risico s van het ondernemen zal ervaren: als de onderneming het goed doet, zal er een dividend en een waardevermeerdering van het aandeel inzitten; als de zaken slecht gaan, zal er geen dividend worden uitgekeerd en zal het aandeel in waarde dalen. Bij een faillissement kan de volledige inbreng verloren gaan. Een aandeelhouder is beperkt aansprakelijk, dit betekent dat hij enkel de ingebrachte som in het kapitaal van de onderneming kan verliezen. Zijn privévermogen kan niet worden aangesproken om in geval van faillissement de schulden van de onderneming te dekken. 1 Wat bepaalt economische groei? 11

8 Een beurskrant geeft de volgende info. Onderneming Koers Munt Dividend Dividendrendement K/W Hoogste-laagste 360 d. Colruyt 40,40 euro 1,02 2,53 % 16,84 44,73 35,67 6 Wat betekenen de begrippen koers, dividend, dividendrendement en K/W? De geldsom die de aandeelhouder aan de onderneming geeft bij uitgifte van aandelen noemen we de nominale waarde van het aandeel. Deze waarde staat ook vermeld op het aandeel. De waarde die het aandeel na verloop van tijd volgens de balans van de onderneming heeft, noemen we de boekwaarde. We bekomen die door de activa te verminderen met de schulden en de voorzieningen en ze vervolgens te delen door het aantal aandelen. Aandelen van grote ondernemingen worden op de aandelenmarkt verhandeld. Iedere dag zorgen vraag en aanbod voor een beurskoers van de aandelen. Op de primaire markt verzamelt de onderneming geld bij de start of kapitaalverhoging. Op de secundaire markt worden de aandelen dagelijks verhandeld. De potentiële aandeelhouder wil weten of een aandeel duur dan wel goedkoop is. Hij kan het dividendrendement (dividend gedeeld door beurskoers) vergelijken met de rente op risicoloze spaarrekeningen. Hij kan ook de beurskoers met de winst per aandeel vergelijken (K/W), m.a.w. hij vraagt zich af hoeveel keer de winst per aandeel hij betaalt voor het aandeel. Vanzelfsprekend zal hij dit getal liefst zo laag mogelijk zien. 7 Bezoek de website van De Tijd: a Zoek de beurskoers van Colruyt. b Vergelijk het dividendrendement met de rente op spaarrekeningen. c Zoek of bereken de K/W. d Vergelijk het aandeel met dat van een sectorgenoot en maak een evaluatie. Venture capital of durfkapitaal Deelname in het kapitaal van een onderneming kan risico s inhouden. En wat met venture capital of durfkapitaal? Bedrijven willen investeren in de nieuwe economie : de elektronische sector, biotechnologie en de medische sector of gezondheidssector. Enorme groeiperspectieven, maar ook enorme risico s. Wie wil vermogen ter beschikking stellen om deze veelbelovende ondernemingen op te starten of uit te breiden? In het ene land worden al gemakkelijker fondsen gevonden voor deze nieuwe economie dan in het andere. 12 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

9 Venture capital (in % bbp) 1 0 Polen Slovakije kije Italiëalië Nederlandand Hongarijerije Roemeniënië Oostenrijkrijk Spanjenje Duitslandand Eurozoneone Belgiëlgië Europese Unie Unie nd krijk Ierland Frankrijk USA USA Portugalugal Finlandand Verenigd Koninkrijkkrijk Denemarkenken Zweden Bron: Eurostat 8 Vergelijk België met de andere landen van de EU en de VS. b OBLIGATIES Grote ondernemingen en de overheid kunnen obligatieleningen plaatsen bij de kapitaalverschaffers. Voor een obligatielening zijn belangrijk: de coupon, de vervaldag, het kapitaal en het rendement. De coupon vertegenwoordigt het vaste bedrag aan interesten dat de ontlener ieder jaar betaalt. De vervaldag is de dag waarop interesten of het leningsbedrag moeten worden betaald. Het kapitaal is de geldsom die geleend werd en op de vervaldag moet worden uitgekeerd. Het rendement is de procentuele jaarlijkse opbrengst die de obligatie geeft indien ze wordt aangehouden tot de vervaldag. We bekomen het rendement door de coupon te delen door de koers van de obligatie. Ook obligaties hebben een primaire en een secundaire markt. Op de primaire markt halen ondernemingen en de overheid het geld op en op de secundaire markt worden de obligaties verhandeld. Vraag en aanbod zorgen er iedere dag voor een prijs. Een uittreksel uit de beursberichten: Uitgever Munt Looptijd Coupon Roerende Rendevoorheffing ment Coupondag Notering AB Inbev EUR , % 27/02 108,00 6,08 % Staatsbon EUR , % 04/03 100,35 3,09 % Rabobank AUD , % 23/04 97,75 6,14 % 1 Wat bepaalt economische groei? 13

10 9 a Waarom is het rendement bij de lening Rabobank hoger dan bij de staatsbon? b Waarom is het rendement bij AB Inbev hoger dan bij de staatsbon? Bij het bepalen van de coupon (de jaarlijkse interestvergoeding) zal natuurlijk gekeken worden naar de stand van de interestvoeten wereldwijd. Maar ook de kwaliteit of solvabiliteit van de ontlener speelt een grote rol. Veronderstel een obligatielening van de Belgische Staat en een van een privéonderneming. Indien de rentevoet gelijk is, zal iedereen kiezen voor de lening van de overheid omdat men, ondanks de hoge staatsschuld, toch meer vertrouwen heeft in de overheid dan in een onderneming. Het privébedrijf moet dus iets meer rente betalen om ook een aantal kapitaalverschaffers te bekoren. De kwaliteit van de ontlener wordt weergegeven met een rating. Zeer betrouwbare ontleners (bijvoorbeeld de overheid of een grote bankinstelling) krijgen de beste rating: AAA. Zo gaat het dan naar omlaag tot B en C, tot men uitkomt bij de junk bonds, de vuilbakleningen. Dit zijn leningen met een hoog risico en dito rendement. Een obligatielening uitgedrukt in een vreemde munt geeft een wisselrisico. Het vertrouwen in de toekomstige evolutie van een munt als AUD is niet bijster groot, want er is een hoog rendement. Hoe kleiner het vertrouwen dat een munt uitstraalt, des te hoger de vergoeding om die munt vast te houden. Ten slotte speelt ook de looptijd van de lening een rol bij het bepalen van de rentevoet. Hoe langer de looptijd, des te hoger de rentevoet. Dat is logisch, want hoe meer tijd een ontlener van geld krijgt om er een winstgevende activiteit mee te ontwikkelen, des te hoger de vergoeding is die hij voor het geleende geld kan betalen Er is een negatief verband tussen de prijs en het rendement van een obligatie. Veronderstel een lening van euro aan 5 % interest per jaar en een looptijd van een jaar. a Wat is het rendement? b Een dag later stijgen de interestvoeten naar 10 % per jaar. Is de obligatie nog concurrentieel in vergelijking met de nieuwe? Hoeveel moet de koers bedragen om er nog geïnteresseerden voor te vinden? Vergelijk aandelen met obligaties ONRECHTSTREEKSE FINANCIERING Ondernemingen kunnen voor hun financieringsbehoefte uiteraard ook terecht bij de financiële instellingen. Deze vervullen een zeer belangrijke rol in de economie. Ze verzamelen spaargelden van gezinnen, bedrijven en eventueel de overheid en lenen die weer uit o.a. aan bedrijven die een investering willen financieren. Groeien vraagt geld De onderneming Belcart van Isabel (zie vorig jaar) bestaat enkele jaren en wil uitbreiden. De productie van allerlei golfmateriaal zou voor groei moeten zorgen. Hiervoor is een productieatelier nodig en alhoewel de onderneming prima resultaten boekte en de winst in de onderneming bleef, dient nu toch uitgekeken naar een financiering via een financiële instelling. Het te lenen bedrag is euro en Isabel zou dit in ongeveer tien jaar willen terugbetalen. 12 Waar kan ze terecht? Wat kun je haar aanbevelen? Geeft de overheid een steuntje? Misschien kan ze ook uitbreiden zonder eigenaar te worden van het productieatelier? (Internetzoekopdracht) 14 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

11 Investeringskredieten zijn kredieten die de aankoop van kapitaalgoederen financieren. Kapitaalgoederen kunnen zijn: grond, gebouwen, materieel, machines Het gaat dus om goederen die op duurzame wijze gebruikt worden in de onderneming. Het geleende geld wordt binnen een vooraf bepaalde termijn terugbetaald. Die periode valt normalerwijze samen met de verwachte economische levensduur van de aangekochte investeringsgoederen. Zo kan met de opbrengsten uit de investering de lening terugbetaald worden. Een financiële instelling die een investeringskrediet verstrekt, zal aan het betrokken bedrijf de nodige waarborgen op terugbetaling vragen: hypotheek, pand, borgstelling, maar natuurlijk is het commerciële succes van de onderneming de beste waarborg. De interestvoet kan vast of variabel zijn en de terugbetalingen gebeuren maandelijks, driemaandelijks, zesmaandelijks of jaarlijks. Er is ook nog een andere manier om investeringsgoederen te financieren: leasing. Leasing is een algemene term en aan het begrip wordt niet steeds dezelfde betekenis toegekend. Leasing is in feite een financieringstechniek waarbij de leasinggever een bepaald investeringsgoed aankoopt op instructie van de investeerder, de leasingnemer. De leasinggever verhuurt dan het bewuste goed gedurende een vooraf overeengekomen periode aan de leasingnemer. De leasingnemer kiest zelf zijn materiaal en is vrij in zijn keuze van de leverancier. Er zijn twee verschillende vormen van leasing. Financiële leasing is een 100 %-financiering die in een huurovereenkomst wordt gegoten. In het contract worden de periodieke huuraflossingen gestipuleerd en is ook een aankoopoptie opgenomen. De leasingnemer wordt beschouwd als economische eigenaar en is gerechtigd het goed af te schrijven. De leasinggever blijft juridische eigenaar. Full service leasing is een huurcontract met inbegrip van een volledig dienstenpakket. Het kan bijvoorbeeld gaan om een vaste huurprijs die toereikend is om voor een wagen alle onderhoud, bandenwissels, vervangwagen, verzekering en pechverhelping te voorzien. Het huurcontract bevat geen aankoopoptie DE ROL VAN HET BUITENLANDS SPAREN BIJ DE KAPITAALVORMING WAT IS BUITENLANDS SPAREN? Je koopt een nieuwe Toyota Avensis voor euro bij de Belgische importeur van Toyota. Die betaalt de Japanse autofabriek met een cheque euro. Wat kan die Japanner doen met deze cheque? Hij kan bijvoorbeeld voor een bedrag van euro Belgische chocolade kopen. Per saldo heeft Japan dan nog een tegoed van euro op Europa. Voor Europa is er een buitenlands sparen ten bedrage van het handelstekort. Of Europa heeft een schuld aan Japan. Als wij goederen en diensten kopen in het buitenland betekent dat een inkomen voor het buitenland. Omgekeerd is er voor ons een inkomen als buitenlanders Belgische producten kopen. Het verschil tussen de waarde van de goederen en diensten die geëxporteerd en geïmporteerd worden door een land, vormt het buitenlands sparen. Als de import groter is dan de export, is er een positief buitenlands sparen, bij export groter dan import is er dan een negatief buitenlands sparen. 1 Wat bepaalt economische groei? 15

12 13 Geef aan hoe de volgende transacties het buitenlands sparen beïnvloeden. a Een Belgische exporteur verkoopt software aan Turkije. De Belg gebruikt de ontvangen Turkse lires om aandelen te kopen van een Turkse onderneming. b Een Saoudi verkoopt olie aan België. Hij gebruikt de euro om een Belgische staatslening te kopen. c De Saoudi gebruikt de euro om Belgische chocolade te kopen. d De Saoudi koopt met de euro fruit in Marokko. De Marokkaan koopt met de euro een Belgische staatslening. Landen met handelstekorten worden door de rest van de wereld gefinancierd. Deze landen worden soms met de vinger gewezen als zouden ze niet in staat zijn op de competitieve wereldmarkt een aanbod te doen dat aantrekkelijk genoeg is. Hun minderwaardige producten laten onvoldoende export toe om hun import te compenseren. Dit wordt al eens gezegd over de VS. Economen zijn het hiermee niet volledig eens. In een land als de VS hebben gezinnen en overheid hoge uitgaven in verhouding tot hun inkomen. De binnenlandse productie is te laag om de vraag het hoofd te bieden, zodat er meer geïmporteerd moet worden dan geëxporteerd. Met hoge import en lage export krijg je natuurlijk een tekort op de handelsbalans. Dit hoeft niet te betekenen dat het exportpakket van dat land echt van inferieure kwaliteit is. Bovendien wordt er door de hoge uitgaven te weinig gespaard om de investeringen te financieren. Er ontstaat voor de VS een vermogensinstroom uit het buitenland en de te kleine nationale besparingen worden aangevuld met buitenlands kapitaal. Zo gaat het overgrote deel van het wereldspaargeld jaarlijks naar de VS. 14 Wat is het gevolg als een land als de VS vele jaren na elkaar een handelstekort heeft? Maar vermogensstromen ontstaan vooral autonoom. Kapitaal zoekt de beste vergoeding voor het laagste risico. Als een land een vrij hoge interestvoet heeft en een laag risico, zal er een kapitaalinstroom zijn BUITENLANDSE INVESTERINGEN OF IS BELGIË THE PLACE TO BE? België heeft een zeer open economie. De invoer en uitvoer bedragen een belangrijk percentage van het bbp. Maar zijn buitenlandse bedrijven even happig om in België te investeren? België in top vijf bij buitenlandse investeerders Ons land is het vijfde aantrekkelijkste land van Europa voor buitenlandse investeerders. Dat blijkt uit cijfers van consultant Ernst & Young. Hoewel het aantal buitenlandse investeringen is gestegen, leverde dat een pak minder banen op. België is er in 2012 in geslaagd 169 directe buitenlandse investeringen aan te trekken, of 10 % meer dan het jaar voordien. Met die cijfers zijn we goed voor een vijfde plaats in Europa. In 2011 bezette België nog de zesde plaats. De cijfers komen van consultant Ernst & Young, en worden al enkele jaren bijgehouden. Minder goed nieuws is dat die investeringen vorig jaar slechts jobs opleverden. Gemiddeld gaat het om 17 banen per project, of 18 % minder dan in Dat is een absoluut dieptepunt in het voorbije decennium. In 2003 werden nog gemiddeld 46 jobs per buitenlands investeringsproject gecreëerd. België doet het nu 60 % slechter dan het Europees gemiddelde, en valt zo uit de Europese top-15. En dat terwijl België zo afhankelijk is van buitenlandse investeringen voor het creëren van jobs, meer dan de buurlanden, merkt economieprofessor Leo Sleuwaegen van de KULeuven op. Ons land gaat ook in tegen de Europese trend. Gemiddeld daalde het aantal buitenlandse investeringsprojecten op het continent (-2,8 %), maar het aantal nieuwe jobs per project steeg met 8 %. Vooral het Verenigd Koninkrijk krijgt buitenlandse geldschieters over de vloer, of bijna een op vijf van het Europees totaal. Ook Duitsland scoort goed (+4,5 %), terwijl Frankrijk (-12 %) en Nederland (-5 %) sterk achteruitboerden. In België gaat het in de meeste gevallen (63 %) om nieuwe investeringen, wat hoopgevend is. Daartegenover staat echter dat het veelal om investe- 16 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn

13 ringen in zakenkantoren of marketing & sales gaat, met weinig toegevoegde waarde en weinig jobs. Vlaanderen was goed voor zowat de helft van de buitenlandse investeringen, terwijl Wallonië een opvallende inhaalbeweging maakte. Met 52 projecten werd het tweede hoogste cijfer ooit van de voorbije tien jaar opgetekend. Vooral Amerikaanse bedrijven zien potentieel in ons land. Het gaat om ruim de helft van de projecten (58 %), terwijl ook Duitsland een sterke stijging liet zien. Investeringen uit de BRIC-landen blijven marginaal, maar dat lijkt een algemene Europese trend te zijn. Bron: Buitenlandse investeringen (in % bbp) EU 2,8 Griekenland 0,7 Polen 0,7 Portugal 0,9 Malta 3,2 Duitsland 4,3 Verenigd Koninkrijk 4,3 Ierland 4,9 Nederland 6,6 Denemarken 8,0 Zweden 8,4 België 13,5 Luxemburg 193,5 Bron: Eurostat 15 a Waarom investeren buitenlandse bedrijven in België? b Evalueer buitenlandse investeringen vanuit het standpunt van de overheid. Buitenlandse ondernemingen die in België willen investeren, kunnen zonder problemen een onderneming oprichten of een filiaal openen. Er zijn geen regels die vereisen dat Belgische staatsburgers een gedeelte van het eigen vermogen van de vennootschap dienen te bezitten en aan de overheveling van winsten naar het moederbedrijf zijn geen restricties verbonden. Buitenlandse bedrijven kunnen aanspraak maken op dezelfde investeringsfaciliteiten als binnenlandse bedrijven. Die investeringsfaciliteiten bestaan uit financiële tegemoetkomingen, gunstige belastingmaatregelen en werkgelegenheidsmaatregelen. Subsidies voor onderzoek en ontwikkeling en directe financieringshulp komen van de gewesten, fiscale maatregelen van de federale overheid. Investeringssteun wordt verleend voor onderzoek en ontwikkeling, milieuvriendelijke productietechnieken, innovatieve ontwikkelingen en ook voor startende kleine bedrijven. Buitenlandse bedrijven verkiezen België dikwijls omwille van zijn strategische ligging in het centrum van Europa en omwille van de hooggeschoolde en talensterke arbeidsbevolking. Een bedrijf als Volvo weet heel goed dat België een goede investeringsplaats is. 1 Wat bepaalt economische groei? 17

14 DE ROL VAN DE WERELDBANK In 1944 werd in het Amerikaanse dorpje Bretton Woods de International Bank for Reconstruction and Development opgericht. Meestal spreekt men echter over de Wereldbank. Zoals de naam doet vermoeden was het aanvankelijk de taak van de bank om financieringsmiddelen te verschaffen aan landen die na WO II de economie wilden heropbouwen. Dat lukte verbazingwekkend snel en toen werd het de voornaamste taak van de Wereldbank om economische projecten in ontwikkelingslanden te financieren. Maar die tweede taak is na vele decennia nog niet voltooid. De International Finance Corporation (IFC) is een dochter van de Wereldbank. Ze ondersteunt duurzame investeringen in de private sector van ontwikkelingslanden. Uiteraard is het de bedoeling hiermee de economische groei te ondersteunen en zo de levensstandaard van de mensen te verbeteren. Vanzelfsprekend heeft IFC een uit de kluiten gewassen website: Bezoek de website en los de opdrachten op. a Wie kan een beroep doen op de IFC? b Doet de IFC aan ontwikkelingshulp? c Welke dienstverlening verzorgt de IFC? Maak een kleine case van een door jou gekozen land en activiteit door IFC gesteund (bijvoorbeeld de IT-sector in India). De IFC werkt aan marktvoorwaarden. Ze gaat niet in concurrentie met andere private investeerders maar zorgt voor een aanvulling. Ze zal projecten ondersteunen die aan de voorwaarden voldoen, waar dus geld mee te verdienen is, maar die om een of andere reden elders niet tegen redelijke voorwaarden aan financiering of technische ondersteuning geraken. Zo krijgt de renovatie van het Kabul Serena Hotel in Afghanistan de steun van de IFC. De aanwezigheid van de IFC wordt door iedereen, dus ook door andere potentiële buitenlandse investeerders, als een bonus ervaren omwille van de status van een sterke, onafhankelijke internationale organisatie. De IFC is ook bemiddelaar tussen ondernemingen en regeringen. Deze hebben het volle vertrouwen in de organisatie en anderzijds beseffen ondernemers dat de IFC weet wat zaken doen is. 18 De ontwikkeling van het bbp op lange termijn