Informatieve teksten leren lezen in de middenbouw van het basisonderwijs; effecten van een ontwikkelingsgerichte benadering

Transcriptie

1 Informatieve teksten leren lezen in de middenbouw van het basisonderwijs; effecten van een ontwikkelingsgerichte benadering promotieonderzoek Yvonne van Rijk Prof. dr. Monique Volman Prof. dr. Bert van Oers Dr. Dorian de Haand 1

2 Deelstudie 1: Betekenisvol lezen in de OgO praktijk Onderzoeksvraag: Hoe maken leerkrachten op ontwikkelingsgerichte scholen het leren lezen van informatieve teksten betekenisvol in de middenbouw van het basisonderwijs? Multiple casestudie (5 good practices) 2

3 Deelstudie 2: Opbrengsten van OgO Onderzoeksvraag: Wat zijn de opbrengsten van een ontwikkelingsgerichte aanpak van het leesonderwijs (waarin inhoud en betekenis centraal staan) in vergelijking met een programmagerichte aanpak (waarin leesstrategieën centraal staan), in termen van leesontwikkeling en leesmotivatie van leerlingen in de middenbouw van het basisonderwijs? Is er sprake van differentiële opbrengsten voor leerlingen die verschillen wat betreft aanvangsniveau leesvaardigheid in groep 6 en woordenschat? Vergelijkende studie (12 OgO vs 12 traditionele scholen) 3

4 Deelstudie 3: Lezersidentiteit Onderzoeksvragen: 1. Welke typen lezersidentiteit kunnen worden onderscheiden? 2. Welke verschillen zijn er in lezersidenteit tussen OgOleerlingen en leerlingen van traditionele scholen? 3. Welke verschillen zijn er in lezersidentiteit tussen sterke en zwakke lezers? 4. Welke verschillen zijn er in lezersidentiteit tussen jongens en meisjes? Explorerende studie (32 leerlingen) 4

5 Deelstudie 1: Betekenisvol lezen in de OgO praktijk 5

6 Probleem In het voortgezet onderwijs hebben veel leerlingen moeite om zaakvakteksten te begrijpen Situatie: begrijpend lezen wordt doorgaans aangeboden aan de hand van een methode focus ligt op leesstrategieën informatieve teksten worden saai en oninteressant gevonden 6

7 Theorie over begrijpend lezen meta-analyse van de research base over lezen (Snow, 2002) essentieel voor effectieve aanpakken is: Reading for Meaning (RfM) content-based approaches definitie van Begrijpend Lezen: the process of simultaneously extracting and constructing meaning through interaction and involvement with text (Snow, 2002, p. 11) leesmotivatie is belangrijk Engagement perspective (Guthrie & Wigfield, 2000) Guthrie (2004) onderscheidt 5 motivators Leesmotivatie stimuleren leidt tot betere resultaten (Guthrie, McRae & Lutz-Klauda, 2007)

8 Sociaal-culturele theorie Meaningful learning is the process connecting a person to the cultural world as it has developed from history. Betekenis heeft altijd 2 dimensies: (Van Oers, 2009; John-Steiner, 2002) personal meaning (sense) - emotions, motives (affect) sociocultural meaning - participation communicatie is de sociale basis taal is het centrale (culturele) gereedschap lezen (en schrijven) zijn vormen van communicatie, net als spreken en luisteren. 8

9 Ontwikkelingsgericht Onderwijs ontwikkelingsdoelen (brede bedoelingen) betrokkenheid (engagement) en betekenisvol leren (meaning) zijn leidend de klas als onderzoeksgemeenschap (Wells, 2000) lezen vanuit eigen vragen van leerlingen lezen is personally meaningful (interesse) en culturally meaningful (gemeenschappelijk doel om deel te nemen aan sociaal-culturele praktijk)

10 Doel van de studie en onderzoeksvraag Doel: een verdere uitwerking van het begrip betekenisvol in de sociaal-culturele theorie een beschrijving van het leren lezen van informatieve teksten vanuit sociaal-cultureel perspectief Onderzoeksvraag: Hoe maken leerkrachten op ontwikkelingsgerichte scholen het leren lezen van informatieve teksten betekenisvol in de middenbouw van het basisonderwijs?

11 5 cases grote stad witte school provinciestad witte school provinciestad witte school grote stad zwarte school grote stad zwarte school Leven in het oude Rome Romeins museum Geef me de ruimte! Milieubrigade Energie

12 Een praktijkvoorbeeld

13 Methodologie Meervoudige gevalsstudie deelnemers: 5 ervaren OgO-leerkrachten in groep 6 dataverzameling: interviews, klassenobservaties, documenten (triangulatie) data-analyse: content analysis (Miles & Huberman, 1994) Atlas.ti 6.2

14 Resultaten Motivationele ingrediënten (Guthrie, 2004) Relevance Choice Success Collaboration Integration

15 Relevance Reading for Meaning interesse, voorkennis, doel OgO dieper : rijker : + emoties, motieven + participatie - eerst betekenisverlening, dan instructie van leesstrategieën - een bad van motivatie klaar zetten - Instructie van leesstrategieën wanneer nodig - antenne voor betrokkenheid 15

16 Choice Reading for Meaning Shared Control door beperkte Choice van subthema s en teksten OgO - keuze vanuit eigen vragen van leerlingen, leerlingen erváren dat ze kúnnen kiezen - shared Control: - leerkracht als partner - leerlingen zijn eigenaar van hun vragen 16

17 Success Reading for Meaning Realistische doelen, geschikte teksten, feedback over vooruitgang in leesbegrip OgO - leerkracht is gericht op ZPD (diagnose) - leerkracht speelt handig in op behoefte van leerlingen aan instructie en ondersteuning 17

18 Collaboration Reading for Meaning het gevoel bij een groep te horen OgO de klas als leergemeenschap: - leerkracht als partner - leerlingen zijn actieve deelnemers (expert groepjes) - teksten geschreven door medeleerlingen - gesprekken in de klas - gemeenschappelijk doel 18

19 Integration Reading for Meaning leesstrategieën gecombineerd met zaakvakken OgO - begrijpend lezen is geen apart vak - integratie van álle activiteiten rondom betekenisvolle inhoud, incl. - brede bedoelingen - alle taalactiviteiten (lezen, schrijven, spreken, luisteren) - instructie en ondersteuning wanneer nodig - lezen is functioneel Circle of developmental aims for the upper elementary grades (Van Oers) 19

20 Conclusie Reading for Meaning Betekeniscontructie = conceptuele kennisconstructie OgO (sociaal-culturele) theorie en praktijk dieper and rijker invulling van het begrip betekenis incl. - emoties en persoonlijke motieven (affect) - ontwikkelingsdoelen (identiteit en sociaal-cultureel) door participatie Teaching Reading Comprehension is a highly dynamic and opportunistic proces (Snow, 2002) Illustration: Dick Bruna

21 Discussie Observatie en registratie Structuur

22 22