Nucleaire technologie: diversiteit, nut en uitdagingen voor de toekomst

Transcriptie

1 Nucleaire technologie: diversiteit, nut en uitdagingen voor de toekomst

2 2

3 MARKANTE FEITEN EN CIJFERS Nucleaire technologie, essentieel voor vele dagelijkse toepassingen. Naast elektriciteitsproductie wordt nucleaire technologie ook gebruikt in geneeskunde, voedingsindustrie en tal van andere toepassingen. tewerkstelling. Nucleaire technologie is goed voor meer dan jobs in ons land. concurrentiekracht. België heeft bedrijven die wereldleider zijn in de productie van radio-isotopen voor diagnose en behandeling van kankers en de productie van gedopeerd silicium, de halfgeleider bij uitstek voor de wereldwijde elektronicasector. Kernenergie speelt ook een essentiële rol in de concurrentiekracht van België op energieniveau. strijd tegen de klimaatverandering. Niet alleen stoten kerncentrales bijna geen CO 2 uit, nucleaire technologie is ook aanwezig in windturbines, hybride voertuigen en andere duurzame toepassingen. bevoorradingszekerheid. Kernenergie produceert meer dan 50 % van de elektriciteit in België en is cruciaal voor de stabiliteit van de energiebevoorrading. Daarnaast is de nucleaire sector ook vitaal voor de wereldwijde invulling van de vraag naar medische radio-isotopen en gedopeerd silicium. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 3

4 INHOUDSTAFEL De nucleaire technologie en de grote uitdagingen voor de toekomst 5 HOOFDSTUK 1: DIVERSITEIT Nucleaire technologie meer dan kernenergie alleen 9 HOOFDSTUK 2: TEWERKSTELLING Nucleaire technologie creëert jobs 15 HOOFDSTUK 3: BEVOORRADINGSZEKERHEID Belgische nucleaire sector is onmisbaar, zowel nationaal als internationaal 19 HOOFDSTUK 4: CONCURRENTIEKRACHT Nucleaire expertise belangrijk voor de Belgische economie 23 HOOFDSTUK 5: BIJDRAGE AAN MEER DUURZAAMHEID Middel in de strijd tegen de klimaatverandering, en nog veel meer 27 HOOFDSTUK 6: VEILIGHEID EN BEVEILIGING Maximale aandacht voor de veilige uitbating van de nucleaire installaties 31 HOOFDSTUK 7: KERNAFVAL Nucleaire expertise solide basis voor veilig beheer van kernafval 37 HOOFDSTUK 8: PUBLIEKE OPINIE Hoe denkt de bevolking over nucleaire technologie? 41 HOOFDSTUK 9: UITDAGINGEN VOOR DE TOEKOMST Vier goede redenen om te blijven investeren in de Belgische nucleaire sector 45 Bijlagen 48

5 VOORWOORD De nucleaire technologie en de grote uitdagingen voor de toekomst Een studie van TNS Media (augustus 2013) bracht aan het licht dat de Belg maar weinig weet over de vele toepassingen van nucleaire technologie. Nochtans speelt ze een cruciale rol in de Belgische economie en maatschappij. Ze creëert meer dan arbeidsplaatsen, ligt aan de basis van nieuwe industriële ontwikkelingen, is onmisbaar voor het behalen van de energie- en klimaatdoelstellingen en is van vitaal belang voor de diagnose en behandeling van tal van ziektebeelden zoals kanker. België heeft deze expertise door de jaren zorgvuldig opgebouwd en zo een pioniersrol vervuld in tal van toepassingen. VEELZIJDIGER DAN ALGEMEEN GEDACHT België heeft door de jaren een hoge toegevoegde waarde en concurrentievoordeel gecreëerd in verschillende sectoren dankzij zijn expertise op vlak van kerntechnologie. In de medische sector bijvoorbeeld wordt nucleaire technologie onder meer gebruikt om jaarlijks meer dan 35 miljoen patiënten te helpen met een diagnose of een behandeling. Dat gebeurt aan de hand van radio-isotopen die in onderzoeksreactoren worden geproduceerd. België is wereldwijd één van de weinige landen die over de nodige infrastructuur hiervoor beschikken. De onderzoeksreactor BR2 van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) in Mol levert op piekmomenten 65 % van de wereldwijde productie van medische radio-isotopen. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 5

6 Kerntechnologie speelt ook een cruciale rol in de wereldwijde elektronicasector. Onderzoeksreactoren worden gebruikt om silicium te doperen en er zo een krachtige halfgeleider van te maken die gebruikt wordt in de elektronische circuits van tal van toepassingen zoals hogesnelheidstreinen, windturbines en hybride wagens. Ook in de productie van gedopeerd silicium is België een internationale leider. De meest bekende vorm van nucleaire technologie is kernenergie, een toepassing die onmisbaar is voor België om de klimaatdoelstellingen te behalen. De kerncentrales stoten immers zeer weinig CO 2 uit en zijn compatibel met hernieuwbare energie. België heeft zowel kernenergie als hernieuwbare energie nodig om op een CO 2 -arme manier de energievraag in te vullen. Daarbovenop wordt nucleaire technologie dagelijks toegepast voor de productie van detectoren en tracers, de bewaring van levensmiddelen, de constructie van vliegtuigen en zelfs in de ruimtevaart. Die diversiteit maakt van kerntechnologie een cruciale schakel in de Belgische en de wereldwijde economie. TECHNOLOGIE DIE WERKGELEGENHEID CREËERT Dankzij die vele toepassingen stelt de nucleaire sector in België meer dan mensen te werk. Daarin zitten zowel hoogopgeleide als laaggeschoolde werknemers. Een belangrijk deel van die tewerkstelling is sterk lokaal verankerd en zou dus zwaar getroffen worden als een nucleaire speler zou verdwijnen. De actieve ontwikkeling van een sector die werkgelegenheid biedt, is dan ook essentieel. 6 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

7 CRUCIAAL VOOR DE CONCURRENTIEKRACHT EN DE INTERNATIONALE AANTREKKINGSKRACHT Kerntechnologie heeft bovendien een belangrijke invloed op de concurrentiekracht van de Belgische ondernemingen. Dat is onder meer te danken aan kernenergie. Met meer dan 50 % aandeel in de Belgische elektriciteitsproductie is kernenergie essentieel voor zowel de bevoorradingszekerheid als de stabiliteit van de kostprijs om elektriciteit te produceren. Daarnaast beschikt België als pionier over een unieke nucleaire expertise die wereldwijd bekend is. Landen zoals China en Japan beseffen dit maar al te goed en tonen een bijzondere interesse voor de Belgische nucleaire competenties. Ook de jonge industrielanden die massaal in kerntechnologie investeren, willen Belgische experts inschakelen om hun ambities in de praktijk te brengen. Kortom, België heeft met zijn nucleaire knowhow een waardevolle internationale troef in handen. AAN DE TOP VAN NUCLEAIR ONDERZOEK De toonaangevende positie van de Belgische nucleaire sector is historisch gegroeid. Sinds de jaren 1950, met de oprichting van de eerste onderzoeksreactor in Mol, wordt de nucleaire wetenschap in al zijn facetten grondig bestudeerd: universiteiten, onderzoekscentra, industrie en ziekenhuizen voeren dagelijks onderzoek naar nieuwe nucleaire toepassingen. Het fundamenteel nucleair onderzoek in België levert ook internationale erkenning op. Die troeven mogen niet verloren gaan. België heeft behoefte aan een daadkrachtige houding inzake economische en wetenschappelijke domeinen die belangrijk zijn voor tewerkstelling, industrie en economische groei. De nucleaire technologie en de talrijke toepassingen ervan verdienen de nodige steun en een concrete plaats in de komende politieke projecten. Als belangrijke bron van tewerkstelling is kerntechnologie van essentieel belang voor de Belgische economie, en dat op verschillende niveaus: industrie, geneeskunde, energie en onderzoek en ontwikkeling. Kerntechnologie mag dan ook niet het voorwerp vormen van onomkeerbare keuzes. De leden van het Belgisch Nucleair Forum BELGISCH NUCLEAIR FORUM 7

8 Eén op twee personen zullen in de loop van hun leven baat hebben bij nucleaire geneeskunde. 8

9 HOOFDSTUK 1 DIVERSITEIT Nucleaire technologie meer dan kernenergie alleen Nucleaire technologie is alomtegenwoordig. Het meest gekende voorbeeld is kernenergie voor de productie van elektriciteit. Maar daarnaast wordt nucleaire technologie ook ingeschakeld in tal van andere toepassingen. Ze is een essentieel onderdeel voor de invulling van de meest fundamentele behoeften. GEZONDHEID STEEDS BELANGRIJKERE ROL IN GENEESKUNDE Elk jaar krijgen wereldwijd 35 miljoen mensen een diagnose of behandeling dankzij nucleaire geneeskunde, die gebruik maakt van radio-isotopen. Sommige isotopen komen in de natuur voor, maar de meeste die in de nucleaire geneeskunde worden gebruikt, worden kunstmatig geproduceerd. Nucleaire technologie wordt toegepast in meer dan 60 soorten diagnoses en behandelingen van bepaalde ziektebeelden, zoals kanker en hart- en vaatziekten. En dat zou door de snelle ontwikkeling van de nucleaire technologie de komende jaren nog kunnen toenemen. Het Internationaal Agentschap voor Atoomenergie (IAEA) schat dat tegen 2015 elk jaar 15 miljoen nieuwe gevallen van kanker zullen worden vastgesteld. Meer dan de helft daarvan in ontwikkelingslanden. In de westerse landen zal ongeveer één persoon op twee in de loop van zijn of haar leven baat hebben bij de nucleaire geneeskunde. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 9

10 ELEKTRICITEIT BELANGRIJK AANDEEL IN ELEKTRICITEITSPRODUCTIE Nucleaire technologie wordt wereldwijd gebruikt. De meest gekende toepassing is kernenergie. Er zijn meer dan 400 kernreactoren operationeel in de wereld. In 2011 produceerden ze samen ongeveer miljard kwh, goed voor 11 % van de totale wereldwijde elektriciteitsproductie. In België bekleedt kernenergie een zeer belangrijke plaats in de energiemix. Vandaag staan de kerncentrales van Doel en Tihange in voor meer dan 50 % van de nationale elektriciteitsproductie. Nucleaire technologie vervult ook een niet te verwaarlozen rol in hernieuwbare energietechnologieën. Zo maken de elektrische circuits van onder meer windturbines gebruik van gedopeerd silicium (zie kaderstuk) dat geproduceerd wordt dankzij nucleaire technologie. Kernreactoren wereldwijd Canada Wit-Rusland Rusland Verenigde Staten Mexico Zwitserland Armenië Oekraïne Turkije Jordanië Egypte Iran Verenigde Arabische Emiraten Kazakstan Pakistan Indië Zuid-Korea China Bangladesh Vietnam Japan Indonesië Brazilië Zuid-Afrika Argentinië operationeel in aanbouw in projectfase Frankrijk Verenigd Zweden Duitsland Tsjechië Spanje België Slovakije Koningkrijk Japan: reactoren niet in werking Polen Finland Hongarije Roemenië Bulgarije Nederland Slovenië Litouwen 10 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

11 MOBILITEIT DRIJVENDE KRACHT VOOR DUURZAME MOBILITEIT Wereldwijd rijden meer dan 5,8 miljoen hybride wagens rond. De elektronische circuits in deze wagens maken gebruik van gedopeerd silicium (zie kader) dat geproduceerd wordt dankzij nucleaire technologie. En zelfs de ruimtevaart doet een beroep op kernenergie. Denk maar aan Curiosity, het voertuig waarmee NASA het oppervlak van Mars verkent. Een plutoniumbatterij houdt het gedurende de volledige reis in beweging. GEDOPEERD SILICIUM, DE HALFGELEIDER BIJ UITSTEK VOOR DE ELEKTRONICASECTOR Silicium is een essentiële grondstof voor de wereldwijde elektronicasector. Ze wordt gebruikt als halfgeleider in de elektronische circuits van onder meer hogesnelheidstreinen, windturbines en hybride wagens. In zuivere vorm is silicium echter allesbehalve een goede geleider. Het materiaal wordt pas nuttig voor elektronische toepassing door er nieuwe atomen via straling in te injecteren (doperen). Dit proces gebeurt in onderzoeksreactoren, zoals BR2 in het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) in Mol. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 11

12 DRINKBAAR WATER OPLOSSING VOOR WERELDWIJDE DRINKWATERPROBLEMATIEK Kernenergie wordt steeds vaker toegepast om zout of brak water om te vormen in drinkbaar water. Dagelijks wordt ongeveer 100 miljoen liter niet-drinkbaar water omgezet in drinkbaar water dankzij kerncentrales, die de nodige energie kunnen opwekken voor dit energie-intensieve proces. Deze toepassing zal nog aan belang winnen in de toekomst. Elk jaar dalen de voorraden drinkbaar water, vooral in de Afrikaanse en Arabische landen, waar de droogte steeds dramatischer wordt. Volgens de Verenigde Naties worden vandaag 700 miljoen mensen in 47 landen getroffen door waterschaarste. Tegen 2025 zouden 1,8 miljard mensen geen toegang hebben tot drinkwater en afhankelijk zijn van alternatieve waterbronnen. VOEDING VOEDING ZONDER BACTERIËN De voedingssector kampt met twee fundamentele uitdagingen. Ze moet het vee en de gewassen beschermen tegen ziekten en insecten om de kwaliteit en het rendement van de productie op peil te houden. Bovendien streeft ze naar een zo lang mogelijke bewaartijd van de producten. In beide gevallen biedt nucleaire technologie een oplossing. Door producten zoals aardappelen, look, uien en garnalen te doorstralen, worden bacteriën, ziektekiemen en andere schadelijke organismen vernietigd. Zo wordt in België jaarlijks ton voedsel doorstraald. Wereldwijd loopt dit cijfer op tot ton. Elk jaar krijgen wereldwijd 35 miljoen mensen een diagnose of behandeling dankzij nucleaire geneeskunde Kernenergie neemt meer dan 50 % van de totale elektriciteitsproductie in België voor zijn rekening Meer dan 5,8 miljoen hybride wagens zijn uitgerust met halfgeleiders die kerntechnologie gebruiken ton voedsel wordt jaarlijks bestraald om bacteriën te doden Elke dag wordt 100 miljoen liter zout of brak water omgezet in drinkbaar water dankzij nucleaire technologie De bronnen van deze cijfers vindt u in bijlage op pagina BELGISCH NUCLEAIR FORUM

13 ONEINDIG VEEL ANDERE TOEPASSINGEN VAN NUCLEAIRE TECHNOLOGIE Nucleaire technologie ligt aan de basis van vele dagelijkse toepassingen. En dat beseffen we niet altijd. Een kort overzicht van enkele andere toepassingen: Dateren van objecten. Via de koolstof-14-methode (C-14) kunnen onderzoekers de leeftijd van een object nagaan door de natuurlijke straling ervan te meten. Kunststoffen verstevigen. Dankzij ioniserende straling kunnen producenten kunststoffen verstevigen, gaande van speelkaarten tot zeilboten. Behandeling van rookgassen. Bedrijven gebruiken ioniserende straling om schadelijke stoffen te verwijderen uit rookgassen. Steriliseren van insecten. Ioniserende straling maakt het mogelijk om insecten te steriliseren, zodat ze zich niet massaal kunnen voortplanten en op die manier oogsten doen mislukken. Niet-destructief onderzoek. Ioniserende straling is traceerbaar. Die eigenschap wordt gebruikt om verborgen gebreken op te sporen, zoals scheurtjes in de wand van een drukvat of corrosiesporen in de vleugels van een vliegtuig. Dankzij deze techniek blijft het materiaal intact en hoeft het niet versneden te worden voor (microscopisch) onderzoek. Radioactieve traceertechnieken. De toepassing van radioactieve traceringsmethoden op auto-onderdelen laat toe om de prestaties en de betrouwbaarheid van motoren te verbeteren en de vervuiling ervan te verminderen. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 13

14 arbeidsplaatsen Industriële toepassingen Onderzoek & ontwikkeling 3% 9% Transversale spelers 12% Kernenergie 53% Nucleaire geneeskunde 23% De Belgische nucleaire sector stelt meer dan mensen tewerk in vijf subsectoren. 14

15 HOOFDSTUK 2 TEWERKSTELLING Nucleaire technologie creëert jobs De nucleaire sector vervult een belangrijke rol in de Belgische tewerkstelling. Bijna 90 spelers stellen samen meer dan mensen te werk. En dat in de meest uiteenlopende vakgebieden, zoals onderzoek en ontwikkeling, elektriciteitsproductie, geneeskunde, afvalbeheer en -transport, en industrie. Dat zijn de resultaten van een studie van PwC Enterprise Advisory (2012), die een gedetailleerd beeld schetst van de werkgelegenheid in de sector. Spreiding van de jobs Kernenergie jobs Nucleaire geneeskunde jobs Transversale spelers jobs Onderzoek & ontwikkeling jobs Industriële toepassingen 545 jobs Kernenergie 53% Nucleaire geneeskunde 23% Transversale spelers 12% Onderzoek & ontwikkeling 9% Industriële toepassingen 3% Type jobs Rechtstreeks jobs Onrechtstreeks jobs Afgeleid jobs BELGISCH NUCLEAIR FORUM 15

16 BIJNA 90 SPELERS ACTIEF IN BELGISCHE NUCLEAIRE SECTOR De nucleaire sector wordt al te vaak vereenzelvigd met de grote actoren in de elektriciteitsproductie. Nochtans telt de nucleaire sector een grote verscheidenheid aan actoren die actief zijn in soms weinig gekende domeinen. De sector is onder te verdelen in vijf grote categorieën: Kernenergie: spelers die rechtstreeks of onrechtstreeks actief zijn bij de productie van elektriciteit op basis van kernenergie. Nucleaire geneeskunde: spelers die producten en diensten leveren, zoals radio-isotopen, beeldvormingstechnieken en gespecialiseerde medische software. Transversale spelers: bedrijven, organisaties en associaties die een breed assortiment van producten en diensten aanbieden op basis van nucleaire technologie, zoals het beheer van nucleaire veiligheid, het transport van splijtstoffen en radioactief afval en de productie van apparatuur voor meting van nucleaire straling. Onderzoek en ontwikkeling: centra die dagelijks onderzoek voeren naar de nieuwste ontwikkelingen op het vlak van nucleaire technologie. Industriële toepassingen: spelers die nucleaire technologie gebruiken voor specifieke toepassingen, zoals scanapparatuur voor luchthavens, niet-destructieve onderzoekstechnieken en sterilisatie van medische apparatuur. Vanaf pagina 48 vindt u een overzicht van de belangrijkste spelers in de Belgische nucleaire sector. 16 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

17 MEER DAN JOBS IN BELGIË De nucleaire sector in België is goed voor in totaal tewerkstellingsplaatsen: Rechtstreeks: alle mensen die in de nucleaire sector werken. (8.110 jobs) Onrechtstreeks: toeleveranciers van de nucleaire sector. (5.453 jobs) Afgeleid: het equivalent van het aantal werknemers die voor hun inkomen volledig afhankelijk zijn van de persoonlijke uitgaven van mensen die in de nucleaire sector werken. (6.789 jobs) De nucleaire sector stelt zowel hoog- als laagopgeleid personeel te werk. Hooggekwalificeerd personeel is vooral terug te vinden in de rechtstreekse tewerkstelling. De afgeleide tewerkstelling is sterk lokaal verankerd en is dus niet zomaar te vervangen bij het wegvallen van een nucleaire speler. POTENTIEEL VOOR MEER JOBS Nucleaire technologie in België biedt potentieel voor nog meer arbeidsplaatsen. Zo heeft het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) in Mol het MYRRHA-project gelanceerd. Dit project omvat de bouw van nieuwe infrastructuur (reactor en deeltjesversneller) voor onderzoek naar gebruikte splijtstoffen om de radioactiviteit van kernafval te verminderen. De reac tor zal ook ingezet worden voor de productie van gedopeerd silicium en medische radio-isotopen. Het project zal rechtstreeks en onrechtstreeks ongeveer nieuwe arbeidsplaatsen creëren. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 17

18 Kernenergie neemt meer dan 50 % van de totale Belgische elektriciteitsproductie voor zijn rekening. 18

19 HOOFDSTUK 3 BEVOORRADINGSZEKERHEID Belgische nucleaire sector is onmisbaar, zowel nationaal als internationaal Nucleaire technologie is van essentieel belang voor de bevoorradingszekerheid van heel wat industriële toepassingen. En dan gaat het niet alleen om het belang van kernenergie in de Belgische energiemix. Ook op internationaal vlak is de nucleaire technologie afkomstig uit België van vitaal belang. NATIONALE ENERGIEBEVOORRADING ESSENTIEEL VOOR STABILITEIT EN ZEKERHEID Vandaag staan de kerncentrales van Doel en Tihange in voor meer dan 50 % van de nationale elektriciteitsproductie. Kernenergie neemt dus een groot aandeel van de energiemix voor zijn rekening. Bovendien is kernenergie samen met hernieuwbare energie de enige manier voor België om minder afhankelijk te zijn van de internationale gas- en oliemarkt, en dus ook hun prijsschommelingen, dure importrechten en zelfs geopolitieke incidenten. Uit een peiling van TNS Media (augustus 2013) is gebleken dat 59 % van de Belgen akkoord gaat met de beslissing van de Belgische regering om de kerncentrales te sluiten. Maar de studie toonde ook aan dat meer dan 70 % van de Belgen bereid is zijn mening te herzien als daardoor de energiebevoorrading in het gedrang zou komen. Volgens een studie van PwC Enterprise Advisory (2013) zou die bevoorradingszekerheid in het gedrang komen als kernenergie uit de energiemix zou verdwijnen. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 19

20 België is een belangrijke wereldproducent van gedopeerd silicium, dat wijdverspreid wordt toegepast in de elektronische circuits van hybride wagens, hogesnelheidstreinen en windturbines. WERELDWIJDE ELEKTRONICASECTOR WERELDLEIDER IN DE PRODUCTIE VAN GEDOPEERD SILICIUM Steeds meer toepassingen worden uitgerust met elektronische circuits en halfgeleiders op basis van gedopeerd silicium. België is één van de weinige landen in de wereld die over de nodige nucleaire infrastructuur beschikken om silicium te doperen. Zo staat de onderzoeksreactor BR2 van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) gemiddeld in voor 25 % van de wereldproductie. Die capaciteit is cruciaal om het evenwicht tussen vraag en aanbod op internationale schaal te verzekeren. Kernenergie vertegenwoordigt meer dan 50 % van de Belgische elektriciteitsproductie België beschikt over één van de wereldwijd acht onderzoeksreactoren om radio-isotopen te produceren De tweede grootste producent ter wereld van medische radio-isotopen voor diagnose en therapie is Belgisch Belgische nucleaire technologie wordt jaarlijks toegepast in 6 miljoen medische onderzoeken wereldwijd Gemiddeld 25 % van alle gedopeerd silicium dat gebruikt wordt in elektronica is afkomstig uit België De bronnen van deze cijfers vindt u in bijlage op pagina BELGISCH NUCLEAIR FORUM

21 België beschikt over één van de acht onderzoeksreactoren in de wereld waar radio-isotopen worden geproduceerd voor gebruik in de geneeskunde. INTERNATIONALE MEDISCHE SECTOR ZWAARTEPUNT VOOR WERELDWIJDE PRODUCTIE VAN MEDISCHE RADIO-ISOTOPEN Radio-isotopen zijn cruciaal voor meer dan ziekenhuizen over de hele wereld om een diagnose te stellen en bepaalde ziektebeelden te behandelen. Wereldwijd zijn er slechts acht onderzoeksreactoren operationeel om dergelijke radio-isotopen te produceren: in Canada, Nederland, Frankrijk, Zuid-Afrika, België, Australië, Polen en Tsjechië. België bekleedt een prominente rol in de wereldwijde beschikbaarheid van radio-isotopen voor medisch gebruik. Het SCK CEN in Mol produceert 25 % van alle medische radio-isotopen in de wereld. Op piekmomenten kan dat zelfs oplopen tot 65 %. Het Instituut voor Radio-Elementen (IRE) in Fleurus is de tweede grootste producent ter wereld van radio-elementen voor medische beeldvorming (hartziekten, botkanker of het opsporen van tumoren) en behandeling van kanker en hart- en vaatziekten. Dankzij de isotopen van het IRE kunnen jaarlijks zes miljoen scintigrafieën (zie kader) uitgevoerd worden. WAT IS SCINTIGRAFIE? Scintigrafie is een medische beeldvormingstechniek. De patiënt krijgt een radioactieve stof toegediend via de bloedbaan, het spijsverteringsstelsel of de luchtwegen. Die stof heeft de eigenschap om op bepaalde plekken in het lichaam op te hopen. Door de ioniserende straling op te volgen, wordt het mogelijk om afwijkingen te lokaliseren. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 21

22 Door de kernuitstap zou de gemiddelde productiekost van elektriciteit in België met netto 22 % stijgen tegen 2030 Belgische onderzoekers publiceren jaarlijks 700 boeken, wetenschappelijke artikels en officiële presentaties over nucleair onderzoek De unieke nucleaire expertise in België is exporteerbaar naar meer dan 500 operationele, nieuwe en geplande kernreactoren in de wereld IBA, IRE, SCK CEN en Tractebel Engineering zijn enkele Belgische voorbeelden van wereldleiders in de nucleaire sector Wereldwijd doet 30 % van de ziekenhuizen die nucleaire geneeskunde beoefenen een beroep op producten van Belgische origine De bronnen van deze cijfers vindt u in bijlage op pagina 57 22

23 HOOFDSTUK 4 CONCURRENTIEKRACHT Nucleaire expertise belangrijk voor de Belgische economie Nucleaire technologie is een sterk punt voor de internationale aantrekkingskracht en concurrentiekracht van ons land. Kernenergie zorgt bijvoorbeeld voor een stabiele energiebevoorrading en -productiekost. Bovendien staan verschillende spelers uit de Belgische nucleaire sector aan de internationale top in domeinen zoals nucleaire geneeskunde, de productie van gedopeerd silicium voor elektronische halfgeleiders en de bouw van kerncentrales. Door voort te bouwen op de nucleaire expertise kan België die positie behouden en verstevigen, en zelfs nieuwe industriële activiteiten opstarten en aantrekken. DE VOORDELEN VAN EEN CONTINUE ELEKTRICITEITSPRODUCTIE De kerncentrales zijn van essentieel belang om de continuïteit van de Belgische elektriciteitsproductie te verzekeren. Met meer dan 50 % aandeel in de totale elektriciteitsproductie speelt kernenergie in België een belangrijke rol in de stabiliteit van de energiebevoorrading. Er is daardoor minder kans op blackouts. Voor de industrie is het als grote elektriciteitsverbruiker ook cruciaal om continu over voldoende elektriciteit te kunnen beschikken. Daarnaast houdt kernenergie in België ook de kost van elektriciteitsproductie relatief stabiel. Dat bevestigt onder meer een studie van PwC Enterprise Advisory (2013). Volgens die studie zou de gemiddelde kost om elektriciteit te produceren op termijn netto met 22 % stijgen tegen 2030 in het geval van het kernuitstapprogramma (zie volgende pagina). In de scenario s met behoud van de kerncentrales blijft de gemiddelde nettoproductiekost voor elektriciteit relatief stabiel. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 23

24 Stabiliteit van de energievoorziening en de energieprijzen zijn belangrijke parameters in de investerings- en lokaliseringsbeslissingen van industriële ondernemingen, zeker voor energie-intensieve sectoren. Kernenergie speelt op die manier dus een bepalende rol in het aantrekken van nieuwe industrie in België. Energieproductiekost in euro/mwh Sluiting Doel 1 Sluiting Doel 2 Sluiting Tihange 2 Doel 3 Sluiting Tihange 1&3 Doel 4 kerncentrales blijven open > kerncentrales 10 jaar langer open (excl. Doel 1 & 2) > kernuitstap (wet 2003 en beslissing juli 2012) > De gemiddelde kosten voor elektriciteitsproductie zouden op termijn met 22 % toenemen tegen 2030 als de kerncentrales in België sluiten (Bron: PwC Enterprise Advisory, Impactanalyse van de kernuitstap in België (2013)). BELGIË, ÉÉN VAN DE ATOOMPIONIERS De nucleaire expertise in België is historisch gegroeid. In mei 1956 realiseerde het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) in Mol de eerste gecontroleerde kettingreactie in zijn onderzoeksreactor BR1 (Belgian Reactor 1). Op dit succes volgde de bouw van nieuwe kernreactoren, eerst op kleine schaal in Mol, daarna in samenwerking met de Fransen in Chooz. Dit leidde in de jaren tot de oprichting van de kerncentrales in Doel en Tihange. Sindsdien is België zijn nucleaire expertise verder blijven uitbouwen, via baanbrekend onderzoek en opleidingen. NUCLEAIR ONDERZOEK LEIDT TOT NIEUWE INDUSTRIËLE ACTIVITEITEN Nucleaire technologie speelt ook een cruciale rol in tal van industriële toepassingen, zoals geneeskunde, elektronica, mobiliteit en hernieuwbare energie. Door te blijven investeren in nucleair onderzoek en ontwikkeling legt de Belgische nucleaire sector nu al de basis voor de industriële activiteiten van morgen. Het SCK CEN in Mol zou met een nieuwe onderzoeksreactor (MYRRHA) bijvoorbeeld nieuwe radio-isotopen kunnen vinden voor gebruik in de geneeskunde, of nieuwe materialen en brandstoffen voor toekomstige reactoren. 24 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

25 TOPEXPERTISE ALS EXPORTPRODUCT België heeft door de jaren een unieke positie verworven op vlak van onderzoek en ontwikkeling in nucleaire technologie. Op die expertise blijven we voortbouwen. Elk jaar publiceren Belgische onderzoekers 700 boeken, wetenschappelijke artikels en officiële presentaties over nucleaire technologie. Universiteiten, ziekenhuizen en industriële onderzoekscentra voeren dagelijks onderzoek naar toepassingen van nucleaire technologie. Zo werken Belgische onderzoekers actief mee aan de ontwikkeling van een nieuwe generatie veilige en zuinigere (hergebruik van gebruikt uranium) kernreactoren. Die kennis kunnen we exporteren. Volgens cijfers van de World Nuclear Association (september 2013) zijn er vandaag wereldwijd 68 kernreactoren in opbouw. Daarnaast zijn er concrete plannen voor de bouw van 175 nieuwe kernreactoren en zijn er voorstellen ingediend voor de bouw van nog eens 314 reactoren. WERELDLEIDERS IN DE BREDE INTERNATIONALE NUCLEAIRE SECTOR België telt verschillende wereldspelers in de nucleaire sector. Enkele voorbeelden: Het SCK CEN is goed voor 25 % (op piekmomenten zelfs 65 %) van de wereldproductie van radio-isotopen voor medische diagnoses en behandelingen. Bovendien staat het ook in voor 25 % van de internationale productie van gedopeerd silicium voor gebruik in chips en andere hogevermogenstoepassingen in de elektronica. Het Instituut voor Radio-Elementen (IRE) in Fleurus is de tweede grootste producent ter wereld van radio-elementen voor therapeutische en diagnostische doeleinden. Ion Beam Applications (IBA) is een wereldleider in de productie van uitrusting (deeltjesversnellers, cyclotrons, rhodotrons) en radioactieve geneesmiddelen op maat. Het bedrijf neemt meer dan 50 % van de markt voor protontherapie voor zijn rekening. Bovendien is het bedrijf de wereldwijde nummer één in de productie van dosimeters. Meer dan ziekenhuizen wereldwijd maken gebruik van de technologie die IBA ontwikkelt. Tractebel Engineering stond als studiebureau mee aan de wieg van de kerncentrales in Doel en Tihange. Het bedrijf levert consultancy- en engineeringdiensten tijdens de volledige levenscyclus van een nucleaire installatie, van design tot ontmanteling, inclusief operationele ondersteuning en beheer van de splijtstoffen. Tractebel Engineering heeft zijn sterke internationale reputatie te danken aan zijn pioniersrol in de ontwikkeling van processen die de betrouwbaarheid van een nucleaire installatie versterken, de optimalisatie van het splijtstofbeheer en de ontwikkeling van nieuwe inspectietechnieken. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 25

26 Hoeveel CO 2 stoten elektriciteitscentrales uit tijdens hun volledige levensduur? (bron: IPCC, Vergelijkende studie van de CO 2 -uitstoot van de verschillende energiebronnen tijdens hun volledige levenscyclus en WNA). Windmolenparken 12 g/kwh Zonnepanelen 22 g/kwh Kerncentrales 16 g/kwh Gascentrales 469 g/kwh Steenkoolcentrales g/kwh Met kerncentrales zou de Belgische elektriciteitsproductie in 2030 ongeveer 14 miljoen ton CO 2 minder uitstoten dan bij een volledige kernuitstap Er rijden 5,8 miljoen hybride wagens op de wereld met elektronische chips die gebruik maken van gedopeerd silicium, geproduceerd op basis van nucleaire technologie Nucleaire technologie vermijdt jaarlijks het gebruik van liter pesticiden wereldwijd Er is slechts 7 g uranium nodig om een gemiddeld Belgisch gezin een jaar lang van elektriciteit te voorzien, tegenover kg steenkool en m 3 aardgas De bronnen van deze cijfers vindt u in bijlage op pagina BELGISCH NUCLEAIR FORUM

27 HOOFDSTUK 5 BIJDRAGE AAN MEER DUURZAAMHEID Middel in de strijd tegen de klimaatverandering, en nog veel meer Nucleaire technologie levert vandaag een belangrijke bijdrage aan de strijd tegen de klimaatverandering. Niet alleen dankzij kernenergie, maar ook omwille van de rol die nucleaire technologie speelt in hernieuwbare energie en duurzame mobiliteit. ELEKTRICITEIT ZONDER UITSTOOT VAN BROEIKASGASSEN Bij de productie van kernenergie komen vrijwel geen broeikasgassen vrij, zoals CO 2 (koolstofdio xide). De sluiting van de kerncentrales in België zou dan ook een negatieve weerslag hebben op de CO 2 -emissies. Een studie van PwC Enterprise Advisory (2013) bekeek de evolutie in de CO 2 -uitstoot van de Belgische elektriciteitsproductie met en zonder kernenergie. Daaruit bleek dat die in 2030 zonder de kerncentrales zou oplopen tot 27,1 miljoen ton, ongeveer 1,3 keer meer dan de CO 2 -uitstoot van het volledige huidige wagenpark in België. Met kernenergie zou de elektriciteitssector in 2030 net geen 13 miljoen ton CO 2 uitstoten. Totale uitstoot CO2 door de elektriciteitsproductie in 2030 (Kton) Totale uitstoot CO 2 door de elektriciteitsproductie in 2030 (1.000 ton) Scenario 1 (S1): kerncentrales blijven open Scenario 2 (S2): kerncentrales 10 jaar langer open (excl. Doel 1&2) Scenario 3 (S3): kernuitstap (wet 2003 en beslissing juli 2012) S S S3 De studie van PwC Enterprise Advisory schat de totale CO 2 -uitstoot van de elektriciteitsproductie in België op 9,652 miljoen ton in Zonder kerncentrales zou de uitstoot in 2030 meer bedragen dan bij behoud van de kerncentrales (PwC Enterprise Advisory. Impactanalyse van de kernuitstap in België (2013)). BELGISCH NUCLEAIR FORUM 27

28 KERNENERGIE COMPATIBEL MET HERNIEUWBARE ENERGIE Kernenergie is uiteraard niet de enige manier om de klimaatdoelstellingen te halen. Ook hernieuwbare energievormen zoals zonnepanelen, windturbines, biomassa en waterkracht zijn belangrijke elementen in de energiemix om de uitstoot van CO 2 te beperken. Kernenergie is compatibel met hernieuwbare energie om de elektriciteitsbehoefte in België in te vullen zonder explosie van de CO 2 -uitstoot. Volgens een studie van PwC Enterprise Advisory (2013) is het potentiële aandeel van hernieuwbare energie in de Belgische energiemix te klein om kernenergie volledig te vervangen. Hernieuwbare energie zou tegen 2030 maximum 22 % van de totale energiemix innemen bij een volledige kernuitstap. Dit werd berekend op basis van de geïnstalleerde productiecapaciteit en de gegevens van de National Renewable Energy Action Plan (NREAP) en de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG). Het behoud of de verlenging van kernenergie hoeft de verdere ontwikkeling van hernieuwbare energie niet in de weg te staan, zoals ook onderstaande grafiek duidelijk maakt. Aandeel van hernieuwbare energie binnen de energiemix (% MWh) % intermitterende hernieuwbare energie % totale hernieuwbare energie 30 % Scenario 1 (S1): kerncentrales blijven open Scenario 2 (S2): kerncentrales 10 jaar langer open (excl. Doel 1&2) Scenario 3 (S3): kernuitstap (wet 2003 en beslissing juli 2012) 19 % 21 % 22 % 10 % 14 % 11 % 12 % 13 % 6 % S S S3 Kernenergie en hernieuwbare energie zijn compatibele technologieën om de Belgische elektriciteitsbehoefte in te vullen zonder explosie van de CO 2 -uitstoot (Bron: PwC Enterprise Advisory, Impactanalyse van de kernuitstap in België (2013)). EEN DUURZAMER WAGENPARK Wereldwijd rijden meer dan 5,8 miljoen hybride wagens rond. De elektronische circuits in deze wagens maken gebruik van gedopeerd silicium dat geproduceerd wordt dankzij nucleaire technologie. 28 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

29 NUCLEAIRE TECHNOLOGIE, EEN VAN DE BOUWSTENEN VAN HERNIEUWBARE ENERGIE Nucleaire technologie levert niet alleen via kernenergie een bijdrage aan de elektriciteitsproductie. De technologie vormt ook een belangrijk element in hernieuwbare energietechnologieën. Zo maken de elektrische circuits van onder meer windturbines gebruik van gedopeerd silicium dat geproduceerd wordt in onderzoeksreactoren zoals die van het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) in Mol. ZUINIG GEBRUIK VAN NATUURLIJKE GRONDSTOFFEN Wereldwijd wordt elektriciteit voornamelijk geproduceerd op basis van fossiele brandstoffen, zoals aardolie en gas. Er is echter veel van nodig om voldoende elektriciteit te produceren om de energiebehoefte in te vullen. Bovendien worden deze brandstoffen ook in andere toepassingen gebruikt, zoals mobiliteit. Kernenergie is daarentegen een efficiëntere manier om elektriciteit te produceren. Er is maar weinig uranium nodig om grote hoeveelheden energie op te wekken. Dat betekent niet alleen dat de grondstofvoorraden minder snel uitputten, er zijn ook minder transporten nodig dan bij fossiele brandstoffen. De belangrijkste uraniumvoorraden bevinden zich in Australië, Canada en Kazachstan. 0,007 kg uranium kg m kg of of of = steenkool aardgas stookolie kwh electriciteit Een gemiddeld gezin verbruikt op jaarbasis ongeveer kwh aan elektriciteit. Voor die hoeveelheid stroom is er slechts 7 g uranium nodig. OPLOSSING VOOR DE BESTRIJDING VAN SCHADELIJKE INSECTEN Nucleaire technologie wordt ook ingezet in de strijd tegen insecten. Zo maakt de steriele-insectentechniek (SIT) gebruik van gammastralen om mannelijke insecten te steriliseren en op die manier voortplanting te beperken of te vermijden. Dankzij deze biologische bestrijdingstechniek daalde het gebruik van pesticiden wereldwijd met liter. Sinds 2006 creëerde deze bestrijdingstechniek bovendien meer dan $ 100 miljoen aan voordelen voor landbouwers over de hele wereld (Bron: IAEA). BELGISCH NUCLEAIR FORUM 29

30 30

31 HOOFDSTUK 6 VEILIGHEID EN BEVEILIGING Maximale aandacht voor de veilige uitbating van de nucleaire installaties Alle menselijke activiteiten brengen risico s met zich mee. Het komt erop aan ze maximaal te beheersen. Dit principe geldt onverminderd voor de nucleaire sector. Daarom worden de veiligheid en beveiliging van de nucleaire installaties, transporten en processen regelmatig gecontroleerd, zowel door de nucleaire spelers zelf als door onafhankelijke nationale en internationale controleorganismen. Bovendien volgen de nucleaire actoren nieuwe ontwikkelingen op om de beschermingsmaatregelen continu te optimaliseren. NUCLEAIRE BEVEILIGING EN VEILIGHEID In de nucleaire sector wordt een onderscheid gemaakt tussen veiligheid en beveiliging: Nucleaire veiligheid is een geheel van maatregelen die vanaf de ontwerpfase, tijdens de bouw en de uitbating, en tot de ontmanteling genomen worden, teneinde de bescherming van de werknemers, de bevolking en het milieu tegen ioniserende straling te verzekeren. Ook worden technische maatregelen getroffen voor het optimaal beheer van het vaste en vloeibare radioactieve afval (Bron: Bel V). De nucleaire beveiliging wordt gegarandeerd door de bevordering van een daadwerkelijke veiligheidscultuur in alle betrokken milieus en door de invoering van een geheel aan fysieke beveiligingsmaatregelen die van administratieve, organisatorische en technische aard zijn. Deze maatregelen moeten bijdragen tot het voorkomen van kwaadwillige handelingen die gericht zijn tegen radioactieve stoffen en nucleaire installaties (Bron: FANC). BELGISCH NUCLEAIR FORUM 31

32 STRENGE INTERNE VEILIGHEIDSCULTUUR De Belgische nucleaire sector laat zich kenmerken door een strenge interne veiligheidscultuur. Alle spelers nemen hun verantwoordelijkheid en laten de veiligheid en beveiliging van hun nucleaire installaties en activiteiten regelmatig inspecteren: Om de 12 tot 18 maanden worden de Belgische kerncentrales enkele weken stilgelegd voor onderhoud en om nieuwe splijtstoffen in te laden. Deze revisieperiode wordt tegelijkertijd aangewend om controles uit te voeren en, indien nodig, verbeteringen aan te brengen aan de infrastructuur en de installaties. Om de tien jaar toetsen de Belgische kerncentrales hun veiligheidsniveau aan de internationale standaarden en goede praktijken. Dit is de gelegenheid om te verzekeren dat het oorspronkelijke veiligheidsniveau behouden blijft en om de designbasis van de nucleaire installaties te herevalueren. De meest recente inspecties bevestigen de veilige uitbating voor de komende jaren. 32 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

33 REGELMATIGE CONTROLES DOOR ONAFHANKELIJKE EXTERNE INSTANTIES Los van de interne controles ondergaan de Belgische nucleaire spelers ook onafhankelijke, externe inspecties. Enkele voorbeelden van betrokken organisaties: AIB Vinçotte is de wettelijk erkende keuringsinstantie voor druktoestellen, onder meer voor de inspectie van drukvaten. Ze evalueert de resultaten van de inspecties die Electrabel aanlevert. De missie van het FANC bestaat erin de bevolking, de werknemers en het leefmilieu te beschermen tegen de schadelijke effecten van ioniserende straling. Dat houdt onder meer in dat het FANC de nucleaire centrales en installaties controleert en mee beslist over de uitbating ervan. Bel V is een filiaal van het FANC dat instaat voor de permanente controle en expertise op vlak van beveiliging. Belgische nucleaire installaties zijn voldoende beschermd tegen de meest extreme risico s, zoals zware overstromingen, terroristische aanslagen en aardbevingen. Dat blijkt uit de weerstandstesten die de Europese Commissie oplegde aan alle Europese nucleaire installaties van klasse 1. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 33

34 DOORGEDREVEN CONTROLE OP EUROPEES EN INTERNATIONAAL NIVEAU De controle van de Belgische nucleaire installaties ligt vast op federaal niveau. Maar daarnaast zijn er ook internationale initiatieven (zonder wettelijke bevoegdheid) om de veiligheid en beveiliging van nucleaire installaties te controleren. Enkele voorbeelden zijn IAEA (International Atomic Energy Agency), WANO (World Association of Nuclear Operators) en WENRA (Western European Nuclear Regulators Association). In de nasleep van de gebeurtenissen in Fukushima moesten alle Europese nucleaire installaties die gebruik maken van bronnen die ioniserende straling veroorzaken (nucleaire installaties klasse 1) hun beveiliging tegen allerhande risico s evalueren. Op basis van deze weerstandstesten concludeerde de Europese Commissie dat de Belgische installaties weerstaan aan extreme omstandigheden en in alle veiligheid operationeel kunnen blijven. Sommige installaties kregen aanbevelingen om het veiligheidsniveau nog verder te verbeteren. Die aanbevelingen worden volop in de praktijk gebracht. KLAAR OM OP TE TREDEN De Belgische nucleaire installaties zijn ontworpen om bestand te zijn tegen de meest uiteenlopende incidenten of ongevallen. Zo hebben ze alle componenten die cruciaal zijn om de nucleaire veiligheid te garanderen dubbel of zelfs driedubbel in reserve staan. De uitbaters van de nucleaire installaties van klasse 1 voeren ook regelmatig oefeningen uit samen met de federale, gewestelijke en lokale overheden, hulpdiensten (politie en brandweer), ziekenhuizen, het FANC, enz. om continu de procedures en automatismen te verbeteren die een doeltreffend optreden garanderen in het geval van een incident of ongeval. 34 BELGISCH NUCLEAIR FORUM

35 CONTINU STREVEN NAAR DE BEST MOGELIJKE BESCHERMING Het FANC en de uitbaters van de kerncentrales streven continu naar een verbetering van de nucleaire veiligheid. In eerste instantie wordt er strikt toegezien op de naleving van alle geldende regels en wetten, maar het engagement gaat verder dan dat. Zo worden de ervaringen van de wereldwijde nucleaire sector nauwgezet opgevolgd en worden de eigen prestaties vergeleken met de internationale beste praktijken. Er wordt ook veel aandacht geschonken aan de permanente vorming van alle personeel, een belangrijke pijler in de garantie van de nucleaire veiligheid. CONTINUE METINGEN WAKEN OVER STRALING OP BELGISCH GRONDGEBIED De ioniserende straling op het Belgisch grondgebied wordt nauwlettend in het oog gehouden. Zo is er het TELERAD-systeem, een uitgebreid net van meetstations, dat constant de radioactiviteit in de lucht meet. Iedereen kan de meetresultaten op elk moment live raadplegen via de website van het FANC. Daarnaast volgen de experts van het FANC continu de radiologische straling aan de hand van stalen en analyses van de bodem, het water, voedingswaren, enzovoort. GOEDE WISSELWERKING TUSSEN INTERNE EN EXTERNE CONTROLEDIENSTEN In België is er een goede wisselwerking tussen de nucleaire spelers en de onafhankelijke controle-instanties. Dat werd onder meer duidelijk tijdens het onderzoek naar hydrogen flaking in de kerncentrales Doel 3 en Tihange 2 ( ). Toen een uitgebreid inspectieprogramma ongekende indicaties aan het licht bracht, stelde Electrabel beide reactoren meteen buiten werking. Het bedrijf stelde ook een projectteam van interne en onafhankelijke externe experts aan om de oorzaak en de impact van de indicaties op de structurele integriteit van de reactorvaten te onderzoeken. Aan het project namen tal van Belgische experts deel, waaronder Tractebel Engineering, Laborelec, SCK CEN en AREVA. Zij voerden de nodige tests en analyses uit en werkten mee aan het opstellen van een justificatiedossier. Electrabel betrok op elk moment de bevoegde instanties (FANC, Bel V en AIB Vinçotte) en communiceerde in alle transparantie de aanpak en resultaten van de uitgevoerde testen, analyses en inspecties. Dankzij deze rigoureuze aanpak konden de beide kerncentrales in alle veiligheid opnieuw in werking treden. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 35

36 36

37 HOOFDSTUK 7 KERNAFVAL Nucleaire expertise solide basis voor veilig beheer van kernafval Elke dag ontstaat er afval, zowel in het dagelijks leven als in de industriële processen. Ook de nucleaire industrie ontsnapt hier niet aan: kernenergie, nucleaire geneeskunde, onderzoek en andere industriële toepassingen genereren afval, met daaronder ook radioactief afval. Als pionier in nucleaire technologie beschikt België over een unieke expertise om elke vorm van kernafval in alle veiligheid en volgens de meest geschikte methodes te beheren. Laagactief 75% Middelactief 24% Hoogactief 1% Korte levensduur Categorie A Categorie A Categorie C Lange levensduur Categorie B Categorie B Categorie C Het International Atomic Energy Agency (IAEA) en de Europese Unie delen radioactief afval op in drie categorieën al naargelang hun beheer op korte en lange termijn. Ongeveer 99 % van het totale volume radioactief afval in België is laag- tot middelactief afval van Categorie A en B (Bron: NIRAS). BELGISCH NUCLEAIR FORUM 37

38 BEHEER VAN RADIOACTIEF AFVAL IN HANDEN VAN WETTELIJK ERKENDE FIRMA S Het beheer en de verwerking van radioactief afval zijn strikt gereglementeerd in België. Slechts enkele organisaties beschikken over de nodige vergunningen hiervoor: De Nationale Instelling voor Radioactief Afval en verrijkte Splijtstoffen (NIRAS) beheert alle radioactief afval dat in België wordt geproduceerd. Belgoprocess (filiaal van NIRAS) staat in voor de verwerking, conditionering en opslag van alle radioactieve afvalstoffen die in België worden geproduceerd. De uitbaters van de kerncentrales staan ook in voor de conditionering van bepaalde types kernafval, vooraleer ze over te dragen aan het NIRAS. Synatom beheert de provisies die worden aangelegd om de toekomstige uitgaven te dekken die voortvloeien uit de nucleaire exploitatie, met name voor het beheer van de bestraalde splijtstoffen, en de ontmanteling van de kerncentrales. In België wordt per jaar per inwoner ongeveer kg industrieel afval geproduceerd, 350 kg huishoudelijk afval en 0,5 kg radioactief afval Van het radioactief afval is slechts 1 % hoogactief Het volume hoogactief afval komt overeen met één vingerhoed per persoon per jaar De bronnen van deze cijfers vindt u in bijlage op pagina BELGISCH NUCLEAIR FORUM

39 VERANTWOORD BEHEER VAN KERNAFVAL De Belgische nucleaire sector neemt op verschillende niveaus zijn verantwoordelijkheid op om radioactief afval op een verantwoorde en veilige manier te beheren: Preventie: ziekenhuizen, kerncentrales en andere producenten van radioactief afval voeren een strikt preventiebeleid. Ze kiezen onder meer voor efficiënte industriële processen die minder radioactieve stoffen voortbrengen. Sortering: door hun radioactief afval te identificeren en te sorteren op basis van chemische en radiologische kenmerken wordt het mogelijk om het afval op gepaste wijze te verwerken. Vergunning: enkel wettelijk vergunde bedrijven komen in aanmerking om radioactief afval te vervoeren en te verwerken. Controles: alle vervoer en verwerking van radioactief afval in België wordt regelmatig gecontroleerd door het FANC. Opslag: de opslaginfrastructuur in België is aangepast aan alle afvalcategorieën. Bovendien voeren NIRAS en het Studiecentrum voor Kernenergie (SCK CEN) samen met Belgische en buitenlandse studiebureaus, onderzoekscentra en universiteiten baanbrekend onderzoek naar de langetermijnbewaring van afval van Categorie B en C in een diepe kleilaag. Hoeveelheid afval van de gemiddelde Belg per jaar (kg) Gemiddelde hoeveelheid afval per inwoner per jaar in België (kg) x x 9 x ,05 kg Hoogactief afval 0,45 kg Laag- en middelactief afval 350 kg Huishoudelijk afval kg Industrieel afval De hoeveelheid radioactief afval heeft maar een klein aandeel in de totale Belgische afvalberg. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 39

40 82% VAN DE BELGEN WIL DE BESTAANDE KERN- CENTRALES BEHOUDEN ALS ANDERS DE ENERGIE- BEVOORRADING IN HET GEDRANG KOMT 70% VAN DE BELGEN VERWACHT HOGERE ENERGIEPRIJZEN DOOR DE SLUITING VAN DE KERN- CENTRALES 75% VAN DE BELGEN VINDT DAT ZE NOG STEEDS TE WEINIG WETEN OVER DE VERSCHILLENDE TOEPASSINGEN VAN KERNTECHNOLOGIE VOLGENS 68% VAN DE BELGEN IS KERNENERGIE MOEILIJK TE VERVANGEN DOOR ANDERE BETROUW- BARE ENERGIE- BRONNEN Ca 40

41 HOOFDSTUK 8 PUBLIEKE OPINIE Hoe denkt de bevolking over nucleaire technologie? tegorie B Hoewel de meeste Belgen akkoord gaan met de regeringsbeslissing over de kernuitstap, blijven ze gevoelig voor de gevolgen voor energieprijzen, de bevoorradingszekerheid en de beschikbare alternatieven. Bovendien vinden ze dat ze te weinig op de hoogte zijn van de uitdagingen in verband met energie en de vele toepassingen van nucleaire technologie. Dat zijn enkele belangrijke conclusies van een grootschalige opiniepeiling die in opdracht van het Nucleair Forum werd uitgevoerd door TNS Media in augustus MERENDEEL BELGEN HEEFT EEN GENUANCEERD BEELD OVER KERNENERGIE 59 % van de Belgen steunen de beslissing van de regering om uit kernenergie te stappen tegen Maar het merendeel van de ondervraagden verandert van mening als ze de gevolgen van de sluiting van de kerncentrales in rekening brengen. BELGISCH NUCLEAIR FORUM 41

42 Als de kernuitstap de zekerheid van de energiebevoorrading in ons land in het gedrang zou brengen, zou meer dan 80 % van de Belgen de bestaande centrales willen behouden. Iets meer dan de helft (52 %) zou zelfs nieuwe centrales laten bouwen. Het merendeel van de Belgen (68 %) oordeelt bovendien dat kernenergie maar moeilijk te vervangen is door andere betrouwbare energiebronnen. Twee derde van de bevraagden is ervan overtuigd dat het risico op blackouts zal toenemen door de kerncentrales te sluiten. Bovendien verwacht 70 % van de Belgen dat de sluiting van de centrales tot hogere energieprijzen zal leiden. Ook de tegenstanders van kernenergie delen deze mening. BELGEN POSITIEVER OVER KERNENERGIE Sinds de vorige rondvraag in 2011 staan de Belgen positiever tegenover kernenergie. Zo vindt 65 % dat België kerntechnologie moet blijven gebruiken voor de opwekking van elektriciteit. In 2011 bedroeg dit percentage nog 58 %. De Belgen hebben ook vertrouwen in de veiligheid van de kerncentrales. De meerderheid (68 %) van de ondervraagden is ervan overtuigd dat de veiligheid van de kerncentrales in ons land goed gecontroleerd wordt. 42 BELGISCH NUCLEAIR FORUM