ndersteboven 1-10 Werkloosheid: kerende kansen Biddag voor Gewas en Arbeid 10 maart 2010 Zondag van de Arbeid 2 mei

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ndersteboven 1-10 Werkloosheid: kerende kansen Biddag voor Gewas en Arbeid 10 maart 2010 Zondag van de Arbeid 2 mei 2010 3-07"

Transcriptie

1 3-07 ndersteboven Een uitgave van Arbeidspastoraat DISK Werkloosheid: kerende kansen Biddag voor Gewas en Arbeid 10 maart 2010 Zondag van de Arbeid 2 mei 2010 Dankdag voor Gewas en Arbeid 3 november 2010

2 3-07 Inhoud Aanbeveling De actuele situatie Ervaringsverhaal: De ploeterende ondernemer Ervaringsverhaal: Niet zo gauw in paniek Verhalen over verlies van werk Suggesties voor gesprekken over werk en werkloosheid Ervaringsverhaal: De telefoon gaat niet meer Ervaringsverhaal: Een jaarcontract is nu het hoogst haalbare Geloof en werkloosheid Hoe werkloosheid te bestrijden? Ervaringsverhaal: 15 oktober 2009 Hoe met werkloosheid om te gaan in de kerk? Werkloosheid: wat hebben kerken te bieden? Ervaringsverhaal: Relaas van een moeder Jeugdwerkloosheid In gesprek met jongeren over werkloosheid Biddag voor gewas en arbeid 10 maart dagentijd: Het kan! Sta op voor een betere wereld Vastentijd: We hebben maar weinig Zondag van de arbeid 2 mei 2010 Dankdag voor gewas en arbeid 3 november 2010 Suggesties voor een thematische viering Suggesties voor een viering met jongeren Literatuur en websites DISK Recensie: De Balans van Bovenberg DISK Actuele activiteiten Colofon Meditatief: Ik ben werkloos Redactioneel Jaarlijks maakt Landelijk bureau DISK gespreks- en werkmateriaal voor de viering van de biddag voor gewas en arbeid, de zondag van de arbeid en de dankdag voor gewas en arbeid. Evenals vorige jaren verschijnt het materiaal voor 2010 als eerste nummer van het tijdschrift Ondersteboven. Het thema van dit jaar is Werkloosheid: kerende kansen Naast liturgische suggesties voor vieringen bevat het nummer een ruim aanbod van artikelen, die uitnodigen om zich in het thema te verdiepen en met elkaar in gesprek te gaan. 2

3 AANBEVELING In 2009 verdiepte de economische recessie zich. Talloze mensen verloren hun baan. Het werd voelbaar hoezeer de sociale zekerheid de afgelopen decennia is uitgekleed. Werklozen merkten dat de WW een supersnelle glijbaan naar de bijstand is geworden. Wij maakten er met ons boek en tentoonstelling Onzeker Bestaan gewag van dat er werkende armen en arbeidsrelaties zijn die niet voldoen aan elementaire arbeidsnormen. Van de mensen die betaald werken, verdienen verreweg de meesten hun brood met heel gewoon werk: billen afvegen, riolen graven, straten maken, voor de klas staan, huizen bouwen, post bestellen, bussen rijden, schoonmaken. Er zijn gelukkig nog altijd heel veel mensen die dat doen en vaak ook met veel gevoel voor verantwoordelijkheid en een groot hart. Maar voor de huidige bestuurders lijken zij niet te bestaan. Ze tellen eigenlijk niet mee, omdat ze niet mee konden of wilden doen in de immer opgaande kenniseconomie. Erg veel mensen lijken niet dus meer mee te tellen, alsof er geen harde werkers aan de onderkant van de arbeidsmarkt meer zijn. De crisis zal voor nog meer mensen werkloosheid betekenen. Daarom is het goed dat Arbeidspastoraat DISK aandacht besteedt aan die groep is het Europese jaar tegen armoede en uitsluiting. Er is veel, heel veel aanleiding om met vereende krachten van kerken, humanisten, vakbeweging en anderen gezamenlijk de strijd tegen armoede en uitsluiting te voeren. Ik kom u daar graag bij tegen en beveel dit werkboekje van harte bij u aan! Agnes Jongerius, voorzitter vakcentrale Federatie Nederlandse Vakbeweging 1

4 WERKLOOSHEID: KERENDE KANSEN Actuele situatie De kredietcrisis die in het najaar van 2008 ook in Nederland voelbaar werd, heeft in 2009 de trekken aangenomen van een regelrechte en wereldwijde economische crisis. Ten gevolge van deze crisis is in Nederland de werkloosheid het afgelopen jaar snel gegroeid van vier procent in het begin van het jaar tot ruim vijf procent aan het eind van het jaar. Wat is de situatie, wat zijn kwetsbare groepen, welke maatregelen zijn er genomen? En is er al sprake van zoiets als een omslag naar een meer solidaire en duurzame economie, waarover bij het uitbreken van de kredietcrisis zo verwachtingsvol gesproken werd? Trinus Hoekstra Voor 2010 loopt de raming van de stijging van de werkloosheid uiteen van zes tot acht procent. Volgens de officiële definitie bestaat de werkloze beroepsbevolking uit alle personen van 15 tot en met 64 jaar zonder werk (of met werk voor minder dan 12 uur per week), die actief op zoek zijn naar betaald werk voor 12 uur of meer per week en daarvoor beschikbaar zijn. In Europa behoort Nederland met een werkloosheidspercentage van ruim vijf procent tot de landen van Europa waar de werkloosheid het laagst is. Volgens Europees onderzoek is het vertrouwen onder Nederlanders in kansen op werk in de nabije toekomst ook vrij hoog. De werkloosheid is veruit het hoogst in Spanje met een percentage van ruim 18 procent. Daar is het optimisme over de arbeidsmarkt dan ook een stuk gematigder. In Nederland zijn de regio s Limburg, Brabant en Zeeland het eerst en het hardst getroffen. Aan het eind van 2009 werden vooral Noorden Zuid-Holland getroffen. De verschillen tussen de regio s lijken voornamelijk verklaard te worden uit de samenstelling van het bedrijfsleven in de verschillende delen van het land. De internationaal georiënteerde industriële clusters in Zeeland en Brabant zijn erg gevoelig voor conjunctuurbewegingen. In Zeeland gaat het om de chemische industrie, terwijl in Brabant de metaalsector harde klappen krijgt. Ook Limburg kent veel chemische industrie, maar compenseerde de neergang aanvankelijk deels door de aanwezigheid van duurzame bedrijven. De provincies in het westen kenmerken zich juist door veel dienstverlenende bedrijven. Die zijn minder gevoelig voor economische schommelingen, en worden in een recessie pas later getroffen. Omdat het aantal banen fors daalt en de beroepsbevolking stabiel blijft, stijgt de werkloosheid relatief snel. Voor 2010 loopt de raming van de stijging van de werkloosheid uiteen van zes tot acht procent. In 2011 zal de werkloosheid naar verwachting nog licht stijgen en pas weer dalen in

5 Voor mensen met een goede uitgangspositie op de arbeidsmarkt is de huidige werkloosheid een uitdaging. Uitdaging en onzekerheid Voor mensen met een goede uitgangspositie op de arbeidsmarkt is de huidige werkloosheid een uitdaging, in de zin van een kans op verandering en een kans op het vinden van werk dat eigenlijk beter bij hen past. Dat is misschien ook wel een groot verschil met voorgaande perioden van werkloosheid, het bewuste initiatief dat mensen nemen om de bedreiging in hun voordeel te doen verkeren. In het eerste half jaar van 2009 waagden ruim mensen de stap als zelfstandig ondernemer, zo n 2700 meer dan in het laatste half jaar van Het aantal zelfstandige starters in de bouw nam af met 39 procent, maar de zorg liet een toename zien van 63 procent. De cultuurbranche volgde met 27 procent en de kappers- en schoonheidsbranche met zes procent. Naast deze overstap naar zelfstandigheid zijn er ook mensen die zich via mobiliteitscentra laten omscholen naar andere sectoren. Het totale aantal daarvan wordt voor 2009 geschat op Voor anderen betekent de huidige economische crisis onzekerheid. Velen maken zich zorgen over hun baan en over de mogelijke gevolgen van het verlies van hun baan, voor hen zelf en voor hun gezin. Verlies van werk betekent in de eerste plaats verlies aan inkomen. Werknemers die in geval van werkloosheid de overgang maken naar een uitkeringssituatie, leveren gemiddeld 15 procent aan koopkracht in. Het kadaster brengt de toename van het aantal gedwongen huizenverkopen in verband met de gestegen werkloosheid. Met een gemiddeld percentage van 24 procent drukken de woonlasten van een koopwoning fors op het budget van Nederlandse huishoudens. Als mensen werkloos worden, kunnen ze deze lasten veelal niet meer opbrengen en moeten ze hun huis verkopen. Het Waarborgfonds Eigen Woningen, dat gaat over de nationale hypotheekgarantie, bevestigt deze waarneming in termen van het topje van de ijsberg. Het aantal woningexecuties voor huizen die vallen onder de nationale hypotheekgarantie verdubbelde in Lag dat cijfer voorheen op ruim 800, voor 2009 moet rekening gehouden worden met 1600 onvrijwillige verkopen. Voor 2010 komt dat waarschijnlijk op Naast verlies aan inkomen betekent het 3

6 verlies van een baan, verlies aan zin, verlies van sociale contacten en verlies van statusbesef, want verlies van de plek en de rol die we dankzij ons werk innemen in de maatschappij. We zijn vaak veel meer dan we het beseffen het werk dat we doen. Verlies van een baan kan daarom gemakkelijk samengaan met een verlies van identiteitsbesef, zeker wanneer de periode van werkloosheid lang duurt. Kwetsbare groepen Ook al krijgen velen in een tijd van economische crisis met onzekerheid te maken, er is een aantal groepen te noemen dat zich duidelijk in een meer kwetsbare positie bevindt dan anderen. Mensen met tijdelijke contracten en losse werkverbanden, zoals uitzendkrachten en zelfstandigen zonder personeel (zzp ers), vormen een zeer kwetsbare groep. In veel bedrijven was de zogenaamde flexibele schil in 2008 bijna net zo groot als de vaste kern van medewerkers. Zo is bijvoorbeeld 40 procent van de medewerkers in de bouw zzp er. In die sector gaat het nu bar slecht. Maar ook zelfstandigen als journalisten, kappers, vertalers, coaches en (schijn)zelfstandige postbezorgers worden getroffen door de crisis. Deze zzp ers verdienen over het algemeen niet genoeg om een goede buffer op te bouwen. Uit onderzoek blijkt dat de financiële buffer van zelfstandigen gemiddeld acht maanden is. Iets minder dan de helft heeft maar genoeg geld om het een half jaar uit te zingen. Zzp ers kunnen niet terugvallen op WW, VUT, prepensioen of een ontslagregeling. Mensen met tijdelijke contracten en losse werkverbanden, zoals uitzendkrachten en zelfstandigen zonder personeel, vormen een zeer kwetsbare groep. Medio 2009 bleek uit een enquête van FNV Bondgenoten dat de crisis ook onder uitzendkrachten keihard toeslaat. Bijna een derde van de ondervraagden had geen werk meer en vooral de situatie van jongeren in het uitzendwerk wordt dramatisch genoemd. Van de werkloze uitzendkrachten onder de 45 jaar heeft de helft geen of maximaal drie maanden WW. Voor deze relatief jonge werknemers bestaat geen vangnet. In de cijfers van uitkeringsinstantie UWV en de bijstand komen ze niet terug, omdat velen geen recht hebben op een uitkering. Ze zijn onzichtbaar en blijven daardoor buiten scholingsprojecten die hen aan ander werk kunnen helpen. Daarnaast is er in het flexwerk sprake van verdringing. Mensen met tijdelijke contracten en vaste aanstellingen die hun baan verliezen, melden zich nu ook voor uitzendwerk. Het gaat in dit flexwerk onder meer om werk als schoonmaker, supermarktmedewerker en taxichauffeur. Naast het uitzendwerk voor laagopgeleid personeel kwam overigens in 2009 ook het uitzendwerk van specialistisch en hoogopgeleid personeel onder druk te staan. Volgens de FNV staat de positie van mensen met een arbeidshandicap ook zwaar onder druk. In goede tijden kwamen zij al moeilijk aan het werk. Dat wordt nu door de crisis helemaal moeilijk. Ondernemers in problemen In de eerste zes maanden van 2009 waren er ten gevolge van de recessie al bijna evenveel bedrijfsfaillissementen uitgesproken als in 4

7 In de bouw is 40 procent van de medewerkers zzp er. In die sector gaat het nu bar slecht. 5

8 heel 2008, De vrees bestaat dat dit over heel 2009 zal oplopen tot rond de Bij het gemeentelijke loket van de sociale dienst staan ook steeds vaker ondernemers op de stoep voor een beroep op de Regeling Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz). Hiermee kunnen gevestigde ondernemers een lening van maximaal euro afsluiten en een uitkering krijgen. Het aantal aanvragen is bij een aantal grote gemeenten medio 2009 al met zo n 30 tot 50 procent gestegen ten opzichte van Het toegenomen aantal komt deels voort uit de weigering van banken om leningen te verstrekken. Over de lening betalen ondernemers rente en zij moeten het bedrag in tien jaar terug betalen. Gemeenten willen met de Bbz voorkomen dat ondernemers en hun personeel op straat komen te staan en aankloppen voor een uitkering. Maatregelen De maatregelen die de overheid neemt in verband met de bestrijding van de huidige werkloosheid worden in belangrijke mate overschaduwd door een toekomstig probleem, namelijk de krapte op de arbeidsmarkt die men vanwege de vergrijzing op termijn verwacht. Ondanks een hoge werkloosheid van mogelijk acht procent in 2010 moeten mensen volgens de Raad voor Werk en Inkomen (RWI) aan het werk blijven om het personeelstekort aan te vullen dat door de vergrijzing ontstaat. 2010, het jaar waarin men de top van de werkloosheid verwacht is ook het jaar waarin de eerste babyboomers met pensioen gaan. Als mensen die nu werkloos raken ervoor kiezen om vervroegd uit te treden of zich onvoldoende te scholen, raken zij definitief verloren. De beroepsbevolking krimpt dan al met 3,75 procent. De recessie zal momenteel volgens de RWI voor zwakkere groepen als laagopgeleiden, arbeidsgehandicapten, schoolverlaters, allochtonen en ouderen aanleiding kunnen zijn om te stoppen met werken, geen baan te zoeken of onder hun niveau aan de slag te gaan. Daarin schuilt een groot gevaar, omdat deze mensen op de middellange termijn weer nodig zijn. Als mensen die nu werkloos raken ervoor kiezen om vervroegd uit te treden of zich onvoldoende te scholen, raken zij definitief verloren. Dat verlies kan de economie volgens de RWI niet aan wegens de hoge vergrijzingskosten, en door de grote vraag naar personeel in de zorg. Het kabinet is de grootschalige werkloosheid te lijf gegaan met werktijdverkorting, mobiliteitscentra, banenpools, scholingsbonussen, ervaringscertificaten voor laagopgeleiden en bemoeizorg voor jongeren. Werkgevers die elders met ontslag bedreigde werknemers aannemen krijgen een scholingsbonus van maximaal 2500 euro per werknemer. Voorwaarde is wel dat zijzelf of de opleidingsfondsen waarbij ze zijn aangesloten een zelfde bedrag investeren in hun nieuwe aanwinst. Ook is er meer geld beschikbaar gekomen om laagopgeleiden hun werkervaring op papier te laten zetten. Daarnaast kende het kabinet tijdelijk werkgevers een no-riskpolis toe, als ze 55-plussers of langdurig werklozen aannemen. Zij draaien dan niet op voor de kosten als de nieuwe werknemer ziek wordt. Extra geld is ook geïnvesteerd in leerwerkloketten, die werklozen helpen aan een goede plek voor werk of studie. Fors is er ook geïnvesteerd in 6

9 De positie van mensen met een arbeidshandicap is zwaar onder druk komen te staan. de deeltijd WW, waarmee werkgevers voor een deel van de tijd mensen met een uitkering naar huis kunnen sturen als door een teruglopende vraag de productie tijdelijk moet afnemen. Medio 2009 bleek de regeling al meer ontslagen te voorkomen dan was verwacht en werd deze dan ook verlengd. Door de financiële en economische malaise nemen belastinginkomsten af, terwijl de uitgaven aan onder meer uitkeringen, crisismaatregelen en rente op de staatsschuld flink toenemen. Het kabinet gaat de AOW-leeftijd verhogen tot 67 jaar, omdat dit een aanzienlijke bijdrage van 0,7 procent bruto binnenlands product (bbp) levert aan de houdbaarheid van de overheidsfinanciën en aanvullende pensioenen, de verhoging van de arbeidsparticipatie en de verlaging van de collectieve uitgaven. Bovendien zorgen de financiële problemen bij de pensioenfondsen ervoor dat de economie een dubbele tik krijgt. Consumenten zien hun vertrouwen in de economie verder dalen vanwege de malaise bij de pensioenfondsen en gaan sparen in plaats van besteden. De binnenlandse vraag zal daardoor in 2010 volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) afnemen met 3,4 procent. Het tekort op de Nederlandse begroting zal daardoor snel toenemen, tot 7 procent van het bbp in De enige manier om die onbalans op de langere termijn aan te pakken, ligt volgens de OESO in een hervorming van het pensioenstelsel. Een belangrijk bezwaar tegen de verhoging van de AOW-leeftijd is dat oudere werklozen weinig kansen hebben op de Nederlandse arbeidsmarkt. De arbeidsmarkt voor 50-plussers die hun baan kwijt zijn geraakt zit vrijwel op slot. Een remmende factor voor deze groep om een nieuwe baan aan te nemen is ook dat ze dan hun vaak hogere WW-uitkering verliezen. Een ander probleem is dat 50-plussers vanwege hun leeftijd en ervaring 7

10 vaak te duur zijn. Deze problemen lijken alleen maar toe te nemen met de verhoging van de AOW-leeftijd naar 67 jaar. Werkloosheid en duurzaamheid Toen in het najaar van 2008 de gevolgen van de kredietcrisis ook voelbaar werden in Nederland, werd er behalve over de noodzaak van te werken aan het herstel van een solide financiële basis van het economisch systeem ook gesproken over de noodzaak van het richten van de productie en consumptie op duurzaamheid. De kredietcrisis werd door velen, ook in kringen van het huidige kabinet, Een belangrijk bezwaar tegen de verhoging van de AOW-leeftijd is dat oudere werklozen weinig kansen hebben op de Nederlandse arbeidsmarkt. in samenhang gezien met een voedsel-, grondstoffen- en klimaatcrisis en werd aangeduid als een kans om te komen tot een meer solidaire en duurzame economie. Een economische orde dus waarin van meet af aan oog is voor de draagkracht van samenleving en ecosysteem. Van die noodzaak tot verduurzaming lijkt echter in de maatregelen van het kabinet weinig terug te keren. Vergrijzing en verhoging van de arbeidsparticipatie lijken wat dat betreft meer urgente thema s. In het vroege voorjaar van 2009 herinnerden de FNV en de Stichting Natuur en Milieu het kabinet aan deze noodzaak tot verduurzaming. Onder de titel Green New Deal presenteerden ze een duurzaam investeringsplan voor Nederland. Niet alleen het Rijk, ook andere overheden en instanties zouden moeten bijdragen aan het plan. In het plan hielden de organisaties een pleidooi voor onder andere verlaging van het btw-tarief voor milieuvriendelijke producten, voor stimuleringsregelingen voor investeringen in het energiezuinig maken van huizen en gebouwen, in het openbaar vervoer, elektrische auto s en windenergie. Investeringen die banen op zouden leveren. Het duurzame investeringsplan werd echter door het Centraal Planbureau (CPB) scherp bekritiseerd. De investeringen uit het plan komen volgens het CPB het milieu wel ten goede, maar de economie is er niet mee geholpen. Om verslechtering van de economie te stoppen, komen de plannen volgens het CPB te laat. Perspectief voor duurzame bedrijven Gerard Keijzers, hoogleraar duurzaam ondernemen aan Universiteit Nyenrode, bestrijdt deze kritiek. Volgens Keijzers leveren deze investeringen niet alleen een bijdrage aan de klimaat- en energiedoelen van het kabinet, maar hebben ze op termijn wel degelijk een mooie spin-off naar de economie en de werkgelegenheid. Investeringen in het isoleren van woningen kunnen volgens Keijzers zelfs al op korte termijn positieve werkgelegenheidseffecten hebben. Het is volgens hem kortzichtig om dit plan zo snel terzijde te schuiven. Overigens heeft minister Van der Hoeven in maart 2009 wel de Regeling Garantie ondernemingsfinanciering ingesteld. Als een bedrijf geleend geld niet kan terugbetalen, zorgt de overheid ervoor dat de bank de helft van het geld terugkrijgt. De overheid staat garant voor 1,5 miljard euro, met een limiet van 50 miljoen euro per onderneming. In het bijzonder riep de minister banken op om krediet te verlenen aan bedrijven die zijn gespecialiseerd in duurzame energie. 8

11 Navrant is dat energiebedrijf Econcern, wereldwijd actief in ontwikkeling van alternatieve energiebronnen en het juweel van de duurzame economie in Nederland, in 2009 failliet ging. Al met al heeft het bedrijf, na jaren van onstuimige groei, in 2008 verlies geleden en is de omzet achtergebleven bij de eisen van de financiers. In maart ontsloeg het bedrijf al 200 medewerkers, in mei stonden (wereldwijd) nog eens 1250 banen op de tocht. Een voorbeeld van een duurzaam bedrijf dat het wel redt in crisistijd is Maiken Systems, een producent van dimverlichting. Sinds de beurskoersen kelderden, steeg de omzet van het bedrijf met 200 procent. De dimbare straatverlichting die het bedrijf produceert is in trek bij veel gemeenten, provincies en de rijksoverheid: het scheelt op korte termijn een flinke duit en draagt daarnaast bij aan duurzame doelen. Als 30 procent van de openbare verlichting vervangen wordt door dimsystemen scheelt dat 9,3 miljoen euro per jaar. Daarnaast levert het alleen al manuren werk op om de systemen te installeren. Het bedrijf heeft overigens wel last gehad van de kredietcrisis. Sinds de crisis inzette zijn de banken alles behalve scheutig met het geven van kredieten. Dat komt ook doordat het bedrijf nog jong is. Geldschieters zien graag een stevig financieel verleden. De crisis verergerde die situatie. Driekwart van het geld dat in het bedrijf zit, komt dan ook uit eigen zak. Deze ene ondernemer redde het op eigen kracht. Een veelvoud daarvan zou het misschien redden, wanneer er toch zoiets als een Green New Deal gerealiseerd zou worden. Natuurlijk moet het daarbij gaan om bedrijfseconomisch gezonde bedrijven die banen opleveren. Als we een gezond bedrijfseconomisch perspectief kunnen verbinden met oog voor de kwaliteit van de samenleving en het ecosysteem, dan tonen we als samenleving aan Investeringen in het isoleren van woningen kunnen zelfs al op korte termijn positieve werkgelegenheidseffecten hebben. iets geleerd te hebben van een kredietcrisis die voortkwam uit het najagen van financieeleconomisch rendement op de korte termijn. TRINUS HOEKSTRA IS MEDEDIRECTEUR VAN LANDE- LIJK BUREAU DISK EN PROJECTMANAGER BINNEN- LANDS DIACONAAT BIJ DE PROTESTANTSE KERK IN NEDERLAND. Gespreksvragen Hoe kijkt u zelf aan tegen de ontwikkeling van de werkloosheid? Wat is uw eigen situatie, van uw familie, vrienden en bekenden? Hoe beoordeelt u uw eigen kansen op de korte en langere termijn? 9

12 WERKLOOSHEID: KERENDE KANSEN De ploeterende ondernemer Marcel van Kasteren, bedrijfsadviseur bij de Stichting StartersCentrum Limburg in Heerlen en Maastricht ziet niet alleen door de kredietcrisis gevallen van armoede onder ondernemers. De zelfstandige ondernemer is per definitie kwetsbaar. Op het sociale vangnet dat voor de werknemer in loondienst wettelijk is geregeld, kan de kleine zelfstandige geen aanspraak maken. Er is geen uitkering waar ze tijdelijk van kunnen leven. En omdat ze vaak (al het) eigen geld in de onderneming hebben gestoken, is een lening bij een bank vaak ook niet (meer) mogelijk. Ook is het Nederlandse belastingsysteem onhandig qua timing: Bij mensen in loondienst wordt de belasting elke maand van hun loon ingehouden; ondernemers daarentegen moeten een bedrag reserveren dat ze aan het eind van het jaar afdragen. Als daar geen rekening mee gehouden word, dan is er ineens een onverwachte kostenpost die vaak groter is dan gedacht, licht Van Kasteren toe. Maar naast financieel risico en moeilijke toegankelijke hulpverlening, draagt de emotie, de betrokkenheid bij het eigen kind bij aan het niet willen zien hoe slecht de zaken gaan. Zijn er dan helemaal geen voorzieningen waar zelfstandige ondernemers in zwaar weer gebruik van kunnen maken? Er bestaat zoiets als de Regeling Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz) voor gevestigde ondernemers. Daar kun je als ondernemers gebruik van maken als je inkomen beneden bijstandsniveau raakt. Dan moet je wel aan kunnen tonen dat binnen een bepaalde periode je bedrijf weer levensvatbaar kan zijn. Dat is vaak een probleem. Bovendien is de aanvraag- en beoordelingsprocedure via de zelfstandigenloketten van de gemeenten een lang en moeizaam traject. De opvattingen over die levensvatbaarheid lopen nogal uiteen. Voor Shrook Khafaji betekende het dat ze haar eerste eigen bedrijf, een goudsmederij en supermarkt moest opdoeken: Ik wilde een lening aanvragen om te kunnen investeren in verbeteringen, de gemeente Heerlen weigerde die te verstrekken, omdat het kleine bedrijf in haar ogen niet goed liep. Ook met haar in 2006 opgezette eigen catering- en afhaalbedrijf met Iraaks eten in het kader van het winkelproject Bazaar de Klomp in Heerlen ging het niet goed. Door de moeizame onderlinge verhoudingen in de Bazaar, het gebrekkig management en het in de startfase ontbreken van reclame, ging de Bazaar na krap twee jaar ter ziele. Shrook had veel eigen en geleend geld in haar zaak gestopt. Als het goed was gegaan met de Bazaar had ze haar schuld kunnen afbetalen. Ze heeft een alleenstaanden uitkering en moet daarvan (750 euro) haar schuld afbetalen. Shrook heeft voorlopig genoeg van ondernemen, maar: Je voelt dat je leeft, als je werkt. Ik vind het leuk om met mensen om te gaan. Die onafhankelijkheid van de zelfstandige ondernemer is voor mij geen must, maar het draagt wel bij aan mijn zelfbewustzijn. BOVENSTAAND VERHAAL IS EEN SAMENVATTING VAN EEN UITGEBREIDER VERHAAL DAT TE LEZEN IS OP DE WEBSITE OP DEZE SITE STAAN MEER VERHALEN VAN MENSEN DIE ONLANGS WERKLOOS GEWORDEN ZIJN. AUTEUR IS MAAIKE VAN STOLK, REDACTEUR WEBLOG ARMOEDE IN LIMBURG. 10

13 WERKLOOSHEID: KERENDE KANSEN Hakim Benouadah (48) werkt al ruim 10 jaar als verkoper voor een autohandel in gebruikte bedrijfswagens. Hij vertelt graag en enthousiast over zijn werk in de autohandel. Het is aan hem te zien dat hij zijn werk met veel inzet en plezier doet. Eind 2008 kreeg hij te horen dat zijn werkgever werktijdverkorting zou gaan aanvragen. Voor Hakim betekende dat een halvering van het aantal uren, dat hij inzetbaar was. Later werden die uren omgezet in ontslag. Door de crisis ben ik gedeeltelijk werkloos geworden. Wij verhandelden veel gebruikte bedrijfswagens naar het Oostblok. In deze handel wordt gewerkt met contant geld, vaak dollars. Doordat de dollar steeds minder waard werd, raakte ook deze handel in de problemen. Bovendien worden er nu ook massaal nieuwe bedrijfswagens op de markt gedumpt en voor nieuwe auto s kan je financiering krijgen. Dat is een extra bedreiging voor de handel in tweedehands wagens. Het belangrijkste van mijn werk vind ik het contact met mensen. Geen contact hebben met mensen door verlies van werk, dat vind ik het moeilijkst. Over het geld maak ik me minder zorgen, als er geld is eet ik kip, als er geen geld is eet ik brood. Maar niet werken, dat is niks voor mij. Ik ben graag onderweg en in de autohandel ben je vaak op reis. Mijn eerste gesprek met het Centrum Werk en Inkomen (CWI) was in februari Ik ben zelf meteen gaan rondkijken en vragen of er werk voor mij zou zijn, maar in de autohandel is het overal moeilijk. Pas in de zomer van 2009 kreeg ik via het CWI te horen, dat Niet zo gauw in paniek Geen contact hebben met mensen vind ik het moeilijkst. ik me kon laten omscholen tot chauffeur voor personenvervoer. Ik moet afwachten of dat werk zal opleveren en hoe het zal zijn. Het is in ieder geval werk waarbij je contact hebt met mensen en onder weg bent. Dat spreekt me aan. Ik ben niet zo gauw in paniek, ik pas me aan. Ik denk dat ik wel weer aan de slag kom, maar wanneer? Ik ken de autohandel, ik heb ook veel contacten en ik heb ervaring, dat is belangrijk in dit vak. Ik spreek Frans, dat is ook een voordeel. Ik weet wat er in de autohandel speelt. Misschien dat ik iets kan opzetten bij een andere handelaar, maar het is nu niet de goede tijd voor dit werk. AUTEUR ELSJE POT IS PREDIKANT VAN DE PROTES- TANTSE OPSTANDINGSKERK IN ARNHEM. In de autohandel is het overal moeilijk. 11

14 WERKLOOSHEID: KERENDE KANSEN Het verlies van betaald werk en de situatie van werkloosheid is voor vrijwel iedereen die daarmee te maken krijgt een ingrijpende levensgebeurtenis. Het vertellen van verhalen over deze ervaring is een door en door menselijke reactie. Het schept orde in de chaos van gebeurtenissen, het kent er waarde aan toe, maakt het mogelijk om uiting te geven aan gevoelens, handelingsperspectieven op het spoor te komen en de wereld gemeenschappelijk te maken. Verhalen over verlies van werk Gerard van Eck Verspreid door dit nummer staan verhalen van mensen die op een of andere wijze met (dreigend) ontslag en werkloosheid te maken hebben. De verhalen laten zich met vele duizenden andere verhalen aanvullen. In de verhalen kan het over tal van zaken gaan. Allereerst zijn er de verhalen die betrekking hebben op de oorzaken van het ontslag of in het geval van zelfstandigen het moeten staken van de werkzaamheden. Met hun verhalen geven direct betrokkenen antwoord op de vraag wie of wat verantwoordelijk gehouden kan worden voor de ontstane situatie. Is dat de leiding van het bedrijf? Heb ik er soms zelf een aandeel in? Of zijn er toch enkel bovenpersoonlijke factoren te noemen? De verhalen kunnen ook gaan over de wijze waarop het ontslag verlopen is? Kwam het onverwacht? Of Met hun verhalen geven direct betrokkenen antwoord op de vraag wie of wat verantwoordelijk gehouden kan worden voor de ontstane situatie. zag ik het aankomen? Hoe is het ontslag mij medegedeeld? En hoe is het ontslag verder afgewikkeld? De aandacht kan in de verhalen van betrokkenen ook betrekking hebben op de gevolgen van de situatie van werkloosheid. Het onvrijwillig werkloos zijn kan vooral voor wie langdurig werkloos is diverse soorten gevolgen hebben: psychische, sociale, lichamelijke en financiële gevolgen. Welke gevolgen heeft het voor mij en mijn naaste omgeving? Hoe ga ik daarmee om? Tenslotte kan in de verhalen aandacht zijn voor de acties die moeten resulteren in het vinden van een nieuwe baan. In hoeverre kan ik zelf wat doen aan mijn situatie? Wat heb ik al geprobeerd en wat kan ik nog proberen? In hoeverre kan ik steun van anderen verwachten? En wat te doen als ik onverhoopt op korte termijn toch geen werk vind? 12

15 Het onvrijwillig werkloos zijn kan vooral voor wie langdurig werkloos is diverse soorten gevolgen hebben: psychische, sociale, lichamelijke en financiële gevolgen. Waardering van werk(loosheid) Ieder mens vertelt zijn eigen unieke verhaal; of beter gezegd verhalen. De inhoud van de verhalen die iemand vertelt varieert namelijk naar gelang het perspectief van waaruit en het publiek aan wie iemand zijn verhaal vertelt. Maar ondanks die veelheid aan verhalen zijn er toch gemeenschappelijkheden in te ontdekken. Zo laat zich in de verhalen een beperkt aantal waardepatronen aanwijzen. Hiervoor kan gebruikgemaakt worden van de door het bureau Motivaction ontwikkelde waarden- en leefstijlonderzoek Mentality (zie Op basis van dit onderzoek onderscheidt dit bureau in Nederland acht sociaal-culturele milieus. De mensen uit eenzelfde milieu delen met elkaar een waardepatroon en levensstijl. Voor het uitzendbureau Content zijn de uitkomsten van het onderzoek bewerkt tot een overzicht van de waarden die de milieus hebben ten aanzien van betaald werk (zie Uit dat overzicht laat zich vervolgens ook de waardering van werkloosheid door de verschillende milieus afleiden. Voor de traditionele burgerij (16% van de Nederlandse bevolking) is werk belangrijk, vooral om in het levensonderhoud te voorzien. Ze doen hun werk met liefde en discipline, maar stellen verder weinig eisen. Ze hechten veel waarde aan het contact met anderen en het gevoel nuttig te zijn. Het gezin is voor dit milieu erg belangrijk. In hun werk, maar ook in hun gezinsleven houden ze van zekerheid en regelmaat, dus hebben ze liefst een vaste baan met vaste werktijden en een vast inkomen. Gemaksgeoriënteerden (10%) zijn erop uit om een onbezorgd, plezierig en comfortabel leven te leiden. Vrije tijd vinden ze belangrijk. Ze hebben liever geen verplichtingen of verantwoordelijkheden. Werk is vooral van belang om geld te verdienen en veel minder als middel om zichzelf te ontplooien of hogerop te komen. Ze voelen zich het beste bij lichamelijk werk of werk met hun handen, waarbij de baas zegt wat ze moeten doen. Ook hechten ze aan een goede werksfeer. 13

16 Ook de moderne burgerij (22%) vindt zekerheid en regelmaat belangrijk, ook in het werk. Ze werken dan ook liefst in een vast dienstverband en met vaste werktijden. Aan zelfstandigheid, eigen verantwoordelijkheid en zelfontplooiing hebben ze minder behoefte. Hogerop komen is geen hoofddoel, maar financiële zekerheid is wel belangrijk. Dit milieu houdt immers van luxe, comfort en verwent zichzelf graag. In het leven zoeken ze naar een juiste balans tussen werk en plezier. hart voor het bedrijf waarvoor ze werken. Uitdagend werk waarin ze onderweg zijn, op reis of in ieder geval niet vast zitten aan één plek heeft hun voorkeur. Het leven van opwaarts mobielen (13%) draait om carrière en presteren. Werk is vooral belangrijk om maatschappelijk hogerop te komen en goed te verdienen. Ze werken hard waardoor er voor het privéleven weinig ruimte overblijft. Hun succes laten ze graag zien (bijv. auto van de zaak). Ze werken bij voorkeur alleen, Medewerkers uit dit maar onderhouden wel Vanaf het moment dat het milieu werken graag een uitgebreid sociaal in teamverband, vinden goed presteren belangrijker dan het hier netwerk. De toekomst is mogelijke verlies van een baan zich belangrijk en houden en nu. aankondigt, gaan mensen door een van duidelijke leiding. Postmaterialisten Nieuwe conservatieven (8%) werken waarde aan onder- (10%) hechten veel aantal voorspelbare fasen heen hard en vinden het belangrijk om carrière te maken. Omdat ze statusgevoelig zijn, werken ze liefst bij een bedrijf met een goede naam en zijn ze in hun werk vaak zeer prestatiegericht. Werk vinden ze niet zelden belangrijker dan hun privéleven, hoewel ze ook hechten aan een traditioneel gezinsleven. In hun werk hebben ze graag een grote inbreng in het resultaat. Ze houden vast aan traditionele omgangsvormen die statusverschillen onderstrepen. linge verbondenheid en solidariteit en zijn sterk sociaal bewogen. Ze kiezen vaak voor organisaties die zich inzetten voor maatschappelijke verbetering en zoeken een baan die zinvol is. Ze zijn open en kritisch. Anderen helpen is voor hen belangrijk, evenals collegialiteit en harmonie op de werkplek. Ze nemen graag verantwoordelijkheid en hechten weinig aan luxe en comfort. Postmoderne hedonisten (11%) zijn zeer individualistisch, positief, onafhankelijk en Kosmopolieten (10%) zijn ambitieuze, hardwerkende mensen. Ze vinden werk belangrijk voor hun persoonlijke groei, maar ook met het oog op hun maatschappelijke erkenning. Hun voorkeur gaat uit naar werk dat een zinvol (maatschappelijk) doel dient en waarin ze hun sociale betrokkenheid kwijt kunnen. Ze hebben vrij impulsief in het hier en nu. Ze werken het liefst in een baan met wisselende werkzaamheden en op projectmatige basis. Vaak oefenen ze een zelfstandig beroep uit. Carrière maken is geen doel op zich. Wel vinden ze het belangrijk dat ze creatief kunnen zijn in hun werk en daarvoor ook de ruimte krijgen. Toch zien 14

17 ze hun werk niet als zaligmakend. Ze willen vooral een comfortabel leven zonder al te veel verplichtingen. Luxe is welkom, maar niet noodzakelijk. Gevoelens Nauw verweven met de waardering van betaald werk en werkloosheid die in de door betrokkenen vertelde verhalen besloten liggen, zijn de gevoelens waarmee verhalen vergezeld gaan. Nu zijn er verschillende soorten gevoelens. Enerzijds zijn er gevoelens die wijzen op het streven naar zelfbevestiging (Z-motief); anderzijds gevoelens die wijzen op het streven naar verbondenheid met iets of iemand anders (A-motief). Naast deze twee soorten gevoelens valt ook onderscheid te maken tussen positieve en negatieve gevoelens. Positieve gevoelens duiden erop dat je erin slaagt om datgene wat je nastreeft te bereiken; negatieve gevoelens dat je te maken hebben met obstakels en er juist niet in slaagt. Met elkaar gecombineerd leidt dit tot een indeling bestaande uit vier soorten gevoelens: Z+ (eigenwaarde), A+ (saamhorigheid), Z- (boos- Op het ene moment houd je er ernstig rekening mee dat het een aflopende zaak is; op het volgende moment zie je toch weer kansen. 15

18 heid) en A- (onvervuld verlangen). Vanaf het moment dat het mogelijke verlies van een baan zich aankondigt tot aan het moment dat een nieuwe baan gevonden is, gaan mensen door een aantal voorspelbare fasen heen. In elke fase domineert een bepaald type gevoelens. Fase 1: Je hoort dat je je baan mogelijk kwijtraakt. Onduidelijk is echter nog of dit ook werkelijk zal gebeuren. In deze fase wisselen positieve en negatieve gevoelens elkaar vaak voortdurend af. Op het ene moment houd je er ernstig rekening mee dat het een aflopende zaak is; op het volgende moment zie je toch weer kansen. Langdurige baanonzekerheid heeft nadelige gevolgen voor het psychisch welzijn en gaat dikwijls gepaard met toename van negatieve gevoelens. Als de baan uiteindelijk toch behouden blijft, dan eindigt hier het proces; anders kom je in de volgende fase terecht. Fase 2: Je hebt te horen gekregen dat je ontslagen bent. De eerste reactie hierop kan vier vormen aannemen: shock en ongeloof (Z-), boosheid (Z-), opluchting (Z+) of vluchten door de situatie en/of de eigen gevoelens te negeren (schijn Z+). Fase 3: Je onderneemt actie om zo snel mogelijk weer een nieuwe baan te vinden (solliciteren, contacten leggen). Je gaat er vanuit dat je zelf invloed hebt op je situatie (Z+). Als het je ook daadwerkelijk lukt, dan eindigt hier het proces. Positieve gevoelens (vooral Z+) hebben dan de overhand. Fase 3 is de meest kritieke fase, omdat in deze fase duidelijk wordt of het iemand die werkloos is al dan niet met hulp van anderen lukt om nieuw werk te vinden. Anders kom je in de volgende fase terecht. Fase 4: Je slaagt er niet in om op korte termijn een nieuwe baan te vinden, maar je hebt je nog niet neergelegd bij dit feit. Je raakt gefrustreerd en begint te twijfelen aan je mogelijkheden om zelf invloed uit te oefenen op je situatie, de kwaliteiten waarover je beschikt en het verdere verloop van je (arbeidzame) leven (Z-). Je gaat echter ook steeds meer beseffen, dat je voor het vinden van een nieuwe baan afhankelijk bent van de hulp van anderen. Als je die steun niet ervaart dan leidt dit tot nog meer negatieve gevoelens (A-). Fase 5: Je accepteert dat je nu en vrijwel zeker ook in de toekomst geen betaald werk zult vinden. Gevoelens van wanhoop en machteloosheid (Z- en A-) maken zich steeds meer meester van je. Je stopt met al je activiteiten gericht op het vinden van nieuw werk en berust in je situatie van werkloosheid. Fase 3 is de meest kritieke fase, omdat in deze fase duidelijk wordt of het iemand die werkloos is al dan niet met hulp van anderen lukt om nieuw werk te vinden. Als dit niet lukt, dan liggen frustratie en zelftwijfel op de loer. De kans is dan zeer reëel, dat iemand in een psychische crisis (en mogelijk ook een geloofscrisis) terechtkomt. Of dit ook werkelijk gebeurt, hangt af van in hoeverre de breuk in het loopbaanverhaal in te passen valt in het bredere levensverhaal. GERARD VAN ECK IS STAFMEDEWERKER VAN LANDE- LIJK BUREAU DISK. 16

19 WERKLOOSHEID: KERENDE KANSEN Suggesties voor gesprekken over werk en werkloosheid Een gesprek over de economische crisis, de arbeid die bedreigd wordt of werkloosheid hoeft niet meteen over oorzaken of oplossingen te gaan. Heel vaak gaat het dan over processen en maatregelen die ver af staan van de dagelijkse leefwereld. Een zinvol gesprek is echter al begonnen, als mannen en vrouwen hun eigen verhaal over hun betaalde werk vertellen. Of over hoe ze hun betaalde arbeid verloren hebben. Heel vaak komen in zo n gesprek dilemma s aan de orde. Soms zijn keuzes mogelijk, die vaak elk een eigen pro en contra hebben. Een uitwisseling en meningsvorming daarover ervaren mensen veelal als wezenlijk. Hub Crijns Van belang is dat in een gesprek over werk en werkloosheid ieder voor zichzelf spreekt (en niet over iemand anders), dat de eigen situatie en positie van iedereen duidelijk wordt en dat de sfeer in de groep zodanig is dat ieder veilig haar of zijn verhaal kan vertellen. Aanleiding tot het vertellen van eigen verhalen over baanarbeid kunnen de volgende vragen zijn. Wat is je eigen situatie op het gebied van betaald werk op dit moment? Hoe denk je dat die situatie er over tien jaar uitziet? Ben je tevreden met je eigen situatie? Hoe zou je het anders willen? Ook kan begonnen worden met vrij associeren naar aanleiding van de begrippen arbeid en baan. Mensen kunnen enkele minuten op een flap schrijven zonder dat ze de pen van het papier halen. Een zwijgende discussie waarbij ieder op elkaar reageert en met elkaar een beeld opbouwt van wat baanarbeid allemaal betekent. Zet eens op een rijtje welke plussen en minnen er zitten aan: een vaste baan een volledige baan een deeltijdbaan uitzendwerk werk op afroep seizoenarbeid zwart werk vrijwilligerswerk. Delen van verhalen Mensen kunnen ook eerst een kort verhaal over hun werk opschrijven van ongeveer 300 woorden. Zo ontstaan verhalen over arbeid in diverse situaties, verteld door mensen die verschillende posities innemen. Ze kunnen uitgangspunt zijn voor een gesprek. Het is van belang er goed naar te luisteren. Uit elk verhaal kan bijvoorbeeld een opvallende zin genomen worden als stelling ten aanzien van arbeid. Mensen kunnen kiezen: welke stelling spreekt het meeste aan? Welke beangstigt? Welke roept herkenning op? Een rode draad in de verhalen is de ervaring van mensen, dat ze speelbal van economische ontwikkelingen zijn. Tegelijk hebben ze de behoefte de eigen levensloop te sturen en te 17

20 Met een foto kan je de betekenis die arbeid voor je heeft kernachtig onder woorden brengen. in die waarden aan. Daarna gaan de mensen in kleinere groepjes uiteen. Elk groepje vergelijkt de waarden van de anderen met de eigen lijst en vergelijkt de rangorden. Plenair worden tenslotte de diverse lijsten waarden en verschillende rangschikkingen besproken. Zijn er overeenkomsten en verschillen en waarom? De waarde van betaalde arbeid blijkt te verschillen per positie en daaruit volgt een maatschappelijke rangorde. weten dat hun arbeid waarde heeft voor anderen. Ben je in je werk speelbal of regisseur? Mensen kunnen iemand uit de groep een korte brief schrijven. Daarna worden de brieven aan elkaar voorgelezen en besproken. Ook is het mogelijk om een rollenspel te doen. Ieder kiest een verhaal en leeft zich in die positie in. Van daaruit gaan de deelnemers een kwartier met elkaar in gesprek over de waarde van arbeid. In het nagesprek wordt gelet of verschillende posities of rolpatronen zichtbaar geworden zijn en hoe die gevolgen hebben op het leven en samenleven van mensen. Werken met waarden De deelnemers kunnen ook verschillende waarden van betaalde arbeid inventariseren. Bijvoorbeeld: inkomen, luxe, bijdrage aan de samenleving, ontplooiing, identiteit, maatschappelijke status, enzovoorts. Iedere deelnemer maakt voor zichzelf een lijstje waarden en brengt vervolgens een rangorde Beelden laten spreken De verhalen over werk hebben altijd een rode draad. Mensen willen meetellen, een plaats hebben, dat hun arbeid betekenis heeft. Ze verdienen er een eigen inkomen mee. Ze hebben recht op leven en willen een eigen bijdrage leveren; een bijdrage die herkenbaar is en niet-inwisselbaar. In de religieuze traditie worden deze verlangens onder andere verbeeld in het naam geven, een gezicht geven. Die beelden kunnen letterlijk vorm krijgen. Een werkvorm die hierbij past is de volgende: in de zaal liggen een heleboel foto s. Alle deelnemers zoeken één foto uit die voor hen uitdrukt wat werken betekent. (Of mensen hebben thuis een foto uitgezocht die bij hen past.) Vervolgens gaan ze om beurten in het midden van de kring staan, laten de foto die ze uitgezocht hebben aan de anderen zien en geven daar een naam aan. Daarna lichten de deelnemers aan elkaar toe waarom ze een bepaalde foto hebben gekozen. Tenslotte zingt de groep samen een lied. HUB CRIJNS IS DIRECTEUR VAN LANDELIJK BUREAU DISK. 18

Van baan naar eigen baas

Van baan naar eigen baas M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Tekstboekje GT-0323-a-11-2-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: jeugdwerkloosheid tekst 1 FNV vreest enorme stijging werkloosheid jongeren

Nadere informatie

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Werken in een andere sector of branche: iets voor u? Uw hele loopbaan blijven werken in dezelfde sector of branche? Voor veel werknemers is het bijna vanzelfsprekend om te blijven werken in de sector of

Nadere informatie

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen

Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Wat zijn de drijfveren van de Nederlandse ondernemer? Een onderzoek naar de vooren nadelen van ondernemen Onderzoek van GfK november 2015 Inleiding Het aantal ondernemers blijft groeien. In 2015 heeft

Nadere informatie

Eén panellid, werkzaam in de juridische dienstverlening, geeft juist aan dat zijn omzet is toegenomen door de kredietcrisis.

Eén panellid, werkzaam in de juridische dienstverlening, geeft juist aan dat zijn omzet is toegenomen door de kredietcrisis. Respons Van 25 juni tot en met 5 juli is aan de leden van het Brabantpanel een vragenlijst voorgelegd met als thema Kredietcrisis. Ruim de helft van de 1601 panelleden (54%) vulde de vragenlijst in. Hieronder

Nadere informatie

Informatie 10 januari 2015

Informatie 10 januari 2015 Informatie 10 januari 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS ARMOEDE WERELDWIJD Wereldwijd leven ongeveer 1,2 miljard mensen in absolute armoede leven: zij beschikken niet over basisbehoeften zoals schoon drinkwater,

Nadere informatie

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt

CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt CBS: Meer werkende vrouwen op de arbeidsmarkt Tussen maart en mei is het aantal mensen met een baan met gemiddeld 6 duizend per maand gestegen. De stijging is volledig aan vrouwen toe te schrijven. Het

Nadere informatie

Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar

Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar Maart 215 stijgt naar 91 punten Steeds meer vijftigers financieel kwetsbaar De is in het eerste kwartaal van 215 gestegen van 88 naar 91 punten. Veel huishoudens kijken positiever vooruit en verwachten

Nadere informatie

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Amersfoort

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Amersfoort Highlights Regio in Beeld 2015 Arbeidsmarktregio Amersfoort Samenvatting Aantal banen neemt weer toe, echter niet in collectieve sector In Amersfoort groeit het aantal banen van werknemers (voltijd en

Nadere informatie

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren

CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren CBS: Meer mensen aan het werk, vooral jongeren Het aantal mensen met een baan is de afgelopen drie maanden met gemiddeld 6 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren hadden vaker werk. De beroepsbevolking

Nadere informatie

8. Werken in bestuur en zorg

8. Werken in bestuur en zorg 8. Werken in bestuur en zorg De uitzendbranche is van oudsher een belangrijke werkgever voor niet-westerse allochtonen van de eerste generatie. Bij de teruggang in de werkgelegenheid van de afgelopen jaren

Nadere informatie

Werken in startende bedrijven

Werken in startende bedrijven M201211 Werken in startende bedrijven drs. A. Bruins Zoetermeer, september 2012 Werken in startende bedrijven De meeste startende ondernemers hebben geen personeel. Dat is zo bij de start met het bedrijf,

Nadere informatie

Huidig economisch klimaat

Huidig economisch klimaat Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel

Nadere informatie

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo?

U schrijft ook dat wij Belgen bang zijn voor elkaar. Hoezo? Wablieft praat met Paul Verhaeghe De maatschappij maakt mensen ziek Materieel hebben we het nog nooit zo goed gehad. De meesten van ons hebben een inkomen, een dak boven ons hoofd Toch voelen veel mensen

Nadere informatie

Nieuwe armoede. Waarom we er zijn Armoede verandert Werkloosheid neemt af -langdurige armoede neemt toe Definitie Cijfers (Cbs, scp, ombudsvrouw)

Nieuwe armoede. Waarom we er zijn Armoede verandert Werkloosheid neemt af -langdurige armoede neemt toe Definitie Cijfers (Cbs, scp, ombudsvrouw) Nieuwe Armoede 2018 Nieuwe armoede Waarom we er zijn Armoede verandert Werkloosheid neemt af -langdurige armoede neemt toe Definitie Cijfers (Cbs, scp, ombudsvrouw) Regeerakkoord Denken over armoede Nieuwe

Nadere informatie

13 februari 2016. Onderzoek: ZZP-ers en verplichte verzekering

13 februari 2016. Onderzoek: ZZP-ers en verplichte verzekering 13 februari 2016 Onderzoek: ZZP-ers en verplichte verzekering Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een

Nadere informatie

KWARTAALMONITOR APRIL 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

KWARTAALMONITOR APRIL 2016. Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland KWARTAALMONITOR APRIL 2016 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 WAT TE DOEN MET ÉÉN MILJOEN 4 BEDRIJVEN SPELEN IN OP WET DBA 5 VEEL STARTENDE FREELANCERS OP LEEFTIJD 6

Nadere informatie

Meting economisch klimaat, november 2013

Meting economisch klimaat, november 2013 Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,

Nadere informatie

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014

Een uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014 Een uitdagende arbeidsmarkt Erik Oosterveld 24 juni 2014 Wat waren de gevolgen van de recessie? Hoeveel banen zijn er verloren gegaan? In welke sectoren heeft de recessie het hardst toegeslagen? Werkgelegenheid

Nadere informatie

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D.

M200802. Vrouwen aan de start. Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven. drs. A. Bruins drs. D. M200802 Vrouwen aan de start Een vergelijking tussen vrouwelijke en mannelijke starters en hun bedrijven drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2008 2 Vrouwen aan de start Vrouwen vinden het starten

Nadere informatie

Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt

Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt Minder instroom in, meer uitstroom uit arbeidsmarkt 07 Arbeidsmarktmobiliteit geringer dan in voorgaande jaren Bijna miljoen mensen wisselen in 2008 van beroep of werkgever Afname werkzame door crisis

Nadere informatie

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER,

80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, Meting juni 2013 Het Nederlandse Donateurspanel van WWAV wordt mede mogelijk gemaakt door het CBF en is uitgevoerd door Peil.nl 80% VAN DE NEDERLANDERS TYPEERT ZICH ALS GOEDE-DOELENGEVER, AL ZIEN MINDER

Nadere informatie

FINANCIELE ZEKERHEID. GfK September 2015. GfK 2015 Achmea Financiële Zekerheid september 2015

FINANCIELE ZEKERHEID. GfK September 2015. GfK 2015 Achmea Financiële Zekerheid september 2015 FINANCIELE ZEKERHEID GfK September 2015 1 Opvallende resultaten Meer dan de helft van de Nederlanders staat negatief tegenover de terugtredende overheid Financiële zekerheid: een aanzienlijk deel treft

Nadere informatie

Werken voor loon of voor winst? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 4 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 1.9 en 1.

Werken voor loon of voor winst? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 4 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 1.9 en 1. Werken voor loon of voor winst? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 4 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 1.9 en 1.10 Als jij een baan hebt naast je schoolwerk, ben je waarschijnlijk

Nadere informatie

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.

Nadere informatie

Starters zien door de wolken toch de zon

Starters zien door de wolken toch de zon M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische

Nadere informatie

De 7 belangrijkste vragen:

De 7 belangrijkste vragen: De Participatiewet en Wsw ers: Mensen die bij een Sociale Werkvoorziening werken hebben te maken met de Participatiewet. Misschien heeft u vragen over de wet. Hier kunt u de antwoorden vinden op vragen

Nadere informatie

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen

CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen CBS: Lichte toename werkenden, minder werklozen Het aantal mensen met werk is in de periode februari-april met gemiddeld 2 duizend per maand toegenomen. Vooral jongeren en 45-plussers gingen aan de slag.

Nadere informatie

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons

Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 32 729 Evaluatie Wet inkomensvoorziening oudere werklozen Nr. 1 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan de Voorzitter

Nadere informatie

Samenvatting rapportage. Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid. Contractcatering

Samenvatting rapportage. Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid. Contractcatering Samenvatting rapportage Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid Contractcatering In samenwerking met: Rijnland Advies 1 Inleiding Even terugkijken.. De komende jaren verandert de arbeidsmarkt

Nadere informatie

Allereerst wil ik de organisatoren van deze dag, de Stichting Lezen en Schrijven

Allereerst wil ik de organisatoren van deze dag, de Stichting Lezen en Schrijven Toespraak staatssecretaris Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid tijdens het bedrijvencongres Samen scholen, pure winst! op 11 september 2009 in Eindhoven. Dames en heren, Allereerst wil ik de

Nadere informatie

Inge Test 07.05.2014

Inge Test 07.05.2014 Inge Test 07.05.2014 Inge Test / 07.05.2014 / Bemiddelbaarheid 2 Bemiddelbaarheidsscan Je hebt een scan gemaakt die in kaart brengt wat je kans op werk vergroot of verkleint. Verbeter je startpositie bij

Nadere informatie

Ouderen en de arbeidsmarkt. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1

Ouderen en de arbeidsmarkt. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1 Inhoudsopgave 1...1 2 Hoofdsectie...2 1 In hoeverre bent u het eens of oneens met de volgende stellingen met betrekking tot ouderen van 55 + en de arbeidsmarkt?...2 2 Oudere werknemers moeten goedkoper

Nadere informatie

2 Ontwikkelingen. 2.1 Grijze en groene druk

2 Ontwikkelingen. 2.1 Grijze en groene druk 2 Ontwikkelingen Nederland vergrijst en ontgroent. Ook in arbeidsorganisaties zal de gemiddelde leeftijd van medewerkers steeds meer omhoog gaan. Oudere medewerkers zullen een steeds groter deel van het

Nadere informatie

JAARMONITOR 2016 JANUARI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

JAARMONITOR 2016 JANUARI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland JAARMONITOR 2016 JANUARI 2017 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 FREELANCERS GEBAAT BIJ ONRUST OP ARBEIDSMARKT 4 BEDRIJVEN MAKEN MEER GEBRUIK VAN FREELANCERS EN FLEXWERKERS

Nadere informatie

Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg?

Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg? Armoede & Veerkracht: Hoe vinden mensen met weinig geld hun weg? Ruim 10% van de Nederlandse bevolking leeft in armoede. Ongeveer 7% van de kinderen in de provincie Groningen groeit op in een gezin dat

Nadere informatie

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2

Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Groei of krimp? bij Pincode 5e ed. 4GT Hoofdstuk 7 en 4K Hoofdstuk 5 aanvullend lesmateriaal n.a.v. vernieuwde syllabus EC/K/5A: 2 Als je moet kiezen welk plaatje je op je cijferlijst zou willen hebben,

Nadere informatie

WIJ en jij Wet investeren in jongeren

WIJ en jij Wet investeren in jongeren Ik heb een WW-uitkering. Krijg ik een werkleeraanbod? Je krijgt pas een werkleeraanbod als je WW-uitkering is afgelopen. Zolang je een WW-uitkering krijgt, geldt voor jou de sollicitatie- en reintegratieplicht

Nadere informatie

7.6. Boekverslag door S woorden 18 januari keer beoordeeld. Vak Maatschappijleer 1. Maatschappijleer Werk. Paragraaf 1.

7.6. Boekverslag door S woorden 18 januari keer beoordeeld. Vak Maatschappijleer 1. Maatschappijleer Werk. Paragraaf 1. Boekverslag door S. 1058 woorden 18 januari 2015 7.6 3 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer 1 Maatschappijleer Werk Paragraaf Werk: als je iets doet, omdat andere mensen daar behoefte aan hebben. Goed

Nadere informatie

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis

Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk Economie Economische crisis Sectorwerkstuk door A. 2214 woorden 2 februari 2013 6,6 119 keer beoordeeld Vak Methode Economie Pincode Deelvraag 1: Wat zijn de oorzaken van de Economische

Nadere informatie

Als ik mijn baan kwijtraak. Voorkom dat u werkloos wordt Hoe komt u weer aan werk? Wat moet u doen voor een WW-uitkering?

Als ik mijn baan kwijtraak. Voorkom dat u werkloos wordt Hoe komt u weer aan werk? Wat moet u doen voor een WW-uitkering? Als ik mijn baan kwijtraak Voorkom dat u werkloos wordt Hoe komt u weer aan werk? Wat moet u doen voor een WW-uitkering? Werk boven uitkering UWV verstrekt tijdelijk inkomen in het kader van wettelijke

Nadere informatie

Pensioenaanspraken in beeld

Pensioenaanspraken in beeld Pensioenaanspraken in beeld Deel 1: aanspraken naar geslacht en burgerlijke staat Elisabeth Eenkhoorn, Annelie Hakkenes-Tuinman en Marije vandegrift bouwen minder pensioen op via een werkgever dan mannen.

Nadere informatie

Onderzoek werknemers met kanker

Onderzoek werknemers met kanker Onderzoek werknemers met kanker Dinsdag 15 april 2013 Over dit onderzoek Dit onderzoek is gehouden in samenwerking met de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Aan het onderzoek

Nadere informatie

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd

2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd 2.1 De keuze tussen werk en vrije tijd Mensen moeten steeds de keuze maken tussen werken en vrije tijd: 1. Werken * Je ontvangt loon in ruil voor je arbeid; * Langer werken geeft meer loon (en dus kun

Nadere informatie

Informatie 17 december 2015

Informatie 17 december 2015 Informatie 17 december 2015 ARMOEDE: FEITEN EN CIJFERS Ondanks het aflopen van de economische recessie, is de armoede in Nederland het afgelopen jaar verder gestegen. Vooral het aantal huishoudens dat

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges

Bouwaanvragen. Opbrengst bouwleges Kwartaalrapportage 1. Inleiding Vorig jaar werd Nederland geconfronteerd met de kredietcrisis. In eerste instantie werd nog gedacht dat dit probleem zich zou beperken tot de VS. Niets blijkt minder waar.

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap

Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap Grote dynamiek in kleinschalig ondernemerschap J. Mevissen, L. Heuts en H. van Leenen SAMENVATTING Achtergrond van het onderzoek Het verschijnsel zelfstandige zonder personeel (zzp er) spreekt tot de verbeelding.

Nadere informatie

De dagelijkse dichtheid van het bestaan. Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht

De dagelijkse dichtheid van het bestaan. Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht De dagelijkse dichtheid van het bestaan Paul Schnabel Rotary s Gravenhage Sociaal en Cultureel Planbureau Universiteit Utrecht Iedereen aan het werk Meer mensen - M. 80% - V. 55% Meer jaren - 61/62 jr.

Nadere informatie

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Gorinchem

Highlights Regio in Beeld 2015. Arbeidsmarktregio Gorinchem Highlights Regio in Beeld 2015 Arbeidsmarktregio Gorinchem Samenvatting Aantal banen neemt in beperkte mate toe, echter niet in collectieve sector In de krimpregio Gorinchem neemt het aantal banen van

Nadere informatie

Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract

Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract Flexibele Arbeidsrelaties: Vast versus Tijdelijk Contract Rapport van ILC Zorg voor later, Stichting Loonwijzer/WageIndicator, en Universiteit van Amsterdam/Amsterdams Instituut voor Arbeids Studies (AIAS)

Nadere informatie

Publiekstekst Wet investeren in jongeren

Publiekstekst Wet investeren in jongeren Publiekstekst Wet investeren in jongeren Juni 2009 Deze publicatie is gemaakt door Stimulansz in opdracht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Stimulansz spreekt haar dank uit aan alle

Nadere informatie

KWARTAALMONITOR JULI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland

KWARTAALMONITOR JULI Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland KWARTAALMONITOR JULI 2017 Omzetontwikkeling van freelancers en flexwerkers in Nederland Inhoud 3 HERSTELLENDE MARKT HUNKERT NAAR HERZIENINGEN 4 FREELANCERS EN FLEXWERKERS ONVERMINDERD POPULAIR 5 JONGE

Nadere informatie

PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven

PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.1 PKN in contact met Nederland: kijk op het leven en kijk op geloven Presentatie 27 januari 2011 Peter Jobsen Protestantse Kerk Nederland / 27-8-2015 / P.2 Aanleiding

Nadere informatie

narratieve zorg Elder empowering the elderly

narratieve zorg Elder empowering the elderly narratieve zorg Elder empowering the elderly huisbezoek 1: KENNISMAKING - 2 - KENNISMAKING - huisbezoek 1- a kennismaking huisbezoek 1: KENNISMAKING a vertrouwelijkheid individueel in teamverband naar

Nadere informatie

Onderzoek werknemers met kanker

Onderzoek werknemers met kanker Onderzoek werknemers met kanker Dinsdag 15 april 2013 Over dit onderzoek Dit onderzoek is gehouden in samenwerking met de Nederlandse Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties (NFK). Aan het onderzoek

Nadere informatie

Hans van Rooij VERSTAG

Hans van Rooij VERSTAG Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

www.rkdiaconie.nl/ iets doen/ onze specifieke doelgroep

www.rkdiaconie.nl/ iets doen/ onze specifieke doelgroep WELKE ZEKERHEID HEBBEN WIJ ELKAAR TE BIEDEN? www.rkdiaconie.nl/ iets doen/ onze specifieke doelgroep Situering Met dit materiaal raakt u bekend met de hedendaagse vormen van armoede en het stelsel van

Nadere informatie

Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap

Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap Een enquete onder de leden van de NVOM September 2011 Enquete response NVOM aantal leden 7000 NVOM bereik met Email uitnodiging 3500 Totaal respons

Nadere informatie

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE

UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE UITSLAGEN WONEN ENQUÊTE 3 E KWARTAAL 211 Gemaakt voor NVM Wonen Gemaakt door NVM Data & Research Inhoudsopgave 1 Introductie enquête... 3 1.1 Periode... 3 1.2 Respons... 3 2 Staat van de woningmarkt...

Nadere informatie

Aantal werklozen in december toegenomen

Aantal werklozen in december toegenomen Persbericht Pb15-002 22-01-2015 09.30 uur Aantal werklozen in december toegenomen - In de afgelopen drie maanden meer mensen op de arbeidsmarkt - Jeugdwerkloosheid vrijwel onveranderd - Aantal WW-uitkeringen

Nadere informatie

Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te vinden. Het gaat dan om een diploma, havo, vwo of mbo.

Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te vinden. Het gaat dan om een diploma, havo, vwo of mbo. Samenvatting door D. 1363 woorden 7 februari 2016 0 keer beoordeeld Vak Economie Paragraaf 1; De werknemer Startkwalificatie Het minimale onderwijsniveau dat volgens de overheid nodig is om en baan te

Nadere informatie

Macro-economische Ontwikkelingen

Macro-economische Ontwikkelingen Macro-economische Ontwikkelingen e kwartaal 1 Bijlage II Onderdeel Economische groei Inflatie Producentenvertrouwen Consumptie Omzet detailhandel Consumentenvertrouwen Hypotheken Hypotheek- en kapitaalmarktrente

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamerder Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum 8 april 2011 Betreft Evaluatie IOW

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamerder Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE. Datum 8 april 2011 Betreft Evaluatie IOW > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamerder Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4

Nadere informatie

Flexibel werken én een hypotheek

Flexibel werken én een hypotheek Flexibel werken én een hypotheek Een hypotheek met Reacties uit de media op de perspectiefverklaring perspectiefverklaring Columnist Frank Kalshoven, de Volkskrant Alleen hypotheken verstrekken aan mensen

Nadere informatie

WAT MAAKT EEN ONDERNEMER GELUKKIG? NOU, GELD IN ELK GEVAL NIET

WAT MAAKT EEN ONDERNEMER GELUKKIG? NOU, GELD IN ELK GEVAL NIET TEKST: JUDITH KATZ, KARIN BOJORGE ILLUSTRATIE EN INFOGRAPHICS: MAREN BRUIN FORUM-ONDERZOEK WAT MAAKT EEN ONDERNEMER GELUKKIG? NOU, GELD IN ELK GEVAL NIET Wat vinden ondernemers nou het leukste aan het

Nadere informatie

Duurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012

Duurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012 Duurzame inzetbaarheid in de HR praktijk Onderzoeksrapport 2012 Zicht krijgen op duurzame inzetbaarheid en direct aan de slag met handvatten voor HR-professionals INHOUDSOPGAVE 1. Duurzame inzetbaarheid

Nadere informatie

3. Rouw en verliesverwerking

3. Rouw en verliesverwerking 3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische

Nadere informatie

KWESTIE VAN KRACHT. Technische topbedrijven in een dynamische arbeidsmarkt

KWESTIE VAN KRACHT. Technische topbedrijven in een dynamische arbeidsmarkt KWESTIE VAN KRACHT Technische topbedrijven in een dynamische arbeidsmarkt Rita Kostwinder Algemeen directeur Technicum Kwestie van Kracht Wat is de toegevoegde waarde van knappe medewerkers in dynamische

Nadere informatie

GOED BEZIG BURGERSCHAPSLEREN THEMA 1

GOED BEZIG BURGERSCHAPSLEREN THEMA 1 Goed bezig GOED BEZIG BURGERSCHAPSLEREN THEMA 1 In deze module houd jij je bezig met de vraag waarom mensen werken en wat ze doen om in hun levensonderhoud te voorzien. Je krijgt informatie over de arbeidsmarkt

Nadere informatie

waardering Zwolle Jonge mantelzorgers (jonger dan 18 jaar) zijn in de onderzoeken van de gemeente niet meegenomen,

waardering Zwolle Jonge mantelzorgers (jonger dan 18 jaar) zijn in de onderzoeken van de gemeente niet meegenomen, Zwolle Rapportage Mantelzorg in beeld Resultaten uit onderzoeken onder mantelzorgers 2012 en 2014 De gemeente Zwolle wil de positie van de mantelzorger versterken en hun taak verlichten. Met de komst van

Nadere informatie

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen

Goede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL

Bijlage VMBO-GL en TL Bijlage VMBOGL en TL 2008 tijdvak 2 economie CSE GL en TL 8000452608b Schuld en boete Informatiebron 1 Kredietkosten Geleend geld Rente per maand 15.000 125,00 20.000 150,00 25.000 187,50 15.000 150,00

Nadere informatie

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3

Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting Economie Werk hoofstuk 1 t/m 3 Samenvatting door H. 1812 woorden 16 juni 2013 6 4 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Economie samenvatting Werk hoofdstuk 1, 2 en 3 Hoofdstuk 1. Werken

Nadere informatie

Uitzendwerk als graadmeter

Uitzendwerk als graadmeter 13 januari 2017 Auteurs: Feike Reitsma, Michel van Smoorenburg, Roeleof van der Velde Uitzendwerk als graadmeter In het derde kwartaal 2016 zijn er volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

Nadere informatie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 4: Aan het werk! Exameneenheid: Arbeid en productie

Economie Pincode klas 4 vmbo-gt 6 e editie Samenvatting Hoofdstuk 4: Aan het werk! Exameneenheid: Arbeid en productie 4.1 Werk je voor loon of voor winst? Werknemer Werkgever zzp = je werkt in loondienst in opdracht van een werkgever en je ontvangt loon = je werkt als zelfstandige met werknemers in dienst en de nettowinst

Nadere informatie

Samenvatting Twente Index 2016

Samenvatting Twente Index 2016 Samenvatting Twente Index 2016 Kijk voor regionale en lokale data op www.twenteindex.nl INLEIDING De Twente Index wordt door Kennispunt Twente samengesteld in opdracht van de Twente Board. De Board wil

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Vakantiewerkonderzoek 2014 FNV Jong

Vakantiewerkonderzoek 2014 FNV Jong Vakantiewerkonderzoek 2014 FNV Jong Leon Pouwels 11 juni 2014 Achtergrond Achtergrond 2 Achtergrond - onderzoeksopzet Doelstelling Steekproef Methode De doelstelling van dit onderzoek is het verkrijgen

Nadere informatie

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft)

De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) De VrijBaan Vragenlijst (specifiek voor iemand die geen werk heeft) Inleiding Veel mensen ervaren moeilijkheden om werk te vinden te behouden, of van baan / functie te veranderen. Beperkingen, bijvoorbeeld

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda 2009

Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda 2009 Kwartaalrapportage Arbeidsmarkt Breda 2009 Economische krimp in 2009 Aantal vacatures sterk gedaald Werkloosheid in Breda stijgt me 14% Bredase bijstand daalt minimaal Bijstand onder jongeren sterk gestegen

Nadere informatie

Werken of vrije tijd?

Werken of vrije tijd? Samenvatting door Sophie 612 woorden 28 juni 2018 0 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO H1 Werken of vrije tijd? Je moet keuzes maken tussen vrije tijd en werken/ geld verdienen. Veel mensen werken

Nadere informatie

2 a) Geld. Dat is waarschijnlijk het belangrijkste omdat je voorwerpen en diensten wilt gebruiken en die nou eenmaal geld kosten.

2 a) Geld. Dat is waarschijnlijk het belangrijkste omdat je voorwerpen en diensten wilt gebruiken en die nou eenmaal geld kosten. Antwoorden door een scholier 1480 woorden 14 november 2003 4,6 59 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Maatschappijleer hoofdstuk 3 1 a) Als iemand ouder wordt nemen ze vaker een vast baan.

Nadere informatie

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen

VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen VERLIEZEN: De waarde van geven in een wereld van ontvangen Wees niet bang, al vormen jullie maar een klein groepje. Want jullie Vader is zo goed geweest Zijn koninkrijk voor je open te stellen. Verkoop

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief

Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Verslag participatiedebat deel 2. Het werknemersperspectief Datum: Plaats: Gespreksleiding: Gastsprekers: Participanten: Bezoekers: Thema: vrijdag 17 oktober 2014, 15:00-17:00 uur De Gouden Zaal van DROOMvilla

Nadere informatie

Discussienota Naar een socialere bijstand GroenLinks Den Haag November 2015

Discussienota Naar een socialere bijstand GroenLinks Den Haag November 2015 Discussienota Naar een socialere bijstand GroenLinks Den Haag November 2015 Inleiding Er is veel in beweging rond de bijstand. Sommige gemeenten experimenteren met een andere uitvoeringspraktijk, met minder

Nadere informatie

Productwijzer individuele vaste lasten Arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV)

Productwijzer individuele vaste lasten Arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) Productwijzer individuele vaste lasten Arbeidsongeschiktheidsverzekering Wat leest u in deze productwijzer? In deze productwijzer vindt u algemene informatie over de individuele vaste lasten Arbeidsongeschiktheidsverzekering.

Nadere informatie

1. Inleiding 2. Analyse 2.1. Een derde van de ouders geeft aan minder te gaan werken

1. Inleiding 2. Analyse 2.1. Een derde van de ouders geeft aan minder te gaan werken 1. Inleiding Vorig jaar kondigde de regering grote bezuinigingen aan op de kinderopvang. De bezuinigingen lopen op tot 774 miljoen in 2015. In 2012 snijdt de regering met zo'n 400 miljoen euro in de kinderopvang.

Nadere informatie

Bijstandverlening voor zelfstandigen

Bijstandverlening voor zelfstandigen Bijstandverlening voor zelfstandigen Bijstandverlening voor zelfstandigen Inhoudsopgave Wat is het Besluit bijstandverlening zelfstandigen (Bbz)? 4 Wie kunnen een beroep doen op het Bbz? 5 Kunt u met

Nadere informatie

Vrouwen op de arbeidsmarkt

Vrouwen op de arbeidsmarkt op de arbeidsmarkt Johan van der Valk Annemarie Boelens De arbeidsdeelname van vrouwen lag in 23 op 55 procent. De arbeidsdeelname van vrouwen stijgt al jaren. Deze toename komt de laatste jaren bijna

Nadere informatie

Veelgestelde vragen Wet WIJ

Veelgestelde vragen Wet WIJ Veelgestelde vragen Wet WIJ Wat is de WIJ? WIJ staat voor Wet investeren in jongeren (WIJ). Deze nieuwe wet gaat in per 1 oktober 2009 en moet ervoor zorgen dat alle jongeren tot 27 jaar een opleiding

Nadere informatie

Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen

Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen Bijlage 4: Werkenden met een laag inkomen Dit overzicht gaat in op de inzichten die de cijfers van het CBS bieden op het punt van werkenden met een laag inkomen. Als eerste zal ingegaan worden op de ontwikkeling

Nadere informatie

Outplacement: voor de werknemer

Outplacement: voor de werknemer Outplacement: voor de werknemer Ontslag: een keerpunt voor werkgever en werknemer De aanleiding tot outplacement is een toekomstig ontslag. Dat kan zijn door een reorganisatie of omdat werknemer en werkgever,

Nadere informatie