'Laat je leven niet bepalen door COPD'

Transcriptie

1 'Hormoontherapie kent een groot placebo-effect' Alles wat je moet weten over directe anticoagulantia juni 2014 jaargang 28 'Laat je leven niet bepalen door COPD' VAKBLAD VOOR APOTHEKERSASSISTENTEN, FARMACEUTISCH CONSULENTEN EN FARMACEUTISCH MANAGERS Domperidon om borstvoeding te stimuleren

2 juni 2014 jaargang 28 Inhoud Optima Farma 04 Nieuws 06 'Hormoontherapie kent een groot placebo-effect' 10 Domperidon om de borstvoeding te stimuleren 12 'We hebben de stem van de assistenten broodnodig' 14 'Om de paar jaar begint het te kriebelen 16 Hele gezin Van Ess slikt ADHD-medicatie 18 Alles wat je moet weten over directe anticoagulantia 22 'Laat je leven niet bepalen door COPD' 26 Kwaliteitsregisters, waarom? 27 Verenigingsnieuws 08 METHYLFENIDAAT MEE OP REIS? VERKLARING NODIG! BOEGBEELD VAN DE MAAND Wendy Jansen is farmakundige en werkt als apothekersassistent bij Fleir Apotheek Parkwijk in Utrecht. Wendy: "Mijn taak is het bijhouden van het assortiment en het up-to-date houden van de producten in het robotsysteem. Ik ben gespecialiseerd in CVRM, incontinentie en zelfzorg." Melkhormoon Het middel is in opspraak vanwege de cardiale bijwerkingen: domperidon. Opmerkelijk genoeg schrijft Lareb over ditzelfde middel dat het nogal eens offlabel wordt voorgeschreven aan moeders die te weinig borstvoeding aanmaken. Domperidon stimuleert de productie van prolactine, het melkhormoon. En de risico s voor moeder en kind lijken zó klein dat er geen bezwaar lijkt tegen deze toepassing, aldus Lareb. Mits eerst alle andere mogelijkheden zijn geprobeerd: de baby goed en vaak aanleggen. Als verloskundige mijn eigenlijke beroep ben ik hier blij mee. Behalve de oxytocineneusspray (vaak niet verkrijgbaar), is er niet veel voorhanden om moeders met te weinig borstvoeding te helpen. Ik raad kraamvrouwen dus wel eens domperidon aan. En kan daar gelukkig gewoon mee doorgaan. Een heel gezin vertelt in dit nummer hoe het ADHD-medicatie gebruikt en daardoor beter is gaan functioneren. Maar in de media zijn ook tegengeluiden te beluisteren. Professor Trudy Dehue beschrijft in haar boek Betere mensen hoe de farmaceutische industrie ADHD-middelen probeert te promoten, en bijwerkingen als agressie veelal onvermeld laat. Daar ligt wellicht een voorlichtende taak voor de apothekersassistent... Mariël Croon Hoofdredacteur

3 04 OPTIMA FARMA NR 06 - NIEUWS Ook apothekers hebben vitamine D-tekort Slechts een kwart van de apothekers had in maart een goede vitamine D-status, zo blijkt uit onderzoek van Meda Pharma, fabrikant van zelfzorggeneesmiddelen. Tijdens het KNMP-congres op 11 maart 2014 lieten 120 apothekers hun vitamine D-spiegel bepalen in de stand van dit bedrijf. 16 procent had een tekort, 25 procent scoorde onvoldoende, 33 procent voldoende en bij slechts 25 procent was de spiegel goed (meer dan 75 mmol/l). Een halfjaar ervoor, tijdens het najaarscongres in oktober, hadden meer apothekers een goede vitamine D-status: 46,5 procent. Het verschil wordt waarschijnlijk veroorzaakt doordat de zonkracht tussen oktober en maart in Nederland te zwak is om voldoende vitamine D aan te maken. Vitamine D slikken, lijkt dus het devies. Zeker omdat een tekort steeds meer ongunstige effecten lijkt te hebben. Zo hebben mannen met een verhoogd risico op prostaatkanker meer kans dat ze daadwerkelijk een agressieve vorm van deze kanker krijgen als ze een ernstige vitamine D-deficiëntie hebben (minder dan 12 µg/l). Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek onder zowel blanke als donkere mannen. Zelfzorg goedkoper dan middel op recept Patiënten die met een eenvoudige klacht naar de huisarts gaan, betalen tot wel drie keer meer voor een geneesmiddel op doktersrecept dan wanneer ze dit als zelfzorgmiddel kopen bij een apotheek of drogist. Dat blijkt uit berekeningen van de Consumentenbond. Een voorbeeld: ketoconazolzalf op recept kost E 17,58 per 30 gram, een vergelijkbaar zelfzorgmiddel, miconazol 30 gram zalf, kost E 5,50. Bovendien komt op de productprijs nog E 12,00 extra: E 6,00 voor de receptverwerking in de apotheek en E 6,00 voor de eerste terhandstelling. Apotheekmedewerkers slecht beschermd bij prikaccidenten Apothekers en apothekersassistenten zijn vaak niet gevaccineerd tegen hepatitis B, en daardoor weinig beschermd tegen prikaccidenten. In 2013 waren er bij de PrikPunt-meldlijn 36 meldingen van apotheekmedewerkers. Daarvan waren er maar twee gevaccineerd tegen hepatitis B. Van de 36 meldingen waren er 33 met een laag risico, en kans op besmetting met het hepatitis B-virus. Hepatits B geeft, bij besmet bloed, het grootste besmettingsrisico: 30 procent. Bij hepatitis C is dat 3 procent en bij hiv 0,3 procent. Het goede nieuws is: tegen hepatitis B is preventieve bescherming mogelijk door vaccinatie. Dat geldt niet voor hepatitis C en hiv. Een prikaccident kan zich in de apotheek voordoen bij het terugbrengen van gebruikte naalden, wanneer de containers overvol zijn. Of bij het prikken van patiënten om bijvoorbeeld de glucosespiegel te bepalen. In zo n geval is het belangrijk de PrikPunt-meldlijn te bellen ( ). Soms is snelle actie geboden. Wanneer er een hoog besmettingsrisico bestaat, is het zaak dat er binnen twee uur een diagnose is gesteld, en liefst ook actie is ondernomen. Bij mogelijke hiv-besmetting is het belangrijk om post-expositieprofylaxe (PEP) te krijgen: de antivirale middelen die ook hiv-geïnfecteerde patiënten gebruiken. Bij mogelijke hepatitis B-besmetting is het belangrijk om binnen 24 uur hepatitis B-immunoglobuline toegediend te krijgen. Maar hier geldt het aloude motto: voorkomen is beter dan genezen. Stimuleer het gebruik van veiligheidsnaalden. En laat je vaccineren... >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

4 JUNI 2014 JAARGANG 28 Meer oogklachten door generieke oogdruppels Generieke oogmiddelen tegen glaucoom geven meer oogklachten, mogelijk zelfs blindheid. Dat zegt prof. dr. Hans Lemij, oogarts in het Oogziekenhuis in Rotterdam. Glaucoom, vroeger groene staar genoemd, is een oogaandoening waarbij het vocht binnen in het oog moeilijk weg kan. De oogzenuw raakt beschadigd en de patiënt kan slechter zien. Glaucoom wordt in de helft van de gevallen ontdekt bij de opticien, doordat de oogboldruk verhoogd is. Maar wanneer de druk normaal is, wordt glaucoom vaak pas heel laat ontdekt. Dan ligt blindheid op de loer. Generieke middelen geven meer bijwerkingen, zegt Lemij. Dat komt doordat de samenstelling van de hulpstoffen varieert. Dat heeft invloed op de werkzame stof: de concentratie kan verschillen en de stof dringt niet altijd even goed door in het oog. En in sommige plastic flesjes slaat de werkzame stof neer, wat de concentratie verlaagt. Veel patiënten, 5 tot 10 procent, hebben na de overstap op een generiek middel een hogere oogdruk, zegt Lemij. Of ze hebben last van prikken, branden, roodheid of lichtschuwheid. Het leidt tot meer bezoeken aan de poli. >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Antipsychotica maken dik Antipsychotica geven een flinke gewichtstoename bij patiënten. Hoe langer de geneesmiddelen worden gebruikt, des te groter het effect, zo blijkt uit Maastrichts onderzoek onder leiding van psychiater Maarten Bak. Daartoe werden ruim driehonderd studies samengevoegd. Uit de analyse bleek dat bijna alle vormen van antipsychotica leidden tot gewichtstoename. Een groot deel van de mensen kwam meer dan 7 procent aan en had een verhoging van de BMI. Bij sommige middelen was de gewichtstoename zelfs meer dan 10 kilo binnen een jaar. In Nederland gebruiken ongeveer mensen deze geneesmiddelen. Door de gewichtstoename lopen patiënten kans op bijvoorbeeld diabetes. Daarom pleit Bak voor aandacht voor dit probleem: Obesitas is wereldwijd al een groot probleem. Bij psychiatrisch patiënten is dat nog veel groter en te weinig erkend, net als het verhoogde risico op diabetes en metaboolsyndroom. Patiënten, psychiaters en artsen moeten zich daarvan meer bewust zijn. Bak vindt dat psychiatrisch patiënten meer goede voorlichting moeten krijgen en gestimuleerd moeten worden om meer te bewegen en gezonder te eten.

5 06 6OPTIMA FARMA NR 06 - INTERVIEW OESTROGENEN ZIJN MINDER EFFECTIEF DAN GEDACHT BIJ OPVLIEGERS EN ANDERE OVERGANGSKLACHTEN. DAT STELT HOOGLERAAR VOORT- PLANTINGSGENEESKUNDE FRANS HELMERHORST VAN HET LEIDS UNIVERSI- TAIR MEDISCH CENTRUM OP GROND VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK. BOVENDIEN LIJKEN ZE DE KANS OP HARTAANDOENINGEN EN KANKER TE VERHOGEN. ALLE NEDERLANDSE DOKTERS VOLGEN HET MOTTO NIET SCHADEN. door: Frits Baltesen en Mariël Croon Hormoontherapie kent een groot placebo-effect Welke klachten ervaren vrouwen volgens u in de praktijk als lastige overgangsklachten? Als gynaecoloog in een academisch ziekenhuis zie ik patiënten met overgangsklachten met een abnormale menopauze, die bijvoorbeeld al heel vroeg in de overgang komen. Soms ook door behandelingen tegen kanker, waarbij de eierstokken blijvend aangetast worden. Vrouwen met een normale menopauze hebben vaak véél klachten en vragen zich af of daar een hormonale oorzaak voor is. De meest gehoorde klachten zijn opvliegers en nachtelijk transpireren. Wanneer is er reden voor behandeling? Vóór het inzetten van een behandeling is het verstandig om te kijken of de klachten een andere oorzaak kunnen hebben. Opvliegers worden niet altijd veroorzaakt door oestrogeentekort, maar soms ook door schommelingen in de suikerhuishouding, een hoog cholesterolgehalte, hypertensie, schildklierproblemen, neurologische afwijkingen (migraine, Parkinson, MS), paniek, angst, sommige zeldzaam voorkomende tumoren. Medicijnen kunnen opvliegers als bijwerking hebben. Dat geldt bijvoorbeeld voor sulfonylureumderivaten, co-trimoxazol, nitroglycerine, calciumantagonisten, ACEremmers, methotrexaat, aromataseremmers, tamo-xifen, nicotinezuur, statinen. Nachtelijk zweten komt ook voor bij bijvoorbeeld Hodgkinziekte. Als er sprake is van oestrogeentekort, dan ga je als dokter een afweging maken tussen werking en bijwerking van een therapie. Doe ik meer goed dan kwaad? In hoeverre zijn de klachten afhankelijk van de leeftijd van de vrouw: heeft iemand op haar 45ste andere klachten dan een vrouw van 55? Overgangsklachten, dus klachten die gepaard gaan met onregelmatig vaginaal bloedverlies, komen veelal voor bij jongere vrouwen. Klachten vanwege vaginale atrofie komen meer voor in de wat oudere groep vrouwen, die de overgang al achter de rug hebben. Wanneer zijn hormonen in te zetten bij een behandeling van overgangsklachten? Er is een enorm placebo-effect. Uit een belangrijke studie blijkt dat ook bij vrouwen die een placebo kregen, het aantal opvliegers daalde: niet 75 procent maar 58 procent. We moeten de geringe werking afzetten tegen

6 JUNI 2014 JAARGANG 28 CV prof. Frans Helmerhorst Frans M. Helmerhorst (1949) haalde zijn artsexamen (1978) en promoveerde (1981) aan de Universiteit van Amsterdam. Na zijn opleiding tot gynaecoloog (Universiteit van Leiden, ) werd hij hoofd van de afdeling reproductieve geneeskunde van het Leids Universitair Medisch Centrum. Sinds 2004 is hij hier hoogleraar. de bijwerkingen. Voorheen dachten we dat hormonale suppletietherapie beschermde tegen hartinfarct en beroerte, maar begin deze eeuw bleek uit een groot, vijftien jaar durend gerandomiseerd onderzoek onder duizenden vrouwen dat tijdens hormoontherapie arteriële ziekten juist meer voorkwamen. Borstkanker, met in Nederland al een relatief hoge incidentie, komt tweemaal zo veel voor tijdens HST-gebruik. Kortom, niet schaden blijft een belangrijk motto. Alleen oestrogeen of ook andere hormonen; eventueel in combinatie met andere geneesmiddelen? Allereerst moet je nagaan of er geen contra-indicaties voor oestrogenen zijn zoals risico op arteriële ziekten (roken, overgewicht, diabetes mellitus, hypertensie), op veneuze trombose (zoals trombose in de anamnese of in de familie) en risico op borstkanker. Oestradiolpleisters geven minder kans op veneuze trombose dan orale middelen. Bij vrouwen die nog een baarmoeder hebben, moet de opbouw van het endometrium door oestrogenen worden tegengegaan door gestagenen. Dat kan per pil, continu of discontinu (bijvoorbeeld vier weken alleen oestradiol en de laatste twee weken wordt er een gestageen aan toegevoegd). Een gestageenhoudend spiraal is ook mogelijk. Hoe lang je hormoontherapie dan gebruikt? De NHG-standaard adviseert na drie maanden een evaluatie. Ik doe dat al na één maand, want als dan de klachten niet zijn afgenomen, is het vrij zinloos deze therapie voort te zetten. Wat zijn de alternatieven voor HST? Er is geen overtuigend bewijs dat fyto-oestrogenen opvliegers en nachtelijk zweten voorkomen, of dat lichaamsbeweging helpt tegen opvliegers, of effectiever is dan hormoontherapie of yoga. SSRI s, SNRI s, clonidine en gabapentine zijn bewezen effectief, maar minder dan oestrogenen. Daar komt bij dat de bijwerkingen het gebruik in de weg staan. Hun waarde is dus beperkt, en dan nog enkel bij vrouwen met veel klachten bij wie oestrogeengebruik is gecontraindiceerd, zoals vrouwen met doorgemaakte borstkanker. "De FDA heeft een lage dosis van het antidepressivum paroxetine ter verlichting van opvliegers goedgekeurd. In Europa is dat niet het geval. Je vraagt je af of vrouwen die goed reageren op placebo, juist goed reageren op deze middelen. Dat zou een mooi onderzoek zijn. Hebben we in Nederland een conservatief of een progressief beleid op dit gebied? Nederlanders zijn geen grote medicijngebruikers. Bovendien hebben we wijze poortwachters. Alle Nederlandse dokters, van eerste tot en met de derde lijn, volgen het motto niet schaden. << Oestradiolpleisters geven minder kans op veneuze trombose dan orale middelen

7 08 8OPTIMA FARMA NR 06 - VAKANTIE-INFO GENEESMIDDELEN ZOALS METHYLFENIDAAT EN DEXAMFETAMINE VALLEN ONDER DE OPIUMWET. OM GENEESMIDDELEN DIE EEN OPIUMWETMID- DEL BEVATTEN LEGAAL MEE OP REIS TE NEMEN, IS EEN VERKLARING NODIG. LICHT PATIËNTEN TIJDIG IN. door: Doerine Postma, Laboratorium der Nederlandse Apothekers Methylfenidaat mee op reis? Verklaring nodig! Wie op vakantie gaat naar een Schengenland (zie kaartje) met geneesmiddelen die onder de Opiumwet vallen, heeft een Schengenverklaring nodig. De voorschrijvend arts moet deze verklaring ondertekenen. De patiënt moet deze vervolgens opsturen naar Farmatec, dat de verklaring controleert op volledigheid en echtheid, en bovendien de inschrijving van de arts in het BIG-register controleert. Als alles in orde is, wordt het document gewaarmerkt, gelegaliseerd en teruggestuurd. Per verklaring mag maximaal één geneesmiddel genoteerd worden, en mogen maximaal vier verschillende reisbestemmingen genoemd worden. Een Schengenverklaring is dertig dagen geldig. Mocht de reis langer zijn, dan moeten per geneesmiddel meerdere verklaringen aangevraagd worden. Niet-Schengenlanden Voor het reizen met geneesmiddelen die onder de Opiumwet vallen naar landen buiten het Schengengebied, is een Engelstalige medische verklaring nodig. De verklaring volgt dezelfde route, moet ingevuld en ondertekend zijn door de voorschrijvend arts en opgestuurd worden naar Farmatec. Als de patiënt reist naar een land dat is aangesloten bij het

8 JUNI 2014 JAARGANG 28 Landen binnen Schengengebied België Denemarken Duitsland Estland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Italië Letland Litouwen Luxemburg Malta Noorwegen Oostenrijk Polen Portugal Slovenië Slowakije Spanje Tsjechië IJsland Zweden Zwitserland Schengenlanden Niet aangesloten landen binnen Europa Welke medicijnen zijn Apostilleverdrag moet de verklaring ook voorzien worden van een Apostillestempel. Reist de patiënt naar een niet aangesloten land, dan moet de Engelstalige verklaring gelegaliseerd worden door het ministerie van Buitenlandse Zaken. Voor een Engelstalige medische verklaring is er geen maximum aan het aantal geneesmiddelen dat genoteerd mag worden. Deze verklaring is maximaal één jaar geldig (vanaf de briefdatum), als er geen wijziging plaatsvindt in de medicatie en dosering. De verklaring is vaker te gebruiken binnen dat jaar. Ten slotte dient de patiënt (of verzorgende) contact op te nemen met de ambassade of het consulaat van het betreffende land in Nederland om te achterhalen of eventueel aanvullende documenten nodig zijn. Rol apotheek De patiënt is zelf verantwoordelijk voor bovenstaande verklaring(en). Maar als apothekersassistent kun je (de ouders van) methylfenidaatgebruikers tijdig attenderen op de vereiste papieren. Het proces bij Farmatec kan vier weken in beslag nemen, dus het is belangrijk op tijd de aanvragen te doen. De apotheek kan helpen met het verstrekken van een medicijnpaspoort als ondersteuning bij de Schengenverklaring of de Engelstalige medische verklaring, maar zo n paspoort vervangt de verklaring niet. Verder kun je de patiënt adviseren om geneesmiddelen in de originele verpakking van de apotheek mee te nemen op vakantie. Lever, indien geen originele verpakking van de fabrikant wordt verstrekt, bij elke verpakking een bijsluiter. << verboden? Onbezorgd op vakantie in Europa? In veel landen is bezit en gebruik van bepaalde medicijnen streng verboden. Heeft u ze toch nodig, vraag dan een Schengenverklaring aan! Dus, gaat u op vakantie? Regel het via Let op: dit kan enige weken duren! Voorbeelden van deze medicijnen: slaap- en kalmeringsmiddelen (bijv. diazepam, oxazepam), sterke pijnstillers (bijv. morfine), ADHD-middelen (bijv. methylfenidaat (Ritalin, Concerta)) en medicinale cannabis. Meer informatie vind je op Een poster over de Schengenverklaring is op te vragen via

9 10 10OPTIMA FARMA NR 06 - TERATOLOGIE INFORMATIE SERVICE door: Anneke Passier, Teratologie Informatie Service, Lareb, den Bosch Domperidon om borstvoeding te stimuleren TIS Bij de Teratologie Informatie Service (TIS, onderdeel van Lareb) kunnen zorgverleners terecht met vragen over het effect van onder andere geneesmiddelgebruik op de zwangerschap, het ongeboren kind en de borstvoeding. De TIS telefoondienst is bereikbaar op werkdagen van 9-17 uur op Op onze website kun je zelf zoeken in de meest recente informatie uit Geneesmiddelen, Zwangerschap en Borstvoeding, zie

10 JUNI 2014 JAARGANG 28 DOMPERIDON IS IN NEDERLAND VRIJ VERKRIJGBAAR. HET GENEESMIDDEL WORDT GEBRUIKT BIJ MAAGKLACHTEN, MISSELIJKHEID EN BRAKEN. MAAR HET WORDT OOK WEL EENS OFF-LABEL VOORGESCHREVEN OM DE AAN- MAAK VAN BORSTVOEDING TE STIMULEREN. DE TERATOLOGIE INFORMATIE SERVICE KRIJGT HIEROVER REGELMATIG VRAGEN. Als een moeder onvoldoende melk aanmaakt voor haar baby, kunnen het beste eerst natuurlijke oplossingen worden geprobeerd, zoals vaker en op de juiste manier aanleggen. Geneesmiddelgebruik komt alleen in aanmerking in bijzondere situaties, bijvoorbeeld bij een moeder die kolft voor haar zieke of premature baby. Domperidon kan de melkproductie stimuleren doordat het middel de concentratie prolactine in het bloed van de moeder verhoogt. Prolactine is een hormoon dat het borstklierweefsel stimuleert. Melkproductie In enkele studies is de hoeveelheid melk gemeten bij vrouwen die een paar weken na het starten van de borstvoeding domperidon gingen gebruiken. Daaruit bleek dat als zij gedurende 1 tot 2 weken driemaal daags 10 mg domperidon gebruiken de melkproductie inderdaad toeneemt; met gemiddeld 75 tot 95%. In andere studies is onderzocht of een hogere dosering een nog beter effect heeft. Dat was niet zo: verhoging van de dosis naar driemaal daags 20 mg gaf geen duidelijke extra toename van de melkproductie, maar wel meer milde bijwerkingen. Risico voor de baby Hoe zit het met de overgang van domperidon naar de melk? Kan de baby er via de borstvoeding last van krijgen? Uit metingen blijkt dat er maar heel weinig domperidon overgaat naar de melk. Bovendien is de orale biologische beschikbaarheid klein (zo n 15%), met andere woorden: als domperidon al via de borstvoeding bij de baby terechtkomt, kan er maar heel weinig vanuit de maag worden opgenomen. Er zijn dan ook tot nu toe geen bijwerkingen bij zuigelingen beschreven. Het risico voor de baby is dus bij kortdurend gebruik door de moeder minimaal. Risico voor de moeder In 2013 ontstond twijfel over de veiligheid van domperidon vanwege mogelijke ernstige bijwerkingen op hart en bloedvaten (inclusief hartdood). Deze bijwerkingen werden vooral gezien bij patiënten ouder dan 60 jaar, bij doseringen hoger dan 30 mg/dag, en bij gebruik van risicoverhogende comedicatie. Hoogstwaarschijnlijk heeft dit geen gevolgen voor jonge, gezonde moeders die kortdurend een lage dosering domperidon gebruiken. De bijwerkingen werden immers gezien bij personen en onder omstandigheden die niet met hen vergelijkbaar zijn. Alleen bij vrouwen met een hartaandoening en bij gebruik van andere middelen die het hartritme beïnvloeden of die de afbraak van domperidon vertragen, is het belangrijk om extra voorzichtig te zijn met domperidon. Stoppen van de behandeling Hoe lang moet domperidon gebruikt worden om het beste effect te krijgen? En blijft de melkproductie op peil na staken van de behandeling? Daarover is helaas niet veel bekend. In de meeste onderzoeken is alleen het effect van een korte behandeling (1-2 weken) bestudeerd. Maar in twee andere studies is wel gemeten dat de melkproductie niet terugliep als de dosering over een periode van 2-4 weken langzaam wordt afgebouwd. Conclusie Bij onvoldoende melkproductie zijn natuurlijke oplossingen, zoals vaak en op de juiste manier aanleggen, altijd eerste keus. Uit meerdere studies blijkt dat de melkproductie toeneemt na kortdurend gebruik van domperidon (driemaal daags 10 mg gedurende 1-2 weken). Om de melkproductie op peil te houden is het advies om over een periode van enkele weken de dosis langzaam af te bouwen. Langdurig gebruik en gebruik van hogere doseringen domperidon worden afgeraden omdat dat niet zinvol is en om het risico voor moeder en baby zo klein mogelijk te houden. <<

11 12 OPTIMA FARMA NR 06 - VERENIGING OPTIMA FARMA OPTIMA FARMA IS DE BEROEPSVERENIGING VAN APOTHEKERSASSIS- TENTEN. EEN STERKE ORGANISATIE IS NODIG VOOR DE PROFESSIONALI- SERING VAN HET VAK EN DE KWALITEIT VAN HET APOTHEEKTEAM. HET LIDMAATSCHAP BIEDT BOVENDIEN HET HANDBOEK DE APOTHEKERS- ASSISTENT EN EEN GEACCREDITEERDE NASCHOLING. APOTHEKER HARM SANDERS SLOOT EEN GROEPSLIDMAATSCHAP AF VOOR ZIJN TEAM. door: Frits Baltesen en Mariël Croon We hebben de stem van de assistenten broodnodig Wij kunnen als apotheker wel vertellen sistenten onder al het gedoe van het wat we anders willen in de apotheek, preferentiebeleid en de onduidelijkheid maar het meest lijden de apothekersas- over het eerste-uitgiftetarief, zegt Speciale aanbieding Wie meteen voor twee jaar lid wordt, ontvangt gratis het boek De apothekersassistent van Peter Felen met daarbij de geaccrediteerde e-learning De apothekersassistent. Ook ontvangen nieuwe leden een geaccediteerde e-learning van Accredidact. Tevens geldt bij een lidmaatschap een 50% korting op de KNMP-kennistesten. Naast het onafhankelijke vakblad Optima Farma krijgen leden voortaan maandelijks een actuele digitale nieuwsbrief. Een lid betaalt s 49,50 per jaar. Wordt het hele team (minstens 10 personen) lid, dan daalt de contributie met 10% per jaar*. Bestaat het team uit 4-9 personen, dan geldt 5% korting. Meer info over het groepslidmaatschap is te vinden op *Voor apothekers die (een deel van) het lidmaatschapsgeld betalen, is de bijdrage fiscaal aftrekbaar. apotheker Harm Sanders van Service Apotheek Elderveld in Arnhem. Juist nu hebben we de apothekersassistenten broodnodig om duidelijk te maken wat zich in de apotheek afspeelt. Sanders en zijn collega Tim Zaagman besloten voor hun apotheekteam collectief het lidmaatschap van beroepsvereniging Optima Farma af te sluiten. Naast een groepskorting van 10% krijgt elke assistent het handboek De apothekersassistent van Peter Felen met de bijbehorende geaccrediteerde e-learning. Nieuwe leden krijgen ook nog een geaccediteerde e-learning van Accredidact en bovendien korting op de KNMP-kennistesten. Eén van hun twaalf assistenten, Linda van der Velde, doet mee omdat ze een krachtige beroepsvereniging belangrijk vindt. Vooral naar buiten toe: naar andere zorgverleners, naar zorgverzeke-

12 JUNI 2014 JAARGANG 28 raars en de politiek. Om uit te dragen dat we geen vakkenvuller zijn, maar dat we een grote verantwoordelijkheid hebben, dat het een pittige opleiding is en er veel van ons wordt gevraagd. Actieve houding Sanders: Ik wil assistenten met een actieve houding, en dat is precies wat Optima Farma uitdraagt. Het collectieve lidmaatschap is een extra prikkel om actief aan de slag te gaan en nascholingen te volgen. Als we als apotheek een professionele uitstraling willen hebben, moet het duidelijk zijn wat je personeel doet en kan. De tijd dat de apothekersassistent achteroverleunt en doet wat de apotheker zegt, is gelukkig voorbij. Sanders stelde twee eisen voordat hij toestemde met het collectieve lidmaatschap. Elk lid van zijn team moest zich inschrijven in het Kwaliteitsregister Apothekersassistenten Openbare Farmacie (KAOF). En allemaal moesten ze de e-learningcursus volgen die hoort bij het handboek. Heel bijzonder, vindt Sanders, een boek over hun werk. Deskundig personeel Optima Farma is niet alleen de naam van de bekende beroepsvereniging voor apothekersassistenten maar ook van het gelijknamige, onafhankelijke vakblad voor deze doelgroep. Een krachtige vereniging helpt apothekers om de kwaliteit van het apotheekteam hoog te houden, met geaccrediteerde nascholingen (met korting), een vakblad en congressen. Deskundige en betrokken medewerkers, die bij voorkeur zijn ingeschreven in het kwaliteitsregister, zijn onontbeerlijk voor hoogwaardige zorgverlening in de apotheek. Een beroepsvereniging met een grote achterban kan veel bereiken, als Optima Farma spreekt met bijvoorbeeld het ministerie van VWS en de KNMP. Apothekersassistent Van der Velde en haar collega s lezen Optima Farma met plezier. Ik lees graag over hoe anderen praktische problemen in hun apotheek oplossen en hoop dat velen lid worden van de beroepsvereniging. << 'De tijd dat de apothekersassistent achteroverleunt en doet wat de apotheker zegt, is gelukkig voorbij'

13 14 Na een paar jaar 14OPTIMA FARMA NR 06 - DE APOTHEKERSASSISTENT begint het te kriebelen door: Edwin Bos 'We spreken de taal van de apothekersassistenten; dat is heel fijn samenwerken

14 JUNI JUNI JAARGANG APOTHEKERSASSISTENT EN FARMAKUNDIGE MANON KRIKHAAR IS AMBI- TIEUS. MET HAAR EIGEN BEDRIJF, DAT ZE IS GESTA RT MET TWEE VROUWEN, ADVISEERT ZE APOTHEKERS BIJ HET MANAGEN VA N DE APOTHEEK. IK HEB LEF, DUS DIT PAST WEL BIJ ME. Manon Krikhaar wil zo veel mogelijk ontdekken in de farmacie. Na het diploma voor apothekersassistent ging ze direct door naar Farmakunde. Tijdens een stage bij apotheekketen Mediq ondersteunde ze meerdere apotheken tegelijk, dat sprak haar wel aan. Krikhaar organiseerde de eerste Bloedsuikerdag voor alle Mediqapotheken in Nederland. Ook was ze betrokken bij het opzetten van de eerste- en tweede-uitgiftebegeleiding. Nog vóór de diploma-uitreiking van Farmakunde had Krikhaar haar eerste baan al te pakken: formulemanager bij Service Apotheken. Maar na twee jaar apothekers en apotheekteams begeleiden bij farmaceutische projecten was het tijd voor iets nieuws. Krikhaar vond een baan bij Fagron, leverancier van kanten-klare bereidingen. Ze gaf adviezen over dermatologische producten aan huisartsen, dermatologen en kinderartsen. Bij Fagron heb ik veel geleerd en inspirerende mensen ontmoet. Maar na vier jaar begon het weer te kriebelen, vertelt Krikhaar. Ze wilde terug naar de apotheek. Sinds haar afstuderen in 2008 is er veel niet meer hetzelfde. Het preferentiebeleid heeft alles veranderd. Zorgverzekeraars hebben veel meer macht en apotheken hebben het financieel zwaar. Krikhaar besluit apothekers te gaan helpen. Een eigen bedrijf is altijd een droom van me geweest. En ik heb lef, dus dat past wel bij me, vertelt Krikhaar. In die periode ontmoet ze apothekersassistente Saskia ter Buurkes de Vries en verpleegkundige Mijke de Bruijn. Het klikt meteen tussen de drie. Begin dit jaar starten ze samen het bedrijf Apotheek Partners. Veel apothekers hebben mooie ideeën voor betere zorg, maar die blijven vaak binnen de muren van één apotheek. Wij willen alle apotheken laten profiteren van de beste ideeën, zegt Krikhaar. Samen met haar twee partners adviseert Krikhaar apothekers hoe zij de apotheek nog beter kunnen organiseren. Ze geeft verkooptrainingen aan apotheekteams, ondersteunt apothekers met producten zoals een track-and-trace-systeem en biedt hulp bij zorgprojecten. Hoe reageren de apothekers en apothekersassistenten op jullie? Omdat ons idee goed aansluit bij de praktijk krijgen we veel leuke reacties. En dat we drie vrouwen zijn, spreekt ook wel aan. Wat is jullie drijfveer om dit te doen? Met die vraag begint bijna elk gesprek met een apotheker, vertelt Krikhaar. We hebben alle drie een passie voor dit vak. En we spreken de taal van de apothekersassistenten; dat is heel fijn samenwerken. Apotheek Partners is nu vier maanden bezig. Hoe gaan de zaken? Onze eerste opdrachten zijn binnen. Verder doen we er alles aan om onze naam overal bekend te maken... <<

15 16 OPTIMA FARMA NR 05 - DE PATIËNT HET GEZIN VAN ESS GEBRUIKT SINDS DRIE JAAR ADHD-MEDICATIE. VOOR- DAT DE OUDERS DE JUISTE DOSERINGEN EN MIDDELEN HADDEN GEVON- DEN, MOESTEN ZE VEEL ZELF UITZOEKEN EN BARRIÈRES OVERWINNEN. HET GAAT INMIDDELS EEN STUK BETER MET IEDEREEN: MATTEO (5) KRIJGT NU COMPLIMENTEN VAN ZIJN JUF. door: Frits Baltesen Hele gezin Van Ess slikt ADHD-medicatie

16 JUNI 2014 JAARGANG 28 Taran van Ess (9) is opgeleefd sinds hij drie jaar geleden ADHD-medicatie ging gebruiken: Ik word er rustiger van. Ik merk het verschil niet zo, maar anderen wel. Als ik een keer vergeet een pil te nemen, krijg ik een rebound. Dan ben ik extra opgewonden, druk en kan me slecht concentreren. Dan wil ik mijn hoofd vrijmaken en doen wat ik zelf wil, niet wat mij wordt voorgeschreven. In de eerste klas van de basisschool viel Taran op door zijn drukke gedrag, vertelt Anita Kentie. Hij vond het in de kring heel moeilijk op zijn beurt te wachten. Toen realiseerden we ons dat hij altijd al druk was. In zijn wieg zat hij snel op om te kijken. Overdag sliep hij nooit langer dan een kwartier achter elkaar. Op de crèche vonden ze hem demanding. Het was niet makkelijk voor Henk en Anita te ontdekken wat er met Taran was. De school was afhoudend: toen Anita een keer vroeg of het misschien ADHD kon zijn, zei de juf: "Die term mogen we op school niet gebruiken." Hun huisarts vond ADHD maar onzin. Anita: Bij onze relatietherapeut werd alles duidelijk. Ik herkende het vergeetachtige en chaotische van Henk. Henk: Vroeger had ik dat hyperactieve. Ik kreeg veel verkeersboetes. Balletpakje vergeten Anita: Ik kon mijn zorgtaken niet goed combineren met mijn werk en dacht terug aan mijn jeugd: ik was altijd degene die mijn bril liet liggen bij gym en vergat vaak mijn balletpakje. Ik wilde het liefst naar de kunstacademie, maar dacht dat ik zou verzanden in complete chaos. Daarom ging ik bouwkunde studeren. De relatietherapeut zei uiteindelijk: Dat jullie niet in staat zijn jullie problemen op te lossen, is geen kwestie van onwil, maar van onmacht. Ze dacht bij Henk aan ADD en bij Anita aan ADHD. En zei erbij: de beste manier om uit te vinden of jullie het hebben is de medicijnen te slikken. De huisarts verwees door naar de psychiater. Ook hun tweede kind Matteo (5) deed het slecht in groep 1. Anita: In de klas reageerde hij op alle prikkels. Hij deed niets: als hij een schaar moest pakken, kwam hij iemand tegen en was daarna vergeten dat hij een schaar ging halen. Aan het eind van de dag was hij moe en moest veel huilen. Methylfenidaat en Concerta Dat is nu allemaal voorbij. De kinderen slikken dagelijks methylfenidaat en in het weekend Concerta, omdat ze dan minder structuur hebben. Anita stopte met werken en neemt in het weekend en op een drukke dag (kinderfeestje) Concerta. Henk neemt doordeweeks af en toe methylfenidaat en in het weekend altijd Concerta: Dat vind ik het prettigst. Dan gaat het fijn met de kinderen. Het is ongelooflijk dat het zo n effect heeft op de harmonie in mijn gezin. Het echtpaar moest zelf uitvinden wat de goede doseringen waren, wat de beste tijd voor de inname was en het beste middel. In het begin slikte Henk iets te veel, waardoor hij agressief werd. Of ze merkten dat de tabletjes voor de kinderen steeds eerder waren uitgewerkt. Met Concerta vatten ze moeilijker slaap, daarom krijgen de kinderen in het weekend ook melatonine. Het gezin moest leren omgaan met de rebounds. Henk: De normale klachten van ADHD en ADD komen dan in tienvoud terug het duurt ongeveer een half uur. Ik reageer dan feller en bozer. Ik ben een keer enorm uitgevallen tegen een koerier die een pakje bracht. Anita: Door de innametijden en doseringen beter te plannen, beperk je die rebounds. In dat opzicht werkt Concerta veel beter. Nu verstuurt Henk als ZZP er op tijd zijn administratie naar zijn belastingadviseur, Anita volgt met succes een opleiding en Taran organiseerde laatst zelfs 'Wie is de Mol?' in zijn klas. En Matteo? Vroeger zat hij in de klas tijdens het kringgesprek met een koptelefoon een spelletje te doen op de computer. Nu praat hij gewoon mee en steekt eerst zijn vinger omhoog als hij iets wil zeggen. << Anita heeft ADHD of ADD. Ze neemt op drukke dagen, in weekenden en in vakanties 18 mg Concerta. Henk heeft ADD. Hij slikt doordeweeks soms en in het weekend 18 mg Concerta of twee à drie pillen van 5 mg methylfenidaat. Taran heeft ADHD en slikt drie keer per schooldag in totaal 30 mg methylfenidaat en op drukke dagen een extra pilletje. In het weekend 36 mg Concerta. Matteo heeft ADHD en neemt per schooldag 15 à 17,5 mg methylfenidaat en in het weekend 18 mg Concerta. In de zomervakantie kicken de kinderen af, om de medicatie te ontwennen.