GEZOND ONDERNOMEN!>>>

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "GEZOND ONDERNOMEN!>>>"

Transcriptie

1 GEZOND ONDERNOMEN!>>> ervaringen na vier jaar aandacht voor rsi en werkdruk bij woningcorporaties

2 Deze publicatie wordt aangeboden ter afsluiting van het Arboconvenant Woningcorporaties. Partners in dit convenant waren: > Aedes vereniging van woningcorporaties > FNV Bouw > Hout- en Bouwbond CNV > De Unie > het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Het Arboconvenant Woningcorporaties bevatte afspraken tussen de betrokken partners over het terugdringen van de risico s op RSI, werkdruk en ziekteverzuim in de branche.

3 INHOUDSOPGAVE Inleiding 5 Ervaringen met instrumenten van de Gezonde Onderneming 1. Een leuke dag en een goede start > Quickscan & gezondheidsteam 6 2. Wijsheid op de werkvloer > de RSI-consulent 8 3. Aandacht van alle kanten > gezondheidsteam Pauzeren moet > pauze software Callcenter trekt aan de bel > adviseur Gezond werken doe je zo! > voorlichting Willen, weten, werken, waken > basisaanpak werkdruk Teveel communicatie > basisaanpak werkdruk & adviseur OR op onderzoek > basisaanpak werkdruk 21 Gezonde praktijken Anders kijken levert winst op Een scherp oog voor ergonomie en elkaar Personal coach voor managers Een open deur Bewegen, ontspanning en goede voeding werken 28 > Bijlage A: samenvatting van de Basisaanpak Werkdruk 30 > Bijlage B: samenvatting van de Basisaanpak RSI 33 > Bijlage C: overzicht van de convenantproducten 35 3 <<<

4

5 INLEIDING Dit is de laatste publicatie van het Arboconvenant Woningcorporaties, dat op 1 juli 2005 afloopt. Dan eindigt een periode van extra inspanning van de branche om RSI, werkdruk en ziekteverzuim te verminderen. Hiervoor werd onder de noemer de Gezonde Onderneming een scala aan instrumenten en maatregelen ontwikkeld en toegepast. Een flink aantal corporaties heeft gezond ondernomen. Hun praktijkverhalen in deze bundel laten zien dat slimme investeringen in arbeidsomstandigheden lonen, zonder dat de investeringen noodzakelijk kostbaar of ingewikkeld hoeven te zijn. Uit ervaring weet ik dat corporaties verschillend denken over het belang van arbo en dus verschillend handelen. Het aflopen van het arboconvenant zal zeker niet het einde van gezond arbobeleid betekenen, onder andere omdat de arbowet zo gaat veranderen, dat u nog meer verantwoordelijkheid krijgt voor de arbeidsomstandigheden in uw organisatie. Met enerzijds een hoger financieel risico als het mis gaat, maar anderzijds meer ruimte voor de invulling van uw arbobeleid. Zorg voor de medewerkers is vaak een belangrijk motief om in arbo te investeren. Verstandige corporaties zullen investeringen in arbo ook als rendementsfactor gaan zien, die ze in ieder geval uit economische overwegingen zullen optimaliseren. Corporaties die nu al zo werken laten zien dat een dergelijke visie loont. Behalve besparingen en goede arbeidsomstandigheden, levert het gemotiveerd personeel op dat beter werkt aan de belangrijke maatschappelijke functies die woningcorporaties vervullen. Ik hoop dan ook dat gezond ondernemen de aandacht blijft krijgen die het verdient en ik wens u succes bij het voortbouwen aan uw eigen Gezonde Onderneming. Namens de convenantspartners, Pepijn Nicolas Projectmanager Arboconvenant Woningcorporaties. 5 <<<

6 1. EEN LEUKE DAG EN EEN GOEDE START over de quickscan en het gezondheidsteam Rijswijk Wonen gebruikte voor de aanpak van de arborisico s RSI en werkdruk de Quickscan RSI en Werkdruk, die speciaal voor de branche werd ontwikkeld. P&O er Jolanda Alkemade was zich bewust van de behoefte aan duidelijk beleid en wist dat aandacht voor die risico s gewenst was. Maar waar begin je dan? De Quickscan vormde een handig startpunt voor een gedegen aanpak. De digitale vragenlijst gaf snel inzicht in de oorzaken en omvang van RSI en werkdruk. Daarbij bood het instrument ook concrete suggesties en aanwijzingen voor het verminderen van de risico s. Om de medewerkers te motiveren organiseerde de corporatie een themadag rondom RSI en werkdruk waarop een Gezondheidsteam langskwam. Het team bood allerlei activiteiten aan die een relatie hadden met de onderwerpen. Zo konden medewerkers zich inschrijven voor een massage, een workshop tai-chi, of jongleren met als thema de kunst van het loslaten. Aansluitend liepen de zojuist opgeleide RSI-consulenten een rondje door de corporatie om de werkplekken van hun collega s te onderzoeken. >>> 6

7 De reacties van de medewerkers op deze dag waren erg positief. Zowel wat betreft de aandacht voor RSI en werkdruk, als voor ontspanning. Goed dat er eens aandacht is voor ontspanning in plaats van dat stressen de hele dag, vertelt een medewerker van Rijswijk Wonen. Je weet dat je houding achter je bureau belangrijk is, maar vaak vergeet je het toch weer, aldus de enthousiaste medewerker. Het initiatief, waaronder ook de structurele aanpak van RSI en werkdruk, viel dus goed. De initiatiefnemer van Rijswijk Wonen, Jolanda Alkemade, heeft nog lang het effect van de dag gevoeld: mensen praatten er vaker over. Ook legden medewerkers continu de relatie tussen hun werk en datgene wat ze hadden opgestoken tijdens de workshops. De uitkomsten van de Quickscan zijn inmiddels verwerkt in de uitgangspunten voor het verdere plan van aanpak ter bestrijding van RSI en Werkdruk. Waarom is zo n Quickscan een handig hulpmiddel bij de aanpak? > Een corporatie krijgt snel en objectief inzicht in de oorzaken en omvang van RSI en werkdruk. > Een substantieel deel van de corporatie is betrokken bij het invullen van de vragenlijsten; de resultaten zullen daardoor sneller worden geaccepteerd. > Het is eenvoudig! 7 <<<

8 2. WIJSHEID OP DE WERKVLOER over de rsi-consulent Een aantal corporaties koos voor permanente preventie van RSI op de werkvloer. Hoe? Door medewerkers op te leiden tot RSI-consulent. Iemand in deze rol geeft voorlichting aan collega s, houdt een vinger aan de pols, is een vraagbaak en zorgt dat iedereen alert blijft ten aanzien van de risico s op RSI. Woonbron uit Rotterdam zag hier onmiddellijk de voordelen van in en stuurde twee medewerkers naar de training. Eenmaal terug op de werkplek kregen ze het direct druk. De corporatie zat middenin een grote fusie en een aantal vestigingen werd op dat moment opnieuw ingericht. Al snel werd het de consulent, Koos Houtman, duidelijk dat binnenhuisarchitecten vooral oog hebben voor esthetiek, maar minder voor arbo. Dankzij zijn advies werden zonnebankachtige lampen in de woonwinkel vervangen door arbovriendelijke exemplaren. Houtman maakte al snel naam als expert op het gebied van RSI en werkplekinrichting en werd vaak geraadpleegd door collega s. Inmiddels heeft hij zo n 45 werkplekbezoeken afgelegd en drie vestigingen van een totaaladvies voorzien. Hij merkt dat vooral zijn signaalfunctie steeds beter wordt benut: managers of P&O ers vragen hem regelmatig om eens polshoogte te nemen bij collega s met klachten. Goed voorbeeld doet goed volgen: inmiddels telt de corporatie 7 RSIconsulenten. Dat is voor elke vestiging één. Voordelen van een RSI consulent op de werkvloer > Een consulent is een laagdrempelig aanspreekpunt voor collega s. > De corporatie hoeft niet iedere keer de arbodienst in te schakelen. > Goedkope permanente preventie dáár waar het nodig is. > Het principe is eenvoudig in te passen in de organisatie: er hoeven geen extra werknemers voor vrij gemaakt te worden. >>> 8

9 Het succes van de consulenten bij Woonbron hangt volgens Houtman samen met de steun van het management. Zij hebben van meet af aan het nut van deze maatregel in gezien. Daardoor kan ik die rol als RSI-consulent ten volste benutten en denk ik inmiddels ook mee op beleidsniveau! Interstede uit Zwijndrecht heeft ook twee opgeleide RSI-consulenten rondlopen. Actief zijn ze al een tijdje niet meer. Hoe dat komt? De klachten zijn veel minder geworden! Toen de consulenten weer terugkwamen op de werkvloer hebben ze het grondig aangepakt. Alle 50 werkplekken zijn door ergonomen onder de loep genomen. Een enkeling had wel klachten, maar schreef die niet toe aan bijvoorbeeld een slechte stoel of een verkeerde houding achter het bureau. Na het bezoek is behoorlijk geïnvesteerd in goede bureaus, stoelen en computers, maar het resultaat is er volgens Diny Middelkoop (medewerker huuradministratie) dan ook naar. In het begin kwamen er nog best vaak mensen vragen stellen. Nu lijkt iedereen gewoon goed te zitten. Bij nieuwe mensen moeten we natuurlijk wel even extra alert blijven. Die moeten goed worden voorgelicht zodat ze de spullen ook goed gebruiken. Ik heb zo ontzettend gelachen. Het eerste wat ik zei was dat ik een perfecte bureaustoel had. De deskundige die mijn werkplek beoordeelde, kwam met een waslijst aan mankementen. Mijn stoel was zo mogelijk de slechtste die hij in het bedrijf was tegengekomen. Ik heb nu een nieuwe stoel. Omdat ik altijd fout heb gezeten, had ik in het begin nog klachten. Na verloop van tijd zijn deze echter allemaal verdwenen. 9 <<<

10 3. AANDACHT VAN ALLE KANTEN over een bezoek van een gezondheidsteam In het kader van de Gezonde Onderneming bezochten diverse Gezondheidsteams corporaties die RSI en werkdruk op een positieve manier onder de aandacht wilden brengen. De samenstelling van zo n team hing af van het doel van het bezoek en de grootte van de corporatie; het bestond bijvoorbeeld uit een voorlichter of workshopleider en een arbodeskundige, een jongleur, een ergonoom, een stoelmasseur, een tai-chi instructeur of andere bewegingsdeskundige, of een acteur. De teams besteedden specifiek aandacht aan de motivatie van werknemers om zélf een actieve bijdrage te leveren aan het verbeteren van hun werkomstandigheden. En dat bleek goed te werken. Woningcorporatie Singelveste uit Breda kreeg ook bezoek van een Gezondheidsteam. De reacties in de corporatie waren positief: De grootste winst van het gebruik van een Gezondheidsteam is dat deskundigheid vanuit diverse disciplines aanwezig is. Belangrijke onderwerpen zoals RSI, werkdruk en stress komen zo goed aan bod. >>> 10

11 Waarom zo n dag werkt: > Na afloop is er écht iets veranderd: medewerkers zitten beter aan hun bureau, iedereen weet wat hij/zij zelf kan doen en de P&O er is adequaat geïnformeerd. > Een bezoek van een extern gezondheidsteam blijft hangen, medewerkers vergeten het niet snel en het kost relatief weinig moeite. > Het is een positief signaal naar medewerkers. Corporaties kunnen -ondanks het aflopen van het arboconvenant- aan de slag met het idee van een Gezondheidsteam. Volgens Frank Engel (teamcoördinator bij woningcorporatie Singelveste) is het belangrijk regelmatig RSI, werkdruk en stress onder de aandacht te brengen. Blijf de onderwerpen bespreekbaar houden en medewerkers aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid daarin. Een bezoek van externen kan daaraan bijdragen. Singelveste heeft door het bezoek van het team ook kennis kunnen maken met stoelmassage: De stoelmassage was een zeer groot succes. Wij gaan dan ook bekijken of we dit in het cafetariasysteem kunnen opnemen, aldus Engel. 11 <<<

12 4. PAUZEREN MOET! over het gebruiken van pauzesoftware Te lang (al dan niet in een verkeerde houding) doorwerken achter het beeldscherm is een grote boosdoener voor RSI. Om medewerkers te herinneren aan het nemen van korte pauzes kan pauzesoftware een uitkomst bieden. De software houdt bij hoe lang iemand onafgebroken zit te werken en functioneert vervolgens als persoonlijke coach. Heel handig: in de praktijk blijkt namelijk vaak dat men wel weet dat men te lang achtereen aan het beeldscherm gekluisterd zit, maar daar geen consequenties aan verbindt. Bij Saenwonen uit Zaandam werd de Beeldschermtachograaf aan alle medewerkers beschikbaar gesteld. Dat betekent echter niet dat iedereen het programma daadwerkelijk gebruikt. Volgens P&O er Wil Rootlieb, is dat de verantwoordelijkheid van de medewerker zelf. Medewerker Beentjes erkent dit. Zelfdiscipline is toch de sleutel voor gezond beeldschermwerk. Het programma is een goed geheugensteuntje, maar je kunt het vrij makkelijk negeren. Uiteindelijk moet je toch jezelf motiveren om even de benen te strekken! Natuurlijk doet de corporatie wel het nodige om de motivatie te beïnvloeden. Door goede voorlichting te verstrekken bijvoorbeeld. De publicaties en middelen van de Gezonde Onderneming komen dan handig van pas. Daarnaast is er op vele fronten aandacht voor de gezondheid van medewerkers: medewerkers kunnen te allen tijde een werkplekonderzoek aanvragen, er is bedrijfsfitness en in de kantine is tegenwoordig veel meer aandacht voor gezond voedsel. Als aanvulling biedt de corporatie ook nog een gratis geneeskundig onderzoek aan, aan medewerkers boven de 50 jaar en kan iedereen die dat wil in oktober een griepprik krijgen. Waarom pauzesoftware? > Medewerkers krijgen inzicht in hun werkwijze én suggesties voor verbetering. > Het is goedkope preventie op maat, dáár waar het nodig is. > Het herinnert iedereen dagelijks aan het belang van gezond werken. >>> 12

13 Voor woningcorporatie SGBB uit Hoofddorp kwam de aanbieding om pauzesoftware te bestellen via het convenant precies op het goede moment: Wij waren net van plan om meer aandacht te besteden aan RSI-preventie. De software zagen wij als een goede aanvulling op andere maatregelen. Ook SGBB stelde de Beeldschermtachograaf aan alle beeldschermwerkers ter beschikking. Met succes: in de praktijk gebruikt circa 90% van de beeldschermwerkers het programma. De mate van enthousiasme wisselt. De een vindt het heel prettig werken, de ander raakt geïrriteerd als hij net met een klant in een goed gesprek zit en het advies wordt gegeven om eens te gaan rekken en strekken. Gelukkig kun je in een dergelijke situatie het advies wel wegklikken. Niet elke klant zal immers begaan zijn met de RSI-preventie-perikelen van onze medewerkers, aldus Mechteld Albers van SGBB. SGBB concludeert: pauzesoftware alleen kan de corporatie niet redden. Maar het geeft wél duidelijk blijk van de zorg voor arbeidsomstandigheden en dat motiveert werknemers. Dat maakt het een goede investering. Bovendien geldt dat als slechts één medewerker een paar dagen verzuimt wegens RSI, dat qua kosten al aardig in de richting van de kosten van licenties komt!, aldus Mechteld Albers. 13 <<<

14 5. CALLCENTER TREKT AAN DE BEL over de inrichting van een gezond callcenter Callcenters worden steeds populairder in de branche. Van callcenters is bekend dat ze vaak te maken hebben met hoog personeelsverloop en hoog ziekteverzuim; verzuimpercentages van rond de twintig procent zijn niet ongewoon. Bij callcenters krijgt de gewenste functionaliteit meestal veel aandacht, maar helaas blijkt te vaak dat er slecht is nagedacht over de omstandigheden waaronder het personeel moet werken. Veel callcenters moeten daarom een of enkele jaren na de start dure aanpassingen doorvoeren om een gezondere omgeving te scheppen. Het is bijzonder dat Acantus in Veendam al in de ontwerpfase van het callcenter heeft bekeken hoe dit niet alleen functioneel, maar ook gezond kan worden opgezet. Dit voorbeeldproject werd door het convenant ondersteund met een adviseur. Een organisatiepsycholoog van de Universiteit Utrecht met een specialisatie in callcenters adviseerde Acantus. Daarbij werd onder andere gekeken naar fysieke inrichting, processen, functie inhoud en naar de emotionele belasting en vaardigheid van medewerkers. Medewerkers van callcenters hebben weinig autonomie. Ze moeten vaak binnen een bepaalde tijd een gesprek afhandelen. Daarna komt meteen het volgende telefoontje binnen. Sommige callcenters hebben een teller of display hangen met het aantal wachtende klanten. Dit kan voor extra druk zorgen. Medewerkers van callcenters zijn vaak een radertje in een geheel en verzorgen een traject niet van het begin tot het einde. Ze zien dus vaak het eindresultaat niet en zijn voor dat eindresultaat afhankelijk van collega s. Tenslotte komt het vaak voor dat leidinggevenden afwezig zijn in een callcenter, waardoor er weinig persoonlijke aandacht is. Al deze stressfactoren leiden tot minder plezier in het werk en hoger ziekteverzuim. >>> 14

15 Er is geen toverformule voor het verbeteren van die situatie; het vergroten van de regelmogelijkheden is echter een goed begin. Het callcenter is daarom zo ingericht dat een medewerker zelf kwesties van bellers kan oplossen. Denk aan rekeningen die betaald zijn, een monteur die besproken is, het regelen van een onderhoudsbeurt, et cetera. Ammelie de Wit, manager klantenservice bij Acantus, vindt dit belangrijk: Zo horen medewerkers niet alleen klachten, maar krijgen ze ook positieve reacties. We willen 90% van de telefoontjes zelf af kunnen handelen. Ze voegt toe: Maar nog belangrijker is dat we telefoonwerk afwisselen met balieen administratief werk, zodat een medewerker maximaal vier uur achter elkaar voor het call-center is ingeroosterd. Ook de emotionele belasting krijgt aandacht. Medewerkers moeten met vervelende gesprekken iets kunnen doen. Bij Acantus is een zogenaamde emotiecorner ingericht om even bij te komen van vervelende telefoontjes. Verder kunnen medewerkers gemakkelijk onderling contact maken doordat de werkplekken zijn opgesteld in de vorm van klaverbladen, met steeds vier medewerkers. Ammelie de Wit: Er is grote saamhorigheid binnen ons team en de bereidheid om elkaar te helpen is groot. Daarnaast zijn er regelmatig gesprekken tussen leidinggevenden en de medewerkers om het werk te analyseren. Tenslotte krijgt het personeel van het callcenter trainingen, waarmee ze leren beter om te gaan met moeilijke gesprekken. Henk Mellema, medewerker arbo en milieu van Acantus, is erg tevreden over de adviezen die hij kreeg: We hebben een goed fundament neergezet voor een modern call-center. Belangrijk was dat we eerst de structuur goed hebben opgezet. Maar de klapper op de vuurpijl was de training voor de medewerkers. Die hielden we toen we al een paar maanden draaiden, zodat we de cursus goed konden toespitsen op de behoeften van de medewerkers. En we hebben een vertaalslag naar de leidinggevenden gemaakt, zodat zij weten waar ze op moeten letten. Iedereen zit behoorlijk goed in zijn vel en het ziekteverzuim bij ons callcenter ligt nog steeds op minder dan drie procent!. Ammelie de Wit vult aan: Het is misschien een beetje Gronings om het zo te zeggen, maar die adviseur mag nog wel een keer weer komen. Als er veel ziekteverzuim en een hoog verloop is, loont het altijd om ingrepen te doen. Of het nu gaat om een bestaand of een nieuw callcenter. De kosten van zo n investering zijn vaak binnen enkele maanden al terugverdiend. Uit onderzoek van organisatiepsychologen bij eerdere reorganisaties van callcenters is gebleken dat binnen twee maanden het ziekteverzuim van 20% (het gemiddelde cijfer bij call-centers) gezakt was naar 10%. Voor bedrijven is dit een enorme kostenbesparing. 15 <<<

16 6. GEZOND WERKEN DOE JE ZO! over de behoefte aan duidelijke voorlichting De aanpak van de risico s RSI en werkdruk begint met het erkennen van de risico s. In de basisaanpakken (zie bijlage A en B) wordt dit punt ook gemaakt: een gezonde onderneming begint met gemotiveerde én adequaat geïnformeerde werknemers en leidinggevenden. Goede voorlichting en communicatie-instrumenten voldoen aan die behoefte. De meeste woningcorporaties en hun medewerkers weten wel dat RSI en werkdruk arbeidsrisico s zijn. Maar wat RSI en werkdruk precies zijn, en nog belangrijker, wat je eraan kunt doen blijkt geen gesneden koek. Geen wonder dat veel corporaties hun aanpak startten met de aanvraag van voorlichtingsmiddelen van het convenant. Zeker een derde van de vijfhonderd corporaties heeft de boekjes Gezond werken doe je zo (deel 1 en 2) verspreid onder de medewerkers; de waaier voor leidinggevende Gezond (laten) werken (deel 1 en 2) besteld; en de checklist werkplekinrichting en de tips voor gezond beeldschermwerk aangevraagd. Voor De Maas Delta Groep uit Maassluis vormden de boekjes, jojo s, tipkaarten en dergelijke een goede ondersteuning in de grondige aanpak van de risico s op RSI. Volgens Emanuel Geurts, coördinator HRM van de corporatie bestond arbo daarvoor eigenlijk nog niet. De middelen zetten de issues echt op de kaart bij de hele corporatie en leiden tot een enorme omslag: opeens sprak iedereen elkaar aan over zijn werkhouding. Daarnaast schafte de corporatie voor een deel van de medewerkers nieuw meubilair aan en leerde iedereen zijn spullen goed in te stellen. Dat maakte een enorm verschil. Opeens voelden we ons met zijn allen verantwoordelijk voor gezond werken! concludeert Geurts. >>> 16

17 De Algemene Woningbouw Vereniging uit Amsterdam gebruikte de RSI boekjes en tipkaarten om de aandacht voor RSI weer nieuw leven in te blazen. Daarnaast kregen alle medewerkers pauze software en, om de micro pauzes wat aangenamer te maken: snoepjes! Een vorm van aandacht die erg werd gewaardeerd!, aldus Melle Has, personeelsadviseur bij AWV. De aandachtsgolf ging gepaard met het aanbod om een werkplekonderzoek te laten doen door een getraind facilitair medewerker, mocht daar aanleiding toe zijn. Tegelijkertijd besteedde de afdelingsmanager met de werknemer aandacht aan de werkhouding en werkwijze. RSI is inmiddels een vast onderdeel van het werkoverleg geworden. Melle Has merkt dat het aantal RSI gevallen aanzienlijk is gedaald, en nog belangrijker: het onderwerp is bespreekbaarder geworden. We accepteren de risico s veel meer en gaan er gezond mee om!. Ook Tonny Paalvast, medewerker van Rijswijk Wonen was te spreken over het materiaal. De boekjes en voorlichtingskaarten, maar ook de muismatten zijn een leuke manier om weer eens de aandacht te vestigen op het belang van voorkoming van RSI. De verkeerde zit en gebrek aan ontspanning sluipen er steeds weer in. Deze artikelen vestigen daar op een speelse manier de aandacht op. 17 <<<

18 7. WILLEN, WETEN, WERKEN EN WAKEN over de basisaanpak werkdruk Om corporaties op weg te helpen en tegelijk zo veel mogelijk ruimte te bieden, werd de Basisaanpak Werkdruk ontwikkeld (zie bijlage A). Kenmerkend in de basisaanpak is dat alle mogelijke oorzaken van werkdruk worden meegenomen, zowel op het niveau van individuele medewerkers als op organisatieniveau. Hiermee kon elke corporatie zijn eigen specifieke knelpunten te lijf gaan. Woningcorporaties die te hoge werkdruk willen temperen kunnen de aanpak volgen. De aanpak telt vier hoofdstappen, te weten: > 1. Willen > Randvoorwaarden scheppen > 2. Weten > Risico's in kaart brengen > 3. Werken > Verbetermaatregelen selecteren en uitvoeren - Organisatieniveau - Teamniveau - Individueel niveau > 4. Waken > Evaluatie Woningstichting Sint Joseph uit Oisterwijk, Singelveste uit Breda, PWS uit Rotterdam, Beter Wonen uit Loenen (GLD), Volksbelang uit Raamsdonksveer en De Huismeesters uit Groningen deden mee aan proefprojecten met de basisaanpak. Bovenstaande corporaties volgenden allen in grote lijn de aanpak zoals aanbevolen in het kader van de Gezonde Onderneming. Er werd begonnen met het doorlichten van de corporatie; bestaand materiaal werd nog eens onder de loep genomen of vormde het startpunt voor de aanpak. Vervolgens konden de corporaties een adviesbureau selecteren om samen met hen een aanpak op maat te maken. Het voordeel van zo n adviseur is dat hij/zij onafhankelijk advies geeft en begeleiding biedt bij de uitvoering van het traject. Voor het arboconvenant werden vier adviesbureaus geselecteerd waaruit de corporaties konden kiezen. >>> 18

19 8. TEVEEL COMMUNICATIE! een ervaring met de basisaanpak werkdruk Woningstichting Sint Joseph in Oisterwijk deed mee aan een proefproject met de basisaanpak. Met behulp van de Quickscan RSI en Werkdruk van het convenant is de organisatie doorgelicht. Daarmee werden op hoofdlijnen de belangrijkste werkdruken RSI-factoren in kaart gebracht. Een adviseur ondersteunde Sint Joseph. Om maatwerk voor de organisatie te maken werden de bevindingen van de Quickscan nader uitgewerkt in interviews met het MT, de OR en groepen medewerkers. Ook verslagen van vergaderingen van het MT, de OR en het personeel werden onder de loep genomen. Tijdens het onderzoek was opvallend dat iedereen graag mee wilde werken. Ook het management verbond zich op voorhand aan het project. Ine Metz, manager personeel en organisatie van Sint Joseph, stelt dat het MT, wat er ook gebeurt, consequenties aan alle uitkomsten verbindt. Anders is het niet mogelijk serieus in zo n proces stappen. En dat is nodig voor het slagen van zo n project. Ine Metz kan wat met de uitkomsten: Slechts drie medewerkers hebben RSI-klachten, dat valt gelukkig mee. Maar werkdruk is er wel in onze organisatie. Het is opvallend dat de hoeveelheid werk die we moeten verrichten daarbij niet echt een issue is. Een belangrijke oorzaak van onze werkdruk is onhandige communicatie. 19 <<<

20 Daarmee bedoelt ze niet dat er een gebrek aan communicatie is: Zo blijkt dat we eigenlijk ontzettend veel informatie met elkaar uitwisselen, maar dat er te weinig mee gebeurt. Misschien communiceren we soms wel te veel en moeten we leren alleen die informatie uit te wisselen die voor de ander belangrijk is. Gelukkig verbindt het MT inderdaad aan alle resultaten conclusies en steekt Ine als lid van het MT ook de hand in eigen boezem: MT leden moeten ook wat doen. Het blijkt dat wij niet altijd duidelijk genoeg zijn naar de medewerkers. Een beetje overdreven gesteld kan het voorkomen dat de vier MT-leden na een vergadering vier verschillende verhalen naar de medewerkers hebben. Dat moeten we dus verbeteren. Metz is blij met de resultaten van het onderzoek: Je weet nu waar de oorzaken liggen. We hadden al eens formatie-uren uitgebreid, maar dat loste eigenlijk niets op. Tegelijkertijd realiseert ze zich dat het niet eenvoudig is om de gebleken knelpunten op te lossen: We moeten naar een andere communicatiecultuur. We zijn een hele open organisatie, maar daardoor overvragen we elkaar nog wel eens. Dat draai je niet direct om. Ideeën voor oplossingen zijn er al wel. Zo gaat Sint Joseph vier cultuurcoördinatoren aanstellen. Dit zijn medewerkers die samen als dragers kunnen dienen om de communicatiecultuur in de organisatie te veranderen. Ine Metz : We zoeken natuurlijk medewerkers die zelf effectief en efficiënt communiceren. Nog niet alle maatregelen zijn uitgewerkt. Hoe het MT bijvoorbeeld efficiënter gaat communiceren moet nog worden bedacht. Maar Ine Metz heeft vertrouwen in het goede resultaat van het project. Ze signaleert dat het project al voordat maatregelen worden genomen vruchten afwerpt: Doordat wij er mee bezig zijn worden mensen zich meer bewust van RSI en Werkdruk. En wij kijken bijvoorbeeld nu al onze processen na om te zien of er geen dingen dubbel gebeuren. >>> 20

21 9. MAATWERK OP TEAMNIVEAU over de basisaanpak werkdruk Woningcorporatie Singelveste in Breda besloot dit voorjaar op initiatief van de OR een structureel onderzoek naar de oorzaken van werkdruk te doen. Eén van de leden van de OR werd op deze mogelijkheid gewezen via informatie van de vakbond. Precies wat we nodig hebben!, dacht hij. De resultaten van het PAGO en het werknemerstevredenheidsonderzoek wezen namelijk in de richting van te hoge werkdruk. Het convenant bood nu de mogelijkheid hier nader onderzoek naar te doen en een op maat gesneden aanpak op te stellen. Via het convenant nam Singelveste Adviesbureau Berenschot in de arm. Samen met hen stelden ze een aanpak op uitgaande van de basisaanpak werkdruk van de Gezonde Onderneming. De Quickscan speelde daarin een belangrijke rol. Tegelijkertijd werd veel aandacht besteed aan de communicatie met verschillende belanghebbenden in de organisatie, zoals het MT en de teamcoördinatoren. Zij werden niet alleen volledig en tijdig geïnformeerd, maar ook geïnterviewd als aanvulling op de meer kwantitatieve Quickscan. Met het oog op RSI werd direct een gezondheidsteam uitgenodigd voor voorlichting, met stoelmassages ter afsluiting. 21 <<<

22 Op basis van die bevindingen kwamen knelpunten naar boven voor de hele organisatie, waarvan op sommige direct actie kon worden ondernomen. Berenschot besprak die knelpunten met het MT en wees met hen een paar teams aan waar de ervaren werkdruk hoog was. Voor deze teams in het bijzonder wordt nog een specifieke set maatregelen ontwikkeld. De situaties verschillen zó per team, dat ze allemaal om hun eigen oplossing vragen. Zo zitten de knelpunten bij het team van techneuten vooral in de zelfsturing. Bij de financiële afdeling ligt de winst vooral in het leren prioriteiten stellen; bij de wijk- en klantenteams zit de crux juist weer in de werkprocessen en de teamsamenstelling van integraal opererende teams, aldus Leslie Klaarwater, P&O er van Singelveste. Volgens hem is deze gedifferentieerde aanpak heel belangrijk. Zo krijgt elk team wat het nodig heeft. Maar doe geen dingen dubbel!, waarschuwt hij. Sluit vooral aan bij lopende projecten. Als er bijvoorbeeld al een herstructureringsproject gaande is, kijk dan hoe je daar iets mee kunt. Een andere tip is om duidelijk te verwijzen naar wat er speelt, naar wat eigenlijk iedereen al weet. En dat dan vervolgens heel helder te communiceren. Bij diverse medewerkers van Singelveste leefde bijvoorbeeld al heel lang het gevoel dat er soms een té hoog ambitieniveau lag. Met de gevolgen voor de werkdruk van dien. De resultaten van het onderzoek bevestigen dit. De aanpak sluit dus goed aan bij wat er leeft in de praktijk, het is geen geïsoleerd project. Dat bevordert de acceptatie van de maatregelen enorm, aldus Klaarwater. >>> 22

23 GEZONDE PRAKTIJKEN >>> In de afgelopen vier jaar is veel ondernomen met behulp van de middelen van de Gezonde Onderneming. Daarnaast deden corporaties ook het nodige op eigen initiatief. Hieronder vindt u een bloemlezing uit de initiatieven die wij tegen kwamen. Met de verhalen doen we slechts een greep uit de dingen die mogelijk bijdragen aan een gezonde werkomgeving. We streven er niet naar een volledig overzicht te geven van wat corporaties nog meer doen op dit gebied. Maar wellicht brengen ze u wel op ideeën! 23 <<<

24 10. ANDERS KIJKEN LEVERT WINST OP investeren in arbo verdient zich terug! Bij Vestia Groep uit Rotterdam is een omslag gekomen in de denkwijze over de aanpak van RSI. Deze woningcorporatie is gewoon gaan rekenen. Wat kost een zieke medewerker? Wat kost iemand die af dreigt te vloeien naar de WAO? Uit die rekensom is naar voren gekomen dat investeren in het personeel op twee vlakken loont: uit sociaal oogpunt én financieel. Met dit in gedachte nam Vestia Groep een ergonomiebureau in de arm. Het bureau lichtte alle werkplekken van de 800 medewerkers op 15 vestigingen door en hield daarnaast voorlichtingsbijeenkomsten. Door simpelweg te rekenen, is Vestia Groep ook tot de slotsom gekomen dat het aannemen van mensen uit de WAO een goede investering is. Allerlei reïntegratieregelingen dekken risico's - en dus kosten - voor de werkgever in de eerste jaren af. De continue zorg voor alle medewerkers heeft inmiddels geleid tot een forse daling van het ziekteverzuim: van ruim 11,5% naar 5%. 'We zijn graag een sociaal werkgever, maar het is goed als dat ook nog rendabel is. We hebben gezien dat dat werkt. Investeringen in het welzijn van personeel verdienen zich terug. Die basis verandert het denken in de organisatie. Je krijgt personeel dat meer tevreden is en aangesproken kan worden op een eigen verantwoordelijkheid' (Pascal van der Mark, P&O manager Vestia). >>> 24

RSI beleid NIKHEF RSI beleid NIKHEF

RSI beleid NIKHEF RSI beleid NIKHEF Arbocatalogus Nikhef Nummer RSI0004V1SVM Versie 1 Bestandsnaam: Arbo-management Occupational Health & Safety RSI beleid NIKHEF RSI beleid NIKHEF blz. 2 t/m 6 Inleiding blz. 2 Beschrijving problematiek

Nadere informatie

Psychisch verzuim voorkomen kán! Zo werk je prettiger!

Psychisch verzuim voorkomen kán! Zo werk je prettiger! Psychisch verzuim voorkomen kán! Zo werk je prettiger! Vooraf Psychisch verzuim Problemen. Op het werk of privé. Die Psychisch verzuim is ziekteverzuim vanwege hebben we allemaal wel eens. Uw psychische

Nadere informatie

Hogeschool van Amsterdam. Beeldschermwerk? Voorkom RSI!

Hogeschool van Amsterdam. Beeldschermwerk? Voorkom RSI! Hogeschool van Amsterdam Beeldschermwerk? Voorkom RSI! RSI, dat krijg ik toch niet, dat krijgen anderen... Iedereen die dagelijks langer dan 2 uur ononderbroken op de computer werkt loopt het risico om

Nadere informatie

Wat is er aan de hand?

Wat is er aan de hand? Wat is er aan de hand? Hieronder staan allerlei praktijksituaties die op jou van toepassing kunnen zijn. Herken je hier iets van? Als je op de items klikt, krijg je als advies welke oplossingen uit de

Nadere informatie

Voorkomen is nog altijd beter dan.

Voorkomen is nog altijd beter dan. Voorkomen is nog altijd beter dan. Colofon Auteur Erwin Napjus Human-Invest B.V. Loosdrecht/ Oktober 2012 Inleiding Een gezonde en veilige werkomgeving is belangrijk. Voor uw medewerkers, maar ook voor

Nadere informatie

Adviezen bij KANS/rsi

Adviezen bij KANS/rsi Adviezen bij KANS/rsi U bent momenteel in behandeling wegens klachten aan arm, nek en schouders. Dit wordt ook wel KANS/rsi genoemd. Het begrip RSI (Repetitive Strain Injury) heeft in de praktijk een groot

Nadere informatie

Een werkgever is ook verplicht zich aan allerlei wetten te houden. Een van die wetten is de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbo-wet.

Een werkgever is ook verplicht zich aan allerlei wetten te houden. Een van die wetten is de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbo-wet. Arbo Inhoud Arbowet Als werknemer in een winkel heb je samen met de werkgever afspraken genaakt over het werk dat je doet. Dat zijn niet de enige regels waaraan een bedrijf zich moet houden. We gaan het

Nadere informatie

RSI. Informatie voor werknemers en werkgevers

RSI. Informatie voor werknemers en werkgevers RSI Informatie voor werknemers en werkgevers RSI RSI (Repetitive Strain Injury) is de veelgebruikte verzamelnaam voor klachten aan nek, bovenrug, schouders, armen, polsen en handen. Deze klachten komen

Nadere informatie

jouw gezondheid telt! Ziekteverzuim HAIRDRESSER

jouw gezondheid telt! Ziekteverzuim HAIRDRESSER HEALTHY jouw gezondheid telt! Ziekteverzuim HAIRDRESSER Ziekteverzuim Ziekteverzuim komt altijd voor. Een hoog ziekteverzuim is een probleem. Hoog verzuim kan een financiële molensteen zijn en de teamsfeer

Nadere informatie

Zo draagt Zitwerk bij aan uw gezondheid en welzijn. En dat van uw medewerkers.

Zo draagt Zitwerk bij aan uw gezondheid en welzijn. En dat van uw medewerkers. Veel mensen krijgen in hun leven met rugklachten te maken. Rugpijn wordt vooral veroorzaakt door onvoldoende beweging en langdurig zitten. Vooral tijdens zittend werk kan rugpijn hinderlijk zijn. Soms

Nadere informatie

Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering

Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Uit de burn-out Therapiegroep werkstresshantering Albert Schweitzer ziekenhuis mei 2009 pavo 0202 Inleiding Als u last heeft van een burn-out door stress op het werk kunt u de therapiegroep werkstresshantering

Nadere informatie

Help! Verzuim voorkomen

Help! Verzuim voorkomen TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. Help! Verzuim voorkomen Een leidraad voor werkoverleg met medewerkers over verzuim Deze publicatie is

Nadere informatie

MEDEWERKERS VRAGENLIJST BRANCHE-RIE TECHNISCHE GROOTHANDEL

MEDEWERKERS VRAGENLIJST BRANCHE-RIE TECHNISCHE GROOTHANDEL 1 Betrekken medewerkers bij de uitvoering van de RI&E. Medewerkers zijn een belangrijke bron van informatie over veiligheid en gezondheid op het werk. Zij hebben belang bij veilige en gezonde werkomstandigheden.

Nadere informatie

Medewerkerstevredenheidsonderzoek

Medewerkerstevredenheidsonderzoek Medewerkerstevredenheidsonderzoek Dit medewerkerstevredenheidsonderzoek bestaat uit een aantal standaard onderwerpen die vaak gebruikt worden in medewerkerstevredenheidsonderzoeken. Afhankelijk van de

Nadere informatie

Interventies Houdings- en Bewegingsapparaat

Interventies Houdings- en Bewegingsapparaat Interventies Houdings- en Bewegingsapparaat 2013 Re. Entry is samenwerkingspartner binnen FIT Return (zie www.fit-return.nl) 1 Arbeid en Belastbaarheid Intake Fysiek (Arbeids- Bedrijfsfysiotherapeut) De

Nadere informatie

Workshop De preventiemedewerker neemt de leiding, 25 oktober 2012

Workshop De preventiemedewerker neemt de leiding, 25 oktober 2012 Workshop De preventiemedewerker neemt de leiding, 25 oktober 2012 Uitwerking van de resultaten, 6 nov. 2012 Pieter Diehl (Voorzitter BvAA en Management & Consultant bij Edux te Breda, pdiehl@edux.nl) Jos

Nadere informatie

Kartonnage en Flexibele Verpakkingen: Vitaal de toekomst in! Investeren in duurzame inzetbaarheid? Dat hoeft u niet alleen te doen.

Kartonnage en Flexibele Verpakkingen: Vitaal de toekomst in! Investeren in duurzame inzetbaarheid? Dat hoeft u niet alleen te doen. Kartonnage en Flexibele Verpakkingen: Vitaal de toekomst in! Investeren in duurzame inzetbaarheid? Dat hoeft u niet alleen te doen. Een overzicht van ons aanbod in 2017-2018 Inhoud Inleiding: Samen investeren

Nadere informatie

Online onderzoek Uw werknemers

Online onderzoek Uw werknemers Toelichting Online onderzoek In dit bestand vindt u een inspirerende voorbeeldvragenlijst voor een werknemertevredenheid onderzoek! De vragenlijst is bedoeld als hulpmiddel bij het opstellen van uw eigen

Nadere informatie

crisishulpverlening bedrijfsmaatschappelijk werk verzuim aanpak re-integratie teambalans het nieuwe leidinggeven trainingen

crisishulpverlening bedrijfsmaatschappelijk werk verzuim aanpak re-integratie teambalans het nieuwe leidinggeven trainingen crisishulpverlening bedrijfsmaatschappelijk werk verzuim aanpak re-integratie teambalans het nieuwe leidinggeven trainingen Zinthese Plus is een bureau gespecialiseerd in het gedrag van mensen in hun werkomgeving.

Nadere informatie

Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers

Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers Evaluatie Back to Basics: De Nieuwe Koers nderzoek uitgevoerd in opdracht van: Gemeente Goirle DIMENSUS beleidsonderzoek April 2012 Projectnummer 488 Het onderzoek De gemeente Goirle is eind april 2010

Nadere informatie

PEP voor secretaresses secretariaten en andere ondersteunende functies

PEP voor secretaresses secretariaten en andere ondersteunende functies PEP voor secretaresses secretariaten en andere ondersteunende functies Er komt zo veel op me af dat ik vaak niet weet waar ik moet beginnen" Meestal eet ik een boterhammetje snel tussendoor, geen tijd

Nadere informatie

Opleiden. jouw gezondheid telt! HAIRDRESSER

Opleiden. jouw gezondheid telt! HAIRDRESSER HEALTHY Opleiden jouw gezondheid telt! HAIRDRESSER Opleiden Uitval is te voorkomen door het gericht opleiden van je personeel, met daarin veel aandacht voor arbo en gezondheid. De kosten van preventieve

Nadere informatie

Informatiebrochure voor bedrijven en intermediairs. Versie: januari 2012-1 -

Informatiebrochure voor bedrijven en intermediairs. Versie: januari 2012-1 - Informatiebrochure voor bedrijven en intermediairs - 1 - Inhoudsopgave Inleiding Fys Optima, wie zijn we? Werkwijze Diensten en producten in leaflets Diensten en producten, korte omschrijving - 2 - Inleiding

Nadere informatie

Het betrekken van medewerkers bij de uitvoering van de RI&E

Het betrekken van medewerkers bij de uitvoering van de RI&E Het betrekken van medewerkers bij de uitvoering van de RI&E Medewerkers zijn een belangrijke bron van informatie over veiligheid en gezondheid op het werk. Zij hebben belang bij veilige en gezonde werkomstandigheden.

Nadere informatie

EFFECTIVITEITSONDERZOEK PROFESSIONAL ORGANIZING. NBPO Oktober 2012- Oktober 2014

EFFECTIVITEITSONDERZOEK PROFESSIONAL ORGANIZING. NBPO Oktober 2012- Oktober 2014 EFFECTIVITEITSONDERZOEK PROFESSIONAL ORGANIZING NBPO Oktober 2012- Oktober 2014 Colofon Uitgave: Research 2Evolve Tesselschadelaan 15A 1217 LG Hilversum Tel: (035) 623 27 89 info@research2evolve.nl www.research2evolve.nl

Nadere informatie

Organiseren. werkt! Krijg meer overzicht,, structuur en (tijd) winst! Germo Bekendam Karlijn L Ortye

Organiseren. werkt! Krijg meer overzicht,, structuur en (tijd) winst! Germo Bekendam Karlijn L Ortye Organiseren werkt! Krijg meer overzicht,, structuur en (tijd) winst! Germo Bekendam Karlijn L Ortye Inhoud 1. Organiseren is keuzes maken 6. Planning en digitaal organiseren 7. E-mail organiseren Pagina

Nadere informatie

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN RESULTAATGERICHT ORGANISEREN Hoe de beste resultaten te halen uit uw organisatie, managers en medewerkers. Wat is resultaatgericht organiseren? Resultaatgericht organiseren heeft als doel om organisaties

Nadere informatie

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Voorbeelden van goede praktijken van gemeenten in de aanpak van beeldschermwerk Inhoudsopgave 6 3 2 6 Preventieve zorg, gedeelde verantwoordelijkheid bij gemeente

Nadere informatie

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Gezond werken aan het beeldscherm (voor medewerkers) Brochure voor medewerkers over het voorkomen van gezondheidsklachten door beeldschermwerk Inhoudsopgave Gezond

Nadere informatie

SAMENVATTING RESULTATEN EINDEVALUATIEONDERZOEK

SAMENVATTING RESULTATEN EINDEVALUATIEONDERZOEK SAMENVATTING RESULTATEN EINDEVALUATIEONDERZOEK ARBO CONVENANT 2003-2006 TNO-RAPPORT Inleiding De resultaten zijn bekend In het voorjaar van 2003 hebben werkgevers, werknemers en het Ministerie van Sociale

Nadere informatie

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. 1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,

Nadere informatie

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN

RESULTAATGERICHT ORGANISEREN RESULTAATGERICHT ORGANISEREN Hoe de beste resultaten te halen uit uw organisatie, managers en medewerkers. Wat is resultaatgericht organiseren? Resultaatgericht organiseren heeft als doel om organisaties

Nadere informatie

BRAVO Company Check. 1. Algemeen gezondheidsmanagement

BRAVO Company Check. 1. Algemeen gezondheidsmanagement BRAVO Company Check Ter informatie Met deze vragenlijst kunt u nagaan aan welke leefstijl factoren aandacht besteedt kan worden voor uw bedrijf. Gezonde en vitale werknemers verzuimen minder en zijn productiever.

Nadere informatie

Praktische handleiding opzetten RSI-preventiebeleid

Praktische handleiding opzetten RSI-preventiebeleid Inhoudsopgave Inleiding... 2 1 RSI-preventiebeleid... 3 1.1 Stap 1: Problematiek in kaart brengen... 4 1.2 Stap 2: Prioriteiten stellen... 5 1.3 Stap 3: Plan van aanpak... 7 2 Evalueren... 9 1 Inleiding

Nadere informatie

99 OPLOSSINGEN TEGEN WERKSTRESS

99 OPLOSSINGEN TEGEN WERKSTRESS 99 OPLOSSINGEN TEGEN WERKSTRESS Er is niet één oplossing voor werkstress: er zijn veel knoppen waar je aan kunt draaien. Dat geldt voor de werkgever en de werknemer. Daarom gaan we op zoek naar 99 oplossingen

Nadere informatie

Onze Nieuwe cursus Paro-preventieassistent

Onze Nieuwe cursus Paro-preventieassistent In deze uitgave: In deze nieuwsbrief DentalFlash de nieuwe cursus Paro-preventieassistent, zorg goed voor je lichaam, de veiligheid op de werkvloer in het geding, Sandra Schrijft en veel geslaagde cursisten.

Nadere informatie

Kennis-in-huis. Informatie voor bedrijven. Persoonlijke begeleiding voor duurzame arbeidsrelaties. info@kennis-in-huis.nl www.kennis-in-huis.

Kennis-in-huis. Informatie voor bedrijven. Persoonlijke begeleiding voor duurzame arbeidsrelaties. info@kennis-in-huis.nl www.kennis-in-huis. Informatie voor bedrijven WOLTRING & OPPELAAR Kennis-in-huis Persoonlijke begeleiding voor duurzame arbeidsrelaties Woltring & Oppelaar Reïntegratietrajecten Training & coaching bedrijfsmentoren info@kennis-in-huis.nl

Nadere informatie

Hoe blijf je er gezond bij?

Hoe blijf je er gezond bij? Het Nieuwe Werken Hoe blijf je er gezond bij? Aandachtspunten bij een verantwoorde introductie W&V-64L240-A5 folder_07_def.indd 1 10-09-10 09:19 W&V-64L240-A5 folder_07_def.indd 2 10-09-10 09:19 Het Nieuwe

Nadere informatie

Evaluatieverslag mindfulnesstraining

Evaluatieverslag mindfulnesstraining marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober

Nadere informatie

Nederlandse werkgevers en duurzame inzetbaarheid

Nederlandse werkgevers en duurzame inzetbaarheid 1 Nederlandse werkgevers en duurzame inzetbaarheid Inleiding Het streven naar gezonde werknemers die zo weinig mogelijk ziek zijn is een streven van iedere werkgever. Het werken aan duurzame inzetbaarheid

Nadere informatie

www.tijdvoornu.nl Gezond samen werken Zelfsturende teams in de zorg zijn zelf verantwoordelijk voor de eigen resultaten, kort samengevat:

www.tijdvoornu.nl Gezond samen werken Zelfsturende teams in de zorg zijn zelf verantwoordelijk voor de eigen resultaten, kort samengevat: Gezond samen werken Zelfsturende teams in de zorg zijn zelf verantwoordelijk voor de eigen resultaten, kort samengevat: - tevreden cliënten - tevreden medewerkers - financieel gezond Gezond samen werken

Nadere informatie

jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER

jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER HEALTHY jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER Zwangerschap Zwangerschap is een heugelijk feit voor de medewerkster. De werkgever is verplicht om de gezondheid van de medewerkster en haar (ongeboren)

Nadere informatie

Competenties De Fontein

Competenties De Fontein Competenties De Fontein We werken met de volgende 4 competenties: 1. Verantwoordelijkheid 2. Samenwerken 3. Organisatie en planning, zelfstandigheid 4. Motivatie - In klas 1 wordt gewerkt aan de volgende

Nadere informatie

Samenvatting rapportage. Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid. Contractcatering

Samenvatting rapportage. Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid. Contractcatering Samenvatting rapportage Baan je toekomst: werken aan duurzame inzetbaarheid Contractcatering In samenwerking met: Rijnland Advies 1 Inleiding Even terugkijken.. De komende jaren verandert de arbeidsmarkt

Nadere informatie

WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken. PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo

WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken. PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo WORKSHOP PPEP4All Niertransplantatie, CI(Cochleair implantaat) en Chronisch zieken PPEP4All op de ziekenhuisvloer, werven doe je zo Welkom Wat is jullie ervaring met PPEP4All? Wat zijn jullie verwachtingen

Nadere informatie

GA VOORAL NIET DENKEN VOOR DE GEBRUIKERS, MAAR VRAAG HET ZE ZELF Martine Brommer, communicatieadviseur Omring

GA VOORAL NIET DENKEN VOOR DE GEBRUIKERS, MAAR VRAAG HET ZE ZELF Martine Brommer, communicatieadviseur Omring Stap 1 GA VOORAL NIET DENKEN VOOR DE GEBRUIKERS, MAAR VRAAG HET ZE ZELF Martine Brommer, communicatieadviseur Omring 34 { INTERVIEW Waarom hebben jullie gekozen voor een social intranet? Ons oude intranet

Nadere informatie

Stress uit de bouw. Maak als UTA-werknemer gebruik van gratis advies en begeleiding bij de aanpak van stress. Informatie voor de werknemer

Stress uit de bouw. Maak als UTA-werknemer gebruik van gratis advies en begeleiding bij de aanpak van stress. Informatie voor de werknemer Stress uit de bouw Maak als UTA-werknemer gebruik van gratis advies en begeleiding bij de aanpak van stress Informatie voor de werknemer In de bouw wordt hard gewerkt, geen project verloopt hetzelfde.

Nadere informatie

Arbeidsomstandigheden

Arbeidsomstandigheden t b r o n s e k Arbeidsomstandigheden T Inleiding Wettelijke regels Veiligheid, gezondheid en welzijn Rechten en plichten Uitvoering arbobeleid Inleiding Johan ter Veer, administratief medewerker bij blikfabriek

Nadere informatie

STEP WerkPlekAnalyse bij

STEP WerkPlekAnalyse bij STEP WerkPlekAnalyse bij Inleiding De STICHTING ERGONOMIE & PREVENTIE (STEP) is gevraagd de werkplek van mevrouw G. te analyseren, risicofactoren te inventariseren en advies te geven over een optimale

Nadere informatie

Bijlage 6 Voorbeeldstellingen teampeiling

Bijlage 6 Voorbeeldstellingen teampeiling Bijlage 6 Voorbeeldstellingen teampeiling Fysieke arbeidsbelasting Iedere zorgmedewerker heeft te maken met lichamelijke inspanning. Denk hierbij bijvoorbeeld aan specifieke lichaamshoudingen, (herhaalde)

Nadere informatie

Hoe pak je sedentair zitgedrag aan?

Hoe pak je sedentair zitgedrag aan? Hoe pak je sedentair zitgedrag aan? Inleiding Teveel of te lang zitten, ofwel sedentair zitgedrag, neemt in Nederland en de Westerse wereld enorm toe. Vroeger was werken een belangrijke bron van beweging

Nadere informatie

Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1

Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1 Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1 blijven? In de linkerkolom vindt u de verschillende onderwerpen die in deze folder behandeld worden. Door te klikken op deze items gaat u direct naar

Nadere informatie

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden

Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden Test over resultaatgericht managen en coachend leidinggevenden zeker gedeeltelijk niet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Voor discussies heb ik geen tijd, ík beslis. Medewerkers met goede voorstellen

Nadere informatie

Verzuim onder de duim Cecile Timmermans Elisabeth ziekenhuis

Verzuim onder de duim Cecile Timmermans Elisabeth ziekenhuis Verzuim onder de duim Cecile Timmermans Elisabeth ziekenhuis Partners: Inhoud presentatie Belangrijke aspecten bij verandering verzuim De belangrijkste actoren Hoe houd je goede resultaten vast Vragen/opmerkingen

Nadere informatie

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen

OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG. Een opleiding om hoger op te komen OPLEIDING LEIDINGGEVEN IN DE KINDEROPVANG 2012 Een opleiding om hoger op te komen 1 OPLEIDING 2012 Ervaring: De training heeft me sterker gemaakt in mijn rol als leidinggevende. Ik heb mijn beleid en doelen

Nadere informatie

ORVU-2016/074 v HRM

ORVU-2016/074 v HRM College van Bestuur De Boelelaan 1105 1081 HV AMSTERDAM DATUM ONS KENMERK UW BRIEF VAN UW KENMERK 25.04.2016 ORVU-2016/074 v HRM2016000624 22.02.2016 E-MAIL TELEFOON FAX BIJLAGE(N) ondernemingsraad@vu.nl

Nadere informatie

Coachend Leidinggeven. Zo werk je prettiger!

Coachend Leidinggeven. Zo werk je prettiger! Coachend Leidinggeven Zo werk je prettiger! Wensen voor een gezonde onderneming Directies grotere betrokkenheid medewerkers bij het bedrijf kwaliteiten van de mensen aan bod laten komen beter met klanten

Nadere informatie

Werkoverleg in de groothandel in Levensmiddelen, Zoetwaren, Tabaksproducten en Bakkerijgrondstoffen

Werkoverleg in de groothandel in Levensmiddelen, Zoetwaren, Tabaksproducten en Bakkerijgrondstoffen Werkoverleg in de groothandel in Levensmiddelen, Zoetwaren, Tabaksproducten en Bakkerijgrondstoffen Maart 2002 INLEIDING Deze brochure is ontwikkeld door vertegenwoordigers van medewerkers en werkgevers

Nadere informatie

Van werkdruk naar werkplezier

Van werkdruk naar werkplezier Van werkdruk naar werkplezier Het Programma Onze visie Werkdruk leidt tot minder werkplezier, wrijving in de samenwerking en op termijn mogelijk verzuim door stressklachten. Als medewerkers echter uitgedaagd

Nadere informatie

Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel

Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel COLOFON Dit is een uitgave van de Commissie Sociale en Onderwijsaangelegenheden van het Hoofdbedrijfschap (HBD). Het HBD is een samenwerkingsverband

Nadere informatie

Ik ben. Eerlijk. Geduldig. Creatief. Gestructureerd. Communicatief. Geïnteresseerd. Geeft aandacht WWW.IKBENHARRIE.NL

Ik ben. Eerlijk. Geduldig. Creatief. Gestructureerd. Communicatief. Geïnteresseerd. Geeft aandacht WWW.IKBENHARRIE.NL Ik ben Geïnteresseerd Creatief WWW.IKBENHARRIE.NL Communicatief Geeft aandacht Eerlijk Gestructureerd Geduldig Harrie is ontwikkeld door CNV Jongeren en Vilans, met dank aan de support van UWV en Instituut

Nadere informatie

Checklist RSI-preventiebeleid

Checklist RSI-preventiebeleid Checklist RSI-preventiebeleid Onderwerp Informatie/ knelpunt? Prioriteit Inzicht 1. Verzuimgegevens Wat is het verzuimpercentage in uw organisatie? Hebt u inzicht in de verzuimoorzaken? Zo ja, is bekend

Nadere informatie

NIEUWSBULLETIN GEZOND UITGEVEN! RSI

NIEUWSBULLETIN GEZOND UITGEVEN! RSI NIEUWSBULLETIN GEZOND UITGEVEN! RSI Nummer 12, december 2006 NIEUWSBULLETIN GEZOND UITGEVEN! Dit is het laatste nieuwsbulletin van het Arboconvenant Gezond Uitgeven!, bestemd voor alle P&O-ers, OR-leden

Nadere informatie

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport

Inleiding. Autisme & Communicatie in de sport Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?

Nadere informatie

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact

Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Case study: Service en sales gaan samen voor beter klantcontact Sales als basis voor klantcontact stimuleert klanttevredenheid Meer dan 900 medewerkers van Transcom Nederland verzorgen dagelijks facilitaire

Nadere informatie

Vertrouwelijk INDIVIDUEEL RAPPORT Anneke Onderwijs 9-10-2013

Vertrouwelijk INDIVIDUEEL RAPPORT Anneke Onderwijs 9-10-2013 Vertrouwelijk INDIVIDUEEL RAPPORT Anneke Onderwijs 9-10-2013 Beste Anneke, Dit rapport geeft een totaaloverzicht van jouw energie- en stressbronnen op organisatie- en functieniveau. De antwoorden die jij

Nadere informatie

1. Arbowet: plichten van de werkgever

1. Arbowet: plichten van de werkgever Handboek Ondernemingsraad en Personeelsvertegenwoordiging Inhoudsopgave 1. Arbowet: plichten van de werkgever... 1 1.1 Pak risico s aan bij de bron... 2 1.2 Wat is psychosociale arbeidsbelasting (PSA)?...

Nadere informatie

MEDEWERKERSTEVREDENHEIDSONDERZOEK 2004 Resultaten en vervolgtraject

MEDEWERKERSTEVREDENHEIDSONDERZOEK 2004 Resultaten en vervolgtraject MEDEWERKERSTEVREDENHEIDSONDERZOEK 2004 Resultaten en vervolgtraject Inleiding In mei van dit jaar is een nieuw medewerkertevredenheidsonderzoek gehouden. De eerste resultaten van dit onderzoek zijn in

Nadere informatie

Het aanreiken van zoveel mogelijk praktische tips en instrumenten op het gebied van Projectmanagement

Het aanreiken van zoveel mogelijk praktische tips en instrumenten op het gebied van Projectmanagement Het aanreiken van zoveel mogelijk praktische tips en instrumenten op het gebied van Projectmanagement 1 2 In 3 kwartier Oorzaak van demotivatie Wat is motivatie Wensen+Behoeften+Motivatie Theorie van Maslow

Nadere informatie

PRIORITEITEN. drs. Ellen Bulder 1 SITUATIE

PRIORITEITEN. drs. Ellen Bulder 1 SITUATIE PRIORITEITEN drs. Ellen Bulder 1 SITUATIE Ook zo druk, druk, druk? Hebt u het gevoel dat u geleefd wordt door de waan van de dag en dat u altijd tijd te kort hebt? Of hebt u uw zaakjes prima onder controle

Nadere informatie

Competentiescan Klant exemplaar

Competentiescan Klant exemplaar Naam klant: Geboortedatum: Datum rapportage: Naam begeleider: Competentiescan Klant exemplaar Dit project wordt mede gefinancierd door het Europees Sociaal Fonds www.werkeenzorgminder.nl Instructie invullen

Nadere informatie

Preventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer

Preventie van werkdruk in de bouwsector. Werknemer Preventie van werkdruk in de bouwsector Werknemer Inhoud Wat is werkdruk/stress? Welke factoren bevorderen stress op het werk? Hoe herken ik stress-symptomen bij mezelf? Signalen van een te hoge werkdruk

Nadere informatie

Arbocatalogus Tuincentra

Arbocatalogus Tuincentra Arbocatalogus Tuincentra Arbocatalogus Tuincentra Voorwoord Voor u ligt de Arbocatalogus Tuincentra, het oplossingenboek voor arborisico s in tuincentra. In de tuincentra denken we bij veiligheid automatisch

Nadere informatie

Goed werkgeverschap en Goed werknemerschap

Goed werkgeverschap en Goed werknemerschap en Goed werknemerschap Presentatie Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, Opzet van de presentatie 1. Achterliggend onderzoek van TNO Onderzoek naar de stand van zaken Onderzoek naar determinanten

Nadere informatie

Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie

Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie Lumina Life voor duurzame gezondheid en vitaliteit van mens en organisatie Lumina Life is een uniek instrument dat medewerkers in de zakelijke markt helpt om duurzaam gezond en vitaal te kunnen blijven

Nadere informatie

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken

Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere

Nadere informatie

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme

INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS. duurzame plaatsing van werknemers met autisme INTRODUCTIE TOOLBOX voor GEBRUIKERS duurzame plaatsing van werknemers met autisme 1 Welkom bij toolbox AUTIPROOF WERKT Autiproof Werkt is een gereedschapskist met instrumenten die gebruikt kan worden bij

Nadere informatie

Branchetoetsdocument: Arbo en veiligheid

Branchetoetsdocument: Arbo en veiligheid pagina van 5 Branchetoetsdocument: Arbo en veiligheid Versie 4. VERVALLEN - Vervangen door RI&E en Preventiemedewerker (alle branche) Deelbranche(s) Camper en Caravan Algemene beschrijving & doelstelling

Nadere informatie

Veranderen doet pijn. Dat moet je bespreekbaar maken

Veranderen doet pijn. Dat moet je bespreekbaar maken LEREND VERANDEREN IN HAARLEMMERMEER Veranderen doet pijn. Dat moet je bespreekbaar maken Tekst: Fenny Brandsma / Fotografie: Kees Winkelman Wie in een organisatie succesvol veranderingen wil realiseren,

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

EEN LEVEN LANG LEREN

EEN LEVEN LANG LEREN EEN LEVEN LANG LEREN Martin van der Dong, 48 allround operator mengvoeder Agrifirm, Meppel Waarom ben je een EVC-traject gaan volgen? Wat was je motivatie? Mijn werkgever Agrifirm besloot om voor alle

Nadere informatie

Van werkdruk naar werkplezier

Van werkdruk naar werkplezier Van werkdruk naar werkplezier Het Programma Onze visie Werkdruk leidt tot minder werkplezier, wrijving in de samenwerking en op termijn mogelijk verzuim door stressklachten. Als medewerkers echter uitgedaagd

Nadere informatie

OR EN WERKDRUK VAN AANDACHT NAAR ACTIE BIJ DE AANPAK VAN WERKDRUK 25 MAART 2019 OR PLATFORM TRANSPORT EN LOGISTIEK

OR EN WERKDRUK VAN AANDACHT NAAR ACTIE BIJ DE AANPAK VAN WERKDRUK 25 MAART 2019 OR PLATFORM TRANSPORT EN LOGISTIEK OR EN WERKDRUK VAN AANDACHT NAAR ACTIE BIJ DE AANPAK VAN WERKDRUK VRAGENLIJSTJE: MEE EENS OF MEE ONEENS? 1. Op mijn werk wordt voldoende aandacht besteed aan het voorkomen van werkdruk. 2. Er is op het

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

Uitkomsten onderzoek nut zit-statafel

Uitkomsten onderzoek nut zit-statafel PERSBERICHT Januari 2002 Uitkomsten onderzoek nut zit-statafel Samenvatting Marloes van der Drift en Maarten de Jong van de afdeling Facility Management aan de Saxion Hogeschool IJselland te Deventer hebben

Nadere informatie

MASCHA MOOY VINDT JE HET BELANGRIJK OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE WERKDRUK & STRESS OP JE AFDELING?

MASCHA MOOY VINDT JE HET BELANGRIJK OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE WERKDRUK & STRESS OP JE AFDELING? DOWNLOADABLE BEDRIJFSAPK VINDT JE HET BELANGRIJK OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE WERKDRUK & STRESS OP JE AFDELING? Met een korte scan krijgt zowel de medewerker als leidinggevende inzicht in de werkdruk MASCHA

Nadere informatie

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl

13 Acquisitietips. AngelCoaching. Coaching en training voor de creatieve sector www.angelcoaching.nl 13 Acquisitietips AngelCoaching Coaching en training voor de creatieve sector Tip 1 Wat voor product/dienst ga je aanbieden? Maak een keuze, niemand kan alles! Tip 1 Veel ondernemers zijn gezegend met

Nadere informatie

Advice2Change. Juist daarvoor is Advice2Change bijzonder geschikt! Dit kan op verschillende manieren worden ingevuld:

Advice2Change. Juist daarvoor is Advice2Change bijzonder geschikt! Dit kan op verschillende manieren worden ingevuld: Join2Change advies Een adviestraject kunnen we op verschillende manieren inrichten: Dit hangt af van een aantal factoren, zoals de aard en omvang van het probleem, de beschikbare tijd om tot een oplossing

Nadere informatie

Geïnteresseerd in het vak van trainer/adviseur? Solliciteer via sollicitatie@dekrommerijn.nl. Lees hieronder verder over:

Geïnteresseerd in het vak van trainer/adviseur? Solliciteer via sollicitatie@dekrommerijn.nl. Lees hieronder verder over: Geïnteresseerd in het vak van trainer/adviseur? Solliciteer via sollicitatie@dekrommerijn.nl Lees hieronder verder over: Het werk van ondernemingsraden. Het werk van de trainer/adviseur. De ideale trainer/adviseur.

Nadere informatie

Het functioneringsgesprek

Het functioneringsgesprek Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Werknemer Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Inhoudsopgave Inleiding... 5 Wat is een functioneringsgesprek?... 7 Waarom is een functioneringsgesprek

Nadere informatie

Blok 1 - Introductie

Blok 1 - Introductie Reflectie jaar 1 Algemeen Aan het begin van het eerste jaar kwamen een hoop nieuwe dingen op mij af. Na een jaar reizen had ik veel zin om aan de studie Voeding en Diëtetiek te beginnen en was erg benieuwd

Nadere informatie

In gesprek met medewerkers over verzuim

In gesprek met medewerkers over verzuim TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. In gesprek met medewerkers over verzuim Inhoud 1. verzuim bespreken met medewerkers Het is belangrijk

Nadere informatie

Weerbaarheidsnieuws. Thema: duurzame inzetbaarheid. Nr. 17 NIEUWSBRIEF. Inhoudsopgave: Weerbaarheidsnieuws

Weerbaarheidsnieuws. Thema: duurzame inzetbaarheid. Nr. 17 NIEUWSBRIEF. Inhoudsopgave: Weerbaarheidsnieuws Programma Versterking Professionele Weerbaarheid NIEUWSBRIEF Nr. 17 juli 2015 Weerbaarheidsnieuws Eind 2015 stopt het programma. De onderzoek-portefeuille gaat over naar de Politieacademie. Tijdens het

Nadere informatie

Een sterk team. Maatwerk van vakvrouwen

Een sterk team. Maatwerk van vakvrouwen Een sterk team Maatwerk van vakvrouwen Een echte topkok kookt niet uit een boekje. Natuurlijk kan hij er een openslaan, maar uiteindelijk draait het om gevoel en talent. Bij teamontwikkeling is dat eigenlijk

Nadere informatie

Checklist voor opsporen beeldschermgebonden lichamelijke klachten

Checklist voor opsporen beeldschermgebonden lichamelijke klachten Checklist voor opsporen beeldschermgebonden lichamelijke klachten vhp ergonomie Huygensstraat 13a 2515 BD s-gravenhage t 070 389 2010 e info@vhp-ergonomie.nl i www.vhp-ergonomie.nl 1 Blok 1: klachten 1

Nadere informatie

Master in. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING:

Master in. Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Leadership MAAK HET VERSCHIL VERBIND HART EN HARD START: ZIE AGENDA KLANTWAARDERING: Master in Leadership: Weet jij wat jouw hart sneller doet kloppen? Communiceren en continue verbeteren met

Nadere informatie

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel!

Business Lounge: uw klant aan de bestuurstafel! Gaby Remmers: senior onderzoeker Blauw Research Drijfveer: organisaties helpen inzicht te krijgen in de kansen op een nog klantgerichtere dienstverlening Andre Heeling: onderzoeker Blauw Research Drijfveer:

Nadere informatie

Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te

Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te Bijlage 1: Stappenplan hoe werknemers te bewegen tot scholing en opleiding Doel van dit stappenplan is aan te geven hoe P&O leidinggevenden kan helpen bij het selecteren van de doelgroep, het voeren van

Nadere informatie

WERKDRUK/WERKSTRESS. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Glastuinbouw

WERKDRUK/WERKSTRESS. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Glastuinbouw WERKDRUK/WERKSTRESS Werkdruk kan leiden tot werkstress. Werkstress is de reactie op de situatie waarin wat het werk vraagt niet in balans is met wat iemand aan kan. Dit kan op den duur leiden tot klachten

Nadere informatie