In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC. 23 november :00. Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC. 23 november 2011 20:00. Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS"

Transcriptie

1 In samenwerking met afdeling longziekten ORBIS MC 23 november :00 Michiel de Vries; Longarts Sjef Lebon ; PA longziekten / OSAS

2 Overlap syndromen OSAS &. Sarcoidose COPD

3 Apneu: onderbreken van de oronasale luchtstroom gedurende minstens 10 seconden Hypopneu: afname van de oronasale luchtstroom met ten minste 50% gedurende ten minste 10 seconden + een O2 desaturatie van minstens 3%. (alternatief: 30% amplitude drop met 4% saturatie dip)

4 Apneu s Centrale apneu: Onderbreken van de oronasale luchtstroom bij afwezigheid van bewegingen van borstkas en buik Obstructieve apneu: Onderbreken van de oronasale luchtstroom bij aanwezigheid van bewegingen van borstkas en buik. Gemengde apneu: initieel centrale apneu, die overgaat in een obstructieve apneu.

5

6 AHI & slaperigheid Het aantal ademstilstanden per uur en de ernst van de slaperigheid overdag bepalen de ernst van de OSAS. Slaperigheid: in slaap vallen in situaties waarbij aandacht vereist is: Weinig aandacht (bv tv kijken); licht OSAS Nodige aandacht (bv vergaderen); matig OSAS Grote aandacht (bv autorijden); ernstig OSAS

7 Figure. Risk Factors, Symptoms, Outcomes, and Comorbid Conditions of Obstructive Sleep Apnea (OSA) in Adults *These conditions are associated with OSA. The associations may be due, in part, to common risk factors; they may also reflect a role of OSA in their etiology. Young, T. et al. JAMA 2004;291: Copyright restrictions may apply.

8 Casus 1: De sociale impact van chronische vermoeidheid. Excessieve vermoeidheids klachten. Slaapt goed. Staat niet uitgerust op. Overdag moe. Kan arbeid niet na behoren uitvoeren. Slaapt op werk. Sociale impact. Relatie problemen. Kortademigheid bij inspanning Diffuse gewrichts klachten. Voorbijgaande visus stoornissen. Polysomnografie: : beeld va OSAS met AHI van 40; met CPAP AHI < 5, Compliance goed lab normaal.

9 Excessieve hypersomnolentie Dient beperkt te blijven tot die gevallen waarbij de patiënt overdag, al of niet tijdens rust, in slaap valt en zich hiertegen niet of nauwelijks kan verzetten en dit niet zonder meer het gevolg is van bijzondere omstandigheden. Deze slaperigheid kan aanleiding geven tot gevaarlijke of sociaal pijnlijke situaties

10 X-thorax

11 CT thorax

12 Conclusie 44 jarige patiënt met chronische vermoeidheidsklachten bij sarcoidose.. Röntgen R stadium II/IV IV. Therapie resistent op prednisolon en MTX. a phase II, multicenter, randomized, double blind, parallel-group group-controlled study evaluating the safety and efficacy of treatment with ustekinumab or golimumab in subjects with chronic sarcoidosis.

13 Sarcoidose Sarcoidose is een multisysteemaandoening waarvan de oorsprong is gelegen in de ontregeling van het immuunsysteem door een nog onbekende oorzaak. Het morfologisch kenmerk van sarcoidose zijn niet verkazende granulomen. Kan in ieder orgaan voorkomen.

14 Longbiopt

15 Moeheid en Sarcoidose Moeheid in de ochtend Auto-immuunaandoeningen / gewrichtsklachten / Slaap apneu syndroom (20% vs 3% in de normale populatie). Intermitterende moeheid Voelt zich na een aantal actieve uren moe en uitgeput Middagmoeheid s middags volledig uitgeput. Vroeg naar bed Post-sarcoidose sarcoidose chronisch vermoeidheid syndroom. Treed op bij patiënten die ogenschijnlijk hersteld zijn van een actieve vorm van sarcoidose.. De klachten waarbij dit syndroom gepaard gaan zijn spierpijnen, verlammende vermoeidheid en depressieve symptomen.

16 Sarcoidose & OSA(S) Desaturaties treden vaker op bij patienten met een slechte longfunctie. In Sarcoidose patienten is de kans op OSA(S) groter als de longfunctie ernstiger gestoord is. ACCP 2011

17 Casus 2: COPD en OSAS Langzaam progressieve dyspneu klachten. Verminderde actie radius / Inspanningstolernatie. Reductie in gewicht. Bij minimale inspanning al vermoeid. Ligt veel op bed. Bij het opstaan al moe. Roken: ja en te veel!! OSAS; AHI 35; goede compliance; ; Met CPAP AHI < 5

18 Longfunctie onderzoek ph 7.34, po2 7.5, pco2 7.1, HCO3 24.7, BE -2.0, sat 84%.

19 Conclusie COPD GOLD IV (obv( respiratoire insufficiëntie), ntie), Hyperinflatie en diffusie stoornis passende bij (subtype) emfyseem. Cachexie bij verhoogde metabolisatie.

20 Chronische vermoeidheid en COPD. 39% Insomnia 21% Daytime sleepiness. 52% insomnia (cough and wheezing) 22% daytime sleepiness (cough and wheezing).

21 De term overlap syndroom was voor het eerst geïntroduceerd door Dr. Flenley (1985) De combinatie van bv sarcoidose / copd en een obstructief slaap apneu syndroom wat resulteert in nachtelijke hypoventilatie en hypoxaemie. 11% van de OSAS patiënten heeft een vorm van COPD % van de OSAS patiënten heeft een OSA. Douglas, Sleep Disorders1998

22 Interstitiele long afwijkingen Cystic fibrose Slaap Apneu Syndroom copd emfyseem

23 Overlap patiënten desatureren gedurende de slaap (bijna de gehele nacht). Er treedt geen herstel op buiten de apneu s / hypopneu s.

24 Meer nachtelijke desaturaties. Slechte slaap kwaliteit Toegenomen risico pulmonale hypertensie (tov een primair Slaap Apneu Syndroom). Toegenomen cardiale morbiditeit en mortaliteit Douglas, Sleep Disorders1998

25 Medische voorgeschiedenis? Cardiopulmonale voorgeschiedenis? Longmedicijnen? Anamnese: Vraag naar inhalatie medicatie Gebruikt patiënt zuurstof Kortademigheid bij inspanning Gebruikt patiënt hulpademhalingsspieren Kan patiënt plat liggen zonder kort te worden

26 COPD & OSA Desaturaties gedurende de nacht. Vraag naar: Slaap kwaliteit Chronische vermoeidheid / Hypersomnolentie Compliance CPAP gebruik Snurken Wordt u vaak s nachts wakker Hypertensie (cardiovasculaire co-morbiditeit) Halsomvang

27 Conclusie: Bij persisterende klachten Compliance CPAP / MRA. Kwaliteit van de slaap. Slaap hygiëne. Tractus anamnese: Dyspneu klachten. Hoesten / Sputumretentie. POB / Hartkloppingen / Hypertensie etc.

Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA. Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson

Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA. Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson Slaapapneu en vermoeidheidsklachten bij mensen met een CVA Het venijn zit in de staart IV 11 april 2013 Justine Aaronson Coen van Bennekom, revalidatiearts Tijs van Bezeij, revalidatiearts Erny Groet,

Nadere informatie

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures

Casus. PrevalenOe OSAS 17-04-16. Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS. Disclosures 170416 Disclosures Als OSAS je na aan t hart staat Cardiovasculaire aspecten van OSAS Geen (potentiële) belangenverstrengeling Bedrijfsnamen Voor bijeenkomsten mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

Obesitas Hypertensie Cardiovasculair risico Diabetes mellitus II

Obesitas Hypertensie Cardiovasculair risico Diabetes mellitus II Obesitas Hypertensie Cardiovasculair risico Diabetes mellitus II Patiënt: Al jaren niet fit overdag. Kan daarom zijn werk als manager van supermarkt niet meer aan. Zit nu thuis en is in overleg met bedrijfsarts

Nadere informatie

Slaapapneu en co-morbiditeit. Monique Klaaver Longarts Havenziekenhuis

Slaapapneu en co-morbiditeit. Monique Klaaver Longarts Havenziekenhuis Slaapapneu en co-morbiditeit Monique Klaaver Longarts Havenziekenhuis Slaapapneu en co-morbiditeit 1. ontwikkelen en ontregelen van andere ziektebeelden 2. de invloed op slaapapneu en klachten op andere

Nadere informatie

Wat te doen als CPAP niet meer helpt? Universitair Medisch Centrum Groningen

Wat te doen als CPAP niet meer helpt? Universitair Medisch Centrum Groningen Wat te doen als CPAP niet meer helpt? Universitair Medisch Centrum Groningen Disclosures Sponsoring of onderzoeksgeld Philips/Respironics/ MediqTEFA / VIVISOL/ EMDAMED /RESMED/ Air Liquide / Goedegebuure

Nadere informatie

Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten

Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten CARDIOLOGIE/KNO Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden

Nadere informatie

Slaapapneu. Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen.

Slaapapneu. Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen. Slaapapneu Alles wat u wilt weten over ademstops tijdens de slaap, oorzaken, gevolgen en de mogelijke behandelingen. Slaapapneu betekent dat u last heeft van ademstops tijdens uw slaap. Stopt u 10 seconden

Nadere informatie

AHI OK Patiënt niet Wat nu?

AHI OK Patiënt niet Wat nu? AHI OK Patiënt niet Wat nu Mw. dr. Hennie Janssen, longarts & somnoloog Kempenhaeghe Centrum voor Slaapgeneeskunde Waar komen onze Apneu patiënten vandaan AHI OK Patiënt niet Wat nu normaal 1 Hersenactiviteit

Nadere informatie

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD.

Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Er is een complexe relatie tussen Obesitas en COPD. Robbert Kerseboom Kaderhuisarts astma-copd De prevalentie van obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ): (in 2012) 11 % bij mannen 14 % bij vrouwen. De prevalentie van COPD is 20/1000 Nederlanders KADERHUISARTS SCHAKEL

Nadere informatie

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs.

Slaapapneu in de praktijk. Jeffrey Benistant, MCs. Slaapapneu in de praktijk Jeffrey Benistant, MCs. Over mij Technische Geneeskunde 2008-2016 Afgestudeerd MST, Longgeneeskunde, Sleep Apnoea Detection Using Small & Cheap Sensors Medeoprichter & werkzaam

Nadere informatie

Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts

Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts Nog steeds moe, wat nu? M. Klaaver longarts wat komt allemaal aan bod? 1. wat is vermoeidheid 2. wat is slaperigheid 3. oorzaken blijvende slaperigheid bij behandeld OSAS 4. wat heb je nog meer (ritme,

Nadere informatie

Registratie ademhaling tijdens slaap

Registratie ademhaling tijdens slaap CARDIOLOGIE/KNO Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden

Nadere informatie

Bezoek aan de slaapapneu/snurkpoli i.v.m. snurken, ademstops, vermoeidheid

Bezoek aan de slaapapneu/snurkpoli i.v.m. snurken, ademstops, vermoeidheid Pulmonologie Bezoek aan de slaapapneu/snurkpoli i.v.m. snurken, ademstops, vermoeidheid Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 MA 1391 11-11-v1 - H 12 1 Poli longziekten

Nadere informatie

Behandelingen bij Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS)

Behandelingen bij Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) Slaapcentrum Slingeland Keel-, neus- en oorheelkunde Longziekten Neurologie Behandelingen bij Obstructief Slaap Apneu Syndroom (OSAS) i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uit slaaponderzoek

Nadere informatie

Obstructief slaapapneu syndroom (OSAS)

Obstructief slaapapneu syndroom (OSAS) Obstructief slaapapneu syndroom (OSAS) Bij u is (mogelijk) sprake van een obstructief slaapapneu syndroom (OSAS). In deze folder staat informatie over de aandoening OSAS, mogelijke oorzaken van OSAS, onderzoek

Nadere informatie

(C)PAP-therapie de verschillende behandelopties. Sjef Lebon Physician Assistant Longgeneeksunde 23 november 2011

(C)PAP-therapie de verschillende behandelopties. Sjef Lebon Physician Assistant Longgeneeksunde 23 november 2011 (C)PAP-therapie de verschillende behandelopties Sjef Lebon Physician Assistant Longgeneeksunde 23 november Inhoud (C)PAP-therapie achtergrond werking Titratie therapiedrukken Veschillende behandelopties

Nadere informatie

Sleep-disordered breathing: definitie

Sleep-disordered breathing: definitie NKO als oorzaak en oplossing van slaapproblemen bij kinderen Greet Hens 18/03/2013 Sleep-disordered breathing: definitie 1 Sleep disordered breathing Sleep Disordered Breathing (SDB) Habitueel snurken:

Nadere informatie

Snurken en slaapapneu. Afdeling KNO

Snurken en slaapapneu. Afdeling KNO Snurken en slaapapneu Afdeling KNO Snurken komt voor op alle leeftijden, maar op oudere leeftijd neemt het snurken toe en wordt het snurkgeluid harder. Op volwassen leeftijd snurkt ongeveer 1 op de 5 mannen

Nadere informatie

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten

Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten Fysieke fitheid, vermoeidheid en fysieke training bij sarcoïdose patiënten 5 april 2017 Sarcoïdose ontsporing afweersyteem ophoping afweercellen: granulomen overal in lichaam: longen, lymfesysteem, huid,

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl Patiënteninformatie Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl Slaappolikliniek In het is er voor het vaststellen en behandelen van het Slaapapneu Syndroom (OSAS) een samenwerkingsverband opgezet tussen

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl Patiënteninformatie Klinisch Slaaponderzoek (Polygrafie) rkz.nl Slaappolikliniek In het is er voor het vaststellen en behandelen van het Slaapapneu Syndroom (OSAS) een samenwerkingsverband opgezet tussen

Nadere informatie

Poli longziekten. Bezoek aan de OSAS-poli

Poli longziekten. Bezoek aan de OSAS-poli Poli longziekten Bezoek aan de OSAS-poli 1 U bent doorverwezen naar de OSAS-poli om te kijken of er bij u sprake is van OSAS. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom. In deze folder

Nadere informatie

Bezoek aan de OSAS-polikliniek. Ziekenhuislocatie Scheper

Bezoek aan de OSAS-polikliniek. Ziekenhuislocatie Scheper Bezoek aan de OSAS-polikliniek Ziekenhuislocatie Scheper 1 U bent doorverwezen naar de OSAS-poli kliniek om te kijken of er bij u sprake is van OSAS. OSAS is de afkorting voor Obstructief Slaap Apneu Syndroom.

Nadere informatie

Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen

Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen Moeheid bij sarcoïdose: invloed van biologische klok slaapstoornissen Marcel Smits, neuroloog-somnoloog 1,2 1: Ziekenhuis Gelderse Vallei Ede Multidisciplinair expertise centrum voor slaapwaak stoornissen

Nadere informatie

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Van snurken tot obstructief... slaapapnoesyndroom (OSAS)... 05 03 Hoe wordt de diagnose gesteld?...

Nadere informatie

VRIJHEID OM TE SLAPEN. net als iedereen. De Inspire therapie voor slaap apneu

VRIJHEID OM TE SLAPEN. net als iedereen. De Inspire therapie voor slaap apneu VRIJHEID OM TE SLAPEN net als iedereen De Inspire therapie voor slaap apneu Wees gerust. U bent zeker niet alleen Europa telt naar schatting meer dan 23 miljoen inwoners die, net als u, lijden aan het

Nadere informatie

SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN

SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN INTERLINE SLAAP/WAAK STOORNISSEN CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Concept 22 mei 2007 Mevrouw Vannacht, 37 jaar. Zij is nooit een erg goede slaper geweest. De laatste 6 maanden gaat het steeds slechter. Zij

Nadere informatie

OSAS Informatie na groepsvoorlichting

OSAS Informatie na groepsvoorlichting OSAS Informatie na groepsvoorlichting Albert Schweitzer ziekenhuis Maart 2008 Pavo 0518 Inleiding U hebt deelgenomen aan de groepsvoorlichting OSAS. De informatie die u daar hebt gekregen, kunt u in deze

Nadere informatie

Slaapapneu. Longgeneeskunde

Slaapapneu. Longgeneeskunde Slaapapneu Longgeneeskunde Waarom deze folder? Bij u werd de diagnose slaapapneu syndroom gesteld. Deze folder geeft een overzicht van de klachten, het onderzoek en de behandeling van het slaapapneu syndroom.

Nadere informatie

COPD Pneumologie. Patiënteninformatie

COPD Pneumologie. Patiënteninformatie COPD Pneumologie Patiënteninformatie Inhoudstafel 1. Inleiding... 3 1.1. Definitie... 3 1.2. Klachten bij COPD... 3 1.3. Onderzoeken... 4 1.4. Behandeling... 4 2. Contact... 6 3. Notities... 7 Deze publicatie

Nadere informatie

Polygrafie bij OSAS. Voor de polygrafie wordt u verwacht op: Dag : Datum : Tijd :

Polygrafie bij OSAS. Voor de polygrafie wordt u verwacht op: Dag : Datum : Tijd : Polygrafie bij OSAS Polygrafie bij OSAS Wat is OSAS? Het Obstructieve Slaap Apneu Syndroom (OSAS) is een syndroom dat gekenmerkt wordt door korte ademhalingsstops tijdens de slaap. Soms uiten de klachten

Nadere informatie

Apneu en Werk. voor werkgevers. Whitepaper

Apneu en Werk. voor werkgevers. Whitepaper Apneu en Werk voor werkgevers Whitepaper Whitepaper Apneu en Werk voor werkgevers Slaperigheid en werken gaan slecht samen. Vermoeide werknemers maken namelijk meer fouten, hebben een vergrote kans op

Nadere informatie

Slaaplabo: indicaties, methodiek en outcome

Slaaplabo: indicaties, methodiek en outcome Slaaplabo: indicaties, methodiek en outcome Stijn Verhulst Slaapcentrum voor Kinderen Universitair Ziekenhuis Antwerpen Overzicht Indicaties Methodiek Outcome 2 1 Overzicht Methodiek Indicaties Outcome

Nadere informatie

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s

bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s bloed, ademhaling & spijsvertering info voor patiënten Van snurken tot apnoe s Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Van snurken tot obstructief... slaapapnoesyndroom (OSAS)... 05 03 Hoe wordt de diagnose gesteld?...

Nadere informatie

De longverpleegkundige

De longverpleegkundige De longverpleegkundige Algemeen U bent door uw longarts verwezen naar de longverpleegkundige. Een longverpleegkundige is een verpleegkundige, die zich heeft gespecialiseerd in astma en COPD (chronische

Nadere informatie

Centrum voor Slaapstoornissen Algemene informatie

Centrum voor Slaapstoornissen Algemene informatie Centrum voor Slaapstoornissen Algemene informatie 2 Inleiding In deze folder vindt u informatie over het Centrum voor Slaapstoornissen. Het is van belang deze informatie goed te lezen, zodat u goed voorbereid

Nadere informatie

OSA en diabetes. Wake 2/3 of life. Inleiding. Slaap is een basale behoefte. NREM Sleep ~80% of night. Prof. Dr. Dries Testelmans

OSA en diabetes. Wake 2/3 of life. Inleiding. Slaap is een basale behoefte. NREM Sleep ~80% of night. Prof. Dr. Dries Testelmans OSA en diabetes Prof. Dr. Dries Testelmans Diabetessymposium 2016 Inleiding Slaap is een basale behoefte Wake 2/3 of life NREM Sleep ~80% of night REM Sleep ~20% of night 1 Inleiding Slaap is een basale

Nadere informatie

Obstructief slaapapneu syndroom OSAS

Obstructief slaapapneu syndroom OSAS Obstructief slaapapneu syndroom OSAS Amsterdam WaakSlaapCentrum INLEIDING Bij u is (mogelijk) sprake van een obstructief slaapapneu syndroom (OSAS). In deze folder kunt u informatie lezen over de aandoening

Nadere informatie

Obesitas op de recovery

Obesitas op de recovery Obesitas op de recovery Marlous Huijzer AIOS anesthesiologie UMC Utrecht Inzichten Toegenomen arbeid hart en longen Verhoogde kans metabool syndroom Verhoogde kans op DVT of longembolie Obesitas hypoventilatie

Nadere informatie

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens

Longziekten en respiratoire revalidatie. Prof Dr W. Janssens Longziekten en respiratoire revalidatie Prof Dr W. Janssens Definitie Respiratoire revalidatie is gericht op patienten met chronische longaandoeningen met klachten en gereduceerde activiteiten van het

Nadere informatie

Onderwerpen. Slaapstoornissen. ICSD-2 hoofdcategorieën. De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde. Slaap & Slaapgeneeskunde

Onderwerpen. Slaapstoornissen. ICSD-2 hoofdcategorieën. De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde. Slaap & Slaapgeneeskunde Onderwerpen Basiscursus slaapgeneeskunde 24 maart 2011 De rol van slaapdiagnostiek in de slaapgeneeskunde Slaap & Slaapgeneeskunde Slaapdiagnostiek Do s en don ts. Nanny Duis, Physician Assistant Centrum

Nadere informatie

Ik ben zo benauwd. Titia Klemmeier/Josien Bleeker

Ik ben zo benauwd. Titia Klemmeier/Josien Bleeker Ik ben zo benauwd Titia Klemmeier/Josien Bleeker dyspneu ademnood kortademigheid benauwdheid Bemoeilijkte ademhaling Programma Inventarisatie leerdoelen Kennis over de praktijk? Alarmsymptomen Achtergrond

Nadere informatie

OSAS ( = obstructief slaapapneu

OSAS ( = obstructief slaapapneu OSAS ( = obstructief slaapapneu syndroom) Slaap-apneu Slaap is even belangrijk als eten en drinken. Alleen een regelmatig slaap-waakritme houdt ons op de lange duur lichamelijk en geestelijk gezond. Het

Nadere informatie

Obstructieve SlaapApneu Syndroom

Obstructieve SlaapApneu Syndroom Obstructieve SlaapApneu Syndroom (OSAS) U heeft het Obstructieve SlaapApneu Syndroom, of u krijgt hier onderzoek naar. Het Obstructieve SlaapApeu Syndroom wordt afgekort naar OSAS. In deze tekst gebruiken

Nadere informatie

Datum 28 juni 2016 Betreft Definitief advies als bedoeld in artikel 114 Zorgverzekeringswet

Datum 28 juni 2016 Betreft Definitief advies als bedoeld in artikel 114 Zorgverzekeringswet 2 9 JUNI 2016 ao(s03i3^ > Retouradres Postbus 320, 1110 AH Diemen Stichting Klachten en Geschillen Zorgverzekeringen (SKGZ) T.a.v. mevrouw Postbus 291 3700 AG ZEIST 0530.2016081727 Eekholt 4 1112 XH Diemen

Nadere informatie

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS)

Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Slaapapneu Syndroom Slaapapneu Syndroom.indd 1

Patiënteninformatie. Slaapapneu Syndroom Slaapapneu Syndroom.indd 1 Patiënteninformatie Slaapapneu Syndroom 1260428 Slaapapneu Syndroom.indd 1 30-09-16 13:16 Slaapapneu Syndroom Martini Slaapcentrum Tel. (050) 524 5930 Algemeen Neem bij ieder bezoek aan het ziekenhuis

Nadere informatie

OSAS ( = obstructief slaapapneu

OSAS ( = obstructief slaapapneu OSAS ( = obstructief slaapapneu syndroom) Inleiding Slaap is even belangrijk als eten en drinken. Alleen met een regelmatig slaap- waakritme blijven wij op de lange duur lichamelijk en geestelijk gezond.

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)

Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement

Nadere informatie

OSAS. Obstructief Slaap-Apneu Syndroom

OSAS. Obstructief Slaap-Apneu Syndroom OSAS Obstructief Slaap-Apneu Syndroom Slaap is even belangrijk als eten en drinken. Alleen met een regelmatig slaap- waakritme blijven we lichamelijk en geestelijk gezond. Het probleem is echter dat ons

Nadere informatie

Obstructief Slaapapneusyndroom

Obstructief Slaapapneusyndroom Obstructief Slaapapneusyndroom Onderzoek voor de operatie Informatie voor patiënten F0961-4350 november 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1

Nadere informatie

Obstructief slaapapneusyndroom OSAS

Obstructief slaapapneusyndroom OSAS Obstructief slaapapneusyndroom OSAS Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS)? 1 CSAS 2 Oorzaken 2 Wat zijn de verschijnselen? 3 Wat zijn

Nadere informatie

Kwaliteit van leven bij COPD

Kwaliteit van leven bij COPD Kwaliteit van leven bij COPD Wat bespreekt u met uw longarts? M.J. Rijneveld, longarts Langeland Ziekenhuis Wat gaan we bespreken? Wat is COPD? Wat is kwaliteit van leven? Wat is palliatieve zorg? Symptomen

Nadere informatie

Slaapapneusyndroom (SAS)

Slaapapneusyndroom (SAS) Slaapapneusyndroom (SAS) Slaapcentrum Locatie Pasteurlaan Oosterhout Inleiding In deze folder vindt u informatie over het slaapapneusyndroom (SAS). U leest wat slaapapneu precies betekent en wat de meest

Nadere informatie

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid

Marlies Peters. Workshop Vermoeidheid Marlies Peters Workshop Vermoeidheid De ene vermoeidheid is de andere niet Deze vermoeidheid is er plotseling, niet gerelateerd aan geleverde inspanning De vermoeidheid wordt als (zeer) extreem ervaren

Nadere informatie

Chronische beademing in NL ALS en CTB Groningen

Chronische beademing in NL ALS en CTB Groningen Programma Inleiding (Peter Wijkstra, longarts) Chronische beademing in NL ALS en CTB Groningen Zorgtraject ALS (Hans van der Aa, Verpleegkundig specialist) Poliklinische intake, opname en ontslag Long

Nadere informatie

Factsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 2007

Factsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 2007 Factsheet Astma-/COPD-Monitor Oktober 27 Deze factsheet is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen met bronvermelding worden gebruikt (M. Heijmans, NIVEL, Oktober 27). LEVEN MET COPD VRAAGT OM LEF

Nadere informatie

Slaapregistratie (polygrafie) met CPAP in het ziekenhuis

Slaapregistratie (polygrafie) met CPAP in het ziekenhuis Slaapregistratie (polygrafie) met CPAP in het ziekenhuis Tijdens de slaap verslappen alle lichaamsspieren. Het achterste deel van de tong kan zo naar achteren zakken, waardoor het de bovenste luchtweg

Nadere informatie

Rusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op

Rusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort

Nadere informatie

NIV bij exacerbatie COPD

NIV bij exacerbatie COPD NIV bij exacerbatie COPD Petra Vos, longarts Guido Reijnen, longarts i.o. Rijnstate Ziekenhuis Arnhem Doelen Voor welke patient is NIV op afdeling geindiceerd? Voor welke patient NIV op IC? Wie krijgt

Nadere informatie

Disclosure. Wat steekt u op. Waar denkt u over na. Rode vlaggen en co-morbiditeit bij COPD INLEIDING HET IS ZWARTWIT EN HET LOOPT IN DE WEI

Disclosure. Wat steekt u op. Waar denkt u over na. Rode vlaggen en co-morbiditeit bij COPD INLEIDING HET IS ZWARTWIT EN HET LOOPT IN DE WEI Disclosure Rode vlaggen en co-morbiditeit bij COPD Geen belangenverstrengeling voor deze presentatie Hans Sportel, huisarts Ruurlo Waar denkt u over na Wat steekt u op Dyspnoe en haar DD COPD en co-morbiditeit

Nadere informatie

Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS)

Obstructief slaapapneusyndroom (OSAS) Bij het obstructief slaapapneusyndroom ontspannen de spieren tijdens de slaap zodanig, dat de tong en zachte delen in de keel de ademhaling blokkeren. Dit gebeurt s nachts minimaal vijf keer per uur. Doordat

Nadere informatie

Morbide obesitas. BMI= body mass index kg / m 2 Normaal te zwaar > 30 obesitas > 40 morbide obesitas

Morbide obesitas. BMI= body mass index kg / m 2 Normaal te zwaar > 30 obesitas > 40 morbide obesitas Morbide obesitas BMI= body mass index kg / m 2 Normaal 18-25 25-30 te zwaar > 30 obesitas > 40 morbide obesitas Relatief risico voor overlijden als functie van BMI=body mass index Eigen schuld? Schuld?

Nadere informatie

Obstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie

Obstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie Obstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie Belangrijke informatie over dit onderzoek Belangrijk om te weten is dat er bij de eerste afspraak elektroden op uw hoofd en lichaam worden geplakt.

Nadere informatie

Periodieke beenbewegingen van de slaap

Periodieke beenbewegingen van de slaap Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic

Nadere informatie

Helft mensen met diabetes type 2 slaapt niet goed

Helft mensen met diabetes type 2 slaapt niet goed Dutjes overdag? Misschien heeft u slaap apneu! Helft mensen met diabetes type 2 slaapt niet goed Z Z 36 Overdag altijd moe? Geen energie? Hoofdpijn? Bent u prikkelbaar of valt u soms zo maar in slaap?

Nadere informatie

Lentebries 6 maart 2019

Lentebries 6 maart 2019 Lentebries 6 maart 2019 80-jarige man van Marokkaanse komaf. Géén rookhistorie (?) Bekend met longklachten, diagnose diverse longartsen: - 2006 licht obstructieve niet reversibele stoornis, dus COPD -

Nadere informatie

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten

Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten Chronische NIV bij stabiele COPD patiënten 1. is alleen effectief als er sprake is van hypercapnie 2. is alleen effectief als door de NIV de CO 2 daalt 3. als aan beide (1 en 2) wordt voldaan 4. is nooit

Nadere informatie

Luchtgenoten. Wie zijn wij

Luchtgenoten. Wie zijn wij Luchtgenoten Luchtgenoten Met deze folder wil de patiëntenvereniging Luchtgenoten zich aan u voorstellen: wie zijn wij en wat kunnen wij u bieden. Ook wordt vermeld waar u terecht kunt voor nadere informatie

Nadere informatie

OSAS peri-operatief. Queenayda Kroon Peter Huybrechts

OSAS peri-operatief. Queenayda Kroon Peter Huybrechts Queenayda Kroon Peter Huybrechts Inhoud Casus Slaap apnee Obstructief slaap apnee syndroom (OSAS) 1. Preoperatief 2. Peroperatief 3. Postoperatief Take home messages Casus Man, 66jaar, BMI 31, ASA3 Medische

Nadere informatie

Casusschetsen astma/copd

Casusschetsen astma/copd Casusschetsen astma/copd 7 augustus 2000 Casusschets 1 Mevr. N, is een 26 jarige adipeuze Surinaamse vrouw die sinds 1994 in Nederland woonachtig is. Sinds haar komst naar Nederland heeft zij in wisselende

Nadere informatie

Omschrijf hoe u zich voelt

Omschrijf hoe u zich voelt Omschrijf hoe u zich voelt - Ziek - Ik weet dat apneu ernstige gevolgen kan hebben voor mijn gezondheid maar ik ervaar dat nog niet zo, ik ben niet bang dat mij iets gaat ovekomen. De energielek is een

Nadere informatie

Obstructieve slaapapneu syndroom (OSAS)

Obstructieve slaapapneu syndroom (OSAS) Obstructieve slaapapneu syndroom (OSAS) 2 U heeft misschien obstructieve slaapapneu syndroom, afgekort OSAS. We kunnen ons voorstellen dat u dan enkele vragen zult hebben. Hoe wordt de diagnose OSAS gesteld?

Nadere informatie

Klinisch Slaaponderzoek ( Polygrafie)

Klinisch Slaaponderzoek ( Polygrafie) Klinisch Slaaponderzoek ( Polygrafie) Uw afspraken: 1. Voor de Slaapregistratie is voor u een bed gereserveerd voor één nacht op afdeling A4 van Rode Kruis Ziekenhuis. U kunt zich daar om 22.00 uur melden

Nadere informatie

Sarcoïdose. & vermoeidheid. Vermoeidheid is één van de belangrijkste klachten bij sarcoïdose.

Sarcoïdose.  & vermoeidheid. Vermoeidheid is één van de belangrijkste klachten bij sarcoïdose. Sarcoïdose & vermoeidheid Vermoeidheid is één van de belangrijkste klachten bij sarcoïdose. www.sarcoidose.nl Iedereen kent het gevoel van vermoeidheid. Na inspanning, aan het eind van de dag. Hoewel iedereen

Nadere informatie

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam

Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Inhoud Centrum voor thuisbeademing Doel diagnoses Symptomen van hypercapnie

Nadere informatie

Van snurken tot apnoe s

Van snurken tot apnoe s info voor patiënten Van snurken tot apnoe s Inhoud 01 Inleiding... 04 02 Van snurken tot obstructief... slaapapnoesyndroom (OSAS)... 05 03 Hoe wordt de diagnose gesteld?... 06 04 Gevolgen van snurken

Nadere informatie

Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018

Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018 Notulen Transmuraal overleg Haga Ziekenhuis 5 april 2018 Inleiding: Het doel van dit overleg is het verder verhogen van de kwaliteit van astma/copd zorg door o.a. bespreken van actualiteiten, casuïstiek

Nadere informatie

We spreken van OSAS als u s nachts meer dan vijf keer per uur een ademstilstand heeft en overdag zeer slaperig of vermoeid bent.

We spreken van OSAS als u s nachts meer dan vijf keer per uur een ademstilstand heeft en overdag zeer slaperig of vermoeid bent. OSAS Obstructief Slaapapneu Syndroom In deze folder leest u hoe Obstructief Slaapapneu Syndroom (OSAS) ontstaat en wat u zelf kunt doen om te proberen de OSAS te verminderen. Ook worden verschillende behandelmethodes

Nadere informatie

COPD en longproblematiek. Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning

COPD en longproblematiek. Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning COPD en longproblematiek Angst voor inspanning Noodzaak voor inspanning De luchtwegen Hogere luchtwegen (Mond, keel, neus) Slijmvlies zorgt voor bevochtiging v/d lucht en het binden van stofdeeltjes Lagere

Nadere informatie

patiënteninformatie Het slaapapnoe-syndroom SLAAPKLINIEK GezondheidsZorg met een Ziel

patiënteninformatie Het slaapapnoe-syndroom SLAAPKLINIEK GezondheidsZorg met een Ziel i patiënteninformatie SLAAPKLINIEK Het slaapapnoe-syndroom GezondheidsZorg met een Ziel Mevrouw, mijnheer Slaapapnoe is een miskende ziekte waaraan volgens Amerikaans onderzoek 4 % van de volwassenen

Nadere informatie

Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag.

Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Eindelijk ben ik behandeld voor OSAS, maar ik blijf moe en slaperig. Andere oorzaken van slaperigheid overdag. Thom Timmerhuis, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis 's-hertogenbosch 26-11-2018 Hoe verloopt

Nadere informatie

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag

Slaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:

Nadere informatie

Opname bij COPD. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Opname bij COPD. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Opname bij COPD U bent opgenomen op de Verpleegafdeling Longziekten van Rijnstate Arnhem, omdat u last heeft van COPD. In deze folder leest u wat u van de opname kunt verwachten. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

Obstructief slaapapneu-syndroom

Obstructief slaapapneu-syndroom Obstructief slaapapneu-syndroom Behandeling Patiënteninformatie 1215900PR/1-2013 Behandeling Obstructief slaapapneu-syndroom De behandeling van OSAS De behandeling van OSAS is gericht op het helemaal wegnemen

Nadere informatie

Personalisatie van Therapie? Leuk\ Nuttig of Noodzakelijk?

Personalisatie van Therapie? Leuk\ Nuttig of Noodzakelijk? Personalisatie van Therapie? Leuk\ Nuttig of Noodzakelijk? 1 ResMed 2011 ResMed Keuzes Voor haar Nieuwe opties voor vrouwen met Slaapapneu 2 ResMed 2011 ResMed Topics Waarom for Her Maskers? Slaapapneu

Nadere informatie

Patiëntgerichtheid bij patiënten met obstructief slaapapneesyndroom. Dr. Sophie Muyldermans

Patiëntgerichtheid bij patiënten met obstructief slaapapneesyndroom. Dr. Sophie Muyldermans Patiëntgerichtheid bij patiënten met obstructief slaapapneesyndroom Dr. Sophie Muyldermans Mr Peeters 49 jaar, 180 cm, 114 kg (BMI 35) MVG: aht, knie-ingreep, tonsillectomie R/ Amlor 5 Havenarbeider Snurkt

Nadere informatie

Luchtwegen: luchtpijp. luchtwegen spirometrie. Longblaasjes: Alveolen longvolumes diffusie

Luchtwegen: luchtpijp. luchtwegen spirometrie. Longblaasjes: Alveolen longvolumes diffusie Interstitiële longziekten Prof. Dr. Guy Brusselle Dienst Longziekten UZ GENT BVP, 23/11/2013 Interstitiële longziekten (ILZ): Inleiding Kenmerken overzicht ILZ met gekende oorzaken ILZ met ongekende oorzaken:

Nadere informatie

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine

De Vliegreis. medische en fysiologische aspecten. Ries Simons, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine De Vliegreis medische en fysiologische aspecten, arts TNO Aerospace Medicine European Society of Aerospace Medicine Human Factors 1 AEROSPACE MEDICINE: MISSIE Veiligheid Prestaties Gezondheid Bemanning

Nadere informatie

Astma / COPD-dienst Geldrop

Astma / COPD-dienst Geldrop Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,

Nadere informatie

Slaap apneu centrum Ikazia

Slaap apneu centrum Ikazia Ikazia 1 SLAAP APNEU CENTRUM IKAZIA Wat is slaapapneu? Het woord apneu is afgeleid van het Grieks: a betekent niet, pneu betekent lucht. Het woord apneu betekent dus letterlijk geen lucht. Er bestaan twee

Nadere informatie

De longverpleegkundige

De longverpleegkundige De longverpleegkundige De longverpleegkundige Van uw longarts heeft u de eerste informatie gekregen over uw aandoening en de klachten die daarmee gepaard gaan. Vervolgens heeft de longarts u verwezen naar

Nadere informatie

Astma / COPD-dienst Geldrop

Astma / COPD-dienst Geldrop Astma / COPD-dienst Geldrop Wat is astma en COPD Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. De luchtwegen reageren overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels door het samentrekken van luchtwegspiertjes,

Nadere informatie

Obstructief slaapapneu syndroom OSAS en gevolgen voor het hart (en andere ziekten)

Obstructief slaapapneu syndroom OSAS en gevolgen voor het hart (en andere ziekten) Obstructief slaapapneu syndroom OSAS en gevolgen voor het hart (en andere ziekten) Dewi Groeneveld-Tjiong Longarts - Slaapteam Flevoziekenhuis Slaapapneu en co-morbiditeiten Wat zijn de gevolgen van OSAS

Nadere informatie

Valorisatie. Inleiding

Valorisatie. Inleiding Valorisatie 143 Valorisatie Inleiding Sarcoïdose is een stoornis van het afweersysteem. Het is een multisysteemaandoening, die gekenmerkt wordt door ontstekingsactiviteit met de vorming van niet verkazende

Nadere informatie

Astma/COPD Dienst Geldrop

Astma/COPD Dienst Geldrop Astma/COPD Dienst Geldrop Wat is astma en COPD? Astma is een ontsteking aan de luchtwegen. Wanneer de luchtwegen overgevoelig op (allergische of niet-allergische) prikkels reageren door het samentrekken

Nadere informatie

Workshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007

Workshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007 Workshop voor apothekers en huisartsen Behandeling van COPD anno 2007 Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen l en inleiding idi Presentatie van regionale voorschrijfcijfers

Nadere informatie

Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen?

Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen? Wat kunt u verwachten van geneesmiddelen? Mogelijkheden geneesmiddelen bij interstitiële longaandoeningen (ild), waaronder longfibrose en sarcoïdose prof. dr. Marjolein Drent, longarts Hoogleraar interstitiële

Nadere informatie

Palliatieve zorg bij COPD

Palliatieve zorg bij COPD Palliatieve zorg bij COPD Joke Hes Longverpleegkundige Palliatieve zorg bij COPD 26/06/2014 Joke Hes Inhoud presentatie Welkom Wat is COPD Wanneer is er sprake van palliatieve zorg bij COPD Ziektelast

Nadere informatie

10 Auteurs en redacteuren 10 10 Auteurs 10 10 Redacteuren 10. 11 Voorwoord 11. 13 Voorwoord van de redactie 13

10 Auteurs en redacteuren 10 10 Auteurs 10 10 Redacteuren 10. 11 Voorwoord 11. 13 Voorwoord van de redactie 13 Inhoud 10 Auteurs en redacteuren 10 10 Auteurs 10 10 Redacteuren 10 11 Voorwoord 11 13 Voorwoord van de redactie 13 1 14 Introductie 14 1.1 14 Een eerste aftrap 14 1.2 15 Grote namen gingen u voor 15 2

Nadere informatie