Verandering van Tijdperk: Wat betekent dat voor jullie?

Transcriptie

1 Verandering van Tijdperk: Wat betekent dat voor jullie? Nyenrode, 28 September 2015 twitter.com/janrotmans

2 We leven niet in tijdperk van verandering maar in een verandering van tijdperken

3 Laatste Kantelperiode Industriële revolutie Modernisering samenleving Machtswisseling

4

5

6 19 de Eeuw vs 21 ste Eeuw industriële revolutie angst voor machines langdurige onrust sociale ongelijkheid Marx digitale revolutie angst voor robots steeds meer onrust sociale ongelijkheid Piketty

7 Verschillen snelheid, omvang, impact, complexiteit is een paar duizend keer groter dan in de 19 de eeuw

8 Europa bevindt zich nu weer in een kantelperiode

9 Kantelperiode 1. samenleving wordt decentraal en bottom-up 2. economie wordt decentraal en circulair 3. nieuwe macht ontstaat

10 Samenleving 3.0

11

12 Overgang naar Samenleving 3.0 Opbouw van Samenleving 3.0 Voorontwikkelingsfase Kantelperiode Doorontwikkelingsfase Verticaal Centraal Top-down Horizontaal Decentraal Bottom-up We zitten hier Tijd

13 Kantelperiode traditionele grote bedrijven vallen om overheid op zoek naar nieuwe rol brancheorganisaties verdwijnen angst en wantrouwen bij burgers

14 Chaos

15 Bezorgde huisartsen spijkeren manifest op het ministerie manifest van de Bezorgde Huisarts: het roer moet om! gesteund door van huisartsen in Nederland

16 Thuiszorg bezet Stadhuis Borculo Thuiszorgmedewerkers zijn boos op gemeente

17 Studenten bezetten het Maagdenhuis is Amsterdam weg met het rendementsdenken in het onderwijs!

18 Boze Groningers Protesteren Tegen Gaswinning Groningen als pinautomaat van de Randstad

19 Burgerinitiatief Ons Geld wil het taboe doorbreken op geldschepping

20 Systeemwereld vs Leefwereld Systeemwaarden doelmatigheid efficiency controle, beheersing regelzucht kosten / baten Menswaarden aandacht / tijd vertrouwen ruimte keuzevrijheid kwaliteit

21 Efficiency Samenleving rationeel, bureaucratisch, anoniem, complex, afstandelijk koude kille afrekenwaarden als rendement en efficiency alles moet worden gemeten en gecontroleerd gebaseerd op gestold wantrouwen mensen zijn vervreemd van deze koude, kille efficiencysamenleving on(t)menselijke samenleving

22 Oude Samenleving centraal top-down grote organisaties systemen & structuren vast & star overheid regisseert Nieuwe Samenleving decentraal bottom-up slimme, platte organisaties mensen & initiatieven vloeibaar & flexibel overheid faciliteert

23 Transitie = Omwenteling grote omwentelingen ontstaan vaak uit kleine initiatieven van kleine groepjes individuen die een andere weg inslaan

24 Paradigma Wisseling oude paradigma exploitatie structuren waarde ontlenen lineair nieuwe paradigma co-operatie mensen waarde creëren cyclisch

25 Structuurwisseling oude structuur verticaal hiërarchisch top-down centraal nieuwe structuur horizontaal netwerken bottom-up decentraal

26 Sturing wisseling oude sturing centrale sturing controle zekerheid regisseren nieuwe sturing netwerksturing ruimte onzekerheid faciliteren

27 Participatiesamenleving is geen hype maar een stap naar nieuwe vorm van democratie

28 Transitie = Machtswissseling regime is bestaande macht met gevestigde belangen niche is opkomende macht vanuit nieuwe belangen

29 Macht gemakkelijker te verwerven, lastiger uit te oefenen en eenvoudiger te verliezen Moisés Naím

30 Nieuwe Macht opkomende middenklasse tornt aan traditionele instituties kennis, netwerken, sociale media micromacht

31 Transitie = Sociale Ongelijkheid transitie leidt in eerste instantie tot meer ongelijkheid voorhoede heeft lusten, achterhoede heeft lasten

32 Traditionele Sectoren in Transitie Energie van centraal, fossiel naar decentraal duurzaam Welzijn van zorgen voor naar zorgen dat Bouw van aanbod & product naar vraag & dienst Zorg van doelmatig & efficiënt naar mensgericht Onderwijs van organisatie centraal naar leerling centraal

33 Burger Initiatieven

34 Broodfondsen

35 Lokale energiemaatschappijen

36 Lokale zorg coöperaties

37 Explosieve Groei van Coöperaties

38 Economie 3.0

39 Oude Economie vs Nieuwe Economie banken energiebedrijven taxibedrijven hotelketens boekenwinkels platenmaatschappij financiële coöperaties google, tesla, van de bron Uber Airbnb Amazon Itunes

40 Disruptief Bedrijf Uber Uber geeft de klant keuzevrijheid transparantie betere prijs en verspilt minder middelen

41 Uber verandert vervoersketen Uber rush Uber eats [supersnelle koeriersdienst] [versproducten & maaltijden] Uber essentials [vervoer medicijnen] Uber cargo Uber mover [vervoer bedrijfsleven] [verhuizingen]

42 Uber Digitaal Platform Uber verbindt chauffeurs aan passagiers

43 technologie democratiseert decentraal maken van geld, data, kennis, zorg, muziek, energie films, verzekering, boeken, reizen, educatie

44

45 Economische Kanteling 1. industriële productie digitaliseert internet of things, cloud technologie, robotisering alles kan slim met elkaar communiceren combinaties van hoofd-, hand-, machine-, robotwerk zelforganiserende fabriek

46

47

48 Economische Kanteling 2. makersbeweging rond de 3D-printer wie dingen maakt en hoe we dingen maken verandert digitalisering van het productieproces alles kan op een PC worden gemaakt unieke productie op lokale schaal

49

50

51 3D-Printer Verandert Bouwwereld van massaproductie naar productie door de massa voorraadbeheer, distributie, productie op locatie open source co-creatie ontwerpomgeving unieke nieuwe bouwproducten op maat

52 Nieuwe Maakindustrie nieuwe industriële revolutie digitale revolutie in de maakindustrie fundamentele verandering van: hoe wij dingen maken en vooral wie het maakt álles kan op een pc worden gemaakt! iedereen wordt producent

53 Economische Kanteling 3. decentrale, schone energie (opslag) slim combineren van energiestromen op lokale schaal cascade van energieniveaus, van huis tot stad en regio accu van elektrische auto laat wasmachine draaien buurtbatterij in Etten-Leur

54

55 Economische Kanteling 4. circulaire economie & bio economie sluiten van kringlopen van grondstoffen en afval productie op basis van groene grondstoffen van bezit van product naar gebruik van dienst

56

57 Economie 3.0 deeleconomie digitale economie circulaire economie maker-economie robot-economie bio- en groene economie

58 Consument 3.0 autonoom pro-actief prosument fabricent energieleverancier ontwikkelaar bouwer ontwerper hotelier filmer

59 Nieuwe Economie is booming Clean Tech Industry snelst groeiende industrie in de wereld 300 miljard dollar in % groei t.o.v China Duitsland VS Italië Nederland $ 60 miljard $ 45 miljard $ 40 miljard $ 17 miljard $ 5 miljard

60 Nieuwe Economie in Europa Cruciaal voor Europa Potentieel 22 miljoen Europeanen betrokken in 2013: 2-4% van de totale werkgelegenheid in 2020: 5-10% van de totale werkgelegenheid Duitsland is koploper Denmark presteert zeer goed Engeland verbetert Nederland is pas gestart en haakt aan

61 Nieuwe Economie in Nederland Nieuwe Economie = ca. 2-4% van BNP in % - 20% bij 15% groei per jaar in % - 50% bij 15% groei per jaar

62 Clean Energy Technology growth rates per country

63 Rendement van Nieuwe Economie elke euro geïnvesteerd in de groene economie levert 3 euro rendement op voor economie elke euro geïnvesteerd in de zwarte economie kost de samenleving 2 euro PBL, 2013

64 Mythe van Start-ups 75% van start-ups redt het niet 90% van start-ups verdient geld niet terug

65

66 Starters per gemeente

67

68

69

70 Voorbeelden van de Nieuwe Economie

71 Fossiel Mausoleum

72

73

74

75 Transitie Sturing

76 Theoretische Principes ruimte creëren voor niches variatie en selectie niches van macht voorzien verschillende schalen anticipatie en adaptatie emergentie diversiteit & coherentie co-evolutie interacties, feedbacks zelforganisatie

77 Transitie Aanpak creëren van innovatieruimtes voor radicale innovatie koplopers samenbrengen in innovatieruimtes vanuit visie portfolio aan transitie-experimenten starten opschalen van succesvolle transitie-experimenten

78 Transitie Sturing Cyclus transitie arena evaluatie, monitoring sociaal leren visie, paden, transitie agenda transitie experimenten

79 Verschillende Arena s Markt Arena - korte termijn - efficiency - groei/rendement Politieke Arena - korte / midellange termijn - peloton - incrementele veranderingen - probleem- en doel georiënteerd Transitie Arena - lange termijn - koplopers, verbinders - systeem innovatie - probleem / doel zoekend

80 Transitie Beleid faciliteren / stimuleren - creëren van ruimte voor radicale innovatie - wegnemen van barrières - verbinden van oude en nieuwe spelers - stimuleren van financiële arrangementen

81 Transitie Beleid uitdagen markt, mobiliseren samenleving fase 1 zoeken, leren, experimenteren fase 2 selecteren, opschalen fase 3 integreren in primaire beleidsproces koplopers, verbinders, kantelaars

82 Wat betekent dat voor bedrijven?

83 Bedrijven in Transitie Philips transformeert tot zorgbedrijf DSM transformeert tot fijn/biochemie schoonmaakbedrijf stapt in de zorg energiebedrijven gaan in verzekeringen

84 Typologie van bedrijven

85 3 van 5 bedrijven sneuvelen in kantelfase van transitie

86 Survival of the Fittest niet de grootste bedrijven overleven, ook niet de slimste bedrijven, maar de meest adaptieve bedrijven

87 Transitie Strategie Duale Strategie ontwikkel schaduwlijn binnen bedrijf experimenteer met nieuw verdienmodel zoek samenwerken nieuwe partners

88 Transitie Fasen binnen een Bedrijf Organisatie 3.0 Versnelling DNA Stabilisatie uitvoering Voorontwikkeling bewustwording Kantelpunt strategie / missie tijd

89 Bouw Bedrijf 3.0 verdient niet zozeer geld met bouwen maar met het faciliteren van de klant decentrale energie telecommunicatie interieurinrichting

90 Energie Bedrijf 3.0 verdient niet zozeer geld met energie maar met het faciliteren van de klant energiebesparing smart grids wijk/buurt niveau

91 Zorg Bedrijf 3.0 verdient niet zozeer geld met zorg maar met het faciliteren van de klant van 100% naar 20% zorg helpen met netwerk ontwikkelen helpen met scholing & baan zoeken

92 Wat betekent dat voor overheid?

93 Aanhaken of Afhaken aanhaken of contact verliezen met samenleving 30 jaar geleden hoe krijgen wij als overheid burgers en bedrijven mee? nu hoe krijgen wij als burgers de overheid mee in transitie?

94 Faciliterende Rol voor Overheid faciliterende overheid organiseert niet alles zelf maar maakt mogelijk dat anderen het kunnen organiseren

95 Faciliterende Rol voor Overheid richting geven & innovatieruimte bieden

96 Richting Geven richting geven duidelijke, ambitieuze kaders stellen opstellen van heldere spelregels afstemmen van ontwikkelingen in samenhang

97 Praktisch selecteer scherp met wie je werkt ga alleen in zee met organisaties 3.0 stop met clubs die niet aan spelregels voldoen

98 Ruimte Bieden innovatieruimte bieden mentale ruimte, juridische ruimte, organisatorische ruimte belemmeringen wegnemen ongedachte coalities stimuleren niet alles zelf willen organiseren, maar het mogelijk maken dat anderen het zelf kunnen organiseren

99 hoe de transitie te versnellen?

100 Kennis mobiliseren in regio kennis & innovatie op regionale schaal organiseren

101 Schaalniveaus verbinden circulaire economie: regionale schaal Westland, Haven, Achterland maker economie: stedelijke schaal in steden / innovatiehubs digitale economie: lokale schaal buurt- en wijkniveau

102 Nieuwe Combinaties Stimuleren 3D-Printer app-ontwikkeling bioraffinage maakindustrie 3.0 elektron. afvalverwerking maritieme industrie containertransport biopolymeren in Haven Stadshavens Stadshavens

103

104 Investeren hardware Silicon Valley miljarden overheidsinvesteringen de ondernemende staat, Mazzucato (2015) Zuid-Korea mobiele infrastructuur 1000 x sneller mobiel internet in 2020

105 Investeren software sociale innovatie 75% van innovatiesucces is sociaal slimmer, flexibeler, dynamisch organiseren competentie ontwikkeling co-creatie, co-productie, verbinden vaardigheden voor de nieuwe economie

106 Faciliteren makelen en schakelen Eindhoven Strijp-S succes faciliteren van start-up communities ASML gestart met veel subsidiegeld New York 3D-printing stad datamanager en visie

107 Radicale Innovatie Stimuleren 5 innovatiecampussen voor radicale innovatie [à la RDM] 3D-printing voor maritieme industrie digitale logistiek afvalverwerking en grondstoffenproductie maakindustrie

108 Onderwijs Hervormen innovatie-campussen voor maakindustrie 3.0 combinaties van leren, werken, ondernemen makerwerkplaatsen als living labs duurzaamheid als vertrekpunt voor nieuwe fabrieken Leerpark Dordrecht, RDM-campus

109 Wat betekent dat voor professionals?

110 Competentieontwikkeling nieuwe kwaliteiten voor professional niet voor maar met mensen werken nieuwe kwaliteiten voor gemeente ambtenaren verbinden, schakelen, faciliteren

111 Ambtenaar 3.0 zit niet meer achter zijn bureau maar trekt de wijk/buurt in heeft een loket in de wijk/buurt

112 Competenties voor Zorg 3.0 denken vanuit mensen mensen kunnen activeren mensen autonomie teruggeven inspelen op vragen van mensen

113 Professionals voor Zorg 3.0 kunnen verbinden kunnen netwerken kunnen met groepen & vrijwilligers omgaan zijn activerend, coachend en dienend

114 Transitie Fasen van een Individu Competent Individu Stabilisatie Versnelling onbewust bekwaam bewust bekwaam Voorontwikkeling Kantelpunt bewust onbekwaam onbewust onbekwaam tijd

115 Systeemtransitie = Persoonlijke transitie elke systeemtransitie vraagt om een organisatorisch transitie. Elke organisatorische vraagt om een persoonlijke transitie Een persoonlijke transitie vergt het overwinnen van angst. Existentiële angst om te verliezen wat je hebt, zonder te weten wat je krijgt

116 Wat te Doen Morgen? niets reflecteren op laatste paar jaar bewust onbekwaam of onbewust onbekwaam? geschikt als verbinder, facilitator, stimulator? hanteert u nog wereldbeeld van command-and-control?

117 Reflectie & Reflexiviteit reflectie spiegel eigen aanpak en niet op basis van mening anderen reflexiviteit waarom doe ik de dingen zoals ik ze altijd gedaan heb?

118 Kairos & Chronos chronos chronologische tijd jaagt ons op kairos kwaliteits tijd verrijkt ons

119 Omdenken

120 events trends Het dagelijkse nieuws: DWDD aanslagen weersextremen incidenten duurzaam ondernemen economische conjunctuur duurzame levensstijl liberalisering privatisering structuur tijdsgeest machtsverhoudingenn wetgeving paradigma s demografie klimaatverandering sociale verhoudingen

121 Denk van Buiten naar Binnen

122 Denk in termen van en / en

123 Denk niet direct oplossingsgericht

124 Denk gelaagd: macro, meso, micro

125 Omdoen

126 Subtiel en Licht Sturen

127 Leer Genieten van Weerstand

128 Leer schaken op drie schaakborden

129 Drie Schaakborden omgeving organisatie individu

130 Denk in coalities van drietallen

131 Kantelaar, Verbinder, Koploper Koploper: inhoudelijk gedreven Verbinder: empatisch, ego niet voorop Kantelaar: organisatorisch gedreven, systeembreker

132 Wat kun je nu doen als change-agent?

133 Visie-Strategie-Actie persoonlijke visie ontwikkelen voor komende 5 jaar veranderstrategie ontwikkelen en uitvoeren keten van acties ondernemen op verschillende niveaus zoeken-leren-experimenteren

134 Inzichten innovatieruimte nemen en actief gebruiken medestanders zoeken en een transitieteam formeren organiseer je eigen rugdekking ga op zoek naar waar positieve energie zit probeer druk uit te oefenen van buiten af

135 Inzichten ga om de weerstand heen en er niet dwars doorheen geen breed draagvlak maar smal en diep draagvlak creëer druk van binnen uit én van buiten af hoe subtieler en slimmer hoe beter schaak op meerdere schaakborden tegelijk

136 succesvolle change-agents overwinnen alle soorten weerstanden

137 Wat betekent dat voor jullie?

138 Dienend Leiderschap persoonlijk leiderschap faciliterend leiderschap pro-actieve houding lef, moed, visie authenticiteit

139 Leiderschap Gevraagd leiderschap 3.0 richting geven ruimte bieden

140 Nieuw Tijdperk, Nieuw Leiderschap in periode van chaos en instabiliteit is leiderschap belangrijker dan ooit leiderschap 3.0: vanuit nieuwe waarden bezieling, vertrouwen, ruimte, visionariteit

141 Ode aan de Vernieuwers Op degenen die het anders zien. Die niet gek zijn op regeltjes en geen respect hebben voor de stand van zaken. Je kunt ze napraten, tegenspreken, ophemelen of omlaaghalen. Het enige wat je niet kunt is om ze heen. Want zij brengen verandering, brengen Nederland verder. En waar sommige mensen malloten zien, zien wij genieën. Omdat de mensen die gek genoeg zijn om te denken dat ze Nederland kunnen veranderen, degenen zijn die het doen

142 Literatuur Paul Mason Mariana Mazzucato Moises Naim Salim Ismail Grin, Rotmans, Schot Postcapitalism De ondernemende staat Het einde van macht Exponential organizations Transitions to Sustainable Devel.