Evaluatie van het stelsel van de dienstencheques voor buurtdiensten en banen 2013

Transcriptie

1 Evaluatie van het stelsel van de dienstencheques voor buurtdiensten en banen 2013 Eindrapport 28 november 2014 Op vraag van: Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Directie van de integratie van de werkzoekenden Uitgevoerd door: Maarten Gerard Jean-François Romainville Daphné Valsamis Kunstlaan 1-2, bus 16 B 1210 Brussel T: F: info@ideaconsult.be

2

3 INHOUDSTAFEL DEEL 1 INLEIDING 3 1/ Korte schets van het dienstencheque-systeem 4 2/ Doelstellingen van de evaluatie 4 3/ Aanpak van de studie 5 4/ Structuur van het rapport 6 DEEL 2 KERNCIJFERS VAN HET DIENSTENCHEQUE-SYSTEEM IN / Inleiding 8 2/ Belang van het systeem van de dienstencheques in / Analyse van de dienstencheque-gebruikers Aantal dienstencheque-gebruikers en evolutie sinds de opstart van het systeem Regionale spreiding van de gebruikers van de dienstencheques Profiel van de dienstencheque-gebruikers Intensiteit van het gebruik van dienstencheques Gebruik van elektronische dienstencheques 19 4/ Analyse van de erkende dienstencheque-ondernemingen Aantal dienstencheque-ondernemingen en evolutie sinds de opstart van het systeem Evolutie in de erkenningen van dienstencheque-ondernemingen Redenen voor intrekking van erkenning Regionale spreiding van de dienstencheque-ondernemingen Soorten dienstencheque-ondernemingen Profiel van de dienstencheque-ondernemingen 29 5/ Analyse van de dienstencheque-werknemers Aantal dienstencheque-werknemers en evolutie sinds de opstart van het systeem Regionale spreiding van de dienstencheque-werknemers Profiel van de dienstencheque-werknemers Spreiding van de dienstencheque-werknemers volgens het soort onderneming 39 DEEL 3 KWALITEIT VAN DE TEWERKSTELLING IN HET DIENSTENCHEQUE- SYSTEEM IN / Inleiding 43 1.

4 2/ Instroom naar het dienstencheque-systeem Aantal ingestroomde dienstencheque-werknemers Voormalige situatie van de dienstencheque-werknemers 46 3/ Loon- en arbeidsvoorwaarden van dienstencheque-werknemers Aantal en soorten contracten Het gemiddeld bruto-uurloon Het arbeidsstelsel van dienstencheque-werknemers De effectief gepresteerde uren en dagen door dienstencheque-werknemers Het gebruik van tijdelijke werkloosheid door dienstencheque-ondernemingen 54 4/ Opleiding en omkadering van dienstencheque-werknemers Opleidingen voor dienstencheque-werknemers terugbetaald door het opleidingsfonds De omkadering van dienstencheque-werknemers 59 5/ Uitstroom uit het dienstencheque-systeem 60 DEEL 4 DE KOSTPRIJS VAN HET DIENSTENCHEQUE-SYSTEEM IN / Inleiding 64 2/ Brutokostprijs van het stelsel van de dienstencheques in / Directe terugverdieneffecten van het dienstencheque-systeem in Terugverdieneffecten in de werkloosheid Terugverdieneffecten in de sociale zekerheid Terugverdieneffecten in de bedrijfsvoorheffing 68 4/ Indirecte terugverdieneffecten van het dienstencheque-systeem in Indirecte terugverdieneffecten van eerste orde Indirecte terugverdieneffecten van tweede orde 71 5/ Nettokostprijs van het dienstencheque-systeem in / Evolutie van de kostprijs van het dienstencheque-systeem 76 7/ Kostprijs van het systeem per regio 77 DEEL 5 CONCLUSIES 79 DEEL 6 BIJLAGEN 85 1/ Extra tabellen en figuren 86 2.

5 DEEL 1 Inleiding 3.

6 1/ Korte schets van het dienstencheque-systeem Het dienstencheque-systeem is een initiatief van de federale regering ter bevordering van buurtdiensten en -banen 1. Het federale stelsel van de dienstencheques, in voege sinds 1 januari , maakt het mogelijk voor particuliere personen om een erkende onderneming te betalen voor hulp van huishoudelijke aard. We wijzen erop dat ingevolge de tenuitvoerlegging van de zesde staatshervorming, het beheer van het dienstenchequesysteem op 1 juli 2014 een regionale aangelegenheid is geworden. Het stelsel van de dienstencheques had van bij aanvang een drieledig doel voor ogen : Voldoen aan de vraag van particulieren naar hulp bij een hele reeks huishoudelijke taken, op een administratief eenvoudige manier en tegen een prijs die voor de gebruiker van de diensten concurrentieel is met de prijzen die hij normaal zou betalen in het zwarte of grijze circuit; De creatie van volwaardige jobs, waarbij laaggeschoolde werkzoekenden of personen, activiteiten die vroeger werden uitgevoerd in het grijze of zwarte circuit, kunnen uitvoeren in een werknemersstatuut met behoorlijke loon- en arbeidsvoorwaarden verbonden met een arbeidsovereenkomst bij een erkende onderneming; Het bestrijden van zwartwerk in de sector van huishoudelijke diensten. Artikel 10 van de wet van 20 juli 2001 ter bevordering van buurtdiensten en banen vermeldt de verplichting vanaf 2005 tot opmaak van een jaarlijks evaluatieverslag over het stelsel van de dienstencheques. Dit rapport bevat de resultaten van het achtste evaluatieonderzoek met betrekking tot het jaar / Doelstellingen van de evaluatie Het doel van deze studie is de realisatie van het tiende evaluatieverslag betreffende het stelsel van de dienstencheques. Overeenkomstig artikel 10 van de wet van 20 juli 2001 heeft de evaluatie betrekking op de volgende aspecten: Het effect van de maatregel op de werkgelegenheid; De globale bruto- en nettokostprijs van de maatregel, met bijzondere aandacht voor de terugverdieneffecten, onder meer inzake werkloosheidsuitkeringen; De geldende loon- en arbeidsvoorwaarden. Daarnaast geeft het rapport een overzicht van de omvang van het dienstenchequesysteem in 2013 en van de evolutie sinds de oprichting van het systeem. Hiertoe analyseren we belangrijk cijfermateriaal betreffende de gebruikers van dienstencheques, de erkende ondernemingen en de werknemers die actief zijn binnen het systeem. Deze gegevens worden geanalyseerd in functie volgens regio en volgens type onderneming. Omdat de bevoegdheden i.v.m. het dienstenchequesysteem in aansluiting op de uitvoering van de zesde staatshervorming van het federale naar het regionale niveau worden overgeheveld 3, wil deze evaluatie de gegevens zoveel mogelijk per regio voorstellen 4, om de verschillende bevoegde regionale entiteiten een eerste reeks relevante informatie te bezorgen met het oog op het toekomstig beheer van het systeem. 1 Ingevoerd door de Wet van 20 juli 2001 ter bevordering van de buurtdiensten en -banen. Zie ook het KB van 12 december 2001 betreffende de dienstencheques. 2 Het stelsel van de dienstencheques bestond reeds in 2003 maar werd toen in samenwerking met de gewesten georganiseerd. 3 De regionalisering werd bekrachtigd op 1 juli 2014 en de effectieve uitvoering wordt verwacht in De diverse gegevens maken het niet mogelijk om ze systematisch per regio te toetsen. 4.

7 3/ Aanpak van de studie Om de omvang van het systeem correct te evalueren, werd voornamelijk gebruik gemaakt van onderstaande administratieve bronnen: RVA-gegevens: De erkende ondernemingen zijn wettelijk verplicht om via de jaarlijkse bevraging van de RVA informatie te verstrekken over het aantal arbeidsovereenkomsten inzake dienstencheques die werden gesloten in de loop van 2013 en over het aantal lopende arbeidsovereenkomsten eind Daarnaast bevat deze bevraging ook gegevens over het contracttype (bepaalde versus onbepaalde duur), de arbeidstijdregeling en het soort prestaties van de dienstenchequewerknemers. De tewerkstellingsgegevens van de RVA zijn beschikbaar volgens de woonplaats van de werknemer en de maatschappelijke en de exploitatiezetel van de erkende ondernemingen. We moeten er evenwel op wijzen dat de spreiding per regio gebeurt op basis van de locatie van de maatschappelijke en/of exploitatiezetel van de onderneming en niet op grond van de verschillende entiteiten of vestigingen. Aangezien bepaalde grote ondernemingen vestigingen kunnen hebben in een andere regio dan die waar de maatschappelijke of de exploitatiezetel is gelokaliseerd, kan de regionale spreiding van de werknemers afwijkingen bevatten. De RVA-gegevens 6 bevatten onder meer informatie zoals opleidingsniveau, leeftijd en geslacht waarmee het profiel van de werknemers kan worden geanalyseerd. Via een koppeling van deze gegevens aan de gegevens van de Kruispuntbank is het bovendien mogelijk om de nationaliteit van de dienstenchequewerknemers te achterhalen. Ook de gegevens over het omkaderingspersoneel zijn beschikbaar. Naast de gegevens afkomstig uit de jaarlijkse enquête heeft de RVA cijfermateriaal verzameld om de bruto- en de nettokostprijs van de dienstencheques in 2013 te berekenen (bv. informatie over de tijdelijke werkloosheid). RSZ en RSZPPO: Vanaf het derde kwartaal van 2004 bevat de multifunctionele aangifte een code om aan te geven of bepaalde prestaties met dienstencheques werden betaald. Zo beschikken de RSZ en de RSZPPO op kwartaalbasis over gegevens met betrekking tot de werkgelegenheid binnen het dienstenchequesysteem. Naast het aantal werknemers zijn er eveneens gedeeltelijke gegevens beschikbaar over het effectief aantal gepresteerde uren, het aantal voltijdse equivalenten, de lonen en de bijdrageverminderingen. Er dient echter op gewezen dat de RSZ-gegevens betreffende het effectief aantal gepresteerde uren niet volledig zijn. Voor de deeltijdse werknemers is het precieze aantal uren gekend, voor zover de onderneming duidelijk aangeeft dat het om dienstencheque-werknemers gaat. Voor de voltijdse werknemers bestaat er echter geen enkele verplichting om het aantal gepresteerde uren te vermelden. De gegevens van de RSZPPO hebben betrekking op de openbare besturen (gemeenten) en de OCMW s. Sodexo-gegevens: Voor dit verslag werd een bestand opgemaakt van alle actieve gebruikers in 2013 ( actieve gebruikers die in de loop van 2013 minstens één bestelling voor dienstencheques bij Sodexo plaatsen. Dit bestand bevat een aantal profielkenmerken van de gebruikers zoals leeftijd, geslacht en regio, alsook informatie over het aantal aangekochte cheques. Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO): Voor deze evaluatie werd gebruik gemaakt van gegevens van de FOD WASO omtrent het opleidingsfonds dienstencheques voor het jaar 2012 en 2013 (ten dele). Zowel gegevens omtrent het aantal geldige aanvragen, het aantal terugbetaalde opleidingen als het aantal dienstenchequewerknemers die een opleiding hebben gekregen, zijn in dit rapport opgenomen. 5 Lopende arbeidscontracten eind 2013 worden gedefinieerd als zijnde contracten die zowel in december 2013 als in januari 2013 liepen. 6 Van de erkende ondernemingen eind 2013 hebben ondernemingen geantwoord op de RVA-enquête, wat een responsgraad van 95,7% oplevert. Bij de telling hebben ondernemingen hun gegevens verstrekt, wat 88,8% van alle ondernemingen, die eind 2013 erkend waren, vertegenwoordigt. 5.

8 4/ Structuur van het rapport Dit rapport bestaat uit 5 delen. Na het inleidende eerste deel beschrijven we in het tweede deel het belang van het dienstencheque-systeem in 2013 op basis van enkele kernindicatoren inzake gebruikers, erkende dienstencheque-ondernemingen en dienstencheque-werknemers. In deze analyse zullen we ons concentreren op de situatie van het stelsel van de dienstencheques in 2013 en op de evolutie van het systeem sinds de invoering ervan. De gegevens zullen, in de mate van het mogelijke, per regio worden vergeleken. Het derde deel van het rapport behandelt het vraagstuk van de kwaliteit van de werkgelegenheid in het stelsel van de dienstencheques in Meer specifiek komen de volgende thema s aan bod: Instroom in het dienstencheque-systeem; Loon- en arbeidsvoorwaarden van de dienstencheque-werknemers; Opleiding en omkadering van de dienstencheque-werknemers; Uitstroom uit het dienstencheque-systeem. Elk thema wordt geanalyseerd op basis van alle beschikbare en relevante gegevens die werden verzameld in het kader van dit onderzoek. Het vierde deel analyseert de kosten van het systeem en de terugverdieneffecten. Het geeft ook een raming van de kosten van het systeem voor de drie gewesten. De meeste gegevens van het model kunnen immers per regio worden vergeleken. Wanneer voor bepaalde gegevens een dergelijke toetsing niet onmiddellijk tot de mogelijkheden behoort, maken we gebruik van verdeelsleutels. Die verdeelsleutels zijn gebaseerd op het aantal gekochte cheques per regio of op het aantal werknemers per regio. Het laatste deel bevat de algemene conclusies van het rapport. 6.

9 DEEL 2 Kerncijfers van het dienstenchequesysteem in

10 1/ Inleiding In dit deel brengen we het algemene belang van het dienstencheque-systeem in 2013 in kaart, alsook de evolutie ervan sinds de oprichting van dit systeem. Hiertoe analyseren we een aantal kerncijfers over de gebruikers van de dienstencheques, de ondernemingen en de dienstencheque-werknemers. Meer specifiek besteden we in dit hoofdstuk aandacht aan de evolutie van het totaalaantal gebruikers, ondernemingen en werknemers in het stelsel van de dienstencheques sinds de opstart van het systeem. Inzake de evolutie op deze verscheidene vlakken wordt bovendien een onderscheid gemaakt in functie van de verscheidene regio s van het land. Daarnaast analyseren we het profiel van de verscheidene actoren in het systeem. Hiervoor maken we gebruik van verschillende bestaande administratieve bronnen die systematisch worden gespecificeerd. 8.

11 2/ Belang van het systeem van de dienstencheques in 2013 Dit eerste korte deel geeft een overzicht van het belang van het systeem van de dienstencheques in 2013 en dit in België en in de drie Gewesten. We lichten ook een aantal belangrijke wijzigingen van het systeem toe. De verschillende vaststellingen worden grondig onderzocht in de volgende hoofdstukken. Onderstaande tabel weerspiegelt de omvang van het systeem van de dienstencheques in De tabel bevat basiscijfers voor de belangrijkste actoren van het systeem: de gebruikers, de ondernemingen en de werknemers. De gegevens worden vermeld voor het volledige Koninkrijk en voor elk van de gewesten afzonderlijk. Tabel 1: Kernindicatoren van het dienstencheque-systeem in 2013 (België en gewesten) Doelgroep Indicator België Gebruikers Ondernemingen Brussels Hoofdstedelijk Gewest Vlaanderen Wallonië Aantal gebruikers die in 2013 minstens 1 bestelling plaatsen Aantal aangekochte/bezorgde cheques in Waarvan dienstencheques voor zelfstandigen Aantal gebruikers van elektronische dienstencheques Aantal aangekochte/bezorgde elektronische cheques in 2013 Aantal erkende ondernemingen eind Aantal actieve ondernemingen in Aantal terugbetaalde cheques in Aantal werknemers in de loop van Werknemers Aantal werknemers eind Aantal jobs in de loop van Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo (2013), spreiding per gewest op basis van de woonplaats van de gebruikers 12, opsplitsing per gewest van de ondernemingen op grond van de maatschappelijke zetel en spreiding van de werknemers op grond van de exploitatiezetel 7 Dit aantal gebruikers omvat tegelijk de «klassieke» gebruikers en de zelfstandigen die dienstencheques hebben ontvangen voor moederschapshulp. Een zelfstandige die dienstencheques zou hebben ontvangen voor moederschapshulp en die bovendien dienstencheques zou hebben besteld, zou dus twee keer in aanmerking worden genomen. 8 Dit zijn de dienstencheques voor moederschapshulp waar zelfstandigen een beroep op kunnen doen. 9 Gebruikers die elektronische dienstencheques hebben besteld. Deze gebruikers kunnen daarnaast ook «papieren» dienstencheques hebben besteld. 10 Een actieve onderneming is een onderneming die in 2013 minstens één terugbetaling van een dienstencheque heeft ontvangen. 11 De gegevens voor eind 2013 hebben betrekking op de lopende overeenkomsten in de loop van december 2013 en januari Spreiding per regio op basis van de maatschappelijke zetel van de ondernemingen. 12 De spreiding per regio van de gebruikers gebeurt op basis van het adres dat zij doorgeven. Wij gaan ervan uit dat dit adres het adres van de woonplaats van de gebruikers is. 9.

12 In 2013 telde het systeem van de dienstencheques actieve erkende ondernemingen, werknemers tijdens het jaar en actieve gebruikers. Tabel 2 geeft een overzicht van de evolutie van het dienstencheque-systeem sinds de opstart in Tabel 2: Evolutie van het systeem van de dienstencheques tussen 2004 en Actieve erkende ondernemingen Werknemers in de loop van het jaar nvt nvt Actieve gebruikers Terugbetaalde cheques (in milj.) Aangekochte cheques (in milj.) 5,62 17,2 32,1 48,9 65,2 78,6 94,8 105,3 114,4 121,3 8,11 20,3 35,9 53,1 73,6 78,2 97,1 109, ,6 Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) Onderstaande figuur 1 geeft bovendien het jaarlijkse groeipercentage van de diverse kernindicatoren weer. De figuur toont aan dat het aantal gebruikers en het aantal terugbetaalde dienstencheques in 2013 gestaag zijn blijven stijgen maar gedaald ten opzichte van de voorgaande jaren. Het aantal aangekochte dienstencheques daarentegen is tussen 2012 en 2013 lichtjes gedaald. De terugloop van het aantal aangekochte cheques, terwijl het aantal gebruikers blijft toenemen, kan onder andere worden toegeschreven aan de prijsverhoging van de dienstencheques sinds 1 januari 2013, en in mindere mate ook aan de verlaging sinds 1 juli 2013, van het maximum aantal cheques waarvoor de fiscale aftrek geldt (150 cheques per persoon). In vergelijking met 2012 kan de toename van het aantal terugbetaalde cheques in combinatie met de daling van het aantal aangekochte cheques worden verklaard door de stijging van de prijs van de cheques sinds 1 januari 2013: de gebruikers hebben in december 2012 een groot aantal cheques aangekocht om te anticiperen op de stijging van de prijzen in januari Die dienstencheques werden vervolgens gebruikt en dus terugbetaald in de loop van In 2013 zijn, voor de eerste maal sinds de opstart van het systeem, het aantal erkende actieve ondernemingen en het aantal werknemers gedaald ten opzichte van Het aantal ondernemingen is in 2013 met 6% gedaald tegenover een stijging met 2% in 2012 daar waar het aantal werknemers in 2013 met 1% is gedaald tegenover een stijging met 1% in De toename van het aantal gebruikers en het aantal terugbetaalde cheques toont aan dat we niet mogen stellen dat het dienstencheque-systeem niet meer zo goed functioneert. De daling van het aantal werknemers en van het aantal ondernemingen, in weerwil van de toename van het aantal gebruikers, wijzen eerder op een professionalisering en een consolidatie van het systeem. In de volgende hoofdstukken gaan we dieper in op de toestand van het dienstencheque-systeem in 2013 en op de evolutie voor alle betrokken actoren. 13 In de loop van het jaar. 10.

13 Figuur 1: Evolutie van het systeem van de dienstencheques tussen 2005 en 2013 (jaarlijks groeipercentage) 250% 200% 150% 100% 50% 0% -50% Actieve erkende ondernemingen 67% 38% 29% 26% 21% 12% 5% 2% -6% Werknemers (in de loop van het jaar) 41% 19% 16% 14% 9% 1% -1% Actieve gebruikers 93% 66% 42% 24% 19% 14% 10% 8% 6% Terugbetaalde dienstencheques 206% 87% 52% 33% 21% 21% 11% 9% 6% Aangekochte dienstencheques 150% 77% 48% 38% 6% 24% 12% 13% 0% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) 11.

14 3/ Analyse van de dienstencheque-gebruikers 3.1 Aantal dienstencheque-gebruikers en evolutie sinds de opstart van het systeem In 2013, telde het dienstencheque-systeem actieve gebruikers. Zoals figuur 2 aantoont, is het aantal gebruikers in 2013 nog blijven stijgen. Zo steeg het aantal gebruikers tussen 2012 en 2013 met 6%. Dat groeipercentage is lager dan de voorgaande jaren maar blijft nog relatief hoog. Meer dan 9 jaar na de opstart van het systeem blijkt dus dat de markt nog niet verzadigd is en nog groeipotentieel biedt wat het aantal nieuwe gebruikers betreft. De stijging van het aantal gebruikers is mogelijk toe te schrijven aan de vermindering van het aantal cheques per persoon waarvoor de fiscale aftrek geldt : gelet op die evolutie bestaat immers de kans dat de bestelling van dienstencheques binnen bepaalde gezinnen werd gespreid over meerdere leden van het gezin, wat heeft geleid tot een stijging van het aantal gebruikers. We moeten er wel op wijzen dat, zoals tabel 2 toont, het totaal aantal aangekochte cheques ten opzichte van 2012 licht daalt 14. Figuur 2: Toename van het aantal gebruikers van dienstencheques tussen 2004 en Aantal actieve gebruikers Jaarlijkse groei 93% 66% 42% 24% 19% 14% 10% 8% 6% 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) Figuur 3 geeft de evolutie weer van de mate waarin het dienstencheque-systeem ingeburgerd raakt bij de Belgische bevolking. De penetratiegraad wordt berekend als de verhouding van actieve gebruikers in de Belgische bevolking van 20 jaar en ouder 15. Uit deze figuur blijkt dat steeds meer Belgen van 20 jaar en ouder gebruik maken van het dienstencheque-systeem; daar waar in 2006 slechts 5,2% van de personen van 20 jaar en ouder gebruik maakten van dienstencheques, is dit percentage in 2013 gestegen tot 11%. De penetratiegraad is overigens van 10,5% in 2012 gestegen naar 11% in Ter herinnering, de daling van het aantal aangekochte cheques, daar waar het aantal gebruikers blijft stijgen, is onder meer te verklaren door de hogere kostprijs van de cheques sinds 1 januari 2013 alsook door de verlaging sinds 1 juli 2013, van het maximumaantal dienstencheques waarvoor de fiscale aftrek geldt (150 cheques per persoon). 15 Bevolkingsgroep van 20 jaar en ouder op 1 januari 2013, op basis van de ADSEI-gegevens. 12.

15 Figuur 3: Penetratiegraad van de gebruikers van het systeem van de dienstencheques tussen 2006 en ,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% Penetratiegraad 5,2% 5,5% 6,8% 8,1% 9,1% 9,9% 10,5% 11,0% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA, Sodexo en ADSEI ( ) De gegevens in bovenstaande figuren houden rekening met het aantal individuele personen die gebruik maken van dienstencheques en niet met het aantal gezinnen die ervan gebruik maken. Als men het verband legt tussen het aantal gezinnen dat gebruik maakt van dienstencheques 17 en het totale aantal gezinnen binnen de bevolking 18, bekomt men een penetratiegraad van 19,1% in Blijkt dus dat bijna 1 Belgisch gezin op 5 gebruik maakt van het systeem van de dienstencheques. 16 Verband tussen het aantal actieve gebruikers van dienstencheques en de bevolking van 20 jaar en ouder op 1 januari 2013 volgens de gegevens van ADSEI. 17 Bepaald door het aantal unieke adressen van gebruikers van dienstencheques in 2013 (gegevens Sodexo). 18 Aantal gezinnen volgens de gegevens van de FOD Economie (2008). 13.

16 3.2 Regionale spreiding van de gebruikers van de dienstencheques Tabel 3 geeft het aantal actieve gebruikers van dienstencheques per regio weer, alsook de regionale spreiding van de Belgische bevolking van 20 jaar en ouder. Blijkt dat 61,2%% van de gebruikers in Vlaanderen woont, 29,3% in Wallonië en 9,5% in Brussel. In deze tabel kan men vaststellen dat de gebruikers in Vlaanderen iets sterker zijn vertegenwoordigd, terwijl de gebruikers in Brussel en Wallonië lichtjes ondervertegenwoordigd zijn. Deze vaststelling kan ook worden gemaakt op basis van de penetratiegraad van het systeem van de dienstencheques binnen de drie Belgische gewesten (verband tussen het aantal gebruikers en bevolking van 20 jaar en ouder). Op basis van de bovengenoemde vaststellingen is deze penetratiegraad logischerwijze hoger in Vlaanderen (11,6%) dan in Brussel (10,3%) en Wallonië (10,2%). Tabel 3 : Aantal actieve gebruikers per regio en verdeling van de totale bevolking in 2013 Actieve gebruikers Bevolking (>= 20 jaar) Penetratiegraad Aantal % Aantal % % Brussel ,5% ,1% 10,3% Vlaanderen ,2% ,2% 11,6% Wallonië ,3% ,7% 10,2% Totaal % % 11% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA, Sodexo en ADGSEI (2013), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers Tussen 2008 en 2013 stellen we ook regionale verschillen vast in verband met de evolutie van het aantal gebruikers van dienstencheques. Tabel 4 toont aan dat het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tussen 2008 en 2012 een jaarlijks groeipercentage liet optekenen dat systematisch hoger was dan dat van de andere regio s van het land. Tussen 2012 en 2013 is het echter Vlaanderen dat het hoogste groeipercentage kent (7% in Vlaanderen tegenover 6% in Brussel en 3,1% in Wallonië). Tussen 2008 en 2010 lag het jaarlijks groeipercentage van het aantal gebruikers bovendien hoger in Wallonië dan in Vlaanderen. Sinds 2010 heeft Wallonië het laagste groeipercentage qua gebruikers. Tabel 4: Evolutie van het aantal gebruikers per regio tussen 2008 en Brussel Groeipercentage 38,1% 23,7% 15,1% 10,9% 6,0% Vlaanderen Groeipercentage 16,8% 13,0% 9,4% 7,9% 7,0% Wallonië Groeipercentage 20,5% 14,1% 9,0% 6,4% 3,1% Totaal Groeipercentage 19,4% 14,2% 9,8% 7,7% 5,7% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers 14.

17 De verschillen, in termen van evolutie van het aantal gebruikers in functie van de gewesten, leiden tot kleine wijzigingen in de regionale spreiding van de gebruikers. Figuur 4 toont aan dat, tussen 2012 en 2013, het aantal gebruikers uit Wallonië lichtjes gedaald is ten opzichte van het aantal gebruikers in Vlaanderen. Het percentage gebruikers in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is constant gebleven. Figuur 4: Evolutie van de spreiding van de gebruikers per gewest tussen 2007 en % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2007 (N= ) 2008 (N= ) 2009 (N= ) 2010 (N= ) 2011 (N= ) 2012 (N= ) 2013 (N= ) Brussel 5,9% 7,0% 8,1% 8,8% 9,2% 9,5% 9,5% Vlaanderen 64,9% 62,6% 61,2% 60,6% 60,4% 60,5% 61,2% Wallonië 29,3% 30,4% 30,7% 30,6% 30,4% 30,0% 29,3% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers 15.

18 3.3 Profiel van de dienstencheque-gebruikers Tabel 5 geeft een overzicht van de actieve gebruikers van dienstencheques naargelang hun leeftijd en hun regio. Uit deze gegevens blijkt dat een grote groep gebruikers tussen de 35 en 55 jaar oud is (ongeveer 44% van de gebruikers). Hieruit blijkt dat meer dan een vierde van de gebruikers 65 jaar en ouder zijn. Er bestaan ook verschillen tussen de regio s onderling. Brussel telt met 17,6% aanzienlijk meer gebruikers jonger dan 35 jaar dan Vlaanderen (12,7%) en Wallonië (11,6%). Wallonië en Vlaanderen laten daarentegen een groter aandeel gebruikers ouder dan 65 jaar dan Brussel optekenen. Tabel 5: Aantal actieve gebruikers volgens de leeftijd en per regio in 2013 Totaal (N= ) Brussel (N= ) Vlaanderen (N= ) Wallonië (N= ) < 35 jaar (N= ) 12,9% 17,6% 12,7% 11,6% Tussen 35 en 44 jaar (N= ) 22,9% 25,5% 23,0% 21,8% Tussen 45 en 54 jaar (N= ) 21,4% 19,5% 22,1% 20,7% Tussen 55 en 64 jaar (N= ) 14,8% 14,1% 14,1% 16,4% Tussen 65 en 79 jaar (N= ) 16,8% 14,2% 16,5% 18,1% >=80 jaar (N= ) 11,2% 9,1% 11,6% 11,3% Totaal (N= ) 100% 100% 100% 100% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo (2013), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers Figuur 5 geeft de evolutie weer van het aantal gebruikers van de verscheidene leeftijdscategorieën in het totale aantal gebruikers van de dienstencheques. De voornaamste vaststellingen hierbij zijn: Het aandeel gebruikers jonger dan 35 jaar daalt sinds Tussen 2008 en 2012 is het aandeel gebruikers tussen 35 en 64 jaar jaarlijks lichtjes gedaald maar gestegen tussen 2012 en Het aandeel gebruikers van 65 jaar en ouder daarentegen stijgt sinds 2009: het aandeel gebruikers van 65 jaar en ouder is gestegen van 25,1% in 2008 tot 28% in Die evolutie beantwoordt à priori niet aan oorspronkelijke doelstellingen van de maatregel. De 65+ ers zijn immers niet de doelgroep van de maatregel die oorspronkelijk bedoeld was om de combinatie van beroepsleven en privéleven van de actieve bevolking te vergemakkelijken. Figuur 5: Evolutie van de spreiding van de gebruikers in functie van de leeftijd tussen 2008 en ,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 2008 (N= ) 2009 (N= ) 2010 (N= ) Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) 2011 (N= ) 2012 (N= ) 2013 (N= ) < 35 jaar 13,6% 15,7% 15,0% 14,4% 13,5% 12,9% tussen 35 en 64 jaar 61,3% 59,4% 59,4% 59,1% 58,9% 59,1% 65 jaar en ouder 25,1% 24,8% 25,6% 26,5% 27,5% 28,0% 19 Op basis van de gegevens van de RVA. Het aantal gebruikers dat hier in aanmerking wordt genomen, omvat alle gebruikers met een correct rijksregisternummer. We baseren ons op deze gegevens voor de rest van dit deel. Het aantal gebruikers dat in aanmerking wordt genomen, ligt dus iets lager dan het totale aantal gebruikers dat is weergegeven in tabel 1 en

19 3.4 Intensiteit van het gebruik van dienstencheques In 2013 waren actieve gebruikers goed voor een totaal van ongeveer 121,4 miljoen 20 aangekochte dienstencheques. Tabel 6 geeft het gemiddeld aantal aangekochte dienstencheques per gebruiker weer naargelang van hun regio en leeftijd. Ook het equivalent in aantal diensturen per week is aangegeven. Hieruit blijkt dat elke gebruiker in 2013 gemiddeld 128 dienstencheques heeft aangekocht, wat overeenstemt met ongeveer 2u30 diensten per week. Net zoals de resultaten van de voorgaande jaren aantonen, blijkt ook uit deze tabel dat de Brusselaars en de gebruikers tussen 35 en 64 jaar het meest gebruik maken van de dienstencheques (respectievelijk 156 en 139 cheques). Tabel 6: Aantal aangekochte cheques in 2013 naar het profiel van de gebruiker Gemiddeld aantal aangekochte cheques Aantal uur per week Brussel (N= ) Gewest Vlaanderen (N= ) 129 2,5 Wallonië (N= ) 117 2,3 < 35 jaar (N= ) Leeftijd jaar (N= ) 139 2,7 >= 65 jaar (N= ) 117 2,3 Totaal (N= ) 128 2,5 Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo (2013), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers Figuur 6 geeft de evolutie weer van het gemiddelde aantal aangekochte dienstencheques tussen 2007 en Blijkt dat de intensiteit van het gebruik van de dienstencheques sterk schommelt van jaar tot jaar. Na een stijging met 12% tussen 2007 en 2008 is het gemiddeld gebruik van de dienstencheques met 12,2% gedaald tussen 2008 en 2009 om vervolgens tussen 2009 en 2012 jaarlijks te stijgen. Tussen 2012 en 2013 is het gemiddeld aantal aangekochte dienstencheques met ongeveer 6% gedaald en ligt het op een gelijkaardig niveau als in De schommeling in het gebruik van de cheques kan grotendeels worden verklaard door de opeenvolgende stijgingen van de prijs van de cheques. Zo is de prijs van de cheque op 1 januari 2009 gestegen van 7 euro naar 7,50 euro. De piek van 2008 kan waarschijnlijk verklaard worden door de massale aankoop van cheques in 2008, vóór de prijsstijging. Daarna is het aantal aangekochte cheques gedaald in De stijging van het aantal aangekochte cheques in 2012 kan hoogstwaarschijnlijk ook worden verklaard door de prijsstijging op 1 januari 2013, nl van 7,5 euro naar 8,5 euro. Het aantal cheques dat in december 2012 werd aangekocht, is immers snel gestegen. De sterke stijging van het aantal aangekochte cheques eind 2012 kan een gedeeltelijke verklaring zijn voor de daling van het aantal aangekochte cheques in 2013 in aansluiting op de prijsstijging op 1 januari Structureel gezien en over de gehele geanalyseerde periode blijkt dat de intensiteit qua gebruik stabiliseert en ongeveer cheques 21 bedraagt, wat overeenstemt met zowat 2u30 aan diensten per week. 20 Zoals hierboven reeds vermeld, zijn deze gegevens gebaseerd op de aankoop van dienstencheques door gebruikers met een correct rijksregisternummer. Het totale aantal gebruikers en het totale aantal aangekochte dienstencheques dat hier in aanmerking wordt genomen, ligt dus lager dan de niveaus die zijn weergegeven in tabel 1 en tabel Bij de interpretatie van deze vaststelling is voorzichtigheid geboden omdat elke wijziging qua prijs of qua maximumaantal voor de fiscale aftrek gevolgen heeft wat de intensiteit qua gebruik aangaat. 17.

20 Figuur 6: Evolutie van het aantal aangekochte dienstencheques per gebruiker tussen 2007 en Gemiddeld aantal aangekochte dienstencheques Jaarlijkse groei 12,0% -12,2% 7,8% 2,4% 7,1% -5,9% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) De volgende tabel is een analyse, per gewest, van de spreiding van de gebruikers naargelang van het aantal in 2013 aangekochte dienstencheques. In 2013 hebben over heel België ongeveer de helft van de gebruikers (46,3%) tussen 50 en 149 dienstencheques aangekocht (wat neerkomt op een aantal uren dienst tussen 1 en 3 per week). Een relatief groot aandeel gebruikers (19,5%) heeft in 2013 minder dan 50 dienstencheques aangekocht. Tenslotte heeft een groot deel van de gebruikers (34,3%) in de loop van het jaar meer dan 150 dienstencheques aangekocht, wat een hoger aantal is dan het maximum aantal cheques dat fiscaal aftrekbaar is (150 cheques sinds juli 2013). Binnen deze categorie heeft een relatief groot aantal gebruikers (7% van het totaal aantal gebruikers) meer dan 300 dienstencheques aangekocht wat overeenstemt met meer dan 5 uur diensten per week. We stellen bovendien regionale verschillen vast wat betreft de spreiding van de gebruikers op basis van het aantal in 2013 aangekochte cheques. Meer in het bijzonder blijkt dat in Brussel een relatief groot aandeel gebruikers een bijzonder hoog aantal cheques hebben aangekocht: 28,7% van de Brussels gebruikers hebben in 2013 meer dan 200 dienstencheques aangekocht ten opzichte van 17,8% in Vlaanderen en 15,3% in Wallonië. Wallonië verschilt van de andere regio s door een relatief groter aandeel gebruikers die in het jaar 2013 minder dan 50 dienstencheques hebben aangekocht (23,5% van de gebruikers in Wallonië tegenover 17,8% in Vlaanderen en 18,2% in Brussel). Tabel 7: Aantal actieve gebruikers volgens het aantal in 2013 aangekochte cheques per regio Aantal aangekochte cheques Aantal uur per week Totaal (N= ) Brussel (N= ) Vlaanderen (N= ) Wallonië (N= ) < 50 cheques Minder dan 1u 19,5% 18,2% 17,8% 23,5% Tussen 50 en 99 cheques Tussen 1 en 1,9 u 25,9% 21,3% 26,5% 26,2% Tussen 100 en 149 cheques Tussen 1,9 en 2,9u 20,4% 18,1% 20,5% 20,8% Tussen 150 en 199 cheques Tussen 2,9 en 3,8u 16,1% 13,8% 17,3% 14,2% Tussen 200 en 249 cheques Tussen 3,8 en 4,8u 7,8% 9,1% 7,9% 7,0% Tussen 250 en 299 cheques Tussen 4,8 en 5,8u 3,4% 5,0% 3,3% 3,0% Tussen 300 en 399 cheques Tussen 5,8 en 7,7u 4,5% 7,9% 4,4% 3,7% >=400 cheques Meer dan 7,7u 2,5% 6,7% 2,2% 1,6% Totaal Totaal 100% 100% 100% 100% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo (2013), opsplitsing volgens de woonplaats van de gebruikers 22 Op basis van de gegevens van de RVA. Het aantal gebruikers dat hier in aanmerking wordt genomen, omvat alle gebruikers met een correct rijksregisternummer. We baseren ons op deze gegevens voor de rest van dit deel. Het aantal gebruikers dat in aanmerking wordt genomen, ligt dus iets lager dan het totale aantal gebruikers dat is weergegeven in tabel 1 en

21 3.5 Gebruik van elektronische dienstencheques In dit deel analyseren we het gebruik van de elektronische dienstencheques in functie van de profielkenmerken van de gebruikers. Tabel 8 toont aan dat gemiddeld 21,7% van de Belgische gebruikers in 2013 elektronische dienstencheques hebben aangekocht. Wat de verschillen tussen de gewesten betreft, stellen we vast dat er in Brussel aanzienlijk meer gebruik werd gemaakt van elektronische cheques (26,8%) dan in Vlaanderen (22,6%) of Wallonië (18,1%). Bovendien daalt het gebruik van elektronische dienstencheques logischerwijze naargelang dat de leeftijd van de gebruikers stijgt: 33,7% van de gebruikers jonger dan 35 jaar koopt elektronische dienstencheques aan, terwijl deze verhouding 10,4% bedraagt voor de 65-plussers. Tabel 8: Spreiding van de gebruikers van elektronische dienstencheques 23 in functie van het profiel (2013) % Gebruikers elektronische dienstencheques Brussel (N= ) 26,8% Gewest Vlaanderen (N= ) 22,6% Wallonië (N= ) 18,1% < 35 jaar (N= ) 33,7% Leeftijd jaar (N= ) 24,4% >= 65 jaar (N= ) 10,4% Totaal (N= ) 21,7% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo (2013), spreiding volgens de woonplaats van de gebruikers Figuur 7 toont de evolutie in het aandeel gebruikers dat sinds 2006 elektronische dienstencheques heeft aangekocht. Dit percentage stijgt voortdurend sinds Sinds 2010 is het aantal gebruikers van elektronische dienstencheques jaarlijks met ongeveer 25% toegenomen. De sterke stijging van het aantal gebruikers van elektronische dienstencheques die werd opgetekend tussen 2011 en 2012 en tussen 2012 en 2013 wordt ten dele verklaard door de verplichting waaraan de erkende dienstencheque-ondernemingen sinds 1 april 2012 gebonden zijn: ze moeten zowel «papieren» als elektronische cheques aanbieden. Ondanks deze verplichting kan men vaststellen dat het aandeel van de gebruikers van elektronische dienstencheques in 2013 ongeveer 20% (21,7%) blijft bedragen. Hieruit blijkt dus dat vele gebruikers gehecht blijven aan hun «papieren» dienstencheques. Figuur 7: Evolutie van het gebruik van elektronische dienstencheques tussen 2006 en Aantal gebruikers elektronische dienstencheques Percentage gebruikers elektronische dienstencheques Groei aantal gebruikers elektronische dienstencheques ,7% 9,1% 10,7% 11,4% 12,6% 14,4% 18,4% 21,7% 45,3% 38,2% 24,6% 25,4% 28,7% 24,6% 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA en Sodexo ( ) 23 Gebruikers die dienstencheques hebben aangekocht in de loop van het jaar Deze gebruikers kunnen daarnaast ook «papieren» cheques hebben aangekocht. 19.

22 4/ Analyse van de erkende dienstencheque-ondernemingen 4.1 Aantal dienstencheque-ondernemingen en evolutie sinds de opstart van het systeem Eind 2013 telde de RVA erkende dienstencheque-ondernemingen. In de loop van het jaar 2013 werden actieve ondernemingen geregistreerd. Onder actieve ondernemingen verstaat men de ondernemingen die ten minste één terugbetaling voor dienstencheques hebben ontvangen in Het verschil, dat negatief is, tussen het aantal erkende ondernemingen eind 2013 en het aantal geregistreerde actieve ondernemingen in de loop van 2013 kan verklaard worden door de stopzetting van de activiteiten van een aantal ondernemingen in de loop van De redenen voor deze stopzetting van activiteiten worden in de volgende sectie toegelicht. Zoals figuur 8 weergeeft, is het aantal erkende dienstencheque-ondernemingen en het aantal actieve ondernemingen gedaald tussen 2012 en 2013 (met respectievelijk -10% en -6%) is het eerste jaar waarin het aantal actieve ondernemingen achteruitgaat. Figuur 8: Aantal erkende en actieve ondernemingen 24 tussen 2004 en Erkende ondernemingen op het einde van het jaar Actieve ondernemingen in de loop van het jaar Jaarlijkse groei van het aantal erkende ondernemingen Jaarlijkse groei van het aantal actieve ondernemingen % 39% 20% 24% 17% 7% 3% -2% -10% 67% 38% 29% 26% 21% 12% 5% 2% -6% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% -10% -20% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA ( ) 24 Het aantal erkende ondernemingen is gebaseerd op de situatie op 31 december van elk jaar, terwijl het aantal actieve ondernemingen betrekking heeft op de 12 laatste maanden van het betreffende jaar. 20.

23 4.2 Evolutie in de erkenningen van dienstencheque-ondernemingen Net zoals in 2012, blijkt dat het aantal actieve ondernemingen tijdens 2013 hoger ligt dan het aantal erkende ondernemingen aan het einde van Deze situatie illustreert de huidige dynamiek binnen de sector, waar nieuwe ondernemingen erkenningen verkrijgen terwijl andere, waarvan het aantal hoger ligt, uit het systeem stappen door een vrijwillige beslissing of ten gevolge van een intrekking van hun erkenning. Figuur 9 toont de evolutie van het aantal nieuw toegekende en ingetrokken (vrijwillig of noodgedwongen) erkenningen. In totaal werden er sinds de invoering van het systeem erkenningen toegekend. Daarvan werden sinds erkenningen ingetrokken, of ongeveer 48% van alle verleende erkenningen. Zoals verder zal worden toegelicht, kunnen de stopzettingen of intrekkingen verschillende redenen hebben gaande van een vrijwillige definitieve stopzetting van een onderneming tot omvorming van de onderneming waardoor een nieuwe erkenning moet worden aangevraagd. Het aantal ondernemingen dat een erkenning aanvraagt en verkrijgt, is continu gestegen tussen 2003 en Daarna is het aantal ondernemingen dat een erkenning aanvroeg en verkreeg, gedaald. In 2013 werden er slechts 96 nieuwe erkenningen verleend, dat is een groot verschil in vergelijking met 2012 (320 erkenningen) en met 2009 (684 erkenningen). Hiervoor zijn meerdere verklaringen: Ten eerste, heeft de markt van de dienstencheques in de loop der jaren en na alle toetredingen tot de markt een zekere rijpheid, zelfs verzadiging bereikt (in termen van actieve ondernemingen ): het aantal ondernemingen dat een nieuwe erkenning aanvraagt en verkrijgt, is dus achteruitgegaan. De sterke daling van 2013 kan verklaard worden door de invoering van restrictievere maatregelen over de toekenning van de erkenningen (bijvoorbeeld de maatregel van 2012, waarbij nieuwe ondernemingen een borg van euro moeten betalen of de strengere voorwaarden met betrekking tot achterstallen en faillissementen). Sinds 2009, lag het aantal jaarlijkse intrekkingen (vrijwillig of gedwongen) tussen 316 en 360, wat hoger blijkt te zijn dan de voorgaande jaren. In 2013, werden er 358 intrekkingen geregistreerd, een niveau dat in de buurt komt van dat van 2012 (360 intrekkingen). Figuur 9: Evolutie van de toegekende en ingetrokken erkenningen % 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Total Aantal intrekkingen van erkenningen Aantal nieuwe erkenningen Bron: IDEA consult op basis van RVA-gegevens ( ) 21.

24 Figuur 10 geeft de jaarlijkse verdeling weer tussen de intrekkingen en de nieuwe erkenningen op het totaal aantal erkende ondernemingen de eerste dag van het jaar 25. Deze evoluties bevestigen de tendensen die in figuur 9 werden geschetst. Er wordt een voortdurende daling opgetekend (behalve in 2006) van de verdeling van het aantal nieuwe erkenningen op het aantal erkende ondernemingen aan het begin van het jaar: deze verdeling ging van 38,5 % in 2005 naar 3,5 % in In vergelijking met de voorgaande jaren, kenmerkt 2013 zich door een bijzonder laag aantal nieuwe erkenningen op het totaal aantal erkende ondernemingen aan het begin van het jaar. Wat de intrekkingen betreft, blijkt dat er een sterke stijging wordt opgetekend in Die toename kan verklaard worden door de verstrenging van de wetgeving in 2007 inzake de stopzettingsvoorwaarden. Sinds 2008, ligt de verhouding van het aantal intrekkingen tussen 11 en 15 %. Hoewel het absolute aantal intrekkingen toenam, bleef het aandeel intrekkingen op het aantal erkende ondernemingen redelijk gelijk terwijl de groep erkende ondernemingen toenam (behalve in 2012 en 2013). Dit betekent dus dat de terugval in het aantal actieve ondernemingen in 2013 en erkende ondernemingen aan het einde van 2013 een combinatie is van een relatieve daling van het aandeel nieuwe erkenningen en een behoud van het aandeel intrekkingen. Figuur 10: Aandeel nieuwe erkenningen en intrekkingen volgens het jaarlijks aantal erkende ondernemingen aan het begin van het jaar 26 ( ) 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Aandeel nieuwe erkenningen 38,5% 42,4% 34,8% 35,7% 32,1% 20,1% 15,0% 11,6% 3,5% Aandeel intrekking van erkenning 4,2% 4,1% 15,9% 11,7% 14,8% 13,6% 12,0% 13,1% 13,2% Bron: IDEA Consult op basis van gegevens van de RVA ( ) In de tabel hieronder wordt voor elke regio van het land de verhouding weergegeven tussen de intrekkingen en nieuwe erkenningen in functie van het aantal erkende ondernemingen bij het begin van het jaar. De volgende vaststellingen kunnen worden gemaakt, gelet op de nieuwe toegekende erkenningen: Sinds 2009, ligt het aantal nieuwe erkenningen hoger in Brussel dan in de andere regio s van het land. In 2013, bedroeg het aantal nieuwe erkenningen 5,9 % voor Brussel, 2,9 % voor Vlaanderen en 3,2 % voor Wallonië. De erkenningen die binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden verleend, hadden voornamelijk betrekking op handelsvennootschappen (22/29 erkenningen) en natuurlijke personen (5/29 erkenningen). Het aandeel nieuwe erkenningen vermindert elk jaar sinds 2009 in de 3 regio s, naar het voorbeeld van de evolutie voor het gehele land. Voor wat de intrekkingen betreft : Sinds 2009, ligt het aantal intrekkingen hoger in Brussel dan in de andere regio s van het land. In 2013 bedroeg dat aantal 18,2 % in Brussel, 11,2 % in Vlaanderen en 13,2 % in Wallonië. 25 Gegevens gebaseerd op het aantal erkende ondernemingen op 31 december van het voorgaande jaar. 26 Het aandeel wordt berekend volgens het aantal erkende ondernemingen de laatste dag van het vorige jaar. 22.

25 Voor alle gewesten, is het huidige aantal intrekkingen lager dan dat van 2009 maar het neemt wel toe ten opzichte van Tussen 2012 en 2013 nam het aantal erkenningen toe in Vlaanderen, nam het af in Brussel en is het min of meer gelijk gebleven in Wallonië. Tabel 9: Aandeel van de nieuwe erkenningen en intrekkingen volgens het totaal aantal jaarlijks erkende ondernemingen aan het begin van het jaar 27 ( ) per gewest Nieuwe erkenningen Intrekkingen Brussel 59,0% 28,2% 25,8% 19,2% 5,9% Vlaanderen 23,4% 14,2% 12,4% 9,4% 2,9% Wallonië 32,5% 23,5% 13,2% 10,6% 3,2% België 32,1% 20,1% 15,0% 11,6% 3,5% Brussel 21,3% 22,6% 16,0% 21,6% 18,2% Vlaanderen 12,8% 11,2% 10,2% 9,3% 11,2% Wallonië 14,9% 12,6% 12,4% 13,3% 13,2% België 14,8% 13,6% 12,0% 13,1% 13,2% Bron: IDEA Consult volgens gegevens RVA ( ), verdeling volgens de maatschappelijke zetel van de ondernemingen Figuur 11 geeft, volgens de verschillende types van ondernemingen, het totale aandeel intrekkingen (of stopzettingen) weer volgens het totaal aantal verleende erkenningen sinds 2003 (4.667 erkenningen). In totaal bedraagt het totaal aantal erkenningen 48 % van alle erkenningsverleningen. Nogmaals is het belangrijk om te wijzen op het feit dat deze intrekkingen verschillende redenen kunnen hebben (vrijwillige intrekking, omvorming bedrijf, intrekking na schuld, ). Dit aandeel blijkt hoger te liggen voor de natuurlijke personen (65%) en voor de interim-bedrijven (62%). Omgekeerd is het aantal intrekkingen lager bij de invoegondernemingen (32%), de PWA s (23%), OCMW s en de gemeentes (20%). Figuur 11: Aantal intrekkingen van erkenning op het totaal aantal erkenningen, volgens type onderneming Totaal (N=4.667) 48% Natuurlijke persoon (N=1.074) Interim (N=63) 62% 65% VZW (N=541) Private onderneming (N=2.261) 49% 47% Invoegonderneming (N=133) 32% PWA (N=290) OCMW en gemeente (N=305) 20% 23% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Intrekkingsratio Bron: IDEA Consult volgens gegevens RVA ( ) 27 Het aandeel wordt berekend op basis van het aantal erkende ondernemingen op de eerste dag van het jaar (gegevens gebaseerd op het aantal erkende bedrijven de laatste dag van het vorige jaar). 23.

26 4.3 Redenen voor intrekking van erkenning Zoals reeds is beschreven, kan een erkenning om verschillende redenen worden ingetrokken : Intrekking met uitstel; Verplichte RVA vorming niet gevolgd; Inbreuk; Vrijwillige stopzetting; Faillissement; Schulden (schulden bij RSZ, fiscus of RVA); Onderneming die meer dan 1 jaar niet actief was. Figuur 12 geeft de belangrijkste redenen voor intrekking weer sinds Het blijkt dat non-activiteit gedurende meer dan een jaar (geen cheques terugbetaald tijdens het jaar) de belangrijkste reden is voor de intrekkingen in 2011, 2012 en In 2013, waren 120 intrekkingen op de 358 geregistreerde intrekkingen te wijten aan nonactiviteit van ondernemingen werd onder meer gekenmerkt door een bijzonder hoog aantal schulden 28 dat tot intrekking leidde (102 schulden in 2013, 86 in 2012 en 84 in 2011). Het aantal intrekkingen wegens faillissement is ongeveer gelijk gebleven aan het niveau van 2012 (67 faillissementen in 2013, 68 in 2012), maar lag hoger dan het niveau van 2011 (30 faillissementen). Tot slot is het aantal vrijwillige stopzettingen vrij stabiel gebleven (rond de 60) tijdens de 3 laatste jaren en blijkt vrij zwak, gelet op het totaal aantal erkende ondernemingen. Figuur 12: Redenen tot intrekking van erkenning tussen 2011 en Intrekking met uitstel Verplichte RVA-opleiding niet gevolgd Inbreuk Vrijwillige intrekking Faillissement Schulden Meer dan een jaar niet actief Bron: IDEA Consult volgens RVA-gegevens ( ) 28 De meeste van deze schulden die tot een intrekking leidden, moesten aan de RSZ betaald worden. 24.