ICT 7/8 REVOLUTIE DOOR ICT EN WE STAAN NOG MAAR AAN HET BEGIN THEMA PETER-JULES VAN OVERLOOP SLIM MET EEN SMARTPHONE

Transcriptie

1 7/8 Maandblad voor waterprofessionals 7 augustus ste jaargang THEMA ICT REVOLUTIE DOOR ICT EN WE STAAN NOG MAAR AAN HET BEGIN PIER VELLINGA WAAROM KLIMAAT EEN VIES WOORD WAS PETER-JULES VAN OVERLOOP SLIM MET EEN SMARTPHONE NOODKREET VAN RIJKSWATERSTAAT

2 2 ACHTER DE COVER THEMA ICT Wie? Peter-Jules van Overloop (44). Hij werkt als universitair hoofddocent Operationeel Waterbeheer aan de TU Delft en geeft leiding aan Mobile Water Management, een jonge- hondenbedrijf, gelieerd aan diezelfde TU. Programmeerde al op 8-jarige leeftijd zijn eerste spelletjes, studeerde meet- en regeltechniek en begon daarna meteen voor zichzelf. Kreeg een eerste grote klus van de faculteit Civiele Techniek en greep vervolgens de kans om te promoveren. Eerst had ik iets met computers, toen met water, daarna met de combinatie. Ik wil ICT in dienst stellen van waterbeheer. Dat kan slim met je smartphone. Tekst Barbara Schilperoort Fotografie Kees Hummel Waar? Bij een peilschaal in de polder van Biesland, een groene enclave met een slotenpatroon als een matrix en prachtige oevers. Geliefd bij vele weidevogels en Randstedelijke fietsers en wandelaars. De polder ligt verstopt in de oksel van A12 en A13, waar Den Haag, Voorburg, Rijswijk, Delft, Zoetermeer en Pijnacker aan elkaar groeien. Wat? Kijk, met mijn smartphone maak ik een foto van deze peilschaal. Binnen 10 seconden staan de gegevens in een centrale database. Je krijgt de informatie teruggekoppeld, een operator weet meteen wat hem te doen staat. Waterstanden, grondwaterstanden, waterkwaliteit: op deze manier kun je alles meten. Gewoon door een foto te maken. Bij het uitlezen van de foto worden ook de GPS-coördinaten en het tijdstip opgeslagen. Zo ontstaat een geschiedenis van een meetpunt. Dan kun je later altijd terugvinden wat op een bepaald moment is gebeurd. Tot nu toe noteerde een operator altijd eerst de gegevens, met de hand of via een tablet, om die vervolgens op kantoor verder uit te werken. Die administratieve rompslomp verdwijnt. Ook tot grote opluchting van de operators zelf. Het werken met een smartphone is een stuk efficiënter. En goedkoper. De kosten voor het monitoren kunnen met de helft omlaag. Ook fijn voor de managers. Waarom? Het Hoogheemraadschap van Schieland en Krimpenerwaard zag als eerste de grote voordelen van het meten en dus managen met de smartphone. Zij waren onze eerste klant. In een half jaar tijd volgden vele andere. Ook internationaal is er belangstelling, onder andere uit Australië, Californië en Mozambique. Terecht. Dit is de doorbraak, dacht ik meteen bij de komst van de smartphone. Dit is de missing ICT-link voor slim watermanagement. Ik zag het helemaal voor me. Het concept hebben we verder uitgedacht en ontwikkeld in mijn bedrijfje Mobile Water Management. Maar dan is het vervolgens afwachten of het ook aanslaat. Of anderen ook die potentie zien. Dat gebeurt en nu zijn we booming.

3 3 INHOUD HOE GROOT IS DE LEEGLOOP BIJ RIJKSWATERSTAAT? 18 THEMA: ICT IN WATERSECTOR: WAT IS NIEUW EN WAT KOMT ERAAN? 42 KLIMAATPROF PIER VELLINGA HEEFT WIND MEE VASTE RUBRIEKEN Hoogstandje Straks metershoge golven in nieuwe Deltagoot van Deltares Waternetwerk Groot aanbod aan workshops op symposium waterkwaliteit Veel leernetwerken in watersector Selfie: de frisse blik van Emiel Boerma (25) Agenda & Personalia Watertechniek Waterschap Noorderzijlvest wil energieneutraal worden Brabant Water wil innovatie voor nieuw distributienet Nieuw onderzoek naar snelle infiltratietechniek Waterwetenschap Een peilbuis in de voortuin: monitoren doe je samen Wateropslag in een natuurgebied Verder op H 2 O-Online Overzicht van nieuwe artikelen op de website NR 7/8 /JULI-AUGUSTUS 2014 COLOFON Maandblad H2O en H2O-Online zijn uitgaven van de Stichting H2O UITGEVER Monique Bekkenutte (Stichting H2O) HOOFDREDACTEUR Roel Smit REDACTIE Anne de Boer, Peter Boorsma, Marloes Hooimeijer, Dorine van Kesteren, Charlotte Leenaers, Hans Oerlemans, Sander Peters, Nico van der Wel REDACTIEADRES Binckhorstlaan 36, M417, 2516 BE Den Haag, Redactie@ vakbladh2o.nl WEBREDACTIE Mirjam Jochemsen REDACTIERAAD René Arninkhof, Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Roberta Hofman-Caris, Henk Dekker, Henriette van Ekert, Daphne de Koeijer, Warry Meuleman, Hans Middendorp, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Roelsma, Joris Schaap, André Struker, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Jason Zondag VORMGEVER Ronald Koopmans BLADMANAGEMENT Gerrit Holtman PRODUCTIE Hoeksjan Redactie en Communicatie ADVERTENTIEVERKOOP PSH Media Sales, Shahin Habbah, Postbus 30095, 6803 GM Arnhem, , shahin.habbah@pshmediasales.nl DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ABONNEMENTEN Secretariaat@vakbladh2o.nl NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

4 4 MINISTER SLAAT ALARM OVER WEGLEKKENDE EXPERTISE HOE LANG BLIJFT HET GOED GAAN BIJ RIJKSWATER- STAAT? T Geen klokkenluider, nee, minister Schultz van Haegen zelf trekt aan de bel. Bij Rijkswaterstaat is de kritische ondergrens bereikt wat betreft de kennis over waterveiligheid, kwalitatief én kwantitatief, schrijft ze begin juni in een brief aan de Tweede Kamer. Hoe kan dit, uitgerekend in Nederland? En hoe denkt Rijkswaterstaat deze kenniserosie te stoppen? Tekst Hans Oerlemans Foto Ton Poortvliet / Hollandse Hoogte

5 THEMA 5 Frank Spaargaren: De afnemende focus op kennis gaat gelijk op met het verdwijnen van technisch geschoolde professionals uit het management Zelden zal een minister zich zo kritisch hebben uitgelaten over het kennisniveau van haar belangrijkste uitvoeringsorgaan. De kwestie ligt gevoelig. Op een verzoek om reacties houden partners van Rijkswaterstaat zich op de vlakte of reageren helemaal niet. Kennisinstituut Deltares antwoordt H 2 O schriftelijk: Uit overwegingen van integriteit hebben we besloten geen medewerking te verlenen. We communiceren liever rechtstreeks met Rijkswaterstaat en niet over Rijkswaterstaat. Anderen reageren met de nodige omzichtigheid, zoals Roy Tummers, directeur Water bij de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW). Onze leden werken in veel projecten uitstekend samen met kundige vakmensen van Rijkswaterstaat. Maar door opeenvolgende reorganisaties lijkt het accent bij de dienst steeds meer te verschuiven naar beheer en controle. Dat gaat ten koste van de aandacht voor de complexiteit van dossiers en de samenhang binnen projecten. We merken dat helaas op alle werkterreinen waar waterexpertise van essentieel belang is. Vaak hebben een of twee medewerkers binnen een afdeling nog wel de benodigde kennis, maar zodra zij met pensioen gaan of vertrekken naar elders, valt er een gat. Door bezuinigingen worden die gaten niet meer opgevuld en dan bereik je de kritische ondergrens waar de minister het nu over heeft. MARKT, TENZIJ Bij opeenvolgende reorganisaties is Rijkswaterstaat in tien jaar tijd gekrompen van ruim naar medewerkers. Een nieuwe bezuinigingsronde moet resulteren in een verdere reductie met arbeidsplaatsen. Op steeds meer werkterreinen geldt het principe: markt, tenzij. Onderzoek, ontwikkeling, ontwerp, uitvoering en beheer van projecten worden uitbesteed aan marktpartijen. Dit heeft geleid tot een uitstroom van kennis en ervaring, erkent Schultz in haar brief over Waterveiligheid aan de Kamer. Directeur Paul Oortwijn van NL Ingenieurs zag de rol van Rijkswaterstaat verschuiven van allround uitvoerder naar hoofdzakelijk opdrachtgever. Dat kan uitstekend werken zolang er genoeg expertise aanwezig blijft. Een professionele opdrachtgever heeft diepgaande kennis en brede ervaring nodig om de juiste vragen te kunnen stellen. Als Rijkswaterstaat het opdrachtgeverschap niet meer vanuit adequate eigen kennis aanstuurt, kan dat op termijn gevolgen hebben voor de waterveiligheid. HARDE KERN Minister Schultz van Haegen wil dat de dienst in ieder geval een harde kern behoudt van 25 à 50 specialisten op het brede terrein van de waterveiligheid. Hoe wil de dienst dit realiseren? Een woordvoerder wijst op de problemen bij het werven en behouden van specialisten. > NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

6 6 Op sommige kennisvelden is het aanbod van experts ook landelijk gezien erg gering. We bieden onze medewerkers de kans om vakinhoudelijke opleidingen te volgen, praktijkervaring op te doen en samen te werken met de markt. Jonge academici halen we binnen met traineeprogramma s waar veel belangstelling voor is. Twee jaar geleden gebeurde dat met een speciaal programma voor alleen civiele ingenieurs. Paul Oortwijn zoekt de oorzaak van de braindrain ook in de stelselmatige onderwaardering van het werk van ingenieurs: Ik zie hoe de beloning van specialisten zowel bij de overheid als bij ingenieursbureaus voortdurend onder druk staat. Kijk naar de nauwelijks gedifferentieerde salarissen bij het Rijk gecombineerd met flinke bezuinigingen op de apparaatskosten. En ook het jarenlang inkopen op de laagste prijs. Overheid en markt moeten de honorering van specialisten aanpassen om toppers te binden. De concurrentie met nieuwe meer aantrekkelijke sectoren zou weleens de grootste bedreiging kunnen zijn voor de expertise in de watersector. Roy Tummers (VEMW): Door bezuinigingen worden gaten niet meer opgevuld JURIST ALS HOOFDINGENIEUR De afnemende focus op kennis gaat gelijk op met het verdwijnen van technisch geschoolde professionals uit het management. Dat constateert Frank Spaargaren, hij gaf in de jaren zeventig leiding aan de bouw van de Oosterscheldekering (zie kader Brandbrief ingenieurs Deltawerken). Je ziet bij Rijkswaterstaat en ook elders bij de overheid dat het management wordt bemand door allrounders: juristen, economen en bedrijfskundigen. Ze wisselen snel van functie binnen diensten en departementen, zeker als er veel wordt gereorganiseerd. Kijk bijvoorbeeld naar de leidinggevende posities van het Deltaprogramma. Daar zit niet één waterbouwkundige bij! Het oude Rijkswaterstaat gold als een gesloten bastion van ingenieurs. In de jaren negentig kwam er veel kritiek, vooral op de plannen voor dijkverhogingen langs de grote rivieren. Rijkswaterstaat zou te weinig oog hebben voor natuur en landschap en geen oor voor burgers en regionale overheden. De reorganisaties waren mede bedoeld om van Rijkswaterstaat een meer transparante en maatschappelijk georiënteerde dienst te maken. Bij projecten kwam er nu ook aandacht voor natuur, landschap, de inbreng van burgers en andere stakeholders, communicatie en educatie. Maar hoe meer partners aan tafel zitten, hoe belangrijker het proces wordt. Een geslaagd proces levert niet automatisch de beste oplossing. In dat ingewikkelde samenspel is de civiele techniek nog slechts één van de disciplines. De vraag dringt zich op of je een uitvoeringsorganisatie als Rijkswaterstaat kunt aansturen met professionele leidinggevenden of dat daarvoor leidinggevende professionals vereist zijn. Spaargaren: De hoofdingenieur-directeur van Rijkswaterstaat Zeeland was tot voor kort een jurist. Wellicht een goeie manager, maar niet in staat tot een technisch inhoudelijk oordeel. Een jurist kijkt heel anders naar een waterbouwkundig vraagstuk dan een ingenieur. Dieper in de organisatie zitten nog wel ervaren mensen, maar hun signalen dringen niet of te laat door. Als juristen de aanbestedingen en contracten opstellen, wordt vooral gekeken naar de kosten, het tijdpad en de risico s. Alles wordt in juridische termen afgedekt. Dat laat weinig ruimte voor innovatie. Rijkswaterstaat weerlegt de kritiek. Onze managers moeten hun verantwoordelijkheid kunnen nemen. Daarvoor hoeven ze zelf geen specialist te zijn, maar ze moeten hun beslissingen wel kunnen baseren op de juiste kennis. We moeten zorgen voor korte lijnen met de werkvloer. Vertrouwen in de kennis en kunde van de medewerkers vormt daarbij de basis.

7 THEMA 7 BRANDBRIEF INGENIEURS DELTAWERKEN Als er een klokkenluider is in deze kwestie, dan is het Frank Spaargaren (74). Hij constateerde in 2012 ernstig achterstallig onderhoud aan de Oosterscheldekering. Spaargaren gaf leiding aan het ontwerp en de bouw van de unieke halfopen dam. Een technisch gecompliceerd bouwwerk dat permanent monitoring en onderhoud vereist. Als geen ander weet hij waar de risico s liggen. Door de sterke stroming vindt voortdurend erosie plaats bij de betonblokken voor de dam. Na tien jaar verwaarloosd onderhoud, waren gevaarlijk diepe kuilen ontstaan. Bij één oever zou zelfs sprake zijn van direct gevaar. Men liep langs de rand van de afgrond, schreef Spaargaren samen met vijf oud-collega s in een brandbrief aan de Tweede Kamer. In eerste instantie pikte Rijkswaterstaat Zeeland de noodkreet niet op. Pas toen zij contact zochten met de directeur-generaal volgde er snel actie om de diepste gaten te dichten. Ook werden de mannen uitgenodigd voor gesprekken met de top van Rijkswaterstaat en minister Schultz van Haegen. De minister heeft ons expliciet gevraagd te blijven kijken naar de Oosterscheldekering en te helpen het onderhoud weer goed op de rails te zetten. Volgens Spaargaren is de zaak geen incident, want vergelijkbare problemen met monitoring en onderhoud komen ook voor bij andere vitale waterwerken. De politiek zegt: haal alle kennis voortaan uit de markt. Tegelijkertijd moet Rijkswaterstaat fors bezuinigen, waardoor veel specialisten naar de markt zijn vertrokken. Toch heeft Rijkswaterstaat ook vandaag nog wel ervaren krachten, maar die werken verspreid over afdelingen in het hele land. We hebben voorgesteld de expertise rond waterveiligheid te bundelen in een afzonderlijk onderdeel. Laat die eenheid effectief samenwerken met de regionale diensten. Rijkswaterstaat komt nu met een enigszins vergelijkbare aanpak. De beschikbare kennis over vitale waterwerken zoals de Maeslantkering wordt geclusterd in zogenoemde Communities of Practice (CoP). Daarin werken de operationele regionale eenheden samen met centrale dienstonderdelen op tactisch en strategisch niveau. Of hiermee het probleem is getackeld, betwijfelt Spaargaren maar hij is blij dat het tanende kennisniveau nu hoog op de agenda staat. Mijn indruk is dat de top van Rijkswaterstaat begint in te zien dat er in de leiding van regionale diensten ervaren technici moeten zitten om goed te kunnen communiceren met de lagere niveaus in de organisatie. Paul Oortwijn (NL Ingenieurs): Ik zie hoe de beloning van specialisten zowel bij de overheid als bij ingenieursbureaus voortdurend onder druk staat We blijven het nationale boegbeeld van waterveiligheid, antwoordt Rijkswaterstaat op de vraag of de positie van Nederland als toonaangevende waterbouwnatie in gevaar zou kunnen komen. Onze opgave is duurzame waterveiligheid garanderen en dat vraagt om state-ofthe-art technieken en inzichten. We zien onszelf als aanjagers van innovatie en nemen de rol van launching customer voor nieuwe technieken. Daarvoor moeten we zeer diverse competenties in huis hebben. Het aantal medewerkers met waterbouwkundige kennis binnen specifieke disciplines is nu nog maar net voldoende. Vandaar de maatregelen om deze kennis kwantitatief op niveau te houden en kwalitatief te versterken. Het gaat om vakgebieden als morfologie, geo-engineering, risicomanagement, industriële automatisering en operationele kennis. Of de beperkte maatregelen die nu worden genomen voldoende zijn, zal de toekomst leren. De winst is wel dat de minister en de ambtelijke top volmondig erkennen dat er een probleem is. Dat schept verplichtingen waar de Tweede Kamer de minister op kan afrekenen. NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

8 8 HOOGSTANDJE O H 2 Fotobijschrift Tekst Charlotte Leenaers Fotografie Marcel Molle METERSHOGE GOLVEN IN NIEUWE DELTAGOOT Deltares bouwt in Delft een nieuwe Deltagoot om dijken en duinen in een laboratoriumsetting te onderwerpen aan de hoogste man-made golven ter wereld. Het blauwe golfschot dat straks golven gaat maken

9 9 Marcel van Gent: Deltagoot was essentieel voor Tweede Maasvlakte Binnen de hekken van de bouwplaats op het Deltaresterrein wordt de laatste hand gelegd aan de bouw van de nieuwe Deltagoot. De imposante meethal staat in de steigers maar biedt straks ruimte aan dijken en duinen op ware grootte. Driehonderd meter verderop staat het machinegebouw waarin 1,9 MegaWatt elektrisch vermogen is geïnstalleerd voor het aandrijfmechanisme van het golfschot. De bijbehorende cilinders liggen klaar voor installatie. Tussen de beide gebouwen ligt de driehonderd meter lange, vijf meter brede en bijna tien meter diepe betonnen golfgoot. De goot staat nog droog maar over enkele weken zullen de eerste golven hier doorheen lopen. Uniek aan de nieuwe Deltagoot zijn de ruim vier meter hoge golven die met het golfschot opgewekt kunnen worden. Dergelijke golven zijn hoog genoeg om de sterkte van de Nederlandse dijken op ware grootte te beproeven. Bovendien is het golfschot uitgerust met actieve reflectie compensatie, een knap staaltje meet- en regeltechniek waarmee het golfschot terugkaatsende golven, die de metingen zouden verstoren, direct absorbeert. Ook kan een levensecht, onregelmatig golfbeeld de optelsom van diverse korte en langere golven opgewekt worden. In deze Deltagoot kan Deltares vrijwel alle Nederlandse zeeweringen gecontroleerd bloot stellen aan een storm die eens per tienduizend jaar voorkomt. De grote gele portaalkraan die gebruikt gaat worden bij het opbouwen van dijken Hoewel computermodellen steeds beter worden, is onderzoek in een Deltagoot de enige goede methode om zeeweringen te testen. Dat is de stellige overtuiging van Marcel van Gent, afdelingshoofd Coastal Structures & Waves van Deltares. Hoewel het berekenen van de kracht van water op dijken al heel behoorlijk lukt, blijkt het gedrag van een grasmat of van gezette stenen veel minder goed te modelleren. Schaalmodellen bieden ook geen soelaas. Gras, zand en klei zijn nu eenmaal niet te schalen. De innovatieve, dynamische zeewering van Maasvlakte 2 had zonder het onderzoek in een Deltagoot, nooit gebouwd kunnen worden. Het machinegebouw vol compressoren Het eerste onderzoek voor de nieuwe Deltagoot staat inmiddels op stapel: een onderzoek naar de sterkte van gezette stenen als dijkbekleding. In opdracht van de Nederlandse overheid en een aantal steenleveranciers gaat Deltares uitzoeken bij welke golfhoogtes de verschillende soorten steenzettingen uit de bekleding klappen. Maar als het aan Van Gent ligt gaat Deltares in de toekomst nog een stap verder. Hoelang blijft een dijk het water nog keren, nadat de bekleding al kapot is gegaan? Die belangrijke vraag is nu nog niet te beantwoorden, maar de Deltagoot gaat ons uitsluitsel geven. NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

10 IQ Sensor Net ON-LINE MULTIPARAMETER METINGEN Van enkelvoudige tot sensor netwerk metingen: ammonium, BOD, COD, fosfaat, geleidbaarheid, nitraat, nitriet, ph, redox, SAC, saliniteit, slibniveau, temperatuur, TOC, troebelheid, TSS en zuurstof BEST Instruments T: + 31 (0) E: info@bestinstruments.nl wtw.com WTW-Az_NL_288x117_BEST Instruments.indd :43:27 Aangenaam flexibel Waterstromen B.V. exploiteert industriële afvalwaterzuiveringen en vergisters in geheel Nederland. Industrieën die deze activiteiten wensen uit te besteden zijn bij ons aan het juiste adres. Snel aangepast: dankzij het modulaire concept is een flexibele aanpassing van de JUMO AQUIS touch voor de verschillende eisen van de drink-, zwembad-, proces en afvalwaterbehandeling mogelijk. Voor regeltechnische taken of officiële en wettelijke gegevensregistratie - verbindt u meten, aanwijzen, regelen en registreren met een overzichtelijk intuïtief te bedienen touchscreen. Op alle gangbare meetparameters binnen de wateranalyse voorbereid Tot vier PID-regelkringen te activeren Bezoekt u ons: Hal 11 Stand A029 De aanleiding is veelal een benodigde uitbreiding, nieuw- of verbouw van uw installatie, of de wens om U te concentreren op uw kernactiviteiten. Waterstromen is bereid bestaande installaties over te nemen en te investeren in uitbreidingen, aanpassingen of nieuwe installaties. Waar mogelijk maken we graag gebruik van innovatieve en duurzame processen en creëren we waarde uit afval. De betrouwbaarheid zal echter altijd worden geborgd. In onze bestaande installaties produceren we waardevolle fosfaatmeststof (struviet). We beschikken over ervaring met duurzame stikstofverwijderingstechnieken en optimaal gebruik van de vrijkomende energie. We zoeken voortdurend naar nieuwe mogelijkheden om de efficiency van onze processen te verbeteren, om componenten terug te winnen en daarvoor nuttige toepassingen te vinden. Samenwerken met Waterstromen resulteert steeds in synergie. Waterstromen kan uw waterzuivering compleet ontzorgen. Samen met u vinden wij de beste oplossing. Waterstromen B.V. Postbus AA LOCHEM T (0573) F (0573) E info@waterstromen.nl I

11 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 11 WATERPROFESSIONALS HEBBEN VOLOP KEUZE UIT LEERNETWERKEN De Unie van Waterschappen en Wateropleidingen hebben samen geïnventariseerd welke leernetwerken er zijn in de watersector. Uit die inventarisatie blijkt dat de waterprofessional een ruime keuze heeft. Tot leernetwerken zijn gerekend netwerken die voldoen aan drie eisen: - het primaire doel is het delen van kennis en ervaring door professionals; - toegankelijk voor nieuwe leden; - organiseren face-to-face bijeenkomsten. De watergerelateerde kennisnetwerken die aan deze criteria voldoen, zijn (in alfabetische volgorde): Deltaprofessionals: de Vereniging voor Waterstaat en Landinrichting ( Dutch Water Sector Intelligence (DWSI) ( Expertise Netwerk Waterveiligheid ( Gemeentelijk Netwerk Water en Riolering ( Gemeentelijk platform kabels & leidingen ( Jong Waternetwerk ( Kennis Netwerk Delta Water ( Koninklijk Nederlands Waternetwerk ( Netwerk land en water ( Water ontmoet water ( Uit verder onderzoek blijkt dat deelnemers van leernetwerken veel waarde hechten aan: - de beschikbaarheid van een digitaal platform; - delen van gevalideerde kennis; - een goede balans tussen het halen en brengen van relevante informatie; - inzicht in de (werk)context van de deelnemers; - een enigszins vergelijkbaar kennisniveau; - een zekere regelmaat in face-to-face-bijeenkomsten; - een transparant doel van het netwerk; - veiligheid en vertrouwen in de groep. Een voorbeeld uit de praktijk is een leernetwerk opgericht als doorstart na afloop van een cursus. Enkele enthousiaste cursisten en docenten houden het digitale (cursus)platform in de lucht en organiseren twee keer per jaar een bijeenkomst. Deze zijn gericht op intervisie, kennisdeling en uitwisseling van best practices. Iedereen levert een bijdrage. Tijdens de cursus deelden de cursisten al achtergrond informatie over hun opleidingsniveau en werksituatie. Tijdens de intervisie geven zij elkaar hierdoor zinvolle adviezen. Bovendien vertrouwen de leden elkaar in het zorgvuldig omgaan met elkaars materialen en vertrouwelijke informatie die zij delen. Vertrouwen en veiligheid zijn zo voldoende geborgd. Voor de toekomst is de verwachting dat het aantal leernetwerken voor de watersector toeneemt. Waterprofessionals blijven op zoek naar actuele kennis en inspiratie. Daarnaast willen zij ook zelf hun kennis delen en nieuwe contacten leggen buiten hun reguliere werkomgeving om, om met elkaar van gedachten te wisselen. Alle cursisten van Wateropleidingen hebben bijvoorbeeld de beschikking over een digitaal platform voor de duur van één jaar. Voor cursisten een mooie gelegenheid om elkaar te blijven ontmoeten en van elkaar te blijven leren. Directe aanleiding voor het inventariserende onderzoek is dat de Unie van Waterschappen zich beraadt zich op mogelijkheden voor het inrichten van een leernetwerk voor lectoren. In dit lectorennetwerk kunnen lectoren van hogescholen kennis, ervaringen en best practices uitwisselen. KORT NIEUWS Hoofdprijs Knappe Waterhoofden voor cadmiumsensor De finale van Knappe Waterhoofden is dit jaar gewonnen door vier studenten van OSG Sevenwolden uit Heerenveen: Ineke Koning, Anna Hobo, Hannah Spaander en Eva Maquelin. Knappe Waterhoofden is een nationale wedstrijd voor jongeren tussen de 15 en 18 jaar. De wedstrijd draait om het beste idee over waterinnovatie. Het viertal ontving de Knappe Waterhoofden cheque uit handen van de juryvoorzitter Rob van Veen (Waterschap De Dommel) voor hun idee, de Cadspotter. Het gaat om een sensor waarmee cadmium in water kan worden opgespoord. Een laagdrempelige inzet van de Cadspotter in bijvoorbeeld China leidt volgens de scholieren tot een gezondere leefomgeving. De scholieren winnen met deze vinding een reis naar Stockholm, waar zij als vertegenwoordigers van Nederland verder strijden tijdens de Stockholm Junior Water Prize, die de eerste week van september tijdens de World Water Week wordt gehouden. Ineke Koning, Anna Hobo, Eva Maquelin en Hannah Spaander zijn de Knappe Waterhoofden van 2014 NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

12 12 AGENDA Organiseert u een evenement voor waterprofessionals dat vermelding verdient in de rubriek Agenda? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl 29 AUGUSTUS, LENT Bezoek dijkverlegging Lent Jong KNW gaat samen met het Young Profes sionals Netwerk van de WOW op bezoek bij de dijkverlegging bij Lent. Daar wordt de bestaande dijk landinwaarts verplaatst en een geul aangelegd, zodat de rivier bij hoogwater beter doorstroomt. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. 3 SEPTEMBER, NIEUWEGEIN Workshop Impact Europees beleid op industrieel water Workshop over Europees beleid op het gebied van industrieel water. Hoe functioneert Europa? Wat regelt Europa op watergebied? Waarom is er geen level playing field? Welke richting kiest Europa in het waterbeleid en wat is de impact daarvan op de industrie? Organisatie: KWR Watercycle Research Institute. 9 SEPTEMBER, BUNNIK De toekomst van asset management ISO Onderweg-naar-huisbijeenkomst over de niewe ISO norm. Aan bod komen de laatste ontwikkelingen en er zijn mogelijkheden om te netwerken. Organisatie: themagroep Asset management van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) 17 SEPTEMBER, UTRECHT Slibontwateren (praktijkworkshop) Workshop over theorie en praktijk van slibontwateren. Er wordt onder andere ingegaan op polymeer en de werking van een centrifuge en een zeefbandpers. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk SEPTEMBER, LEEUWARDEN Masterclass publiek-private integratie Masterclass over publiek-private integratie, met onder anderen David Alexandre, vice-president en directeur van het Utility Performance Consulting Platform bij Veolia North America. Organisatie: Wetsus. istockphoto 19 SEPTEMBER, EEMSHAVEN Nieuwe energie voor de Eemsdelta Congres voor de industrie in Noord-Nederland. De nieuwe mogelijkheden voor de Noordelijke industrie staan centraal. We zoeken naar lichtende voorbeelden voor verduurzaming, meer samenwerking in industriële ketens en nieuwe inzichten voor efficiëntie. Organisatie: Petrochem Platform in samenwerking met Duurzaam Geproduceerd Platform SEPTEMBER, TERNEUZEN 3rd International Seaweed Conference Internationale conferentie over zeewier, inclusief bezoek aan Zeewaar in Zeeland, waar Nederlands zeewier wordt gekweekt in de natuurlijke omgeving. Organisatie: DLG BENELUX, Wageningen UR en Maritime Campus Netherlands SEPTEMBER, ROTTERDAM Deltas in times of climate change II Internationale conferentie over delta s in tijden van klimaatverandering. Doel is kennisuitwisseling, het verkennen en intensiveren van de banden tussen wetenschap, beleid en praktijk en het versterken van de internationale samenwerking tussen delta s en deltasteden. Organisatie: Kennis voor Klimaat, gemeente Rotterdam, ministerie van Infrastructuur en Milieu en ministerie van Buitenlandse Zaken SEPTEMBER Internationaal samenwerken: what s in it for me? Bijeenkomst met thema internationaal samenwerken: what s in it for me? Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk SEPTEMBER, UTRECHT Mini- en maxicursussen riolering Cursussen van een dagdeel of een dag met praktijkinformatie voor rioleringsmedewerkers. Keuze uit 17 cursussen op het gebied van techniek, beheer, beleid en regelgeving. Organisatie: stichting Rioned SEPTEMBER, UTRECHT De Ultieme Tango - SIKB Jaarcongres SIKB-Jaarcongres over de relatie tussen publieke en private partijen bij de samenwerking op het gebied van bodem, water en archeologie. Organisatie: Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB).

13 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS SEPTEMBER, LELYSTAD Vernieuwde KRW-meetlatten en maatregelen Bijeenkomst over de vernieuwde KRW-meetlatten en maatregelen om de visstand te verbeteren en KRW-visdoelstellingen te halen. Organisatie: Vissennetwerk 26 SEPTEMBER, WASSENAAR De watersector: dat zijn wij allemaal! Introductiedag bedoeld om mensen die nieuw zijn in de watersector wegwijs te maken. De dag biedt inzicht in de sector en een mogelijkheid voor het opbouwen van een relevant netwerk. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk SEPTEMBER - 3 OKTOBER, UTRECHT World of Technology & Science Vakbeurs bestaande uit vier onderdelen: World of Automation, World of Laboratory, World of Motion & Drives en World of Electronics. Vooral in de World of Laboratory zijn aanbieders van wateronderzoekapplicaties en -technologieën te vinden. Organisatie: FEDA (Federatie Aandrijven en Automatiseren) en FHI (federatie van technologiebranches). 2 OKTOBER, WAGENINGEN Waterkwaliteit op de kaart Landelijk congres over de gehele breedte van waterkwaliteit. Doelgroep: vertegenwoordigers van waterschappen, Rijkswaterstaat, beleid, provincies, gemeenten, drinkwaterbedrijven, kennisinstituten en adviesbureaus. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. 2 OKTOBER, DEN HAAG Dag van de Omgevingswet Derde editie van de Dag van de Omgevingswet, waar de laatste ontwikkelingen, het aangepaste wetsvoorstel en het advies van de Raad van State worden besproken. Organisatie: Provincie Zuid-Holland, Provero, Vereniging voor Milieurecht, Koninklijk Nederlands Waternetwerk, Vereniging Bouw- en woningtoezicht Nederland en Netwerk Jong Leefomgeving. 2 OKTOBER, VROUWENPOLDER Schelde Delta Expo Congres en vakbeurs met aandacht voor Westerscheldeproblematiek. Organisatie: ESC Goes OKTOBER, LEEUWARDEN From knowledge to business: Wetsus Congress 2014 Jaarlijks Wetsuscongres met als thema: From knowledge to business. Keynote speakers op de tweede dag zijn Derek Lovley (over microbiologie) en Alexander Friedrich (over resistentie tegen antibiotica). Organisatie: Wetsus. 8 OKTOBER, ALMERE Elektrotechniekmiddag E-groep op zuiveringen en gemalen Studiemiddag bedoeld voor elektrotechnisch personeel, waarbij wordt gekeken naar het elektrotechnisch beheer en onderhoud van de installatie op zuiveringen en gemalen. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. 9 OKTOBER, WAGENINGEN Anaerobics: beyond methane Symposium met als thema anaerobics: beyond methane. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk OKTOBER, APELDOORN En route door waterinnovatieland Excursie per bus langs een aantal innovatie-showcases. De start is 9.30 uur bij Apeldoorn CS. Daarna worden locaties aangedaan in Eerbeek, Olburgen, Zutphen en Epe. Terugkeer in Apeldoorn einde van de middag. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk OKTOBER Slibontwateren (praktijkworkshop) Workshop over theorie en praktijk van slibontwateren. Er wordt onder andere ingegaan op polymeer en de werking van een centrifuge en een zeefbandpers. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk OKTOBER, NUNSPEET Sterker dan de sterkste schakel (ketensamenwerking legionellapreventie) Lustrumcongres met als hoofdthema legionellapreventie. Organisatie: Stichting Veteranenziekte. CALL-FOR-PAPERS: VOORBEELDEN BEHANDELING INDUSTRIEEL AFVALWATER GEZOCHT Op 29 januari 2015 is de vierde en voorlopig laatste dag in de reeks Praktijkcases Behandeling Industrieel Afvalwater. Met deze reeks werken de Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie (SKIW) en Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) samen aan het verbreden van kennis over het optimaliseren van industriële (biologische) afvalwaterzuiveringen. De organisatie heeft een call-for-papers uitgezonden voor succesvolle en minder succesvolle verhalen uit de praktijk. Het gaat daarbij om de behandeling van industrieel afvalwater met fysisch-chemische en/of biologische technieken, inclusief slibverwerking. Heb jij een goed voorbeeld uit de praktijk, of juist een verhaal waar collega s veel van zouden kunnen leren? Kijk dan op de website van een van de organisatoren en meld je presentatie aan. NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

14 14 PERSONALIA Mark van Loosdrecht Mark van Loosdrecht, hoogleraar Milieubiotechnologie en Waterzuivering aan de TU Delft, heeft samen met drie andere wetenschappers (Dirk Bouwmeester, Corinne Hofman en Theunis Piersma) de NWO- Spinozapremie 2014 van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek ontvangen. Hij kreeg de premie voor zijn baanbrekende werk op het gebied van korreltechnologie (Nereda en Anammox) en voor onderzoek naar de productie van bioplastics. Roelof Kruize Binnen de organisatie van Topsector Water vindt een wisseling plaats: Peter Vermaat verruilt Evides voor Enexis en draagt daarbij zijn voorzitterschap van het Kernteam Watertechnologie over aan Roelof Kruize, algemeen directeur Waternet. KORT NIEUWS Tabitha Gerrets naar Nairobi Tabitha Gerrets, werkzaam bij Aqua for All, is begin augustus afgereisd naar Nairobi om daar de komende twee jaar een bijdrage te leveren aan de coördinatie van lopende en de acquisitie rondom toekomstige collectieve impactprogramma s op het gebied van drinkwater, sanitatie en waterbeheer. Gerrets is uitgezonden in het kader van het Young Expert Programme Water (YEP Water), dat jonge Nederlandse professionals de kans geeft ervaring op te doen in het buitenland en jonge lokale professionals de kans biedt via Nederlandse organisaties hun eerste stappen te zetten in een internationale werkomgeving. Riksta Zwart is per 1 augustus aangetreden als directeur van Waterbedrijf Groningen. De juriste heeft tien jaar lang leidinggevende functies bekleed in de energiesector. De laatste tijd was zij werkzaam als adviseur Riksta Zwart bij duurzame warmteprojecten. Zwart is maatschappelijk actief op het gebied van duurzame energie. Hendrik Postma Hendrik Postma is benoemd tot voorzitter van de Vereniging van Waterbouwers. Hij volgt Peter van der Linde op. Postma combineert het voorzitterschap met zijn werkzaamheden als directeur bij Boskalis Nederland. Postma is goed bekend met de vereniging, de sector en het netwerk waarin de waterbouwers opereren. Zo heeft hij eerder diverse functies binnen en buiten de vereniging vervuld, vooral in de Topsector Water en in de diverse overlegorganen met opdrachtgevers in de waterbouw. Gerard Stroomberg wordt per 1 oktober Gerard Stroomberg de nieuwe directeur RIWA-Rijn. Hij volgt Peter Stoks op, die deze functie ruim 10 jaar vervuld heeft en tegen het einde van dit jaar met pensioen gaat. Gerard Stroomberg heeft een analytisch-chemische en milieuchemische achtergrond en werkt nu bij Rijkswaterstaat. RIWA-Rijn is een van de secties van de RIWA, de Vereniging van Rivierwaterbedrijven, de bedrijven die oppervlaktewater gebruiken voor de bereiding van drinkwater. Wilt u in de rubriek Personalia aandacht voor de benoeming of functiewijziging van een waterprofessional? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl LEERZAME STUDIEREIS TOONT VEEL ASPECTEN ZUIVEREN Het afgelopen voorjaar waren 27 leden van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) op studiereis naar Limburg. Op het programma stond onder andere een bezoek aan papierfabriek Van Houtum in Swalmen, cementfabriek ENCI in Maastricht, en het waterproductiebedrijf Heel van WML. Tijdens de studiereis kwamen verschillende aspecten van waterproductie en waterzuiveren aan bod. Bij de productie in papierfabriek Van Houtum wordt veel water gebruikt. Daarom wordt het water op milieuvriendelijke wijze lokaal gezuiverd en hergebruikt, wat een mooi voorbeeld is van het cradle-to-cradle principe bij zuiveringen. Ook bij de Eerste Nederlandse Cement Industrie (ENCI) in Maastricht is veel aandacht voor het milieu. Bij ENCI wordt cement gemaakt door kalksteen (de mergel) te mengen met oxides en dit tot ovenmeel te vermalen. Dit meel wordt vervolgens in een oven gebrand tot klinkers. De oven maakt gebruik van verschillende brandstoffen, zoals zuiveringsslib en papierslib, en wordt gestart met aardgas. Ook is ENCI bezig met een herinrichting, zodat het afgraven en verwerken van mergel in 2018 kan stoppen en er alleen nog een maalderij zal zijn. Op deze wijze komt het bedrijf tegemoet aan steeds strengere milieueisen. Het bezoek aan het waterproductiebedrijf Heel van WML Limburg toonde hoe Maaswater tot drinkwater wordt verwerkt. Daarbij wordt gebruik gemaakt van een spaarbekken, beluchting, filtratie met actief kool en UV-desinfectie. Een grote uitdaging vormt het vervangen van de huidige asbest-cementleidingen. Een speerpunt van WML is ook het ontzorgen van de klant, en blijft een goede afstemming met de andere WML-takken, het verwerken van afvalwater en het beheren van oppervlaktewater, een actueel onderwerp.

15 KNW_symposium_poster_A4.indd :42 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 15 SELFIE Hoe kijken jongeren aan tegen de watersector? Is er een kloof tussen jong en oud? In de derde aflevering van deze reeks: Emiel Boerma (25), lid van de kerngroep van Jong KNW. Emiel Boerma loopt mee met de oude rotten tijdens een onderhoudsronde langs het winden golfmeetnet op het IJsselmeer FRISSE BLIK Na ongeveer een jaar werkzaam te zijn geweest bij een ingenieursbureau, ben ik sinds september 2013 bij Rijkswaterstaat aan de slag als trainee. Rijkswaterstaat is een grote organisatie met een gemiddelde leeftijd rond de vijftig jaar. De afgelopen jaren zijn er wegens reorganisatie en inkrimping maar weinig jonge werknemers bijgekomen. Daarom schenkt Rijkswaterstaat extra aandacht aan jonge instroom via een traineeprogramma. Maar hoe is dat dan, als jonkie binnenkomen in een grote organisatie met relatief oude werknemers met bakken ervaring? Ik kan je vertellen, heel erg gaaf! Zo kreeg ik gelijk al veel verantwoordelijkheden en werd de projectleiding van twee mooie projecten bij mij neergelegd. Ondanks de beperkte ervaring die de schoolverlaters meenemen, worden trainees in de hele organisatie warm ontvangen. Regelmatig word ik gevraagd mee te kijken bij bepaalde projecten of vraagstukken en te vertellen wat mij opvalt. Ervaren werknemers beseffen namelijk goed dat hun ervaring ook hun rem kan zijn op. De zogenaamde generation gap, ik ken hem maar al te goed. Maar voor mij heeft dit absoluut geen negatieve lading. Het biedt juist ontzettend veel kansen. Voor de oudere werknemers biedt het de mogelijkheid om bepaalde zaken eens met een frisse blik te bekijken, voor de jonkies biedt dit mogelijkheden om direct ontzettend veel te leren van de ervaren mensen en grote projecten. Ik denk dat jongeren die wél negatieve kanten van de generation gap ervaren, zelf de tools in handen hebben om hier wat aan te doen. De belangrijkste hierbij is de eigen frisse blik! Laat jouw frisse blik de vrije loop en blijf vragen stellen. Waarom werken wij niet samen met die ander partij? Waarom gaan bepaalde dingen zoals ze gaan? Blijf doorvragen totdat er antwoorden naar boven komen als Op deze manier doen wij het altijd. Dan zul je merken dat het kwartje valt en dat jonge professionals onmisbaar zijn voor de watersector. Emiel Boerma GROOT AANBOD AAN WORKSHOPS OP SYMPOSIUM WATERKWALITEIT Voor het congres Waterkwaliteit op de kaart, dat op 2 oktober in Wageningen wordt gehouden, is een zeer uitgebreid aanbod aan workshops samengesteld. Dit gebeurde op basis van meer dan honderd ingezonden cases. Er zijn workshops over onder andere beleid geneesmiddelen en drugs; ecologie; ecosysteemdiensten; EU-beleid; landbouwmaatregelen; mestbeleid; monitoring; nutriënten; omgevingsmanagement; pathogenen; risico s geneesmiddelen; stedelijke waterkwaliteit; sleutelfactoren; water- en stoffenbalansen. Doel van het symposium is een overzicht te bieden van wat er speelt op het gebied van waterkwaliteit en het onderwerp hoger op de agenda te zetten. Tijdens het congres wordt in kaart gebracht welke uitdagingen er spelen en welke oplossingen hiervoor zijn. Daarnaast kunnen waterkwaliteitsprofessionals collega s in de breedste zin ontmoeten; het congres is niet alleen bedoeld voor onderzoekers en specialisten, maar ook voor beleidsmakers en uitvoerenden. Voor meer informatie over het programma, de workshops en om te kunnen aanmelden, kijk op de website van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW). NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

16 16 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS Mijn mening PROBLEEM JAKARTA VRAAGT MEER DAN TECHNISCHE OPLOSSINGEN Maarten Gast In H 2 O van mei 2014 stond een artikel over het waterprobleem van Jakarta en over de manier waarop een Nederlands plan daarvoor een oplossing zou kunnen bieden. Maarten Gast, voorheen onder andere werkzaam voor de gemeente Amsterdam, geeft zijn visie. H 2 O van mei geeft ons een beeld van het Masterplan, om het hoofd te bieden aan de zeer complexe waterproblematiek van Jakarta. Een soort Deltaplan, maar zou dat daar ook gaan werken? Het artikel stipt al enige kritische punten aan, zoals de kwaliteit van het water in de enorme waterbekkens, de relatie tussen drinkwatervoorziening en bodemdaling. We denken al veel langer dan zeven jaar mee met Jakarta en vanuit die ervaring een aantal kanttekeningen. In 1984 hebben wij vanuit Openbare Werken Amsterdam al bepleit alle stedelijke uitbreidingen te rioleren, en te accepteren dat aanleg in de bestaande stad zeker een eeuw zou duren. Rwzi s te bouwen afgestemd op de rioleringsaanleg. Grote vragen: hoe krijg je bestuurlijke aandacht voor afvalwater, hoe krijg je politiek draagvlak voor het instellen van heffingen. Ook hebben we bepleit waterlopen open te houden in plaats van ze vol afval te laten storten (lichte mannetjes liepen daar over water ) en daarna te kijken wat er nog verder nodig is. De gouverneur van Jakarta luisterde belangstellend naar onze adviezen. Inmiddels is de stad in omvang meer dan verdubbeld, maar zijn de problemen nog dezelfde. Vanuit Gemeente Waterleidingen Amsterdam (nu Waternet) zijn vanaf 1972 medewerkers van Pam Jaya, het collega-bedrijf van Jakarta getraind en begeleid. Het effect daarvan hing af van de betrokkenheid van het hoofd van dit bedrijf (een aanstelling voor vier jaar). De bodemdaling in Noord Jakarta is zo moeilijk te stoppen omdat men niet verplicht is aan te sluiten op het drinkwaternet en een eigen put prefereert. Al verzilt het grondwater, al raakt dit steeds meer verontreinigd. Het aansluitpercentage in Jakarta, zo n 60 procent, is te laag voor een economisch verantwoorde, hoogwaardige drinkwatervoorziening. Zonder ingrijpende regelgeving verandert deze situatie niet. Stilstaande, voedselrijke wateren in die regio groeien dicht met waterhyacint, een onhanteerbaar gewas. Ze worden anaeroob of ze vertonen massale algenbloei, doorgaans bron van zeer hinderlijke stank. Alleen zuivering van alle afvalwater, met verwijdering van stikstof en fosfor, kan deze meren een kans geven. In Indonesië heb ik vaak moeten ervaren dat men kiest op basis van wat het schuift. Wij noemen dat corruptie, daar beleeft men dit geheel anders. Dit aspect maakt de besluitvorming voor ons vaak onnavolgbaar. Cruciaal is de bereidheid op het hoogste bestuursniveau, dat van de president, om de benodigde wet- en regelgeving in te voeren én te handhaven, de strijd met wat wij corruptie noemen aan te gaan, planmatig te werken en preventief onderhoud in te voeren. Hopelijk opent de uitkomst van de verkiezingen van 9 juli de weg hiertoe. Maarten Gast NEDERLANDERS WINNEN COMPETITIE IN VS Shaun Donovan, minister van Volkshuisvesting en Stedelijke Ontwikkeling in de VS, heeft begin juni in New York de winnaars bekend gemaakt van de Post Sandy Rebuild by Design Competition. Zijn ministerie stelt 920 miljoen dollar beschikbaar aan New York en New Jersey om te beginnen met de uitvoering van de winnende zes projecten. Bij vier van de zes teams zijn Nederlandse partijen betrokken: Deltares, TU Delft, Arcadis, Royal HaskoningDHV, One Architecture, H+N+S, Rebel, Bosch Slabbers, Zus, Urbanisten, 75B en Volker Infra Design. Minister Donovan (midden) maakt winnende projecten bekend. Links van hem Bill DeBlasio (burgemeester New York) en Zia Khan (Rockefeller Foundation), rechts Chuck Schumer (senator New York) en Andrew Cuomo (gouverneur New York)

17 A N A L Y S E S M E T A A N D A C H T E N A D V I E S Geaccrediteerde monsterneming en analyse Legionella preventie en advies Volledige Legionella ontzorging met onze webapplicatie LEON Uitgebreide analyse pakketten voor geneesmiddelen Vervuilingsonderzoek HF Membranen Onderzoek biologische stabiliteit met Flow Cytometrie Legionella, mijn zorg! Uw partner in: (mobiele) slibontwatering en slib Droging ADVERTEREN IN DIT MAGAZINE? HYDraUlisCH en mechanisch baggeren schoon maken van slib gisting tanks schoonmaken van beluchting bassins bouw en verhuur van apparatuur en installaties kurstjens is tevens specialist in extractieve grondreiniging BeL OnS MaiL OnS info@kurstjens.nl Meer info Neem contact op met: Shahin Habbah T E shahin.habbah@pshmediasales.nl I

18 18 DE ICT-REVOLUTIE IS NOG MAAR NÉT BEGONNEN T Tekst Peter Boorsma en Marloes Hooimeijer Beeld Hollandse Hoogte e.a. Dijkinspecteur van het Hoogheemraadschap van Delfland, Cor Looije, inspecteert een uitgedroogde dijk aan de Vlaardingervaart in de Duifpolder nabij Schipluiden. Door het aanhoudende droge weer is er een intensievere dijkbewaking. De inspecteur houdt met zijn laptop met GPS precies bij waar de scheuren en verzakkingen zitten

19 19 THEMA ICT Foto Roger Dohmen Fotografie / Hollandse Hoogte ICT rolt in snel tempo over de watersector heen. Wat is er gaande en welke ontwikkelingen staan ons nog te wachten? In deze editie van maandblad H 2 O alle aandacht voor dit onderwerp. En pas op: de komende tien jaar zal de watersector de beschikking krijgen over een steeds sneller groeiende berg realtime, digitale waterdata. Goed watermanagement is straks vooral ook goed datamanagement. Databezetenheid ligt op de loer en als we niet oppassen eindigt het gros van die berg gegevens op het datakerkhof. Hoe anders was het vroeger. Dat wil zeggen: voordat het digitale tijdperk in de jaren negentig zijn intrede deed. Waterbeheersing was bovenal een kwestie van slim gebruik maken van voortschrijdende technologische ontwikkelingen op het gebied van bijvoorbeeld waterkering, dijkversterking, waterzuivering en -infrastructuur. Technische mensen bij een waterbedrijf? Dat waren vooral mensen met verstand van leidingen, pompen, gemalen en kleppen. Maar hoe verder de ICT zich heeft ontwikkeld, hoe meer de sector daarop is gaan leunen. Simulatiemodellen voor oppervlaktewater bijvoorbeeld zijn steeds gedetailleerder geworden en het gebruik ervan is meer en meer gemeengoed. En in de jaren negentig zette onderzoeksinstituut Deltares het eerste voorspellingssysteem op voor het Rijnstroomgebied. Inmiddels worden zulke systemen wereldwijd toegepast om de effecten van hevige storm en regenval op het watergedrag te voorspellen en de juiste voorzorgsmaatregelen te treffen. Ook het toetsen van dijken werd meer en meer geautomatiseerd uitgevoerd doordat steeds betere dijkanalysemodellen beschikbaar kwamen. Die dijkanalysemodellen schelen tijd omdat niet meer per dijkvak getoetst hoeft te worden maar berekeningen per dijkdoorsnede gemaakt kunnen worden. En wat te denken van het Geografisch Informatiesysteem (GIS), waarmee ruimtelijke gegevens zoals informatie over waar de waterleidingen liggen kunnen worden beheerd, bewerkt, geanalyseerd en op digitale kaarten worden gepresenteerd. Met mobiele GIS-viewers kunnen die gegevens overal worden geraadpleegd. > NR7/8 / JULI-AUGUSTUS 2014

20 20 Twee ontwikkelingen waren cruciaal om tot dit meer modelgestuurd watermanagement te komen: de beschikbaarheid van meer gedetailleerde data en een grotere rekenkracht van computers om met die gedetailleerde data snellere en betere modelberekeningen te kunnen maken. Die ontwikkelingen zijn anno 2014 nog volop gaande. Inmiddels wordt er gesproken van big data, doelend op de exponentieel toenemende hoeveelheid data die via allerlei satellieten, slimme meters, sensoren, maar ook via sociale media en mobiele apparaten digitaal beschikbaar komt. Data die nog vol zitten met onontdekte verbanden en verborgen informatie. Er wordt zelfs al gesproken van datakerkhoven: voor al die data die onbenut blijven. Luuk Rietveld (TU Delft): DATA-DRIVEN In een tijd dat er zo veel mogelijkheden zijn om informatie te verzamelen moet je databezetenheid zien te voorkomen, zegt Luuk Rietveld, hoogleraar Integratie en Innovatie in de Urbane Watercyclus aan de TU Delft. De kunst is om niet data-driven te denken: ik heb zo veel data, wat kan ik daar allemaal uit halen? Maar demand-driven: wat wil ik weten en welke data zouden daartoe relevant kunnen zijn? In een tijd dat er zo veel mogelijkheden zijn om data te verzamelen moet je data-bezetenheid zien te voorkomen Dat is een belangrijke ICT-opgave waar de watersector momenteel voor staat: de juiste technieken gebruiken om de juiste data te kunnen verzamelen en analyseren. Data die van belang zijn voor het bewaken van waterkwaliteit, -kwantiteit en -veiligheid, en die een voorspellend karakter hebben. EFFICIËNTER ASSETMANAGEMENT Joost Icke, afdelingshoofd User Interface Software bij kennisinstituut Deltares, beaamt dit: De data die je meet moeten bijdragen aan het doel dat je jezelf stelt, zoals efficiënter assetmanagement. Zo heeft het bedrijfsleven op de onderzoekslocatie IJkdijk nieuwe sensoren beproefd die continu de toestand van de dijken in de gaten houden, bijvoorbeeld door de waterspanning te meten. Door al die sensordata in het nieuwe dijkanalysemodel DAM-Live te gieten, krijgen zij een voorspellende waarde. De sensoren geven continue informatie over de werkelijke sterkte van de dijk. Alex van der Helm, adviseur watertechnologie bij Waternet, voegt toe: Op basis van modelberekeningen kun je nauwkeurig voorspellen hoe een installatie reageert als je veranderingen in het proces aanbrengt of als de kwaliteit of kwantiteit van het te behandelen water verandert. Het is ondoenlijk om continu handmatig te checken of aanpassing van bepaalde instellingen nodig is; daarom worden vaak instellingen gekozen met een veilige marge. Een model kan die berekeningen wél continu uitvoeren en daarmee de marge verkleinen, wat kostenbesparingen en extra kwaliteit kan opleveren. Overigens zijn de grootste besparingen te realiseren als dit modelgebaseerd ontwerpen en sturen leidt tot kleinere installaties of tot het voorkomen van nieuwbouw. WATERBEDRIJF VAN DE TOEKOMST Hoe ziet om maar eens wat te noemen het drinkwaterbedrijf van de toekomst eruit? Om de komende jaren de juiste ICT-toepassingen te kunnen kiezen heeft drinkwaterbedrijf Vitens in 2011 de Vitens Innovation Playground (VIP) ingericht (zie kader Vitens-proeftuin in Noordoost Friesland werpt vruchten af). Het drinkwaterbedrijf van de toekomst moet volgens ons een meer proactief bedrijf zijn, waar real time informatie beschikbaar is over de kwaliteit >