Adviesopdracht minimabeleid gemeente Maastricht Een onderzoek naar de bekendheid met en het gebruik van inkomensondersteunende regelingen.

Transcriptie

1 Adviesopdracht minimabeleid gemeente Maastricht Een onderzoek naar de bekendheid met en het gebruik van ondersteunende regelingen.

2 Adviesopdracht minimabeleid gemeente Maastricht Een onderzoek naar de bekendheid met en het gebruik van ondersteunende regelingen. Utrecht, juni 2006 Opdrachtgever: Gemeente Maastricht 2

3 Inhoud Voorwoord Inleiding Doel van het onderzoek Onderzoeksmethode en opzet Respons Achtergrondvariabelen Leeswijzer Resultaten Bekendheid van regelingen algemeen Resultaten per regeling Declaratieregelingen Resultaten regeling Kwijtschelding van heffingen Collectieve zorgverzekering en aanvulling via Belastingdienst Inkomensaanvulling Belastingdienst Kortingsregeling op de maaltijdvoorziening Bijzondere bijstand Overige resultaten Inleiding Deelname aan activiteiten Bewust niet-gebruik Overige resultaten Suggesties ter verbetering van beleid Conclusies en aanbevelingen Bijlage Bijlage 1: Vragenlijst onderzoek 3

4 Voorwoord Dit is de rapportage van het onderzoek naar bekendheid en gebruik van ondersteunende voorzieningen in de gemeente Maastricht. Het onderzoek is uitgevoerd door het NIBUD in opdracht van de gemeente Maastricht. Het NIBUD heeft tevens voor Maastricht een zogenaamde Minima-effectrapportage opgesteld. In deze rapportage worden de effecten van landelijk en lokaal beleid op de financiële positie van verschillende huishoudens met een laag inkomen doorberekend. Van de Minima-effectrapportage is een apart rapport verschenen in mei De twee delen van het onderzoek vormen gezamenlijk een combinatie van theorie en praktijk. De minima-effectrapportage vormt als zodanig een theoretisch kader. Het onderzoek naar bekendheid van gemeentelijk minimabeleid en het gebruik van de regelingen is praktisch van aard aangezien de inwoners van negen selecteerde buurten van Maastricht hierbij ook hun mening kunnen geven en ideeën over het minimabeleid kenbaar kunnen maken. Graag willen we Karin Weusten van de gemeente Maastricht bedanken voor haar medewerking. 4

5 1. Inleiding In de gemeente Maastricht bestaan er verschillende ondersteunende voorzieningen voor huishoudens met een laag inkomen. Gemeente Maastricht heeft het vermoeden dat het niet-gebruik van de ondersteunende maatregelen onder huishoudens met een laag inkomen hoog is. Redenen kunnen zijn dat inwoners onbekend zijn met de regelingen of dat zij wel bekend zijn met de regelingen, maar om bepaalde redenen geen beroep doen op deze regelingen. De gemeente Maastricht heeft het NIBUD opdracht gegeven om deze zogeheten stille armoede nader te laten onderzoeken. Het NIBUD heeft daarom een onderzoek uitgevoerd onder de inwoners van negen buurten in de gemeente Maastricht naar de bekendheid met en het gebruik van de gemeentelijke regelingen die huishoudens met een laag inkomen financieel ondersteunen. Er is bewust voor gekozen om niet alleen de cliënten van de sociale dienst te betrekken bij het onderzoek. Zij zijn immers - als 'klant' van de gemeente - relatief makkelijk op de hoogte te stellen van het minimabeleid. Het minimabeleid is echter ook bedoeld voor andere huishoudens die wel een laag inkomen hebben, maar geen bijstandsuitkering. Zij zijn meestal niet bekend bij de gemeente, en daardoor veel lastiger te informeren over de ondersteunende voorzieningen. 1.1 Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is na te gaan wat de bekendheid is van ondersteunende voorzieningen van de gemeente Maastricht. Daarnaast wordt gekeken welke drempels er mogelijk zijn bij het aanvragen van deze voorzieningen. De onderzoeksvragen zijn: Zijn er bepaalde groepen in de gemeente die slecht op de hoogte zijn van de ondersteunende voorzieningen? Zijn er bepaalde groepen die, om welke reden dan ook, bewust geen gebruik maken van de ondersteunende voorzieningen terwijl ze zelf weten dat ze er recht op hebben? 1.2 Onderzoeksmethode en opzet Er is gekozen voor een schriftelijke vragenlijst die verstuurd is aan huishoudens in negen geselecteerde buurten van Maastricht. Deze negen buurten zijn gekozen omdat het percentage van personen met een laag inkomen negatief afwijkt ten opzichte van het Maastrichts gemiddelde (Bron: Buurtpeiling Maastricht 2004). Naast de schriftelijke vragenlijst konden de respondenten ook de vragenlijst via de site van de gemeente Maastricht invullen. Er zijn twee soorten van niet-gebruik te onderscheiden, onbewust niet-gebruik en bewust niet-gebruik. Wanneer iemand niet op de hoogte is van de regeling en er wel voor in aanmerking komt, is sprake van onbewust niet-gebruik. Ook spreken we van onbewust nietgebruik als iemand ten onrechte denkt niet voor een regeling in aanmerking te komen. Bewust niet-gebruik treedt op als iemand denkt in aanmerking te komen voor een regeling, maar deze toch niet aanvraagt. De vragenlijst is zodanig opgebouwd dat we deze twee soorten van niet-gebruik kunnen achterhalen. Allereerst is de open vraag gesteld welke ondersteunende regelingen de respondent van de gemeente kent. Daarna is een aantal regelingen (zoals de regeling voor 5

6 kwijtschelding van heffingen en de declaratieregeling) bekend gemaakt. Per regeling zijn de volgende vragen gesteld: 1. Bent u bekend met deze regeling? Indien men niet bekend is met een bepaalde regeling en er wel voor in aanmerking komt, is er sprake van onbewust niet-gebruik. 2. Hoe bent u van deze regeling op de hoogte gekomen? Deze vraag is gesteld wanneer men van de regeling op de hoogte was. Antwoorden op deze vraag geven per groep van huishoudens aan wat de belangrijkste informatiekanalen zijn. 3. Denkt u dat u in aanmerking komt voor deze regeling? Hier is het interessant om te kijken of de huishoudens met een laag inkomen, die in principe in aanmerking zouden komen voor de regeling, denken er niet voor in aanmerking te komen. Er is dan sprake van onbewust niet-gebruik. 4. Heeft u de regeling ooit aangevraagd? Indien men denkt voor de regeling in aanmerking te komen maar men vraagt het bewust niet aan, is er sprake van bewust niet-gebruik. De bovenstaande indeling is in het volgende hoofdstuk met de resultaten terug te vinden. Tevens zijn er aanvullende vragen gesteld waar respondenten hun mening konden geven over het beleid van de gemeente en suggesties konden geven over hoe de gemeente Maastricht haar minimabeleid kan verbeteren. De volledige vragenlijst is te vinden in bijlage Respons Het onderzoek is gehouden onder de huishoudens van negen geselecteerde buurten van de gemeente. Begin maart 2006 zijn per post 1750 vragenlijsten verstuurd. In totaal zijn er 608 schriftelijke enquêtes naar het NIBUD teruggestuurd. Via internet hebben daarnaast nog 74 huishoudens gereageerd. Dat betekent een respons van 39%, wat erg hoog ligt voor dit soort enquêtes. Uiteindelijk bleken 613 ingevulde vragenlijsten geschikt voor de analyse. De resultaten zijn hierop gebaseerd Achtergrondvariabelen De gemeente Maastricht heeft 1750 vragenlijsten naar huishoudens verstuurd. In tabel 1.1 staan de achtergrondkenmerken van de huishoudens die de vragenlijst hebben ingevuld. In de eerste rij en in de eerste kolom staan de aantallen en percentages van alle respondenten die betrokken zijn in de analyse. Na de inponsing en schoning zijn er bijvoorbeeld 235 alleenstaanden meegenomen in het onderzoek. Dat is 38% van het totaal. In de andere cellen van de tabel staan de aantallen respondenten die tot een bepaalde categorie horen. Zo zijn er 61 paren met kinderen die een inkomen van meer dan 1600 euro netto hebben. De percentages geven weer hoeveel dat is ten opzichte van de huishoudsamenstelling. Zo is te zien dat 42% van de paren met kinderen meer dan 1600 euro verdient, tegenover maar 10% van de alleenstaanden. 6

7 Tabel 1:Huishoudsamenstelling en netto klasse per maand < 800 (94 = 15%) (128 = 20%) (108 = 18%) (76 = 12%) Alleenstaande (235 = 38 %) 30 % 29 % 17 % 9 % Eenoudergezin (68 = 11 %) 16 % 40 % 15 % 7 % (Echt)paar zonder kinderen 3 % 10 % 19 % 18 % (155 = 25 %) (Echt)paar met kinderen (145 = 24 %) Anders (10=2%) 5 3 % 4 40% % 1 10% % 1 10% % 2 20% (54=9%) 14 6 % 6 9 % % % 1 10% >1600 (153=25%) % 9 13 % % % 1 10% De verdeling van de huishoudtypes in het onderzoek komt niet overeen met de verdeling van de huishoudtypen in de negen buurten van de gemeente Maastricht. Daarom is op basis van gegevens van de gemeente de dataset herwogen op huishoudsamenstelling. Van de respondenten die meegedaan hebben aan het onderzoek woont 80% in een huurwoning. In het vervolg van het rapport zullen we steeds een onderscheid maken naar de antwoorden van de groep met lage en de andere respondenten met hogere. Het minimabeleid en de voorlichting daarover dient immers aan te sluiten bij de groep waar het voor bedoeld is. Het is dus van belang de antwoorden van die groep extra te analyseren. Er is voor gekozen de groepen die in tabel 1 donker gearceerd zijn, als huishoudens met een laag inkomen te beschouwen. Dit onderscheid is globaal gebaseerd op de die in de Minima-effectrapportage van de gemeente Maastricht zijn meegenomen. In dat onderzoek is de financiële positie bekeken van huishoudens met een inkomen tot en met 120% van het minimum. In het rapport gaan we uit van twee indelingen. Na herweging is de eerste indeling als volgt en bestaat uit 4 groepen: a. lage, ( 263 huishoudens) b. lage, ( 118 huishoudens) c. hogere, ( 168 huishoudens) d. hogere, ( 61 huishoudens) Naast deze indeling wordt ook een onderscheid gemaakt tussen huishoudens met een WWB-uitkering en huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. In het verdere rapport worden deze huishoudens huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen genoemd. Deze andere inkomstenbronnen kunnen zijn: 1. Loon uit arbeid (part-time werk) 2. Winst uit onderneming, freelance inkomsten, bijbaan 3. AOW, Pensioen of VUT-uitkering 4. WAO/WIA of WW-uitkering 5. ANW-uitkering 6. Alimentatie 7. Inkomsten uit vermogen 7

8 Omdat de huishoudens met een bijstandsuitkering bij de gemeente geregistreerd zijn, is het mogelijk dat deze huishoudens beter op de hoogte zijn van de regelingen dan de huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 staan de resultaten van de bekendheid met de ondersteunende regelingen van de gemeente Maastricht. Per regeling worden de resultaten weergegeven. Hoofdstuk 3 bevat de overige resultaten van het onderzoek. De suggesties voor verbetering van het minimabeleid van de inwoners van de negen buurten van Maastricht staan vervolgens in hoofdstuk 4. Tot slot staan in hoofdstuk 5 kort de conclusies en aanbevelingen van dit onderzoek. De vragenlijst van dit onderzoek is opgenomen in bijlage 1. 8

9 2. Resultaten Dit hoofdstuk bevat de resultaten van het onderzoek naar de bekendheid en het gebruik van ondersteunende voorzieningen van de gemeente Maastricht. De volgende paragraaf bespreekt eerst de bekendheid van regelingen in het algemeen. Daarna wordt op een aantal regelingen dieper ingegaan. 2.1 Bekendheid van regelingen algemeen Aan het begin van de vragenlijst is aan de huishoudens gevraagd welke ondersteunende regelingen men van de gemeente kent. Dit was een open vraag. De antwoorden geven dus duidelijk de bekende regelingen aan. Doordat het een open vraag was, is het mogelijk dat de huishoudens bepaalde regelingen wel kennen maar er in eerste instantie niet opkomen. De antwoorden op de open vraag welke ondersteunende regelingen kent u van de gemeente Maastricht zijn gecategoriseerd. In tabel 2 zijn de resultaten weergegeven. Opvallend is dat 49 % van de respondenten aangeeft geen ondersteunende regelingen te kennen. Individuele bijzondere bijstand en kwijtschelding van heffingen zijn het meest bekend. Ongeveer 1 op de 5 respondenten noemt deze regelingen spontaan. Slechts 1% van alle respondenten heeft spontaan aangegeven de maaltijdvoorziening en de collectieve zorgverzekering te kennen. De huurtoeslag en de zorgtoeslag worden door weinig respondenten als gemeentelijke regeling genoemd. Bij het overgrote deel van de huishoudens zal bekend zijn dat dit landelijke regelingen zijn. Tabel 2 Welke gemeentelijke regelingen kent u? Lage Lage Totaal Kwijtschelding van heffingen Bijzondere bijstand Bijstand Huurtoeslag Declaratieregelingen Zorgtoeslag Collectieve zorgverzekering Maaltijdvoorziening Ik ken geen regelingen Er is ook onderzocht welke ondersteunende regelingen huishoudens met een bijstandsuitkering en huishoudens met laag inkomen uit andere bronnen kennen (zie tabel 2.1). Het is opvallend dat 30 % van de huishoudens met een WWB-uitkering zegt geen ondersteunende regelingen te kennen. Dit is wel minder dan bij de overige huishoudens met een laag inkomen. Binnen die groep kan bijna de helft van de respondenten geen gemeentelijke regelingen noemen. In vergelijking met tabel 2 is de bijzondere bijstand duidelijk bekender bij de huishoudens met een bijstandsuitkering en bij de huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. 9

10 De collectieve zorgverzekering hebben huishoudens met een WWB-uitkering vaker spontaan genoemd dan de huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. Tabel 2.1: Welke gemeentelijke regelingen kent u? Huishoudens met een Huishoudens met een WWB-uitkering laag inkomen uit andere bronnen % % Kwijtschelding van heffingen Bijzondere bijstand Bijstand 15 9 Declaratieregelingen 14 6 Huurtoeslag 8 9 Zorgtoeslag 5 4 Collectieve zorgverzekering 5 0 Maaltijdvoorziening 0 2 Ik ken geen regelingen Resultaten per regeling In de volgende paragrafen staan de resultaten per regeling uitgesplitst. Er is concreet gevraagd of de respondent de regeling kent, hoe de respondent op de hoogte is geraakt van de regeling en of de respondent denkt recht te hebben op de regeling. Ook komt aan de orde of men de regeling al eens heeft aangevraagd. Op die manier kan worden bekeken of er huishoudens zijn die recht denken te hebben op een ondersteunende voorziening, maar deze om een bepaalde reden bewust niet aanvragen. De volgende gemeentelijke regelingen komen aan bod: Declaratieregelingen (2.2.1); Kwijtschelding van gemeentelijke heffingen (2.2.2); Collectieve basis- en aanvullende verzekering (2.2.3); Kortingsregeling maaltijdvoorziening (2.2.4); Bijzondere bijstand (2.2.5). Kort wordt in paragraaf ook ingegaan op de regelingen met betrekking tot zorg die apart bij de Belastingdienst moeten worden aangevraagd. Dit zijn: Zorgtoeslag; Belastingaftrek Buitengewone uitgaven Declaratieregelingen De gemeente Maastricht kent twee declaratieregelingen; declaratieregeling I en declaratieregeling II. Huishoudens tot en met een inkomen van 110% van het toepasselijke minimum inkomen komen in aanmerking voor deze regelingen. Declaratieregeling I is een tegemoetkoming in de kosten van sociale en culturele activiteiten. Voorbeelden hiervan zijn het lidmaatschap van hobby- of sportverenigingen, abonnement van een krant en het lidmaatschap van de bibliotheek. Declaratieregeling II is bedoeld voor gezinnen met kinderen en deze regeling bestaat uit drie onderdelen. 1. Kosten van de peuterspeelzaal. De vergoeding per kind per jaar bedraagt maximaal 236,36 voor maximaal twee dagdelen per week. 2. Vergoeding voor kosten van kindervakantiewerk of een school- of vakantiekamp. Gezinnen met een laag inkomen kunnen een maximale vergoeding krijgen van 68 per kind per jaar. De hoogte van de vergoeding is afhankelijk van de gemaakte kosten. 10

11 3. Ouderbijdrage in het voortgezet onderwijs. Afhankelijk van de gemaakte kosten kan maximaal 68 per kind worden gedeclareerd. Allereerst is de vraag voorgelegd of de respondenten wel eens van deze regelingen hebben gehoord. Er is geen significant verschil in de bekendheid met de regeling tussen de verschillende categorieën. Tabel 2.2: Bekendheid van de declaratieregelingen in procenten Lage Lage Totaal Declaratieregelingen Er is wel verschil in de bekendheid met de regeling tussen de huishoudens met een bijstandsuitkering en de huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. Huishoudens met een WWB-uitkering zijn beter bekend met de declaratieregelingen dan de huishoudens met een laag inkomen uit overige bronnen namelijk, 67% tegen 44%. Tabel 2.3: Bekendheid van de declaratieregelingen in procenten Huishoudens met WWBuitkering Huishouden met laag inkomen uit overige bronnen % % Declaratieregelingen Vervolgens is aan de respondenten gevraagd, indien ze de regeling kennen, hoe ze op de hoogte zijn geraakt van deze regeling. Hier waren meerdere antwoorden mogelijk. De belangrijkste informatiebron voor de Declaratieregelingen blijkt het eigen netwerk van familie en kennissen. Ongeveer 4 op de 10 respondenten is daardoor op de hoogte geraakt. Ook de media speelt bij bekendheid van Declaratieregelingen een belangrijke rol. Van de respondenten geeft 31% aan door de media op de hoogte te zijn geraakt. De huishoudens met een hoger inkomen zijn significant vaker via de media op de hoogte gebracht dan de overige huishoudens. Op de derde plek komt de gemeente met 26%. Tabel 2.4: Hoe bent u van deze regelingen op de hoogte gekomen? (meerdere antwoorden mogelijk) Lage Lage Totaal Gemeente * Media * * 31 Familie/Kennissen * * minder dan 50 waarnemingen Aan alle respondenten is vervolgens gevraagd of ze denken hiervoor in aanmerking te komen. In tabel 2.5 staan hiervan de resultaten. De meeste respondenten geven aan er niet voor in aanmerking te komen (Nee, want ). De reden hiervoor is vaak dat het inkomen te hoog is. Ook van de huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar denkt 40% niet in aanmerking te komen voor de regeling. Van de plussers met een laag inkomen is dit de helft. 11

12 De lagere hebben logischerwijs significant vaker aangegeven dan de hogere dat ze de betreffende regeling ooit eerder hebben aangevraagd. Huishoudens die bewust geen gebruik maken van de Declaratieregelingen terwijl ze hier wel voor in aanmerking denken te komen geven onder andere de volgende redenen: ik heb er geen behoefte aan; ik weet niet hoe ik dat moet doen; ik heb geen zin om zoveel papieren in te vullen; te veel rompslomp; ik schaam mij voor de situatie; ik word toch afgewezen. Tabel 2.5: Denkt u recht te hebben op de declaratieregelingen? Lage Lage Totaal Ja, aangevraagd en gekregen Ja, maar ik vraag het niet aan, want.. Nee, heb het al een keer aangevraagd, maar niet gekregen, want.. Nee, want Anders Resultaten regeling Kwijtschelding van heffingen Huishoudens met een laag inkomen in de gemeente Maastricht kunnen in aanmerking komen voor kwijtschelding van de volgende heffingen: rioolrecht, afvalstoffenheffing en de hondenbelasting. In paragraaf 2.1 bleek al dat de regeling Kwijtschelding van gemeentelijke heffingen beter bekend is bij de respondenten dan de Declaratieregelingen. Zo n 70% is op de hoogte van deze regeling. Bijna 63% van de huishoudens met een relatief hoog inkomen zijn bekend met de regeling kwijtschelding van heffingen. De huishoudens met een relatief laag inkomen zijn beter op de hoogte. De huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar is significant beter op de hoogte dan de andere groepen. Tabel 2.6: Kent u de regeling kwijtschelding van heffingen? Lage Lage Kwijtschelding van heffingen Totaal In tabel 2.7 wordt duidelijk dat huishoudens met een bijstandsuitkering vaker van deze regeling hebben gehoord dan huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen. 12

13 Tabel 2.7: Kent u de regeling kwijtschelding van heffingen? Huishoudens met een WWB-uitkering Huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen % % Kwijtschelding van heffingen Ook hier is weer gevraagd hoe men van de regeling op de hoogte is gekomen. In tabel 2.8 staan hiervan de resultaten. Er waren meerdere antwoorden mogelijk. Tabel 2.8: Hoe bent u van de regeling kwijtschelding van heffingen op de hoogte gekomen? Lage Lage Totaal Gemeente * 23 Media * 23 Familie/kennissen * 43 * minder dan 50 waarnemingen Net als bij de Declaratieregelingen blijkt ook hiervoor het eigen netwerk de belangrijkste informatiebron. Van de respondenten die bekend zijn met de regeling zijn ruim vier op de tien respondenten via familie en kennissen op de hoogte geraakt. Bij de lage speelt ook de gemeente nog een belangrijke rol. Ongeveer eenderde van de respondenten noemt de gemeente als informatiebron. Dit zijn waarschijnlijk ook klanten van de sociale dienst. Van de lage heeft vier op de tien huishoudens kwijtschelding voor gemeentelijke heffingen aangevraagd en gekregen. Deze resultaten zijn te zien in tabel 2.9. Bij de hoge geeft meer dan 80% aan het niet aan te vragen. De belangrijkste reden daarbij is een te hoog inkomen. Ongeveer 9% tot 14% van de lage vraagt bewust geen kwijtschelding aan met als belangrijkste redenen: Ik weet niet hoe ik het moet aanvragen; Ik wil zelf rondkomen; Ik krijg het toch niet; Het is te veel rompslomp; Vermogen is te hoog. Tabel 2.9: Denkt u recht te hebben op de regeling kwijtschelding voor de gemeentelijke heffingen? Lage Lage Totaal Ja, aangevraagd en gekregen Ja, maar ik vraag het niet aan want,. Nee, heb het al een keer aangevraagd, maar niet gekregen, want. Nee, want Anders

14 2.2.3 Collectieve zorgverzekering en aanvulling via Belastingdienst In deze paragraaf staan de resultaten omtrent de zorgkosten. Allereerst wordt ingegaan op de collectieve basis- en aanvullende verzekering van de gemeente. Ook de ondersteuning via de Belastingdienst komt aan de orde. De Zorgtoeslag en de Tegemoetkoming buitengewone uitgaven moeten huishoudens bij de Belastingdienst zelf aanvragen. De gemeente Maastricht biedt huishoudens tot en met een inkomen van 110% van het minimum de mogelijkheid om zich collectief te verzekeren voor ziektekosten. Gemeente Maastricht biedt zowel een basisverzekering als een aanvullende verzekering aan. Van de premie voor de aanvullende verzekering vergoedt de gemeente een gedeelte. In de onderstaande tabel staan de resultaten van de bekendheid van de collectieve zorgverzekering. Tabel 2.10: Bent u bekend met de collectieve basis- en aanvullende zorgverzekering? Lage Lage Totaal Ja, maar ik maak hier geen gebruik van Ja, ik maak gebruik van de basisverzekering Ja, ik gebruik de basis- en de aanvullende verzekering Nee, deze regeling is mij niet bekend Bijna tweederde van de respondenten geeft aan niet bekend te zijn met de collectieve basisen aanvullende zorgverzekering. Wel zijn huishoudens met een laag inkomen beter bekend met deze regeling en zij maken meer gebruik van deze regeling. Opmerkelijk is dat bijna drie op de tien huishoudens met een WWB-uitkering bewust geen gebruik maken terwijl ze er wel recht op hebben. Tabel 2.11: Bent u bekend met de collectieve basis- en aanvullende zorgverzekering? Huishoudens met WWBuitkering Huishoudens met laag inkomen uit overige bronnen % % Ja, maar ik maak hier geen gebruik van Ja, ik maak gebruik van de 4 5 basisverzekering Ja ik gebruik de basis- en de aanvullende verzekering Nee, deze regeling is mij niet bekend Inkomensaanvulling Belastingdienst In dit onderzoek is de bekendheid gemeten van de Zorgtoeslag en van de mogelijkheid tot belastingteruggave voor buitengewone uitgaven. 14

15 Per januari 2006 is de nieuwe zorgverzekeringswet ingegaan. Het onderscheid tussen ziekenfonds en particulier is verdwenen en iedereen is nu verplicht verzekerd via de basisverzekering met een vaste premie. Huishoudens met een laag inkomen, voorheen verzekerd via het ziekenfonds, krijgen ter compensatie van de hogere premie de Zorgtoeslag. Boven een bepaalde drempel mogen huishoudens ziektekosten opvoeren bij de belasting. Huishoudens met een laag inkomen, komen met de afhankelijke premie al boven de drempel uit en komen dus in aanmerking voor een belastingteruggave voor buitengewone uitgaven. Veel huishoudens die in 2005 nog via het ziekenfonds verzekerd waren, komen in 2006 sneller in aanmerking voor belastingaftrek voor zorgkosten. In de volgende tabel staan de resultaten van de bekendheid van zowel de Zorgtoeslag als de mogelijkheid om een via de Belastingdienst een tegemoetkoming te krijgen voor buitengewone uitgaven. Tabel 2.12: Bekendheid zorgtoeslag en belastingteruggave buitengewone uitgaven. Lage Lage Totaal Zorgtoeslag Belastingteruggave buitengewone uitgaven Iets meer dan 90% van de huishoudens is bekend met de Zorgtoeslag. De huishoudens van 65 jaar of ouder met een hoog inkomen zijn iets minder bekend met de regeling namelijk 82%. Maar een deel van de huishoudens met hoger inkomen heeft waarschijnlijk geen recht meer op de Zorgtoeslag, omdat ze een te hoog inkomen hebben. De aftrekmogelijkheid voor buitengewone uitgaven is veel minder bekend. Landelijk wordt hier ook minder bekendheid aan gegeven dan aan de Zorgtoeslag. Ongeveer een op de drie huishoudens is bekend met deze aftrekmogelijkheid. Bij de huishoudens met een laag inkomen, is de regeling beter bekend bij plussers dan bij huishoudens onder de 65 jaar. Dit kan verklaard worden doordat deze groep vaker te maken heeft met (hogere) zorgkosten. Tabel 2.13: Bekendheid zorgtoeslag en belastingteruggave buitengewone uitgaven naar inkomstenbron Huishoudens met WWBuitkering Huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen % % Zorgtoeslag Belastingteruggave buitengewone uitgaven Kortingsregeling op de maaltijdvoorziening Huishoudens die zelf geen maaltijd kunnen bereiden komen, na indicatie, in aanmerking voor een korting op de maaltijdvoorziening. De korting is afhankelijk van het inkomen en geldt tot en met 120% van de toepasselijke bijstandsnorm. De respondenten is gevraagd of zij bekend zijn met de kortingsregeling. In de tabel hieronder staan de resultaten. 15

16 Bijna de helft van de respondenten is bekend met de kortingsregeling. Wel kan in deze uitkomst een vertekening zitten, omdat het kan zijn dat de respondenten hebben aangegeven de maaltijdvoorziening te kennen en niet de kortingsmogelijkheid. De regeling is het beste bekend bij de huishoudens van 65 jaar of ouder. Dit is ook de belangrijkste doelgroep van de regeling. Tabel 2.14: Kent u de kortingsregeling van de maaltijdvoorziening Lage Lage Kortingsregeling Maaltijdvoorziening Totaal Ook is gevraagd hoe de respondenten van de regeling op de hoogte zijn gekomen. In tabel 2.15 staan hiervan de resultaten. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Tabel 2.15: Hoe bent u van kortingsregeling voor de maaltijdvoorziening op de hoogte gekomen Lage Lage Totaal Gemeente * 14 Media * 27 Familie/kennissen * 57 * minder dan 50 waarnemingen Net als bij de hierboven genoemde regelingen, vormen ook hier familie en kennissen de belangrijkste informatiebron. Bijna 6 op de 10 huishoudens geeft aan via deze weg de regeling te kennen. De gemeente is een minder belangrijke bron. Tabel 2.16: Denkt u recht te hebben op de kortingsregeling van de maaltijdvoorziening? Lage Lage Totaal Ja, mijn/ons huishouden ontvangt korting Ja, maar ik vraag het niet aan want,. Nee, heb het al een keer aangevraagd, maar niet gekregen, want. Nee, want Anders Meer dan acht op tien respondenten zegt geen recht te hebben op de kortingsregeling maaltijdvoorziening. De meest genoemde reden hiervoor is dat de situatie niet van toepassing is. Huishoudens boven de 65 jaar met een laag inkomen hebben vaker dan de overige huishoudens aangegeven wel recht op de regeling te hebben maar niet de regeling aanvragen. Genoemde redenen voor bewust niet gebruik zijn: 16

17 Ik weet niet hoe ik het moet aanvragen Te veel rompslomp Bijzondere bijstand Alle gemeenten verstrekken onder bepaalde voorwaarden bijzondere bijstand. De bijzondere bijstand is bedoeld voor bijzondere noodzakelijke kosten van bestaan. Om te zien of er verschil bestaat in de bekendheid tussen regelingen die alle gemeenten hebben en regelingen die specifiek gelden voor Maastricht is de bijzondere bijstand in dit onderzoek uitgelicht. In tabel 2.17 staan de resultaten van de bekendheid met bijzondere bijstand. Deze regeling is beter bekend bij de huishoudens met lage dan bij de relatief hogere. Onder de lage is de bijzonder bijstand bekend bij meer dan de helft van de respondenten. Er is geen significant verschil in bekendheid tussen de huishoudens onder de 65 en de 65 +-huishoudens. Tabel 2.17: Bent u bekend met de bijzondere bijstand? Lage Lage Bijzondere bijstand Totaal Huishoudens met een WWB-uitkering hebben significant vaker van deze regeling gehoord dan de huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen, namelijk 76% tegenover 50%. Tabel 2.18: Bent u bekend met de bijzondere bijstand? Huishoudens met een WWBuitkering Huishoudens met een laag inkomen uit andere bronnen % % Bijzondere bijstand Ook is gevraagd hoe de huishoudens van de regeling op de hoogte zijn gekomen. In tabel 2.19 staan hiervan de resultaten. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk. Tabel 2.19: Hoe bent u van de bijzondere bijstand op de hoogte gekomen? Lage Lage Totaal Gemeente * 31 Media * 27 Familie/kennissen * 42 * minder dan 50 waarnemingen Familie en kennissen vormen de belangrijkste informatiebron. Daarnaast is ook de gemeente voor huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar van belang. Van de respondenten die bekend zijn met de regeling is ongeveer 30% via de media op de hoogte gebracht van de regeling. Vooral voor de huishoudens met een relatief hoger inkomen is de media een goede informatiebron geweest. 17

18 Meer dan een kwart van de huishoudens met een laag inkomen heeft al eens bijzondere bijstand aangevraagd en gekregen. Een klein deel van de huishoudens met een laag inkomen vraagt bewust geen bijzondere bijstand aan; 12% van de huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar en 6% van de huishoudens van 65 jaar of ouder. De redenen hiervoor zijn: Negatieve ervaringen met de sociale dienst; Teveel papieren invullen; Onbekend met de voorwaarden. Ongeveer eenderde van de huishoudens met een laag inkomen vraagt geen bijzondere bijstand aan om onder andere de volgende belangrijke redenen: Situatie is niet van toepassing; Vermogen te hoog. Tabel 2.20: Denkt u recht te hebben op de bijzondere bijstand? Lage Lage Totaal Ja, aangevraagd en gekregen Ja, maar ik vraag het niet aan want,. Nee, heb het al een keer aangevraagd, maar niet gekregen, want. Nee, want Anders

19 3. Overige resultaten 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de resultaten van een aantal algemene vragen aan de orde. Het gaat hier bijvoorbeeld om de volgende vragen: zijn er activiteiten waaraan ( iemand van) uw huishouden niet kan deelnemen omdat het huishoudinkomen niet toereikend is, denkt u alle ondersteunende maatregelen van de gemeente Maastricht te kennen, doet de gemeente Maastricht genoeg voor mensen met een laag inkomen etc. Ook hier wordt een onderscheid gemaakt tussen de verschillende groepen. In het volgende hoofdstuk volgen suggesties van de inwoners van de negen buurten ter verbetering van het minimabeleid van de gemeente Maastricht. 3.2 Deelname aan activiteiten Soms kunnen huishouden niet deelnemen aan bepaalde activiteiten omdat het huishoudinkomen niet toereikend is. Aan de respondenten is gevraagd of dit bij hun huishouden ook het geval is. Specifiek is gevraagd om welke typen van activiteiten het gaat. Tabel 3.1: Zijn er activiteiten waaraan uw huishouden niet kan deelnemen omdat het huishoudinkomen niet toereikend is? Lage Lage Totaal Niet kunnen deelnemen aan activiteiten De helft van huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar geeft aan dat er activiteiten zijn waaraan het huishouden niet kan deelnemen vanwege onvoldoende inkomen. Bij de groep plussers met een laag inkomen geeft een op de vijf respondenten dit aan. Bij de groep huishoudens met een WWB-uitkering ligt dat percentage nog iets hoger, namelijk 53%. Van de huishoudens die een vergoeding krijgen uit de declaratieregelingen geeft de helft van die huishoudens aan dat er activiteiten zijn waaraan ze niet kunnen deelnemen door een tekort aan middelen. Tabel 3.2: Zijn er activiteiten waaraan uw huishouden niet kan deelnemen omdat het huishoudinkomen niet toereikend is? Huishoudens met een WWBuitkering uit andere Huishoudens met een laag inkomen bronnen Niet kunnen deelnemen % % Tabel 3.3 laat de percentages zien welke activiteiten volgens de huishoudens niet ondernomen kunnen worden, omdat het inkomen ontoereikend is. Sport is hiervan het belangrijkste Ongeveer een op de drie huishoudens onder de 65 jaar zegt onvoldoende inkomen te hebben om een sport te kunnen beoefenen. 19

20 Tabel 3.4: welke activiteiten kunnen niet ondernomen worden? Lage Lage Totaal Uitstapjes Vakantie Sport Andere genoemde activiteiten zijn: Vieren van verjaardagen; Opleiding volgen; Lid worden van de bibliotheek. 3.3 Bewust niet-gebruik Wanneer iemand denkt in aanmerking te komen voor een bepaalde regeling maar deze bewust niet aanvraagt, is sprake van bewust niet-gebruik. De respondenten is gevraagd of dit op hen van toepassing is. De onderstaande tabel geeft de resultaten. Tabel 3.5: Zijn er ondersteunende regelingen waarvan u denkt dat u er recht op heeft, maar die u niet aangevraagd heeft? Lage Lage Totaal Ja In vier op de tien huishoudens met een laag inkomen onder de 65 jaar worden bepaalde ondersteunende voorzieningen bewust niet aangevraagd. Bij huishoudens met een laag inkomen van 65 jaar en ouder komt dit in een kwart van deze huishoudens voor. Later wordt ingegaan op de redenen. De huishoudens met een bijstandsuitkering of met een laag inkomen uit andere bronnen hebben relatief gezien vaker de vraag zijn er regelingen waarvan u denkt dat u er recht op heeft, maar die u niet heeft aangevraagd? bevestigd beantwoord dan alle respondenten samen. Tabel 3.6: Zijn er regelingen waarvan u denkt dat u er recht op heeft, maar die u niet aangevraagd heeft? Huishoudens met een WWBuitkering uit andere Huishoudens met een laag inkomen bronnen % % Ja Er is ook gevraagd aan degenen die aangaven bepaalde regelingen niet te hebben aangevraagd terwijl ze wel denken recht te hebben, waarom ze dat niet hebben gedaan. Hier konden meerdere antwoorden worden opgegeven. Deze tabel is alleen gebaseerd op de huishoudens met lage. De belangrijkste reden voor bewust niet gebruik is het invullen van te veel papieren. 20