moet hij strenger straffen?

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "moet hij strenger straffen?"

Transcriptie

1 6 17e jaargang 18 januari 2012 redactioneel onafhankelijk magazine van de Hanzehogeschool Groningen Foto: Pepijn van den Broeke Model: Mitchell Dröge moet hij strenger straffen?

2 Pijn, passie en plezier bij de perfecte pitch Het gaat om de vent, niet om de tent Je bent niet de enige die peentjes zweet voor presentaties of er zelfs van wakker ligt. Bijna alle tweehonderd deelnemers aan de Hanze Lezing De Perfecte Elevator Pitch steken hun hand op bij de vraag of ze het op hun zenuwen krijgen voor een presentatie. Nervositeit is nergens voor nodig. Sterker nog: dat is straks verleden tijd, belooft trainer Edo van Santen op 7 december in de Appel: Binnen een uur weet je hoe je een perfecte pitch kunt geven. Pijn, passie en plezier, daar draait het om bij pitchen en presenteren, volgens de web-tv-producent, video-interviewer en pitch-coach. De enige twee dingen die je voor ogen moet houden zijn: waar ben ik mee bezig én hoe blijf ik mezelf? Daarna pas komen de methodes en technieken om je investeerders of klanten te overtuigen. Let op, beklemtoont Van Santen: Je investeerder let op de vent en niet op de tent. Welke pijn los je op met jouw product of dienst? Wii4me verschijnt op het witte doek. What is in it for me? Dat is het enige wat de klant bezighoudt. Als je niet in één of twee zinnen kunt uitleggen welk probleem van de klant jij gaat oplossen, kun je het wel vergeten. Een elevator pitch duurt hooguit een minuut tot negentig seconden. Wees gepassioneerd, dat kun je makkelijk binnen die tijd oproepen, adviseert Van Santen. Maar wat nu als je voor een grote groep staat met een langer verhaal? Hoe houdt je de aandacht van je publiek vast? Van Santen heeft het zelf al voorgedaan in zijn openingszin. Eén: begin met een belofte. Twee: maak connectie met je publiek. Stel vragen. Welke pijn van het publiek los ik straks op? Daarna pas komt die leuke inhoud. En het mooie is: jij alleen weet wat je product is en wat jij wilt dat je publiek onthoudt. En aan het eind van de presentatie creëer je een activating moment. Wat wil ik dat jullie met de kennis gaan doen? Wie kent de AXE-reclame? Iedereen knikt. Maar wat is daarin het activeringsmoment vraagt hij. Je stinkt niet meer. Als je AXE gebruikt word je onweerstaanbaar voor vrouwen. Meer seks?, gokt de zaal. Allemaal fout. Vroeger spoot je twee kleine pufjes deo onder je armen om okselfris te blijven. En wat moet je van AXE doen? Van Santen geeft een niet onverdienstelijke imitatie van een kwistig op zijn lijf en vooral op zijn genitaliën spuitende puber. Na drie keer gebruiken heb je alweer een nieuwe bus nodig. Hup! Naar de winkel. Van Santen classificeert het succes van presentaties (uit een onderzoek uit 1926!) in drie onderdelen. Wat je zegt, hoe je het zegt en hoe je erbij gedraagt. Wat blijkt? Wat je zegt is niet eens zo belangrijk. Je woorden hebben slechts zeven procent effect op je toehoorders. 93 procent van je succes is afhankelijk van je performance. Waarvan 38 procent van de tonaliteit, de manier waarop je het zegt, waarbij het laten vallen van stiltes een hele goeie is. De overige 55 procent is afhankelijk van je non-verbale gedrag en lichaamstaal, je gedrag. Non-verbaal gedrag gaat over je beweging in de ruimte. Van Santen: Straal uit: dit is mijn zaal, jullie zijn mijn publiek. Hoe meer je beweegt, hoe meer effect. Dus als je het nog niet wist: niet als een houten klaas achter je katheder blijven staan en iets opdreunen van een briefje. Een paar bewegingstips van Van Santen: Als je je publiek iets duidelijk wilt maken, bijvoorbeeld de winstmarges van je bedrijf in 2009, 2010 en 2011, beweeg je je als spreker van rechts naar links op het podium. Gebruik de opgaande lijn die je publiek in hun hoofd heeft (van links naar rechts) als ze aan succes denken. Links is verleden, midden ( je as) is heden en rechts de toekomst. En nog een tip: Als je iets beschouwends vertelt, beweeg je je naar achteren. Wil je emoties opwekken, dan loop je naar voren. Van Santen maakt het nog maar eens een keer spannend om zijn publiek bij de les te houden. Ik ga jullie een geheim te verklappen: je hebt drie soorten mensen. Hoorders, zieners, en voelers. Bedien ze alle drie en je zit goed. Daarom werkt powerpoint ook niet. Beweeg! Dat spreekt iedereen aan. Pitch daarom ook nooit per telefoon. En het allerbelangrijkste: wees duidelijk, dan begrijpt je publiek je. En als ze het begrepen hebben, vertellen ze het door. De uitdrukking Unique Selling Points serveert hij af. Het gaat om de Unique Buying Reason, de enige reden waarom je iets zou moeten kopen. Heb je dit allemaal op je netvlies? Dan is het alleen nog een kwestie van oefenen, oefenen, oefenen. Succes! Rina Tienstra Harmen Claassen, bestuurslid van de Economische en Bedrijfskundige Faculteitsvereniging van de Rijksuniversiteit en mede-organisator van de Hanzelezing, doet een elevator pitch bij Jacques Hartog, ondernemerscoach aan de Hanzehogeschool. 2 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

3 INHOUD Pagina 6/7 Pagina 9 Pagina 11 Pagina 12/13/14 Pagina 16/17 Pagina 18/19 Pagina 28/29 HSV-voorzitter begint nieuwe partij Bij de Les: Strafrecht Ik verdedig nu een student die is beschuldigd van het kweken van hennep Rechter kan niet Theaterdebat over treinkapers en strenger straffen Een dagje rechtbanken met verslaggever Rob Zijlstra. Ze zien er zo alledaags uit, de mensen die terecht staan Jonge Democraten testen coffeeshops De toekomst van de toets. Je moet hbo-docenten niet gaan vertellen hoe ze moeten toetsen Geiske Steendam gaat met pensioen. Ik ben wel eens gebeld of ik in het CvB zou willen 12/13/14 16/17 Colofon HanzeMag is het redactioneel onafhankelijke magazine van de Hanzehogeschool Groningen. Het blad verschijnt tweewekelijks. Redactie-adres Zernikeplein 7 A0.04 en A0.05, Groningen Postadres Postbus 30030, 9700 RM Groningen T F E hanzemag@org.hanze.nl I Redactie Chris Wind hoofdredacteur c.f.wind@pl.hanze.nl Boudewijn Otten (eind)redacteur j.b.m.otten@pl.hanze.nl Luuk Steemers redacteur lu.a.steemers@pl.hanze.nl Rina Tienstra redacteur r.h.tienstrade.knegt@pl.hanze.nl Loes Vader redacteur j.l.c.vader@pl.hanze.nl Fotografie Pepijn van den Broeke - Redactie HanzeMag Lay-out Renée Zaal - Basis lay-out Art Studio - Groningen Productie Redactie HanzeMag & Grafische Industrie De Marne B.V. Oplage: Advertenties Bureau Nassau info@bureaunassau.nl Abonnementen 60 euro per jaar hanzemag@org.hanze.nl 18/19 28/29 Hoofdredactioneel Rechter kan niet Het zal wetenschappelijk wel niet helemaal verantwoord zijn, maar ik hou er van om zo nu en dan een Google-onderzoekje te doen. Gewoon een steekproefje. De Rechtenspecial van deze maand bracht me er bijvoorbeeld toe om strenger straffen in te tikken in Google Nieuws. In exact 0.24 seconden waren de resultaten binnen. Diederik Stapel (die trouwens streng gestraft moet worden, maar dat terzijde) zou het niet sneller hebben gedaan, en zeker niet betrouwbaarder. Nieuwsberichten met deze twee woorden waren er legio: Opstelten wil loverboys strenger straffen, Strengere straffen voor vuurwerkvandalen, Strengere straf bij omzeilen ontslagregels. Maar nog veel vaker kwamen de trefwoorden terug in reacties op nieuwsberichten. Vrijwel iedere criminele daad die het tot nieuwsbericht schopt, kan rekenen op strengere straffen, dat zal ze leren! of een variant hierop. Iedereen lijkt tegenwoordig wel te geloven in strenger straffen. Rechtbankverslaggever Rob Zijlstra gelukkig niet. In zijn verhalen in het Dagblad van het Noorden, maar vooral in de bijdragen op zijn weblog Zittingszaal 14, is uiteindelijk vrijwel iedereen slachtoffer. Zijlstra schrijft niet over de slechtheid van de mens, zijn verhalen zijn eerder doorspekt met treurigheid en menselijk falen. Bij iedere misdaad schreeuwen dat er strenger gestraft moet worden, het is zo makkelijk en het helpt geen zak. Hoe harder het geroepen wordt, hoe onmachtiger de schreeuwer eigenlijk lijkt. Of Zijlstra het zo bedoelt, weet ik niet, maar zijn verhalen ademen een soort berusting uit. Er zullen altijd slechte mensen zijn, maar vooral veel, heel veel slachtoffers. Daar helpt geen doodstraf tegen. Misschien moet ieder mens een paar rechtszaken meemaken in zijn leven. Blijkbaar word je er een begripvoller en rustiger mens van. Chris Wind [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 3

4 De Britse belofte Jamie N Commons tijdens zijn Eurosonic-optreden in de Stadschouwburg, donderdag 12 januari. Meer over Eurosonic op pagina 25. Foto: Pepijn van den Broeke 4 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

5 [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 5

6 Verbetertwitteractie Tweet wat je ziet is de naam van de actie van de Hanzehogeschool (HG) om studenten te porren om via Twitter tips door te geven. HG-studenten kunnen door #hanzetips (en eventueel de afkorting van hun school) suggesties voor verbeteringen kenbaar maken. Medewerkers van het stafbureau Marketing & Communicatie sturen de tweets door naar contactpersonen in de organisatie. Het College van Bestuur wil op deze manier met studenten samenwerken om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. De twitteractie werd op 12 december gelanceerd in bijeenkomsten die met warme chocolademelk werden opgeluisterd. HG vraagt studentenstops aan De Hanzehogeschool (HG) heeft numeri fixi aangevraagd voor de opleidingen Verpleegkunde en Vormgeving. Verpleegkunde zal voortaan niet meer dan driehonderd studenten toelaten. De in Leeuwarden gevestigde opleiding Vormgeving (de Academie voor Popcultuur) kent een stop bij twintig nieuwelingen per jaar. De HG ziet de maatregel als een middel om de kwaliteit van het onderwijs te waarborgen. Wanneer zich meer studenten aanmelden, gaan de opleidingen over tot loting (waaraan studenten die op de eindlijst van hun vooropleiding een gemiddeld cijfer van acht of hoger hebben gehaald niet hoeven mee te doen). De studentenstop bij de opleidingen Maatschappelijk Werk & Dienstverlening en Sociaal Pedagogische Hulpverlening wil de HG juist afschaffen. Banken houden rekening met studieschulden Hypotheekverstrekkers blijken steeds vaker te vissen naar studieschulden, zo blijkt uit een onderzoek van NOS op 3. De financiers proberen de informatie los te peuteren bij de hypotheekaanvragers omdat het Bureau Krediet Registratie geen studieschulden registreert. De banken gebruiken de verkregen gegevens bij het bepalen van de hoogte van het bedrag dat ze de klant willen lenen. Studenten vertonen de laatste jaren een steeds grotere neiging om te lenen, daartoe aangezet door de overheid die lenen bij de overheid omschrijft als gunstig, veilig en flexibel. Ook de hoogte van de lening ging omhoog: de gemiddelde studieschuld steeg in zeven jaar van tot euro. Belastingadvies voor studenten op Zernike Vierdejaars Fiscale Economie Marko Groen en Jasper Adamse starten in de minor Da Vinci hun belastingadviesbureau MaxYourTax voor studenten. Jongeren laten heel veel geld liggen. Zet de naam MaxYourTax ons niet op het verkeerde been? Jasper: Het bekt gewoon lekker. We willen juist dat studenten het maximale uit hun belastingaangifte halen. Twee jaar geleden hebben studenten vijftig miljoen euro op de plank bij de Belastingdienst laten liggen. Zonde toch? Hoe komt dat? Marko: Aan de campagne van de Belastingdienst ligt het niet. Het is voornamelijk onwetendheid en ook laksigheid. Studenten zijn lui of ze denken: dat zal wel niet voor mij gelden. Soms zijn ze ook bang iets verkeerd te doen bij hun aangifte. Jasper: Dat is niet nodig. Als je je digitale belastingformulier met je DigiD downloadt, staan de meeste gegevens er al in. Bij een bijbaan geeft je werkgever je verdiensten door. En als je drie keer op oké klikt, bij het invullen van je aangifte, kun je al geld terugkrijgen. Alleen persoonlijke aftrekposten pakt hij niet vanzelf mee en daarmee is nou juist de meeste winst te behalen. Wat voor posten zijn dat? Marko: Veel studenten weten bijvoorbeeld niet dat ze onder bepaalde voorwaarden hun boekengeld en de aanschaf van een laptop kunnen aftrekken. Dat zijn na- melijk kosten die je voor je studie maakt. Er zijn best veel regels en het is soms een beetje ingewikkeld. Maar ik heb er het meeste uitgehaald: vorig jaar bijna zevenhonderd euro. Jasper: Wij zijn goed op de hoogte en kunnen studenten prima helpen bij hun aangifte. En dat kan zelfs tot vijf jaar geleden. Tel uit je winst. Wat kost een adviesje bij MaxYourTax? Marko: Als je niets terugkrijgt, is het no cure no pay. In andere gevallen betaal je vijftien procent van de teruggave met een maximum van veertig euro per aangifte. Rina Tienstra Letse filmmaakster zoekt Hanze-figuranten Filmmaakster Ginta Vasermane zoekt figuranten voor haar nieuwe film en video-installatie. De opnames worden gemaakt op zaterdag 20 en zondag 21 januari. Ze vinden plaats in het Biologisch Centrum in Haren en een nog nader te bepalen locatie in Groningen. De Letse Vasermane studeerde afgelopen jaar af aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en woont als artist in residence tijdelijk in het Wall House in Groningen. Geïnteresseerden kunnen (in het Engels) mailen naar o.v.v. EXTRAS. UITSLAG KERSTPUZZEL Erica Peters is de winnaar van de kerstpuzzel (Hanze- Mag nr. 5). Al te moeilijk waren de opgaven kennelijk niet, want de jury moest de cadeaubon van 25 euro verloten onder 78 inzenders die op de proppen kwamen met de juiste oplossing: MIDWINTERZONNEWENDE. 6 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

7 In het Atrium is tot eind januari de tentoonstelling Bouwjong te zien over plannen voor toekomstige jongerenhuisvesting in de stad met tientallen maquettes en veel achtergrondinformatie. Studenten kunnen reacties en suggesties geven via reactieformulieren bij de ingang van het Atrium of via Foto: Luuk Steemers Voorzitter HSV begint nieuwe partij John Freerks (25), tweedejaars Fiscaal Recht & Economie, stapte eind vorig jaar op als voorzitter van de Hanze Studentenbelangen Vereniging (HSV). Hij blijft de belangen van Hanzestudenten behartigen, maar nu in een nieuwe stichting: de Onafhankelijke Studentenraad. Waarom een Onafhankelijke Studentenraad als we al een HSV hebben? De HSV komt ook op voor de belangen van studenten door het organiseren van evenementen en door medezeggenschap. Ze zijn vertegenwoordigd in de HMR (Hogeschoolmedezeggenschapsraad) en in enkele SMR en (Schoolmedezeggenschapsraden), maar dat is niet hun core business. De OSR gaat louter aan belangenbehartiging doen. Dus geen evenementen organiseren. Dat kon je niet binnen de HSV realiseren. Ben je daarom opgestapt? De Raad van Toezicht van de HSV en ik zaten niet op één lijn. Ik wilde bestuursen fractiewerk combineren. De Raad van Toezicht dacht daar anders over. Dus toen er een fractielid uit de HMR stapte en ik de volgende op de lijst was, wilde ik bestuurs- en fractielid combineren. Daar zijn we niet uitgekomen. Een behoorlijke stap, toch? Ik had de keuze: voorzitter, fractielid of stoppen. Ik ben gestopt omdat ik geen vertrouwen had dat de RvT me zou steunen als ik doorging met één van beide. Ik had die zetel in de HMR en daar zit ik nu op persoonlijke titel. Er zijn meer mensen met de HSV gestopt. Met drie van hen heb ik een nieuwe partij opgericht. Waar maakt de OSR zich druk om? We willen de link leggen tussen de kenniscentra en studenten. Er gaat veel geld naar de kenniscentra, maar de studenten vernemen daar nauwelijks iets van. Ze betrekken weinig studenten bij hun onderzoeken. We zijn tegen verhoging van het Bindend Studie Advies omdat dat geen effect heeft op de kwaliteit van het onderwijs. En we willen betere algemene informatie voor eerstejaars over alle voorzieningen op de HG. Een nieuwe lijst een nieuwe kleur? Rechts-liberaal. De verkiezingen zijn in mei. Op hoeveel zetels gok je? We hopen op twee zetels in de HMR. Loes Vader [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 7

8 Versus Meer les? De Hanzehogeschool belooft aankomend studenten dat ze minimaal zestien uur per week les krijgen. Een prima idee, vindt Jessica die op het mbo vervelende ervaringen opdeed. Maar er zitten ook haken en ogen aan een verhoging van de contacttijd, weet Niels Strolenberg. Jessica van de Merwe (20), eerstejaars Facility Management We zitten gemiddeld zo n twintig uur per week in de klas, een ietsje minder, denk ik. Ik mis maar weinig. Braaf typje, hè? Maar ik ga ook omdat ik bij wil blijven. Tijdens de les hoor je wat de leraar belangrijk vindt. Handig bij de tentamens. En ik vind het leuk, interessant, of hoe je het ook maar noemen wilt. Bij FM is het goed geregeld. De studieloopbaanbegeleider van onze klas, Johan Offringa, is altijd bereikbaar. Via de mail dan, bedoel ik. En je kunt een afspraak met hem maken voor een gesprek. Dat had ik nodig toen ik de mist in ging bij m n eerste tentamens. Allemaal meerkeuzetoetsen. Man, die had ik al vier jaar niet meer gehad. Nu we het er toch over hebben: bij mbo-toerisme hád je zelfs bijna geen toetsen. We zaten in één of andere experimentele fase waarin we veel aan zelfstudie moesten doen. We waren proefkonijnen. Nauwelijks les. Vooral de laatste twee jaar niet. Ik heb daar m n beklag over gedaan. Met m n moeder erbij, ik was bang dat ze me anders niet serieus zouden nemen. Nou, ook met m n moeder erbij nam de directrice me niet serieus. Je hebt twaalf uur les omdat er twaalf uren op het rooster staan, was haar logica. Maar de helft van die lessen ging nooit door. De tijd dat ik met de studieloopbaanbegeleider praat, tel ik niet mee bij die twintig uur per week. Toch steek je er veel van op. Johan gaf me tips voor het maken van multiple-choice-tentamens. Dat had meteen effect. Ook de tijd die je kwijt bent met een werk- of projectgroep zie ik niet als onderwijs. Hoe leerzaam dat ook is. In het begin van mbo dacht ik een tijdje: lekker weinig naar school. Maar na een tijdje begon ik te balen. Ik wilde gewoon wat leren. En ik zag het om me heen: veel vriendinnen voor wie het lang leve de lol was en toch afhaakten op een gegeven moment. Je moet niet te weinig te doen hebben. Ook niet te veel, natuurlijk. Maar voor mij is het bij FM precies oké. Niels Strolenberg (29), Onderwijskundig Adviseur De relatie tussen contacttijd en studiesucces is niet zo één, twee, drie vast te stellen. Zo vond de Onderwijsinspectie in haar onderzoek in 2011 geen statistisch verband tussen het aantal contacturen en de uitval- en rendementscijfers. Wel bleek dat de tevredenheid van studenten positief samenhangt met meer contacttijd en negatief met niet gerealiseerde contacttijd. Onderwijspsycholoog Peter Vos ontdekte in 1985 dat het aantal uren dat de student achter de boeken zit, stijgt naarmate het aantal uren colleges en werkgroepen toeneemt. Maar als er meer dan vierhonderd van zulke contacturen per jaar op het programma staan, dat is ongeveer dertien uur per week, gebeurt er iets geks: elk extra contactuur levert dan juist mínder zelfstudie op. Een toename in het aantal contacturen boven dit omslagpunt, resulteert per saldo in een afname van de tijd die de studenten aan zelfstudie besteden. In de praktijk bedraagt de maximale werkweek van studenten zo n 32 tot 36 uur. Zelfstudie is sterk asymmetrisch verdeeld in de tijd: naarmate het tentamen dichterbij komt, besteden studenten meer tijd aan zelfstudie. Ook hun voorbereiding op contacturen treedt pas op vlak vóórdat die uren op het programma staan. Een toename in instructietijd gaat daarom op een gegeven moment ten koste van de tijd voor zelfstudie. Het is belangrijk om contacttijd niet als een op zichzelf staand iets te beschouwen. Het beste is om contacttijd in samenhang met ander factoren te bekijken. Contacttijd geeft studenten de gelegenheid om te leren van docenten en van elkaar. Die tijd is dus een belangrijke voorwaarde voor goed onderwijs. Maar dat wil níet zeggen dat een minimumaantal contacturen alléén een garantie voor kwaliteit is. Factoren als de groepsgrootte en de onderwijsvoorzieningen bepalen ook of studenten aan inhoudelijke verdieping toekomen, net als de kwaliteit van de feedback en het contact. Daarnaast zijn uiteraard de didactische en inhoudelijke kwaliteit doorslaggevend. Een verhoging van het aantal contacturen kan bijdragen aan het vergroten van het studiesucces, maar de kans wordt groter als je die ingreep aanvult met andere maatregelen die het studieklimaat verbeteren. Boudewijn Otten 8 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

9 Wanneer ben je verdacht, hoe lang mag het voorarrest duren, welke rechters zijn er? Strafrechtadvocaat Maartje Schaap geeft college over strafprocesrecht en put ruim uit eigen ervaring. bij de les Zelfs in het hondenhok was Foto: Boudewijn Otten vijftigduizend euro verborgen! Ik verdedig momenteel een student die is beschuldigd van het thuis kweken van hennep. Maartje Schaap (30), strafrechtadvocaat bij De Haan Advocaten, geeft een serie colleges over strafrecht aan eerstejaars HBO-Rechten. Vandaag gaat het over strafprocesrecht. Er was een anonieme tip dat een donkergekleurde man hennep zou kweken. Ook was bij het energiebedrijf doorgegeven dat er altijd fel licht uit het huis kwam. De politie verschafte zich toegang tot het studentenhuis en de kamers van vier studenten. Vindt u dat redelijk?, vraagt Schaap aan een jongen in een geruit shirt. Er werd inderdaad een kwekerij ontdekt bij de student. Ja, mevrouw, antwoordt de student, Er was een redelijk vermoeden dat er hennep werd gekweekt, en dat is ook gebleken. Dat mag je vinden zolang je dat goed kunt beredeneren, zegt Schaap. Maar ik vind deze feiten totaal niet overtuigend voor een redelijk vermoeden van schuld. Dat felle licht bijvoorbeeld. Ben jij wel eens onder de zonnebank geweest? De politie heeft de anonieme tip niet onderzocht en er is geen check bij het energiebedrijf geweest om te kijken of er een hoog stroomverbruik was. Je mag niet zomaar naar binnen stormen en spullen in beslag nemen. Ze hadden ook een adres-check kunnen doen: wie staan er op dat adres allemaal ingeschreven? Hebben ze niet gedaan. Ook moet de politie precies bijhouden wat ze hebben gedaan. En ook dát is niet gebeurd. Als die jongen een taakstraf krijgt, heeft dat voor hem grote consequenties, want hij wil voor zijn studie naar het buitenland. Met een strafblad kan hij dat wel vergeten. Het gaat bovendien om de rechtsstaat. Als de politie zich niet aan de regels houdt, kun je die wel opdoeken. Dan kun je iedereen van alles beschuldigen.' Er is een rechter die geen toga draagt en niet in de rechtszaal zit. Hoe heet die? Een blonde studente weet het antwoord. De Rechter-Commissaris. Schaap knikt goedkeurend. Toen ik nog student was heb ik er tweeënhalf uur college over gehad en ik snapte nog niet wat de RC deed. Ik zal het jullie proberen uit te leggen. De RC houdt zich bezig met onder andere het onderzoek, de RC wordt ook wel onderzoeksrechter genoemd. Hij kijkt of de aanhouding rechtmatig was en of het voorarrest mag worden verlengd. Voorbeeld: Een getuige was er zeker van dat het iemand was met blauwe ogen en een schorpioentatoeage op zijn arm. De verdachte die was aangehouden had inderdaad blauwe ogen en veel tatoeages maar nergens een schorpioen. De aanhouding was onrechtmatig, oordeelde de RC. Er was onvoldoende aanleiding om die persoon als verdachte aan te merken. Een zwaar beroep trouwens, je moet 24 uur per dag beschikbaar zijn voor bijvoorbeeld huiszoekingen en getuigenverhoren. Ik ben zelf een keer mee gegaan naar een huiszoeking tijdens een stage bij het OM. Ik weet nog dat we midden in de nacht bij een huiszoeking in een woonwagenkamp moesten zijn. Nog nooit zoveel geld gezien, zelfs in het hondenhok was vijftigduizend euro verborgen! Het ophouden voor verhoor mag hooguit zes uur duren, de tijd tussen middernacht en negen uur s ochtends niet meegerekend. Daarna kan een inverzekeringstelling volgen. Die mag drie dagen duren, artikel 57 Sv. De inverzekeringstelling kan één maal verlengd worden met drie dagen. Hooguit zes dagen, hebben jullie dat? De studenten kloppen met ingespannen gezichten de informatie in hun laptops. Schaap: Daarna kan de officier van justitie de bewaring vorderen voor een periode van veertien dagen en de gevangenhouding van maximaal negentig dagen. Alles bij elkaar 107 dagen voor je zaak voorkomt. Best wel lang toch? Luuk Steemers [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 9

10 frick Opfriscursus Nederlands voor juridische medewerkers in spe Beloning & straf We gaan ervoor zorgen, dames en heren, dat we gewoon dat prachtige land weer teruggeven aan de Nederlanders. In maart sprak Mark Rutte deze woorden toen duidelijk werd dat zijn kabinet ook in de Eerste Kamer op voldoende steun kon rekenen. Rutte bedoelde dat de burgers van dit prachtige land méér over hun leven te zeggen krijgen en de overheid mínder. Het blijkt schier onmogelijk om overheidsbemoeienis in te tomen. Wetten, regels, voorschriften, het kabinet-rutte grossiert er net zo heftig in als alle voorgaande kabinetten. Misschien wel heftiger. Denk aan het bombardement dat het Ministerie van Justitie op juridisch Nederland uitvoert. Misbruik in de roomskatholieke kerk? Verjaring afschaffen! Hooligan schopt doelman? Voetbalwet aanscherpen! Denk aan de inperking van de vrijheid van rechters door de invoer van minimumstraffen. Regels, meer regels, en nog meer regels. Veel van die Ruttige regels gaan uit van het principe: wie fout doet, krijgt straf. Beloning werkt beter dan straf. Dat weet iedere opvoeder, van peuterjuf tot hoogleraar. Maar belonen komt er bekaaid af bij Rutte en de zijnen. Staatssecretaris Halbe Zijlstra van Onderwijs sloot in december een akkoord met het hoger beroepsonderwijs. Het komt erop neer dat Zijlstra hogescholen die de afspraken die hij binnenkort met ze gaat maken, beloont met miljoenen euro s. Beloont echt waar? Nee, hoor. Zijlstra kort de hogescholen eerst met zeven procent en als ze dan doen wat hij wil, krijgen ze die zeven procent weer terug. Dit is straf. Straf in de vermomming van beloning, maar toch: straf. De VVD, de partij van Rutte en Zijlstra, vond decennialang dat onderwijs geen primaire taak van de overheid was. Maar nu, nu de markt en het marktdenken in het onderwijs echt post beginnen te vatten, grijpt de VVD wellustig naar de knoet. Gelet op de rare fratsen die sommige hogescholen uithalen, is dat wellicht terecht. Maar beken dan dat de overheid zich weer met alles en nog wat gaat bemoeien. Als Rutte in maart 2011 eerlijk was geweest, dan had hij gezegd: We geven dit prachtige land terug aan de Nederlanders, maar we pakken de rechtspraak af van de rechters en het onderwijs van de onderwijzers. Hajo Frick Je moet je aan de wetten houden Als je niet zorgvuldig bent in je taal, word je gekwalificeerd als een onzorgvuldige jurist, voorspelt docent Marjolein Bolster in haar bijspijkerworkshop Taalvaardigheid. Recht bestaat bij gratie van de taal. De 25 eerstejaars HBO-Rechten en Sociaal Juridische Dienstverlening in lokaal E303 zijn de eersten van 150 studenten die zich vrijwillig opgaven voor de zes uur durende opfriscursus Nederlands van Neerlandica Marjolein Bolster en haar collega s. Ze zijn allemaal gezakt voor hun taaltoets Nederlands, constateert ze spijtig. Van de 447 eerstejaars die de toets maakten, haalde 165 studenten de toets niet. Onze regels zijn streng. Recht bestaat bij gratie van de taal. Als je veel spelfouten maakt, krijg je je stukken terug. Vierdejaars HBO-Rechten Nady Warmelink, coördinator van Het Hanze Juridisch Schrijfcentrum, herkent dat. Als stagiaire moest ik laatst de sollicitatiebrieven voor een volgende lichting stagiairs selecteren. Van de acht kon ik er op grond van spelling en stijl maar eentje uitpikken die echt helemaal perfect was. Nady zelf bakte er ook niet veel van in het begin van haar opleiding. Ik zakte niet op de inhoud van mijn tentamens, maar op mijn taal. Ik liet mijn werk eerst verbeteren door klasgenoten. Dat kon natuurlijk niet zo doorgaan, ik moest het zelf kunnen, vond ik. Via internet heb ik mijn Nederlands opgehaald. Toen hoorde ik van het Hanze Juridisch Schrijfcentrum, waar ze je één-op-één coachen bij het schrijven van je brieven en essays. Nu is het automatisme geworden en ben ik zelf schrijfcoach. Marjolein Bolster: Je zou denken dat het de drempel verlaagt als een medestudent je helpt. Maar als studenten erg onzeker zijn over hun taalgebruik, schamen ze zich ervoor dat te tonen aan iemand anders, ook al is het een leeftijdsgenoot. Van schaamte is in haar workshop niets te merken. Als Bolster de studenten vraagt hoe het komt dat ze hun toets niet haalden, nemen ze geen blad voor de mond. Ik heb niet geoefend, ik dacht dat het wel goed zat met mijn Nederlands. Ik snap er niets van. Ik heb nooit onvoldoendes gehaald voor Nederlands. Op mijn vorige school was er niet veel aandacht voor. Als de leraar ziek was, kwam er geen vervanger. We hebben vooral veel gekletst en weinig geoefend. Mijn Nederlands is minder geworden. Ik heb al zes jaar geen fatsoenlijk Nederlands gehad. Dat krijgen ze nu dus wel. Na een hilarisch filmpje over een basisschooljuf die op tv een knoepert (of is het knoeperd?) van een dt- fout op het bord kalkt, frist Bolster de kennis van de werkwoordsspelling op met behulp van een hand-out op twee A-viertjes en een quiz. In drie stappen leert ze ze of er sprake is van een persoonsvorm en wat je daarmee doet in de tegenwoordige, de voltooide en de verleden tijd. Als je t kofschip beheerst is het toch klaar?, vraagt een onderuitgezakte student met intelligente bril. Echt ingewikkeld is het ook niet, glimlacht Bolster, Het gaat om de toepassing. Je moet het zien als wetten die zijn opgesteld. Daar moet je je ook aan houden. Rina Tienstra Zernikeplein 7, A hjs@org.hanze.nl Taaltoets! O gedagvaart O gedagvaard O gedagvaardt 10 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

11 Theaterdebat over treinkapers en strenger straffen Rechter kan niet Nederland straft strenger en strenger, zo blijkt in een theaterdebat over de treinkaping in Wijster. In 1975 kostte fietsen zonder licht vijf gulden. Nu betaal je sowieso 25 euro. Het licht in conferentiezaal de Appel is gedempt. Dan springen twee lichtbakken aan. Drie acteurs vertellen het verhaal van de treinkaping bij Wijster in december Zeven Zuid-Molukkers stonden op 2 december op het station van Assen, met pakjes die iets weg hadden van surprises. Ze wachtten op de stoptrein van Groningen naar Zwolle. Tussen de andere mensen op het perron stond een groepje militairen. Eén van de soldaten nam afscheid van zijn vriendin. Zo begint op maandag 12 december het theaterdebat Rechter Kan Niet op de Hanzehogeschool. Grijze decemberdagen De treinkaping bij Wijster is de rode draad van de voorstelling. De zeven kapers uit Bovensmilde wilden dat de overheid een belofte nakwam: Nederland had de Molukkers toegezegd dat ze ooit zouden mogen terugkeren naar hun vaderland in de Indische archipel. Na 24 jaar was die belofte nog steeds niet ingelost. Met de treinkaping schreeuwden de jonge mannen om aandacht voor de Molukse zaak. Een voornemen tot bloedvergieten hadden ze niet. Toch beroofden ze in die grijze decemberdagen drie gijzelaars van het leven. Justitie in Leeuwarden, mag af en toe zijn licht over de stellingen laten schijnen. Het hebben van gedachten is niet strafbaar Advocaat van de duivel Eén van de actuele thema s is of rechters sinds 1975 strenger zijn gaan straffen of niet. Advocaat van de duivel Ilse O.: In 1975 kreeg je vijf gulden boete voor fietsen zonder licht. Vijf gulden, contant te voldoen. Als je geen geld bij je had, werd de zaak afgedaan met een waarschuwing. Nu betaal je 25 euro. Het maakt de agent anno 2011 niet uit of je het geld bij je hebt of niet. De rekening krijg je gewoon thuis op de deurmat. Wie tegenwoordig in zijn huis een pistool, een kaart en een lijst met eisen heeft verborgen, wordt veroordeeld voor het voorbereiden van een aanslag. Vroeger werd je pas veroordeeld als je het strafbare feit had gepleegd. Het hebben van gedachten is niet strafbaar, roept iemand uit het publiek. Pistool in de kast Cornelis T. was in 1975 achttien jaar, hij had zeven broers en zussen. Zijn vader Zadrach voelde zich gekrenkt over wat de Zuid-Molukkers sinds hun komst naar Nederland was overkomen. Al jaren wachtte hij tevergeefs op de beloofde terugkeer naar zijn moederland. Hij reageerde zijn frustratie af op het gezin. Het huis was vol met Molukse mannen. Ga jij maar even wachten in de keuken zeiden ze tegen Cornelis. Toen de mannen weg waren, vond de jongen een pistool in kast. Mogen dit soort persoonlijke verhalen wel in een rechtbank worden verteld? Niek van der H. merkt op dat verdachten spreekrecht hebben. Maar daders kun je in zekere zin ook als slachtoffer zien. Slachtoffer van de omstandigheden waarin ze verkeren. Als de daders in een eerder stadium waren gehoord, was het vast niet zo ver gekomen. Avondrechter Mous is het daarmee eens. Een mens is altijd zelf verantwoordelijk voor zijn daden, maar de opvoeding speelt ook een rol. Levenslang achter tralies Het verhaal van de slachtoffers is tot op heden van ondergeschikt belang bij de totstandkoming van het vonnis. Één van de drie vermoorde gijzelaars was de soldaat die in Assen zijn vriendin gedag zei. Zwaar geëmotioneerd vertelt de vrouw op 12 december haar verhaal. Hoort dit wel in een rechtbank thuis? Daar zijn andere instanties voor, vindt Wolter M. Het publiek mag vonnis wijzen. Eén toeschouwer, nota bene uit het vak van de slachtoffers, spreekt de kapers vrij. Maar de rest van het publiek is minder mild. Zeven mensen pleiten voor levenslang. De rest eist tussen de twintig en 25 jaar gevangenisstraf. In werkelijkheid belandden de zeven Zuid-Molukkers voor veertien jaar in het gevang. Als de studenten en docenten van Rechtenstudies hier de stem van het huidige rechtssysteem vertolkten, is Nederland wel degelijk strenger gaan straffen. Habon Abdulahi Het publiek is opgedeeld in twee vakken die tegenover elkaar staan. Bij binnenkomst van de zaal mochten de toeschouwers kiezen in welk vak zij wilden zitten. Het vak van de daders of het vak van de slachtoffers. Elk vak heeft zijn eigen advocaat. Wolter M. voor de daders en Niek van der H. voor de slachtoffers. Ilse O. vertolkt de rol van advocaat van de duivel. Zij verdedigt beide partijen om en om. Hierop reageert één van de acteurs: Dus je speelt jezelf: een vrouw. Precies in het midden, op de scheidslijn tussen beide partijen zit, op een roodbeklede stoel, de avondrechter, de persoon die vanavond de rol van rechter inneemt. Mr. H.J. Mous, Officier van Foto: Luuk Steemers [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 11

12 Rechtbankverslaggever Rob Zijlstra Iedereen heeft een moeder Louter leed en ellende is de stiel van Rob Zijlstra. De rechtbank van Groningen kent weinig geheimen voor de verslaggever. En de verdachten? Je ziet het er niet aan af. Een boef verschilt niet van jou of mij. Kruimelwerk, mompelt Rob Zijlstra als bode Arend de deur van zittingszaal 14 opent. De rechtbank!, roept Arend als vier in toga gestoken mensen binnentreden, drie rechters en één griffier. De aanwezigen, Rob incluis, staan op. De rechters van de meervoudige strafkamer zetten zich. Gaat u zitten, verzoekt de middelste magistraat. Bode Arend, die zich vanuit de rechters gezien links midden in de zaal heeft opgesteld, roept de zaak uit. Heden dient de zaak W. Twee flessen Dove gejat De Officier van Justitie meldt dat Erik W. wordt verdacht van vier diefstallen en één inbraak in Stadskanaal. Op 19 september zou de dertigjarige W. twee flessen Dove-zeep bij de Op=Op hebben ontvreemd, twee etuitjes bij de Bruna en ik vijf flessen drank bij de Jumbo. Op 1 augustus heeft hij een aansteker weggenomen bij de C1000 en weer wat later heeft hij bij juwelier Oosterhof een vitrinekastje ingetikt en daar een paar dummy s van trouwringen ontvreemd. Zonder dralen geeft W. de feiten toe, behalve de diefstal van de flessen drank. Die zouden zijn gestolen door een kameraad. De rechter, een jonge dame met ravenzwart haar en een bril met dito montuur, kent de naam van de kameraad. Deze V. heeft verklaard dat W. de dief was. V. zegt wel vaker wat, maar ik was het niet, stelt W., zijn handen trillen, hij hakkelt in binnensmonds Gronings. Zijn hele lijf is onrustig. Methadon, fluistert Zijlstra. Een kwaaie, zo ziet Erik W. er echt niet uit. Dakloos, ja. Gebukt onder de schulden, ja. En verslaafd, ook ja. Maar toch, zo stelt de rechter, over de schreef ging u maar zelden. Ze somt W. s justitionele verleden op. Hennepteelt, rijden zonder rijbewijs, dat is het zo n beetje. En dan nu ineens dit. Mr. Klatter wijst in haar pleidooi op W. s verslaving, zijn wil om daarin verandering aan te brengen en op W. s bereidheid daar hulp bij te accepteren. In januari heeft hij een intakegesprek bij de Cederborg. Ook gaat W. hulp bij z n psychische problemen niet uit de weg. Erik wil echt schoon schip maken, stelt de advocaat, maar hij heeft wel hulp nodig. Enne die flessen drank heeft W. echt niet achterovergedrukt. 87 dagen voorarrest Dat blijkt uit de beelden van de bewakingscamera s waarop volgens de advocate duidelijk te zien is dat kameraad V. de flessen in een plastic tas stopt, terwijl W. in geen velden of wegen te bekennen is. De officier blaast hierover nog wat: W. is immers gearresteerd met in zijn bezit diezelfde tas met spiritualiën. De officier eist 150 dagen gevangenis waarvan 49 voorwaardelijk. W. zit vandaag (15 december) al 87 dagen in voorarrest in het Huis van bewaring in Ter Apel. De rechter doet op 29 december uitspraak. Of W. daar bij aanwezig wil zijn, wil de rechter weten. Ach, antwoordt de verdachte, daar wordt de straf niet minder van, toch? Overval op juwelier Op woensdag 31 augustus overvielen de gebroeders Etsham (22) en Zohaib (18) juwelierszaak Ten Hoor in Winschoten. Slechts 54 seconden waren ze binnen, ze geboden de twee aanwezigen, een moeder en haar dochter, op de grond te gaan liggen, probeerden de handen van moeder met tape op de rug vast te binden en kozen het hazenpad. Getuigen hadden de politie gealarmeerd en het kenteken van een verdachte Toyota doorgegeven. Na een achtervolging werden de broers uiteindelijk in Grolloo ingerekend. Daar zitten ze, naast hun raadslieden, jochies nog. Ze spreken met twee woorden. Goed opgevoed zijn ze, zegt Etsham, die ter rechtbanke spreekt, waar hij zich tot op heden had beroepen op z n zwijgrecht. De twee zijn zonen van een Pakistaanse vader die fortuin maakte in de autohandel. Zijn zoons kwamen niets te kort. Het zakgeld dat vader hen toestopte was hoger dan het maandloon van een beginnend jurist, meer dan tweeduizend euro. Het is louter leed en ellende, zegt Rob Zijlstra, die sinds 2005 rechtbankverslaggever is van het Dagblad van het Noorden. In die zes jaar was hij aanwezig bij een stuk of drieduizend strafzaken. Als je dan ziet wat er zoal langskomt. Uitzichtloosheid, armoede, geestelijke armoede ook, werkloosheid en dan die drugs. En alcohol niet te vergeten. Ach jongen, Oost-Groningen. Je hebt jongens die zijn opgegroeid in een atmosfeer waarin het doodnormaal is dat pa een kratje bier per dag wegtikt. Je moet wel enorm sterk in je schoenen staan om zo n omgeving te ontstijgen. De kans is groot dat zo n jongen hetzelfde pad op gaat. Sterker nog, door de jaren heen zie je dat ze steeds jonger worden. W. is dertig, maar stel je zijn problematiek voor bij een jochie van zestien of zo.' Iedere maandag en donderdag is Zijlstra present. Even voor negen loopt hij door het bewakingspoortje bij de ingang van de Groningse rechtbank. Andere mensen moeten hun zakken leeghalen en metalen voorwerpen in een plastic bakje leggen dat vervolgens door een detectie-apparaat wordt gehaald. Maar Rob kennen ze. Met wapperend krulhaar beent hij naar z n vaste stek, de perskamer op de begane grond. Daar buurten ze wel eens, de advocaten en officiers. Kopje koffie erbij, even wat achtergronden over de zaak die op stapel staat. Rob gebruikt die informatie bij het schrijven van de langere stukken die in de krant verschijnen of op z n weblog, die op een gemiddelde doordeweekse dag 1500 bezoekers trekt. Een kwartiertje duurt de pauze die de rechtbank tussen de zittingen neemt. Die tijd is voor Rob genoeg om een kort nieuwsbericht de wereld in te sturen en buiten een Chesterfield met filter te roken. Boven, bij zittingszaal 14, ontsluit bode Arend de deur weer. Dit is andere koek, een gewapende overval. Waarom?, wil de rechter weten. En waarom in vredesnaam Winschoten? De broers wonen immers in Den Haag. Tja, bibbert Zohaib, in Den Haag kun je niet zomaar een juwelierszaak binnenlopen. In Winschoten wel. Dan nog, Winschoten, wil de rechter weten, heeft dat iets te maken met Cynthia? Cynthia, die wel in Winschoten woont, is de vriendin van Zohaib. En Cynthia s moeder werkt ook bij juwelier Ten Hoor. Nee, Cynthia wist van niks, verklaart Zohaib. Ze is er kapot van nog steeds, stamelt hij. Dus Cynthia heeft op 19 juli níet de foto s gemaakt die de politie op jouw mobiele telefoon aantrof, de foto s van het interieur van de juwelierszaak. Dat heb je zelf gedaan? Cynthia was het niet, zegt Zohaib, maar hijzelf ook niet. Wie dan wel? Zohaib zegt het niet. Ook Etsham blijft in het vage over de op 20 juli geschoten foto van een vuurwapen die op zijn blackberry staat. Maar dat wapen is wel van hetzelfde type als het wapen waarmee Zohaib de dames van de juwelierszaak de stuipen op het lijf joeg. Etsham laat niets anders los dan dat hij pas vlak voor de overval doorkreeg dat zijn broer een wapen bij zich droeg. Vuurwapen en schuld Ze waren niet alleen, de broers. De getuigen reppen over een andere verdachte auto. Etsham bevestigt dat daar twee bekenden inzaten. Wie, dat wil hij niet kwijt. Wel dat het jongens waren bij wie hij schulden had. Die schulden hadden de broers in één klap kunnen vereffenen door het personeel uit te schakelen, waarna de bekenden de zaak zouden leegroven. Ondanks het aandringen van de rechter willen de broers niet vertellen wie hun opdrachtgevers waren. Ik heb familie buiten. Die kunnen ze vinden. Etsham spreekt, Zohaib wrijft in z n ogen, huilt hij? Het lijkt er wel op. Arend schenkt hem een glas water in. 12 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

13 Ze zien er zo alledaags uit, de mensen die terecht staan. Doodgewoon. 'Je ziet het er niet aan af. Een boef verschilt niet van jou of mij. De grote bulk bestaat uit mensen die door de één of andere omstandigheid van het rechte pad zijn afgedwaald. Natuurlijk bestaan er echt slechte mensen, maar dat is een kleine minderheid. In de meeste zaken is er onmacht in het spel, onbenul of onvermogen. Soms is het vergrijp overduidelijk een schreeuw om hulp. Zoals de man die zijn onderkomen, een geitenstal op een kinderboerderij, in de fik stak. Ten einde raad was hij. Maar ja, het was ook brandstichting. Een jongen kwam uit de bak en wilde niet terug naar z n straatleven in Nijmegen. Hij nam de trein naar Groningen, liep de Free Record Shop in en stal daar wat cd s. Nog voordat de winkel de politie goed en wel had gebeld, stond die jongen al op het bureau aan de Radesingel om zich aan te geven. Wanhopig. Voor zo n jongen is de cel tenminste een dak boven z n hoofd. De Officier van Justitie vindt het maar een raar verhaal, die schimmige opdrachtgevers, die foto s die zonder duidelijke reden op telefoons staan, de rol van Cynthia. Nee, het is veel aannemelijker dat er aan de overval een gedegen voorbereiding is voorafgegaan. Hij eist 35 maanden gevangenisstraf. De raadsman van Zohaib, mr. Nolet, vindt het overduidelijk dat de overval een onbezonnen daad is, die de jongens onder zware druk hebben begaan. Vergeet niet dat deze jongens zich vreselijk schaamden. Ook dat gaf een enorme druk. Ze durfden hun wandaden, het gebruik van drugs, het gokken, niet aan hun ouders te bekennen en kozen toen voor wat het makkelijkst leek. De overval zelf noemt Nolet uitermate klunzig, zo klunzig dat daaruit al blijkt dat het een onbezonnen actie was. Opmerkelijk is Nolets verwijzing naar een hedendaagse discussie over het zogeheten puberbrein. Zohaib is weliswaar volwassen, maar kan dat ook gezegd worden van zijn brein? De verdediger van Etsham verweert zich een stuk agressiever dan mr. Nolet. Poging tot diefstal, ja. Bedreiging, ja. Maar geweld? Dat kan absoluut niet worden bewezen. De geëiste straf van veertig maanden is buitenproportioneel. Mr. Vlielander leest een vonnis voor dat hij laat oplichten op z n mobiele telefoon. Hier staat het: Alkmaar, twee overvallen op twee supermarkten. De eis was vijf jaar, de straf werd vier jaar. Vertaal je dat in de situatie van deze jongens, die niets op hun kerfstok hadden, dan kom ik uit op zestien maanden. De officier mag reageren op de pleidooien. Hij zegt: Ik persisteer. Strontvervelende jongens Voordat Arend de sleutel van de deur van zittingskamer 14 weer opendraait, drommen twee groepen samen. Vrienden van de verdachten en vrienden van slachtoffer Jacco. Raadsman Kappelhof onderhoudt zich met een slanke asblonde dame die een grijze panty draagt onder haar al even grijze rokje. Ook haar Illustraties: Annet Zuurveen, rechtbanktekenaar [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 13

14 laarsjes met stilettohak zijn dito getint. Kappelhof, die net als opvallend veel raadslieden ongepoetste puntschoenen draagt, legt een meelevende hand op haar schouder. Als de dame even later een stoeltje op de publieke tribune zoekt, blaast ze een kus van de muis van haar hand naar Nicky S. Nicky zwaait. Geen zorgen, lijkt hij te willen zeggen. Op 12 september ging het mis met Nicky en z n maat Robin M. In café Shooters in de Poelestraat kregen ze mot met een groepje studenten. De uitsmijters deden hun naam eer aan en wierpen de amokmakers eruit. Een tijdje later ontmoetten de twee groepen elkaar weer, binnen het bereik van de beveiligingscamera s die de stoep voor de Febo in het vizier houden. Gelukkig hebben we die camera s, meldt de officier, zodat iedereen kan zien hoe dit soort jongens met hun strontvervelende gedrag de sfeer in de binnenstad verpesten. Op de beelden die op de schermen ter weerszijden van de zaal worden getoond, is een opstootje te zien. Geduw, getrek, een klap, en nog één. Een jongen in een rode jas valt op de grond. Een man met een wit petje schopt. En Nicky schopt ook, meerdere keren. Een berserkerwoede krijgt vat op hem. Hij neemt een paar meter afstand, een aanloop, een sprong hij landt angstig dicht bij, of misschien wel op, het hoofd van de jongen met de rode jas. Gezopen en gesnoven Mr. Kappelhof, die Robin M. bijstaat, wil de drie minuten film nog eens bekijken. Al snel blijkt waarom. Robin is bij het handgemeen betrokken, dat heeft hij al bekend, en op de beelden zien we Robin ook een poging doen om het slachtoffer te schoppen. Maar zwalkend van de alcohol die te vinden is in twintig biertjes, mist hij z n doelwit faliekant. Nicky, bij wie zich nerveus trekje bij z n rechterneusvleugel openbaart, kan zich van het voorval niets meer herinneren. Ja, zo geeft hij toe, hij is geschrokken van de beelden. Hij zegt het nog eens, zijn stem is vast, z n blik open. Ook als hij het slachtoffer aankijkt en hem zijn excuses aanbiedt. Jacco zit in de zaal en eist vijfhonderd euro smartengeld en een bedrag ter hoogte van de reeds gemaakte en nog te maken tandartskosten. De officier vindt dat niets te veel. Integendeel, met de handen in de zij, staande op het Verslaggever Rob Zijlstra 'Een boef verschilt niet van jou of mij' verhoog naast de rechters formuleert hij z n eis. Als z n verontwaardigdheid spel is, hebben we te maken met een rasacteur. De heren hebben zich op een vreselijke manier misdragen. Volstrekt abnormaal en volkomen onacceptabel. Jawel, er is gezopen en gesnoven. Maar dat mag niet als excuus dienen. Met hun handelen hebben ze zodanige risico s genomen dat een medemens bijna het leven had gelaten. De officier toont zich ontvankelijk voor Kappelhofs idee dat Robin M. geen poging tot doodslag ten laste kan worden gelegd. Te bezopen was meneer. Maar openbare geweldpleging is wel aan de orde. Hij eist een werkstraf van 120 uur, vier maanden voorwaardelijk en streng toezicht op het alcoholplan dat Robin gaat volgen. Geen bier, geen druppel, geen shandy, bijt hij Robin toe. Nicky S. hangt twaalf maanden cel wegens doodslag boven het hoofd, plus zes maanden extra voor het plegen van een delict tijdens de proeftijd na een veroordeling wegens tasjesroof. Boudewijn Otten Voor de ingang van de rechtbank rookt Rob Zijlstra nog een sigaret. Robin M. staat op nog geen twee meter van hem vandaan, naast z n broer. Ook Nicky s broer staat er, ze staren in de regen die neerdaalt op het Guyotplein. De studenten in het gevolg van Jacco lopen naar buiten. Ze doen alsof ze de vrienden van de verdachten niet zien, de vrienden van de verdachten doen alsof ze de studenten niet zien. De dame in het grijs heeft haar capuchon opgezet, ze ontgrendelt het slot van haar hippe damesfiets en even later rijdt ze over de klinkers van het Guyotplein. Ze houdt keurig rechts als ze links de hoek omdraait. Zou het Nicky s moeder zijn? Iedereen heeft een moeder, zegt Rob. 14 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

15 Lesje managen van CvB-voorzitter Henk Pijlman Centralisatie bespaarde de Hanzehogeschool een miljoen Hoe manage je een grote organisatie? Bij het gastcollege van Henk Pijlman voor studenten Marketing Management, kom je een hoop te weten over de Hanzehogeschool. Maar hoe Pijlman de hogeschool leidt, nou nét niet. Met een bezweet hoofd stormt Henk Pijlman op 7 december om vijf minuten over half drie lokaal D232 van de Brugsmaborg binnen. Sorry jongens, in mijn agenda stond dat ik op Zernikeplein 11 moest zijn, maar D232 bleek daar een bezemkast te zijn. Pijlmans secretaresse is ziek. Dat er wat aan het time management van de hoogste baas van de Hanzehogeschool schort, blijkt aan het eind van het college als er geen tijd meer is om de casus over bezuinigingen in het kunstonderwijs te behandelen. Jammer, want het is geen fictieve casus. Het College van Bestuur moet 162 duizend euro bezuinigen op het kunstonderwijs en Pijlman had daar graag met de studenten van het Instituut voor Marketing Management over gediscussieerd. Centraal vs. decentraal De HG veranderde in 2004 van organisatiestructuur: vier faculteiten werden negentien schools, ieder met een eigen cultuur en een eigen specialisatie die past bij het werkveld. De HG ging van drie bestuurslagen naar twee: het College van Bestuur (CvB) en de schools. De stafdiensten werden gecentraliseerd en de HG bespaarde meer dan een miljoen. Een nadeel vindt Pijlman is dat het CvB daardoor gesprekken met negentien deans moet voeren. Dat trekt je als bestuurder naar binnen. Het gecentraliseerde HanzeConnect, de commerciële tak van de HG, is weer terug naar de schools omdat het HanzeConnect niet lukte om rendabel te werken. Koeweit van Europa is en er jaarlijks zo n vijftien miljoen gasopbrengsten in de schatkist verdwijnen, is de werkloosheid hoger en het inkomen lager dan in de rest van Nederland. Het Akkoord van Groningen is bedoeld om het Noorden te versterken. Gezond ouder worden moet de zorgkosten gaan drukken. De HG doet onderzoek naar gezonde leefstijl. Als jullie straks dertig zijn hebben jullie allemaal twee bejaarden op sleeptouw, laten het dan wel gezonde oudjes zijn. Koffieautomaten De omzet van de Hanzehogeschool is 220 miljoen euro per jaar. Daarvan gaat 85 procent naar salarissen. De rest zijn we kwijt aan gebouwen en voorzieningen. De HG verdient ook wel eens wat. Aan Europese aanbestedingen bijvoorbeeld. Zo leverden de nieuwe koffieautomaten vier ton aan besparingen op. Wie de koffie niet zo lekker vindt, heeft pech. In het studiejaar hield de HG tien miljoen euro over. Waarom baalt Henk Pijlman daarvan? Een hogeschool is geen bedrijf en we hadden fantastische dingen met dat geld kunnen doen. We anticipeerden op de onderwijsbezuinigingen van het kabinet. Maar die gingen vanwege de lange formatie niet door. De tien miljoen is deels naar de algemene reserves gegaan en deels naar het investeringfonds om incidentele knelpunten op te lossen. Zo gaat er vijf miljoen naar ICT. per week. Meer contacturen lijden tot meer binding en tot minder uitval. Een student reageert dat hij heel regelmatig minder dan twaalf uur les heeft. Hhhmmmmm, zie je Pijlman denken. Pijlman denkt dat het onderwijs erop vooruitgaat als hbo-docenten academisch geschoold zijn. Hij wil ook tien procent gepromoveerde docenten voor de klas. Vergeleken bij de rest van Europa scoort Nederland op dat punt heel laag. Om half vier begint het te rommelen in de zaal. Een paar studenten pakken hun biezen en andere beginnen hun tassen vol te proppen. Het gastcollege zit erop. Pijlman dacht dat hij nog een uurtje door kon. Maar nee, Pijlman heeft geen tijd meer om te vertellen hóe hij de hogeschool bestuurt. Ook komt er niets van een gedachtewisseling over de bezuinigingen in het Groningse kunstonderwijs. Wel vertelt hij op de valreep dat bij Autonoom en Vormgeving het meest wordt gesneden. Ook de Popacademie moet met minder geld rondkomen. De Dansacademie daarentegen krijgt acht procent meer te besteden. Loes Vader Doopceel Henk Pijlman Havo Lerarenopleiding Geschiedenis en Nederlands MOB: Geschiedenis en Fries Doctoraal Geschiedenis Leraar Wethouder Onderwijs, Sport en Cultuur In het tweede kabinet-kok kon Pijlman staatsecretaris worden, maar zijn vrouw wilde niet weg uit Groningen. Pijlman ruilde de politiek voor zijn baan als CvB-lid. Henk Pijlman heeft twee kinderen en een pleegdochter uit Rwanda. Energie & healthy aging De komende jaren focust de HG zich op twee speerpunten: energie en healthy aging. Dit hebben de HG, het UMCG, de RUG en de gemeente Groningen afgesproken in het Akkoord van Groningen. Ondanks dat Groningen het Kwaliteit: contacturen Hoe houd je de kwaliteit van het hbo in de peiling?, vraagt Pijlman. Contacturen, dames en heren. Meer contacturen. De regering wil er minimaal twaalf, wij willen achttien contacturen, maar we komen niet verder dan zestien uur Foto: Luuk Steemers [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 15

16 Jonge Democraten testen coffeeshops Hoe stoneder, hoe lekkerder de krukken zitten Zijn er zitplaatsen in de shop? Zo ja, hoe zitten de stoelen? Is er een ventilatiesysteem? Een aparte rookruimte? Is de shop alleen afhaal? Wat is biologische wiet? Ziet de shop er gezellig uit? Twee teams van Jonge Democraten testen alle shops binnen de Diepenring. Het oogt als een Australisch hostel. Ik vind het wel gezellig. Er hangt kunst aan de muur. Een zeven? Of een acht? Evelien de Ingen (geen blower) polst haar collega s over het cijfer voor de sfeer in coffeeshop Metamorphose in de Oude Boteringestraat. De muziek is wel lekker. Dr. Dre past hier wel. Jongens, wie telt de stoelen?, vraagt voorzitter van de Jonge Democraten Maya de Waal (geen blower). Twintig in het rookhok en tien erbuiten, er zouden wel kussentjes op mogen, antwoordt Leon Ploegstra (recreatief blower). De jonge honden van D66 pleiten voor legalisering en regulering van drugs. Ze willen af van het onduidelijk gedoogbeleid en zijn tegen de invoering van een wietpas, waarmee alleen leden van een coffeeshop softdrugs mogen kopen. Om de overheid een handje te helpen, testen de jongeren op 6 december of tien coffeeshops zich aan de wettelijke voorschriften houden. Leon en Jurjen Hoekstra (blowt wel eens) hebben een vragenlijst opgesteld met criteria over comfort, aanbod en klantvriendelijkheid, omgeving en regels. Ook kopen de JD in iedere shop een voorgedraaide joint die op een later tijdstip wordt getest. Carlo Schimmel (regelmatige blower) lustte er wel pap van. Lustte, benadrukt hij, de tijd dat hij heel regelmatig blowde is voorbij, maar Carlo kan op z n tijd een jointje nog steeds waarderen. Waarom kies je voor een bepaalde coffeeshop? Ik vind de sfeer het belangrijkste argument. En natuurlijk de kwaliteit van de drugs, maar die vind ik eigenlijk overal wel goed. De prijs is voor Carlo ook belangrijk. Bij de ene shop krijg je gewoon een betere deal dan bij de andere. Maar, eigenlijk is de beste shop de dichtstbijzijnde, grinnikt hij. Uit het schimmige sfeertje Robin werkt twaalf jaar in Metamorphose. Nee, ik ben niet de eigenaar. Maar die is wel enthousiast over dit initiatief. Coffeeshops komen vaak negatief in het nieuws. Een objectieve test zal ons weer wat uit het schimmige sfeertje halen. Wat ik een argument vind om voor een coffeeshop te kiezen? Ik wil me er als vrouw prettig voelen. En natuurlijk moet er lekkere koffie zijn. Om de productkennis en de klantvriendelijkheid van Metamorphose te checken, vraagt Evelien naar tips voor nieuwsgierigen die nog nooit geblowd hebben. Robin: Eet wat en neem één of twee trekjes. Rook buitenwiet of hasj, en laat het onder lampen geteelde zware Coffeeshop The Glory werk aan je voorbij gaan. Als na veel wikken en wegen Metamorphose met een zevenenhalf voor gezelligheid wordt verlaten, splitsen de jonge democraten zich op. Voorzitter Maya de Waal neemt haar groepje mee naar Reykjavik, boven café Storm aan de Spilsluizen. Soft secrets Buiten ruiken we in ieder geval niets, snuift Maya als ze de zware deur opent en de trap oploopt. Aan de bar zitten twee klanten. Zitten de krukken lekker, jongens?, vraagt Maya. Hoe stoneder je bent, hoe lekkerder ze zitten, grapt Vincent, de barman van de Reykjavic. Zijn jullie van de VVD?, vraagt hij. Ahhh van D66, ietsjes beter. Ondertussen vult Maya haar lijst in. Zestien krukken, rookhok zoals verplicht, ventilatie ook binnen ruik je niets. Openingstijden: van tot uur. Alles wordt keurig genoteerd. Als Vincent zijn betalende klanten heeft geholpen, neemt hij rustig de tijd om Maya s vragen te beantwoorden. Hij raadt haar als niet-blower een buitenwietje aan. Die is niet zo doorgeteeld en milder. Of een high stukje hasj. Wat is het verschil tussen high en stoned?, vraagt Maya. Ach meid, dat zijn termen, blijft Vincent het antwoord schuldig. Als Maya naar een folder over softdrugs vraagt, duikelt barvrouw Debby het blad Soft Secrets op. Neem maar mee, hoor. 16 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

17 Als je nog nooit hebt geblowd, zou ik zeggen: houden zo Biowiet versus chemische wiet Kerstbomen! Gezellig!, vindt Maya. Sybren Heida (geen blower) en Leon zijn het over één ding eens: Tien punten voor de stoelen. Dr Anders ziet er anders uit, als een grand café. Licht, ruimtelijk en modern. Een beetje kaal zelfs. Op tafel liggen het Dagblad van het Noorden en de Telegraaf. Er zijn twintig zitplaatsen en je hoeft je jointje niet in een aquarium te roken. Op iedere tafel staat een keurig schoon asbakje. Het ruikt er niet naar hasj of wiet. Er zit ook maar één gast, merkt Sybren op. Was Dr Anders niet gesloten wegens overlast? Klopt, zegt Rowan, de barvrouw. Schreeuwende negers hadden er hun woonkamer van gemaakt. Ze verjoegen de andere klanten. We richten ons nu op een wat netter publiek. Het muffe heeft plaatsgemaakt voor een fris en licht interieur. Een beetje het coffee-break-idee waar je een jointje kunt roken, maar ook kunt studeren. Rowan is de enige coffeeshopbardame die het verschil tussen bio-wiet en chemische wiet kan uitleggen: Chemische wiet is altijd binnen onder lampen gekweekt en krijgt chemische voeding die alle energie naar de toppen voert, waardoor je de planten snel kunt laten afbloeien. Die toppen bevatten superveel THC, het werkzame goedje in wiet. Buitenwiet is altijd biologisch. Als je nog nooit hebt geblowd, zou ik zeggen: houden zo. Maar als je per se wilt blowen, rook dan Thai wiet of Jamaica. Beide soorten zijn buiten gekweekt. Dr Anders verkoopt maar één soort wiet en één soort hasj in zakjes van 6 en 12 euro. Een beetje magertjes voor een coffeeshop. Rowan haalt haar schouders op: Heb ik nog geen klachten over gekregen. De sterkte ligt alleen aan de oogst en aan de leverancier. Verbieden is onzin Onderweg naar The Glory, de winnaar van de coffeeshoptrofee van drie jaar geleden, legt Leon uit waarom de Jonge Democraten vóór legalisering van drugs zijn. Niet alleen van soft-drugs. Verbieden is achterhaalde onzin. Kijk naar de drooglegging van Amerika in de jaren twintig. Daar werden alleen criminelen rijk van. Wij staan een nieuw drugsbeleid voor, waarbij drugs gedecriminaliseerd worden en tegelijkertijd gereguleerd. Daarbij is het beschermen van de volksgezondheid belangrijk. De overheid zal toezien op de kwaliteit. Ook kan er betere voorlichting komen over de gevolgen van drugs. De zorg voor verslaafden kan verbeterd worden als verkoop, bezit en gebruik niet meer strafbaar zijn. De veiligheid voor gebruikers, maar ook de rest van de samenleving, is daarbij gebaat. Een tweede voordeel van legalisatie en regulering van drugs heeft te maken met criminaliteit. De handhaving van het drugsverbod en de totale schade van drugscriminaliteit kost ons zeventien miljard per jaar. Criminelen verdienen veel aan de internationale drugshandel, waarmee ze andere criminele activiteiten financieren. Loes Vader En de winnaar is Dr Anders De doorslaggevende reden om Dr Anders uit te roepen tot beste coffeeshop van Groningen is toch de kwaliteit van de joint. De beste die er in Groningen te koop is, vindt Leon. De winnaar scoort hoog op alle onderdelen. De lichte, moderne inrichting, de loungemuziek en je kunt er zelfs studeren of een boek lezen. Het enige minpunt vinden de JD dat het assortiment zich beperkt tot één soort wiet en één soort hasj. Het strekt dan ook tot aanbeveling dat dit zo snel mogelijk wordt uitgebreid. Aanmoedigingsprijzen zijn er voor Café Dees. Veel ruimte, een gemoedelijke sfeer, een groot tv-scherm om live voetbal te kijken. De JD roemt de Metamorphose om de gemoedelijke sfeer. Spelletjes en vaste klanten. Ook de winnaar van de vorige test, The Glory, valt positief op door het uitgebreide assortiment, ook aan accessoires zoals waterpijpen. De Jonge Democraten willen in februari een debat organiseren over legalisering en regulering van softdrugs en de trofee aan Dr Anders uitreiken. Coffeeshop Metamorphose Foto's: Luuk Steemers [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 17

18 De Toets van de Toekomst Hoe je toetst, is bepalend voor je onderwijs Staatssecretaris Halbe Zijlstra vindt dat iedere hbo-opleiding gebruik moet gaan maken van landelijke toetsing van één of meer kernvakken. Het hbo ziet hier flinke, vooral financiële en bureaucratische, bezwaren in. Een commissie zal bekijken wat de beste oplossing is. Hoe wordt er op de HG over de toekomst van toetsing gedacht? Bureaucratisch, inefficiënt en heel erg duur. Zo typeerde collegevoorzitter Henk Pijlman het plan van het kabinet om centrale examens in te voeren in september. Stel je voor dat er centrale examens moeten komen voor alle opleidingen, vervolgde hij. Het kabinet steekt er geen geld in, dus moeten de hogescholen voor de kosten opdraaien. Bij de Pedagogische Academie hebben we zo n centraal examen al. Dat kost acht miljoen per jaar en dan heb je het maar over één opleiding. Ik kan me wel vinden in wat Pijlman zegt, zegt Jan Kamphorst van Stafbureau Onderwijszaken. Maar ik ben het niet helemaal eens met sommige van zijn bezwaren. Natuurlijk is acht miljoen erg veel, maar als er veertig hogescholen meedoen, dan vallen de kosten per hogeschool best mee. Dirk de Vries, docent Rekenen en voorzitter van de commissie die de landelijke rekentoets voor de PABO moet opstellen, weet als geen ander wat de moeilijkheden zijn van het invoeren van een landelijke toets. Toch ziet hij vooral veel voordelen, mits het goed wordt ingevoerd. Het is cruciaal voor het succes van landelijke toetsen dat de mensen uit het veld worden betrokken bij het proces. Bij de rekentoetsen die nu worden ontwikkeld voor de PABO is dat ook het geval. Alles onder begeleiding van wetenschappers, dat wel, maar het schrijfwerk wordt gedaan door mensen uit het veld, de rekendocenten. Vervolgens leggen we alles weer voor aan andere collega s die ook weer hun mening kunnen geven. Niet elke docent zal er natuurlijk bij betrokken zijn, maar het uiteindelijke resultaat is wel volledig gebaseerd op de deskundigheid van docenten. Volgens Kamphorst is dat zelfs cruciaal voor het slagen van landelijke toetsen. Je moet hbo-docenten niet gaan vertellen hoe ze moeten toetsen. Dan trap je op z n ziel. Je zou kunnen beginnen met een toets die landelijk wordt uitgezet, waaraan opleidingen hun eigen vragen kunnen toevoegen. Dat geeft ook mogelijkheden om te kijken of er veel verschil is tussen hoe studenten op het landelijke gedeelte scoren en hoe ze het doen op het zelfgemaakte gedeelte. De succesvolle eigen vragen zouden vervolgens kunnen worden toegevoegd aan de landelijke toetsbank. Zo kan het ook een dynamisch systeem zijn, in plaats van een situatie waarin je de opleidingen confronteert met vaststaande toetsen. Je moet hbo-docenten niet gaan vertellen hoe ze moeten toetsen Studenten massaal geslachtofferd De HBO-raad heeft er volgens De Vries bewust voor gekozen om de PABO-toetsen door eigen mensen te laten ontwikkelen, en niet door een externe partij als het CITO, maar dat is wel stukken omslachtiger en duurder. Toch is het de juiste keuze geweest, denkt hij. De Vries ervaringen met de oude CITO-toetsen deed hem beseffen dat je draagvlak onder docenten moet creëren. CITO raadpleegt natuurlijk ook docenten, maar het is wel een gesloten organisatie. Dat kan docenten het gevoel geven dat er zomaar een toets in hun schoot wordt geworpen, zonder dat inzicht wordt gegeven in de totstandkoming of argumentatie voor de toets. Als studenten een onvoldoende scoren, moeten ze naar het hoofdkantoor van CITO in Arnhem om inzicht te krijgen in hun antwoorden. De feedback op zo n toets is dus nagenoeg nul. Volgens De Vries is het maken van de toets in wezen het makkelijkste onderdeel van het proces. Het onderwijs moet ook flink worden aangepast, en de vraag voor ons is of dat in twee jaar realiseerbaar is. Wat zeker niet mag gebeuren is dat studenten straks in hun derde jaar massaal geslachtofferd worden omdat het onderwijs nog niet klaar is voor de landelijke toetsen. Het idee van de landelijke toetsen voor rekenen en taal zijn ook gerealiseerd om een niveauverhoging te realiseren, en ze moeten er voor zorgen dat niemand zich eraan kan onttrekken. Het succes van de toetsen hangt echter af van de kwaliteit van de docenten die de studenten het rekenen moeten aanleren. Op dit moment is het grootste probleem dat we de toetsen wel kunnen testen, maar dat er nog geen studenten zijn die het onderwijs al hebben genoten dat ze voorbereidt op deze toetsen. Dat de studenten tot nu toe laag scoren, is dus bepaald niet verbazingwekkend. Gedemotiveerde studenten Toch zal een situatie waarin veel opleidingen moeten gaan werken met landelijke toetsen kunnen leiden tot gedemotiveerde docenten. Hoe betrokken ze ook zijn bij de totstandkoming van de toetsen, ze verliezen toch een deel van hun autonomie. Als studenten een onvoldoende scoren, moeten ze naar het hoofdkantoor van CITO in Arnhem voor feedback De Vries is stellig: Docenten zullen eraan moeten wennen dat ze niet volledig autonoom meer zijn in wat ze doen. Onderwijs wordt niet meer bepaald door wat zij zelf zinvol vinden, die vrijheid hebben we allang niet meer. Voor De Vries kan het objectiever maken van toetsing niet snel ver genoeg gaan. Als er iets bepalend is voor je onderwijs, dan is het wel hoe je toetst. Goed lesgeven is iets heel anders dan goede toetsen maken. Ik ben een voorstander van het loskoppelen van het begeleiden en beoordelen van studenten. Ook om te voorkomen dat een examinator zijn eigen werk moet beoordelen: Ik heb zo mijn best gedaan met deze student, als ik hem nu een onvoldoende geef, heb ik zelf ook gefaald. Dat soort 18 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

19 Illustratie: Irene Wiersma mechanismen speelt soms een rol. Volgens Kamphorst is de huidige docent ook al lang gewend dat hij niet op eigen houtje kan opereren. Ook toetsen die door docenten worden opgesteld, moeten worden voorgelegd aan anderen en getoetst aan het competentieprofiel. De docent is al gebonden aan afspraken en regels. Heel veel opleidingen zouden er wel eens achter kunnen komen dat ze eigenlijk heel veel zaken hetzelfde doen, denkt Kamphorst. Dat zou wel eens een heel mooi bijeffect kunnen zijn van landelijke toetsen. Een ander voordeel van landelijke toetsing is dat het de gelegenheid biedt aan snelle studenten om vooruit te werken. Het maken van een toets hangt niet meer af van één docent die wel of geen tijd heeft. Je kunt via internet de toets eerder aanvragen als je er klaar voor denkt te zijn. Gebonden aan meerkeuze Beide heren lijken het roerend eens. Voer de landelijke toetsen stap voor stap in en betrek het werkveld zo veel mogelijk bij het proces, en dan kan het een succes worden. Kleven er dan, afgezien van de kosten en bureaucratie, geen bezwaren aan de landelijke toets? Toch wel, zegt De Vries na enig nadenken. Wat echt een nadeel zou kunnen zijn, is dat je toch wel gebonden bent aan meerkeuzevragen. Ik zie tenminste niet voor me hoe je een landelijke toets met open vragen goed kunt nakijken. Dat beperkt je wel in enige mate. Bepaalde vaardigheden en vooral het toepassen van kennis kun je in zo n systeem niet toetsen. Te veel nadruk op de landelijke toetsen zou ook een gevaar kunnen zijn wanneer het ten koste gaat van de rest van het onderwijs. Er zit een zeker risico in dat de focus verschuift naar de makkelijk toetsbare kennis. Volgens Kamphorst zou dat in het ergste geval kunnen leiden tot ontwrichting van het toetssysteem. Maar hij ziet het niet zo snel gebeuren. Er zijn talloze mogelijkheden om dit tegen te gaan. Stages, scripties, groepsopdrachten: het zal heus niet allemaal verdwijnen. Het invoeren van een landelijke toets zal moeten afhangen van de discipline en het type kennis. Harde en pure kennis komen eerder in aanmerking dan zachte en toegepaste kennis. Praktische vaardigheden komen ook niet in aanmerking, lijkt me. Ook voor de student is de landelijke toets niet alleen maar een voordeel. Het gevaar van een fixatie op de toets is dat de student zich alleen richt op het halen van de toets en vervolgens denkt er al te zijn, zegt De Vries. Dan bereik je dus niet de verhoging van het niveau die je toch ook wilt verwezenlijken. Het kan een prikkel weghalen, denkt Kamphorst. Het borgen van een minimumniveau is nu eenmaal makkelijker dan het stimuleren van doorgroei naar het niveau dat iedere student in zich heeft. Chris Wind [6] JANUARI WOENSDAG HANZEMAG 19

20 boek Jeffrey Eugenides Huwelijk DVD Incendies GAME Mario & Sonic FENOMENAAL! De roman waarvan men meer opsteekt dan van een jaar hoger onderwijs is geschreven (en onberispelijk vertaald). Huwelijk van de Amerikaan Jeffrey Eugenides (1960) beschrijft de levens van drie jongvolwassenen. Literatuurstudente Madeleine is verslingerd aan victoriaanse romans (vooral die van Jane Austen). Net als veel hoofdpersonen in dat soort klassiekers komt ze in aanraking met twee onmogelijke mannen. Leonard is een briljante, onblusbaar energieke bètastudent. Mitchell, ook al hyperintelligent, speurt in zijn studententijd naar het Hogere. Madeleine krijgt wat met Leonard, die lijdt aan manische depressiviteit. Een aandoening die erger wordt naarmate de patiënt intelligenter is, zo realiseert hij zich: Hoe scherper je brein was, hoe erger je je eraan sneed. Mitchell trekt, met de obsessie voor Madeleine in z n rugzak, naar Europa en India (daar werkt hij voor moeder Teresa en ontmoet volgers van de Bhagwan). Huwelijk is een kroniek van de jaren tachtig, een bron van wijsheden over mens, literatuur, godsdienst en wetenschap én het is een moderne versie van een victoriaanse roman met een eind dat Austen en haar tijdgenoten lieten liggen. BO Wel of niet geschikt voor de sombere wintermaanden, dit meesterwerk van Dennis Villeneuve? Als je op zoek bent naar een luchtig niemendalletje met een bak popcorn onder handbereik, kijk dan maar niet naar Incendies van regisseur Dennis Villeneuve, je zult wakker liggen van zijn bewerking van het toneelstuk van Wajdi Mouawad. Vind je een film goed als je er nog dagenlang over nadenkt en hem aanraadt aan iedereen in je omgeving, kijk dan zeker wel. Bereid je voor op een 130 minuten durende thriller met een naar de strot vliegend plot. Na de raadselachtige dood van hun moeder krijgt de tweeling Simon en Jeanne van haar notaris twee brieven. Ze moeten die gaan bezorgen bij hun doodgewaande vader en aan een voor hen volslagen onbekende broer. Hun zoektocht in het mysterieuze verleden van hun moeder Nawal Marwan (Lubna Azabal) brengt hen vanuit Canada naar het geboorteland van Nawal in het Midden-Oosten. In flashbacks ontvouwt zich haar adembenemende levensverhaal dat je van de cruciale openingsscene tot aan de bloedstollende ontknoping in de ban houdt. Niet voor niets werd deze film in 2010 genomineerd voor een Oscar voor de beste niet-engelstalige film. RT Voor de derde maal alweer gaat ieders favoriete pizzabakker met de snelste egel ter wereld naar de Olympische Spelen en veel is er niet veranderd sinds de Winterspelen van Een baggerlading aan minigames (meer dan dertig) wordt over de speler heen gekieperd, sommige erg leuk (Dream Event!), andere oersaai. En in de laatste categorie vallen er net iets te veel, mede doordat er qua bediening helemaal niets is veranderd sinds de eerste editie uit Geen balanceboard meer (wel aanwezig in de wintereditie van twee jaar geleden) en ook geen MotionPlus: alsof de WII nooit verder is ontwikkeld. En zo vallen te veel evenementen in de categorie wie het hardst schudt, wint, een euvel waar minigames eigenlijk al decennia aan lijden. Tegenvaller dus dat ook deze editie daar niet iets beters voor weet te verzinnen. Daarnaast zijn een groot deel van de evenementen vrijwel identiek aan evenementen uit de twee eerdere edities, een beetje lui van Nintendo. Maar helemaal afschrijven moet je deze game ook weer niet. Het ziet er allemaal wel gruwelijk mooi en origineel uit (wederom: Dream Event!), en vooral met een groepje vrienden heb je uren plezier met Mario & Sonic. CW RT humanitas 20 HANZEMAG WOENSDAG 18 JANUARI 2012 [6]

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.

Een van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad. Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!

Gevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet! Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je

Nadere informatie

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN

WAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.

Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren

Nadere informatie

KLEM. Katja en Udo in de schulden. Anne-Rose Hermer

KLEM. Katja en Udo in de schulden. Anne-Rose Hermer KLEM Katja en Udo in de schulden Anne-Rose Hermer Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen 1 Katja ontmoet Udo Katja is bijna negentien jaar. Ze woont nog bij haar ouders. Katja werkt in een warenhuis.

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Bibliotheek Mysterie

Bibliotheek Mysterie Bibliotheek Mysterie Eerste druk, 2014 2014 Nicole van Oudheusden isbn: 9789048432257 nur: 284 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +

JEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen + > vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,

Nadere informatie

Help, mijn papa en mama gaan scheiden!

Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Help, mijn papa en mama gaan scheiden! Joep ligt in bed. Hij houdt zijn handen tegen zijn oren. Beneden hoort hij harde boze stemmen. Papa en mama hebben ruzie. Papa en mama hebben vaak ruzie. Ze denken

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.

Nadere informatie

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.

Lekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten. Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar

Nadere informatie

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl

R O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Wat doen jongeren op internet?

Wat doen jongeren op internet? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren

Nadere informatie

Ze neemt nog een slok van haar rum-cola. Even lijkt het alsof de slok weer omhoogkomt.

Ze neemt nog een slok van haar rum-cola. Even lijkt het alsof de slok weer omhoogkomt. Manon De muziek dreunt in haar hoofd, haar maag, haar buik. Manon neemt nog een slok uit het glas dat voor haar staat. Wat was het ook alweer? O ja, rum-cola natuurlijk. Een bacootje noemen de jongens

Nadere informatie

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk?

Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Wat is verantwoordelijkheid en waarom is het belangrijk? Verantwoordelijkheid. Ja, ook heel belangrijk voor school!!! Het lijkt veel op zelfstandigheid, maar toch is het net iets anders. Verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

3 Pesten is geen lolletje

3 Pesten is geen lolletje Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf?

Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? Les 5 - Redding Vier feiten die je moet kennen om het Evangelie goed te begrijpen In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 Waarom was het noodzakelijk dat Jezus stierf? In

Nadere informatie

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.

We hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen. Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.

Nadere informatie

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009?

1. Hoeveel uur per week zaten jongeren op internet in 2009? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt de leeskaart: zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Wat doen jongeren op internet? Onder 13-

Nadere informatie

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst.

Wat mevrouw verteld zal ik in schuin gedrukte tekst zetten. Ik zal letterlijk weergeven wat mevrouw verteld. Mevrouw is van Turkse afkomst. Interview op zaterdag 16 mei, om 12.00 uur. Betreft een alleenstaande mevrouw met vier kinderen. Een zoontje van 5 jaar, een dochter van 7 jaar, een dochter van 9 jaar en een dochter van 12 jaar. Allen

Nadere informatie

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.

1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht. 1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.

Nadere informatie

Annie van Gansewinkel. Vast

Annie van Gansewinkel. Vast Annie van Gansewinkel Vast 4 Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen De groeten Je krijgt de groeten van je vader. Jim haalt zijn schouders op. Hij blijft tegen de bal schoppen. De bal knalt tegen

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

In de hal wacht de mentor van 2a haar op. Hij geeft Nederlands. Voor de pauze heeft ze twee uur les van hem. Samen lopen ze naar het lokaal van 2a toe

In de hal wacht de mentor van 2a haar op. Hij geeft Nederlands. Voor de pauze heeft ze twee uur les van hem. Samen lopen ze naar het lokaal van 2a toe Nieuw op school Elza vindt het spannend: ze gaat na de herfstvakantie naar een andere school. Ver weg van de havo waar ze eerst op zat. Daar kon ze niet meekomen. En daar werd ze geregeld mee gepest. Ze

Nadere informatie

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.

De twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost. Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen

1Help: faalangst! 1.1 Verkenningen 11 1Help: faalangst! Karel heeft moeite met leren. Dat zal wel faalangst zijn! zegt iemand. Een gemakkelijk excuus, want Karel is wel erg snel klaar met zijn huiswerk. Ellen, die ook moeite heeft met leren,

Nadere informatie

Lesbrief. Schuld Anne-Rose Hermer

Lesbrief. Schuld Anne-Rose Hermer Lesbrief Schuld Anne-Rose Hermer Doe meer met Thuisfront! Bij de boeken in de serie Thuisfront kunt u een gratis lesbrief downloaden van www.eenvoudigcommuniceren.nl. In deze lesbrief staan vragen, tips

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Thema Op het werk. Demet TV. Lesbrief 8. De eerste werkdag

Thema Op het werk. Demet TV. Lesbrief 8. De eerste werkdag Thema Op het werk. Demet TV Lesbrief 8. De eerste werkdag Deze les gaat over de eerste werkdag. gaat voor het eerst werken bij een snoepfabriek. Hij komt binnen en maakt kennis met de chef. De chef vertelt

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL

CHATTEN. verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL CHATTEN verborgen verdriet MARIAN HOEFNAGEL Stotteren Kom op, Roy. Het is allang tijd. De leraar informatica legt een hand op Roys schouder. Maar Roy kijkt niet op of om. Hij zit achter de fijnste computer

Nadere informatie

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd

Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen

Nadere informatie

Een spannend spel loopt verkeerd af

Een spannend spel loopt verkeerd af De strafzaak Een spannend spel loopt verkeerd af Algemene informatie over de rechtszaak in het simulatiespel Ben, Najib en Roos, drie vmbo leerlingen van 15 jaar, hebben de laatste lesuren vrij van school

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties

Nadere informatie

Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd.

Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. Grammaticaoefeningen 3 Wonen en vervoer Werkwoorden in een andere tijd Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. 1 Begrijp je deze informatie? ja / nee,

Nadere informatie

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong

Twee blauwe vinkjes. Door: Lenneke Sprong Twee blauwe vinkjes Door: Lenneke Sprong Nog steeds maar een vinkje. Buiten begon de zon te schijnen, waardoor er schaduwen op de lichtblauwe muur ontstonden. Waarom ontvangt hij niet mijn berichtje vroeg

Nadere informatie

Interview protocol (NL)

Interview protocol (NL) Interview protocol (NL) Protocol telefoongesprek slachtoffers Goedemorgen/middag, u spreekt met (naam) van de Universiteit van Tilburg. Wij zijn op dit moment bezig met een onderzoek naar straat- en contactverboden

Nadere informatie

Vertel de kinderen, of praat met hen over het verschil tussen film, tv kijken of naar het theater gaan.

Vertel de kinderen, of praat met hen over het verschil tussen film, tv kijken of naar het theater gaan. LESBRIEF Binnenkort gaan jullie met jullie groep naar de voorstelling Biggels en Tuiten Hieronder een aantal tips over hoe je de groep goed kan voorbereiden op de voorstelling. VOOR DE VOORSTELLING Vertel

Nadere informatie

Charles den Tex VERDWIJNING

Charles den Tex VERDWIJNING Charles den Tex VERDWIJNING 3 Klikketik-tik-tik Het is halftwaalf s ochtends. Marja vouwt een hemd. En kijkt om zich heen. Even staat ze op haar tenen. Zo kan ze over de kledingrekken kijken. Die rekken

Nadere informatie

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT

HANDIG ALS EEN HOND DREIGT l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n HANDIG ALS EEN HOND DREIGT OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER HONDEN DIE DREIGEN. JE KUNT

Nadere informatie

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS

ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS HET EURO RUN-SPEL www.nieuwe-eurobankbiljetten.eu ANNA EN ALEX NEMEN HET OP TEGEN DE VALSEMUNTERS - 2 - Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende

Nadere informatie

Niet eerlijk. Kyara Blaak

Niet eerlijk. Kyara Blaak Kyara Blaak Niet eerlijk Kyara Blaak Kyara Blaak 248media uitgeverij, Steenwijk Grafische realisatie: MDS Grafische Vormgeving Illustraties binnenwerk: Kyara Blaak Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Lelijke griet. Dino is nog steeds te verbaasd om iets normaals te zeggen. Het enige dat hij kan bedenken is: Heet je echt Belle?

Lelijke griet. Dino is nog steeds te verbaasd om iets normaals te zeggen. Het enige dat hij kan bedenken is: Heet je echt Belle? Rolstoeltaxi Dino, wil jij even helpen? Dino reageert niet. Hij is ingespannen bezig met zijn tekening. De opdracht is om het bovenaanzicht van de school te maken. En dat valt niet mee. Dino, vraagt de

Nadere informatie

Ze moet wel twee keer zo veel eten als Anne, en altijd weer die pillen vooraf.

Ze moet wel twee keer zo veel eten als Anne, en altijd weer die pillen vooraf. 1. Susan Susan ligt op een bed in haar tuinhuisje. De twee deuren van het huisje staan wijd open, zodat er frisse lucht naar binnen komt. Vanuit haar bed kan Susan precies tussen de struiken door de achterdeur

Nadere informatie

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk.

Micha kijkt Ruben aan. Hij trekt een gek gezicht. Micha houdt niet van puzzelen, want de puzzels die oma maakt, zijn altijd heel erg moeilijk. 1. Puzzelen Wie er het eerst is! Micha staat bij het schoolhek. Hij krijgt een harde klap op zijn schouder van Ruben, zijn grote broer. Oké. Micha is wel in voor een wedstrijdje. Hij begint meteen te rennen,

Nadere informatie

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher)

De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Roland Schimmelpfennig De vrouw van vroeger (Die Frau von früher) Vertaling Tom Kleijn Personen FRANK, midden veertig CLAUDIA, zijn vrouw ROMY VOGTLÄNDER ANDI, zoon van Frank en Claudia TINA, Andi's vriendin

Nadere informatie

Max van Olden DE JUISTE MAN. in makkelijke taal

Max van Olden DE JUISTE MAN. in makkelijke taal Max van Olden DE JUISTE MAN in makkelijke taal 3 Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen DEEL 1 1996 Vrijdagvond, zeven uur. De cursus van vandaag is afgelopen. Oscar doet zijn schrijfblok dicht. Hij

Nadere informatie

Iris marrink Klas 3A.

Iris marrink Klas 3A. Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15

Nadere informatie

HET WERK VAN DE OFFICIER VAN JUSTITIE

HET WERK VAN DE OFFICIER VAN JUSTITIE HET WERK VAN DE OFFICIER VAN JUSTITIE Opsporen en vervolgen Wie doet dat eigenlijk? De ene moord is nog niet gepleegd of je ziet alweer de volgende ontvoering. Politieseries en misdaadfilms zijn populair

Nadere informatie

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar

Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is:

Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Dit boekje is van... Mijn naam is: Mijn gezinsvoogd heet: Het telefoonnummer van de gezinsvoogd is: Mijn gezinsvoogd werkt bij de William Schrikker Jeugdbescherming. Wat een toestand, zeg! Wat gebeurt

Nadere informatie

Een tool om jongeren en jong volwassen die een strafbaar feit hebben gepleegd te laten nadenken over hun desistance proces.

Een tool om jongeren en jong volwassen die een strafbaar feit hebben gepleegd te laten nadenken over hun desistance proces. Klaar mee?! Een tool om jongeren en jong volwassen die een strafbaar feit hebben gepleegd te laten nadenken over hun desistance proces. Achtergrond van de tool Jongeren die willen stoppen met het plegen

Nadere informatie

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5

Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich

Nadere informatie

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua

Spreekbeurt Dag. Oglaya Doua Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.

Weer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis. Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt

Nadere informatie

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan

Verslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms

Nadere informatie

Reclasseringsmedewerkers aan het woord over 2014 Jaarverslag in het kort Reclassering Nederland

Reclasseringsmedewerkers aan het woord over 2014 Jaarverslag in het kort Reclassering Nederland Reclasseringsmedewerkers aan het woord over 2014 Jaarverslag in het kort Reclassering Nederland Reclasseringsmedewerkers aan het woord over 2014 Jaarverslag in het kort Reclassering Nederland 2 3 Inhoud

Nadere informatie

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf.

Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Les 1 Werk en inkomen (1) Monica is jarig. Iemand vertelt over haar sollicitatiegesprek. Monica en Arend praten over opleiding, werken en een eigen bedrijf. Evert en Monica -2 Rijbewijs Monica is jarig.

Nadere informatie

Dag! kennismaken. Ik ben Eric.

Dag! kennismaken. Ik ben Eric. Vocabulaire Oefening 1 Woordweb Dag! Waar kom je vandaan? groeten Goedemorgen! de ontmoeting Hoe heet je? kennismaken Hoi! mensen Hallo! Ik ben Eric. nieuw Ik kom uit Engeland. Hallo, ik ben Mila. Ik ben

Nadere informatie

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten

Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten www.edusom.nl Opstartlessen Les 3. Familie, vrienden en buurtgenoten Wat leert u in deze les? Een gesprek voeren over familie, vrienden en buurtgenoten. Antwoord geven op vragen. Veel succes! Deze les

Nadere informatie

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door

Ik ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut

Geweld in huis raakt kinderen. Informatie en advies voor ouders. huiselijkgeweldwb.nl 0900 126 26 26. 5 cent per minuut Geweld in huis raakt kinderen Informatie en advies voor ouders Grafisch ontwerp: Ontwerpstudio 2 MAAL EE Bij huiselijk geweld tussen (ex-)partners worden kinderen vaak over het hoofd gezien. Toch hebben

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde

Voorwoord. 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Voorwoord 15 miljoen mensen Op dat hele kleine stukje aarde Die moeten niet t keurslijf in Die laat je in hun waarde Fluitsma & Van Tijn, 2007 Het zijn er inmiddels 16 miljoen en het zullen er ook nog

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Sylvia Vanden Heede De kooi

Sylvia Vanden Heede De kooi DE KOOI Met dank aan Michaël Vanden Heede, Frederiek Le Comte en Alain Remue om na te lezen en advies te geven Sylvia Vanden Heede De kooi 2013 Sylvia Vanden Heede & Uitgeverij Vrijdag Jodenstraat 16,

Nadere informatie

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?"

Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer. Introductiefase: 2. Vraag: Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent? Les 1 Voorspellen Leestekst: De nieuwe computer "Welkom:..." Introductiefase: 1. "We gaan vandaag proberen te voorspellen." 2. Vraag: "Kan iemand mij vertellen wat voorspellen betekent?" 3. Discussie:...

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

Vragenlijst Depressie

Vragenlijst Depressie Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Anna en Alex nemen het op tegen de valsemunters

Anna en Alex nemen het op tegen de valsemunters Anna en Alex nemen het op tegen de valsemunters Anna en Alex zijn klasgenoten en heel goede vrienden. Ze komen altijd in de meest angstaanjagende situaties terecht en samen hebben ze al heel wat spannende

Nadere informatie

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31

OOGGETUIGE. Johannes 20:30-31 1 januari OOGGETUIGE Johannes 20:30-31 Een nieuw jaar ligt voor ons. Wat er gaat komen, weten we niet. Al heb je waarschijnlijk mooie plannen gemaakt. Misschien heb je goede voornemens. Om elke dag uit

Nadere informatie

U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.

U leert in deze les toestemming vragen. Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een

Nadere informatie

Don zit naast Jamiro. Ze zit omgekeerd in haar stoel en kijkt door de achterruit.

Don zit naast Jamiro. Ze zit omgekeerd in haar stoel en kijkt door de achterruit. Botsing Jamiro kijkt door de ruit van de auto. Hij zit achter het stuur, maar hij let niet goed op de weg. Jamiro heeft geen rijbewijs. Hij heeft de auto gestolen. Samen met Don. Don zit naast Jamiro.

Nadere informatie

Vragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden

Vragen gesteld in het evaluatieformulier + Antwoorden Verslag Studenten Evaluatie Videoproject Door Tonny Mulder, a.b.mulder@uva.nl, 26 sept 213 De studenten van de opleidingen Biologie, Biomedische Wetenschappen en Psychobiologie krijgen in het 1 ste jaar

Nadere informatie

is een held Fred Diks tekeningen ivan & ilia

is een held Fred Diks tekeningen ivan & ilia is een held Fred Diks tekeningen ivan & ilia Voor Miranda, Ydwine en Alle 2018 Voetbal Nur 282/GGP051701 Uitgeverij Kluitman Alkmaar B.V. Tekst: Fred Diks Illustraties: ivan & ilia Omslagontwerp: Design

Nadere informatie

Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus

Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus Seksueel misbruik Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus isbn: 978-90-484-1685-1 nur: 248 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie