PRIJS. IN Dir NUMMER: NIEUWE CDLFLEHC1EH1EIIIMROEPIEHOERS 25 IIUK ZUF EEN nl METER! 12 Jan. =1934= CENT

Transcriptie

1 12 Jan =1934= PRJS N Dr NUMMER: NEUWE CDLFLEHC1EH1EMROEPEHOERS 25 UK ZUF EEN nl METER CENT

2 RADO-EXPRES [W4- A BEDEN UW RADO OP AFSTAHD w m Drukknopbedenng voor versterker of Rado met 2-4 Volt geljkstroom of 5-8 Volt wsselstroom Prjs slechts f 1250 Excl belastng 'x\ - Fa Ch VELTHUSEN TELEFOON Oude Molstraat 18 OEN HAAG l a\s t \u\s n<?o?' O ^<5- STOET a tr HARREVELT s TZE SPOELEN GOMPLEET {VET BUS EH SOHAKELAAR f4 &GT OKE GRATS BOUW- eh OMBOUW- GHEMA s ALLEEHVERTEGEN W: R E 0 R OPPERT 45 M v d HEJM ROTTERDAM ; ^e 09 tevted Ave ^ tv ^ t»et U ^ + m k Rado-lnsttuut STEEHQUWER : (MET NTERNAAT) Qraaf Florsstraat 74a, Tel Essenburgsngel 150 B - ROTTERDAM (Dag- en Avondschool) GEVESTGD 1918 \ do1 De nschrjvng voorde neuwe monde- nge cursussen voor Rado tel eg raf 1st (ter zee en bj de luchtvaart), RadotechlCUS en Radlomonteur (dploma s N V V R), aanvangende 1 Februar 1934 s geopend j Afd sahrfteljk onderwljs Belangrjke utbr eldng lessen en leermate~ raal ngang 1 Januar f- zonder verhoogng + 10 leeraren rum 1000 geslaagden Plaatsngsbureau 4 A Voor mondelng onderwjs aanvragen: volledg prospectus R E Voor SChrlfftell k onderwjs: Proof" lesp foto en gegevens R E Fotoboekje (volledge beschrjvng van school en nternaat gellustreerd met 24 foto s) wordt op aanvraag toegezonden : s m m

3 12 JANUAR 1934 TWAALFDE JAARGANG RADO-EXPRES WEEKBLAD VOOR RADO "TELEGRAFE EN-TELEFONE OFFCEEL ORGAAN v/d NED VER VOOR RADO-TELEGRAFE, WAARN OPGENOMEN DE N V R EXPRES verantwoordeluk hoofd REDACTEUR: J CORVER BUREAUX VAN REDACTE EN ADMNSTRATE: LAAN VAN MEERDERVOORT 30, DEN HAAG TEL GRO DT BLAD VERSCHJNT EDEREN VRJDAG De abonnementsprjs bedraagt, bj voorutbetalng, f 3- per halfjaar voor het bnnenland en f 5 voor het butenland, per postwssel of per Gro n te zenden aan het bureau van Rado-Expres, Laan van Meerdervoort 30, Den Haag Losse nummers f ( 025 per stuk Correspondente, zoowel voor admnstrate als Redacte, geeve men te zenden aan het adres: Laan van Meerdervoort 30, n Het auteursrecht op den volledgen nhoud wordt voorbehouden volgens de Wet op het Auteursrecht van 23 September 1912, Staatsblad No 308 DE GOLFLENGTEN DER OMROEPZENDERS ' De n het afgeloopen jaar op de conferente te Luzern vastgestelde, neuwe ndeelng der golflengten voor de Europeesche omroepzenders treedt Maandag 15 Januar as n werkng Vele statons zullen dan verschjnen op een golflengte, weke afwjkt van de tot nu toe gebrukte Met het oog herop hebben wj n ons Programma-bjblad een zoo volledg mogeljke neuwe golflengteljst opgenomen en wj geven onze lezers den raad, de ljst ut te lchten en te bewaren Voor de absolute nauwkeurghed kan helaas net worden ngestaan, n de eerste plaats omdat elk land vrj s n de wjze, waarop het de voor dat land beschkbare golven over zjn egen zenders wl verdeelen en bovenden omdat n onderlng overleg tusschen verschllende landen nog verschkkngen mogeljk zullen zjn Ook weet men, dat bjv onze Nederlandsche lange-golf-zender geen gebruk zal maken van de daarvoor gereserveerde plaats, de te ongunstg wordt geacht, maar bljft werken op 1875 meter, ofschoon de golflengte ondanks Nederland s protest aan Roemene s toegewezen Dergeljke oneengheden tusschen landen zjn er meer en ook de zullen tot afwjkngen leden Men beschouwe de ljst dus als een voorloopg zoo goed mogeljke gds, zonder garante Zooals n R E no 47 van den vorgen jaargang "s medegedeeld, bestaat het plan, dat Zondagavond 14 dezer alle omroepzenders te 11 uur Greenwchtjd zullen stoppen, waarna zj onder ledng van controle-statons 66n voor 66n op hun neuwe golflengte terugkomen, ten ende controle op de justhed der ngenomen golflengte mogeljk te maken Waarschjnljk zullen de controleproeven net n een nacht afloopen en Maandagnacht worden voortgezet De zenders Athlone en Cork en mssclen ook nog wel andere, zullen zelfs 14 Januar den geheelen dag stl gelegd worden voor het aanbrengen van neuwe spoelen n verband met de golflengtewjzgng ENDLAMPEN Vervormng en afgegeven energe n den jaargang 1930 hebben wj n de nummers 30 tot 37 een utvoerge sere artkelen gegeven over de nstellng en aanpassng van endlampen en hun nuttg effect, wanneer men vervormngen 'bnnen bepaalde grenzen wl houden Utgangspunt was- destjds een weerleggng van de toen veel verbrede, fou- teve meenng, dat bj een trode het rendement van 25 %, theoretsch berekbaar als de utwendge weerstand Ra = 2 R wordt genomen, werkeljk het uterste maxmum zou wezen Dt s onjust; bj hooge plaatspannngen en hoogere utwendge weerstanden nadert het theoretsohe maxmum tot 50 %, al s dat practsch onberekbaar, omdat de utwendge weerstand (en de anodespannng) daarvoor onendg groot zou moeten worden n een publcate ut de Phpslaboratora n Rado Neuws s er ntussdhen onlangs nog op gewezen, dat voor de meeste troden de toegelaten anodespannng Vn zoo wordt opgegeven, dat de lamp haar toegelaten geljkstroomvermogen opneemt -bj een anodestroom = Va: 4 R, en dat voor dat geval met Ra = 2 R, Va : 2 a, de grootste utgangsenerge kan worden verkregen; dan bljft het rendement beneden 25 % Bj groote endlampen evenwel, zooals de MC 1/50, waar de anodespannng hoog s en a klener dan Va : 4 R,, kan het rendement werkeljk grooter zjn dan 25 % bundel en werkkarakterstek eener trode Steeds opneuw wordt ons de vraag gesteld, hoe dat nu s voor penthoden en wat daarbj voor het gedealseerde geval het verband s tusschen Rt en den gunstgsten utwendgen weerstand De vraag s evenwel net op geljke wjze als bj een trode te beantwoorden om de eenvoudge reden, dat als men zoh de deale karakterstek eener' penthode voorstelt, de daarbj aan te nemen nwen- ' dge weerstand der penthode onen- dg groot s ntusschen s 6ok voor de penthode het maxmale theoretsche rendement 50 % en bj dt lamptype zou daarvoor de utwendge weerstand net onendg hoog be'hoeven te worden, maar geljk moeten ' zjn aan V : Wat dat betreft, s er dus een prncpeel verschl tusschen trode en penthode Practsoh kan men ook nderdaad bj - :

4 10 KAUU-tArK» de penthode 'hooger rendement verkrjgen dan bj de trode Het verschl tusschen de twee lamptypen, waarut dt practsche verschl' voortsprut, blj'kt dudeljk ut een vergeljkng der zg a Va-karaktersteken, zooals de n fg 1 en 2 zjn weergegeven, Hoe men dezen vorm van karakterstek afledt ut de gewone roosterspannngplaatstroom-karaktersteken, s vroeger utvoerg behandeld - kw S' -1# YjvSOOV- -25 e=== ,5 WO 150 XX) < tf/J Fg 2 De a Va karakterstekenbundel en werkkarakterstek eener penthode Zoowel n fg 1 als n fg 2 s door het normale werkpunt W een rechte ljn getrokken, welker hellng overeenkomt met een bepaalde waarde van utwendgen weerstand Bj het optreden van wsselspannngen op het rooster der lamp, zullen de anodestroomvarates langs de ljn op en neer loopen Nu zet men ut de fguren wel, dat n bede gevallen de stroomen op hun hoogst kunnen vareeren Van ongeveer de dubbele waarde van den ruststroom tot nul Bj de penthode (fg 2) vareeren dan ook de anodes pannngen ongeveer van het dubbele der rustwaarde tot bjna nul Bj de trode evenwel kan de spannng net tot bjna nul vareeren, omdat dan de roosterspannngsljn Vg = 0 gepasseerd zou worden, hetgeen n elk geval sterke vervormng zou opleveren Her wordt de anodespannngsvarate n het geteekende geval maar de b el ft van de, waartoe deze bj de penthode nadert Dt zou dus voor de trode beteekenen ook maar de helft van het rendement Daar staat nu tegenover, dat bj de - trode, als, men de schune ljn n fg 1 om het punt W lnks naar beneden laat draaen (hoogere utw weerstand), de spannngsvarates grooter worden En voorts, dat bj de penthode de varates n werkeljkhed ook net tot spannng j nul doorgaan en om redenen, de wj : ; K & < ' dadeljk nader zullen beschouwen de varates zelfs net tot aan de roosterspannngsljn Vg = 0 mogen konen, wat bj een trode wel nagenoeg mag Vole 2 maal gunstger ut rendementsoogpunt s de penthode dus practsoh zeker net Laat men 5 % vervormng toe, dan meet men bj gebrukeljke nstellng aan een groot aantal troden rendementen van 20 k 23 %, aan penthoden 30 k 35 % Het; toelaten van grootere vervormng, tot 10 %, heeft op het rendement der trode weng nvloed; bj de penthode daarentegen wel; daarbj kan dan 44 a 48 % worden berekt Dt laatste s weer een gevolg van de ut fg 1 en 2 bljkende verschllen Bj de penthode laat de karakterstek, zonder dat men de lamp n roosterstroom laat loopen, groote anodewsselspannngen toe en beperkt men zeh daarn alleen om de vervormng Bj de trode beperkt de karakterstek zelf de anodewsselspannng, nden men net met zeer hooge geljkspannng en zeer groote utwendge weerstanden werkt Wat nu den aard der vervormngen bj de twee verschllende lamptypen betreft, kan men het dudeljkst een beeld daarvan verkrjgen, wanneer men ut fg 1 en 2 de daar als rechte ljnen getrokken werkkaraktersteken weer omteekent n den vorm der gewone u VK karaktersteken Dt s gedaan n fg 3 voor de trode van fg 1 en n fg 4 voor de penthode van fg 2 400V M/ 3 7X00 JL t 7 ; rohte Dt nu s een verschjnsel, dat 0nt f staat, wanneer een snusvormge trlln' vergezeld gaat van een n bepaa^ phaseverhoudng daarmee staande 2de S harmonsche Fguur 3a geeft van dt gevolg der J aanwezghed der 2de harmonsche, \ dudeljke voorstellng Gestppeld s d een zuvere snuskromme geteekend een ; aar en met dunne getrokken ljn de twee'de har- monsche Als men de grafsch bj elkaar? optelt, ontstaat de met dkke ljn getee- V kende vervormde kromme XAYBZ Top j; A valt bnnen den top der snuskromme, j omdat de 2de harmonsche her n tegen- phase s; top B valt daarentegen boven 1 den top der snuskromme, omdat de 2de t harmonsche daar dezelfde phase heeft n het algemeen s gebleken, dat bj J troden, nden de vervormng net 10 % J te boven gaat, hoofdzakeljk de 2de har- monsche optreedt V 3QQV tf=2gqv R^UOOOjl h^tna) T to -1 fr 55 w l V A V y) n' Fg 3 Het a Vg verband der werkkarakterstek van de trode Fg 3a De vervormng door, de 2de harmonsche w v, K) Fg 4 Het a Vg verband van de werkkarakterstek der penthode Zooals vroeger utgelegd, kan aan de hand der verhoudng 9/11 ut fg 1 worden gevonden of het vervormngspercen- j tage 5 % net te boven gaat De voor de penthode ut fg 2 n fg 4 omgeteekende dynamsche karakterstek? zet er geheel anders ut dan de voor de trode n hoofdzaak zjn de twee j helften ten -opzchte van het werkpunt W <a(ma) 40 Vergeljken wj de als getrokken ljn door het punt W n fg 3 loopende karakterstek met de gestppelde rechte ljn door dat punt, dan zen we, dat voor geljke roosterwsselspannngen de anodestroomtoenamen grooter zjn dan de anodestroomvermnderngen Order nwloed' eener op het rooster aankomende snusvormge wsselspannng ontstaat dus n den plaatkrng net een zuver snusvormge wsselstroom, doch een, waarvan de naar boven gerchte toppen grooter zjn dan de naar beneden ge- 35 {tot 30 Y>t300V t ~ 11,3172V 25 fbj a14000m ^ _ A T o t» SO 190^210 Jo 270 Fg 4a De vervormng door de 3de harmonsche onderlng symetrsch De vorm van den; anodewsselstroom vertoont her dus 1 geen ongeljke toppen, maar ut fg 4 gemakkeljk te zen, dat men een wsseb stroom krjgt, waarvan b e d e topppf zjn afgevlakt n fg 4a s zulk een ver^ vormde kromme geteekend met zwaf^j getrokken ljn, Tevens zjn met zwakk$r ljnen de snuskromme en haar n vl - t / aj

5 ; RADO-EXPRES 11 - paalde phaseverhoudng daarmee staande derde harmonsche geteekend, de te samen de afgevlakte kromme opleveren } Nauwkeurger graphsche en meetmethoden bevestgen, dat n het algemeen de vervonnngen bj penthoden ontstaan door de 3de harmonsche, terwjl de 2de 4 nagenoeg geen rol speelt, doordat de dynamsche karakterstek nagenoeg symetrsch s (fg 4) Overlgens s ut fg 4 ook gemakkeljk het nzcht af te leden, waarom men bj de penthode nethet geheele roosterspannngsberek tot aan de nulljn kan gebruken Het s de vervormng door de sterke krommng der dynamsche karakterstek aan de enden, de dt belet Aan een n roosterstroom loopen zal men her dus bj lange met toe komen, wanneer men hnderljke vervormng wl vermjden Just daardoor lean men ook, zonder nog n de vervormng door roosterstroom te vervallen, ten koste van wat meer vervormng ten gevolge van de kromme karakterstek, het afgegeven vermogen opvoeren Wanneer men het verband tusschen de fguren 3 en 3a, evenals tusschen 4 en 4a goed nzet, zal het ook volkomen dudeljk zjn dat de methode der grafsche bepalng van het vervormngspercentage, welke bj de trode wordt toegepast, voor de penthode net opgaat Bj de trode mag de onsymetre tusschen de twee helften van het gebrukte gedeelte der werkkarakterstek de verhoudng 9/11 net overschrjden om beneden 5 % vervormng te bljven Bj de penthode evenwel s de werkkarakterstek als geheel symetrsch, maar her moet men zorgen, dat de onsymetre bnnen het berek van elk der helften van de werkkarakterstek een bepaalde maat net overschrjdt; en daarvoor kan men her de verhoudng 8/11 stellen Specaal over penthoden, de tegenwoordg als endlampen zulk een belangrjke rol spelen, valt nog wel een en ander te vertellen Al hetgeen n het voorafgaande erover gezegd s, geldt voor penthoden, welke belast zjn met den gunstgsten utwendgen weerstand, waarvoor de regel R(l = Vn: a vrj wel altjd een- goede benaderng geeft Voor te klene belastngsweerstanden s de dynamsdhe karakterstek der penthode net symmetrsoh en dan treedt wel een sterke 2de harmonsche op De 3de harmonsche wordt steeds grooter naar mate men den belastngsweerstand verhoogt, maar door het wegvallen der 2de harmonsche bj de gunstgste waarde wordt toch de totale vervormng dan ' het gerngst Verhoogt men Rft boven de ' gunstgste waarde, dan bljft de 3de harmonsche verder toenemen, maar de krommng der dynamsche karakters- tek (fg 4) wordt dan van boven sterke dan van ond'eren, waardoor opneuw ook de 2de harmonsche verschjnt, zj het ook met omgekeerd teeken, zoodat nu de bovenste top der anodewsselstroomkromme klener wordt dan de onderste Ut deze omstandgheden sprut voort, waarom de aanpassng bj penthoden zoo yeel meer crtsch s dan bj troden De vervormng bj troden wordt toch door vergrootng van den utwendgen weerstand steeds klener en de vervormng wordt alleen groot, wanneer de belastngsweerstand al te klen s Het opgemerkte over de 2de harmonsche bj penthoden geeft ook de verklarng van den regel, dat men aan den plaatgeljkstroommeter kan zen, of de utw-endge weerstand te groot of te klen s Zet men bj net ove;matg sterke sgnalen den meter bj sterkere passages steeds naar boven slaan, dan s R te klen, n het omgekeerde geval te groot Normaal werken penthoden met een schermroosterspannng, welke lager s dan de anodespannng Wanneer evenwel de kathode en het schermrooster bede een wat sterkere belastng kunnen verdragen, s het mogeljk, zulk een lamp ook met een agere anodespannng nog met dezelfde geljkstroomenerge te laten werken, door de neg rsp wat te verlagen en de schermroosterspannng zoo noodg te verhoogen (tot hoogstens geljk aan de anodespannng) opdat de roosterrumte voldoende bljft De gunstgste be- lastngsweerstand verandert herbj vrj sterk, want V wordt lager gekozen en rt hooger ngesteld (Va X u wordt constant gehouden), zoodat Ra = V«: steeds klener moet worden Het rendement en dus de afgegeven energe wordt rets klener, maar net veel Zoo kan bjv de E443H op de volgende verschllende maneren gebrukt worden: Va V la Afgegeven Ra watts bj 5 % verv : Deze mogelj'khed om een lamp bj agere spannng ongeveer geljke energe te laten geven, bestaat bj een trode net, omdat de roosterrumte daar enkel van de anodespannng afhangt Overgens hebben, de gegevens van het staatje betrekkng op een E443H, welke gevoed wordt met constante spannngen n de practjk komen de gewoonljk net voor Bj voedng door een plaatstroom apparaat daalt de spannng gedurende d-e momenten, dat de stroom toeneemt Tevens zal automatsche neg rsp worden toegepast, de van den anodestroom afhankeljk s Groot s de nvloed hervan net Veel belangrjker s bj penthoden de nvloed der schermroostervoedng Aangezen bj vole belastng der lamp de anodespannng gedurende elke perode een oogenblk beneden de schermroosterspannng daalt, neemt de gemddelde schermroosterstroom bj de n werkng zjnde lamp toe Heeft nu voedng plaats over een sereweerstand, dan kan de schermroosterspannng gedurende de momenten aanzenljk dalen De anodestroom vermndert herdoor; en ofschoon het effect ten deete wordt opgeheven door de automatsche neg rsp, zal een klener afgegeven vermogen het gevolg zjn Zelfs onder deze omstandgheden s het rendement evenwel als regel nog hooger dan dat eener trode, ofschoon de practsch geheel geen merk-baren nvloed van dezen aard ondervndt De anodestroom der trode, de een wsselspannng op het rooster ontvangt, neemt altjd wat toe, zoodat de anodespannng wat daalt, maar de neg rsp wat grooter wordt en dus d-e spannng op het rooster ets hooger mag worden Voor de penthode wordt een- klen, maar soms toch net te verwaarloozen voordeel berekt door het schermrooster va een potentometer te voeden Een groote condensator tusschen schermrooster en kathode, welke condensator als ' spannngsreservor denst doet, heeft een soortgeljken gunstgen nvloed Aan de Technsche Hoogenschool te Delft s n de afdeelng der electrotechnek benoemd tot tjdeljk butengewoon hoogleeraar Dr r N Koomans, hoofdngeneur der Telegrafe en Telefone De utspraak van den naam van James Prescott Joue, naar wen de eenhed van arbedsvermogen (joule) s genoemd, levert vaak moeljkheden De BBC heeft thans de utspraak dsjoel vastgesteld (zooals een Engelschman het woord jool zou utspreken) DE VJFDE ELECTRODE Bj hoogfrequent-penthoden Met de vjfde electrode, waaraan de penthode haar naam ontleent (penta s vjf n het Greksch) hebben we ons tot dusver noot bemoed

6 \ 12 De algemeene utvoerng der penthode was zoodang, dat de vjfde electrode, nl het derde rooster, gewoonljk als vangrooster aangedud, nwendg was verbonden met de kathode of zooals n de Tungsram PP-lampen, met het stuurrooster Men kon er dus ook geen andere verbndngen mee maken dan door den fabrkant bedoeld U1 MF _lz? & V7 7" O / 7 RADO-EXPRES taal; van dubbele sturng s derhalve geen sprake Alleen krjgt het vangrooster de zelfde negateve geljkspannng als het stuurrooster der varpenthode, hetgeen neerkomt op een pogng om de sterkte- regelng met den voor lste en 2de lamp gezamenljken kathodeweerstand van 2000 O meer afdoende te maken door er het vangrooster n te betrekken f s jm e t too" L '77/77' oon T oor=±= Fg 1 Ook bj de hoogfrequentpenthode van Europeesch maaksel was dt aanvankeljk zoo n Amerka daarentegen zjn a ge- rumen tjd hoogfrequentpenthoden geproduceerd, waarbj het vangrooster nwendg onverbonden bleef, maar utwendg naar een afzonderljk lamppootje was gevoerd Thans maken Tungsram en Geco n Europa een dergeljke utvoerng De vraag doet zch nu voor: kunnen we daar ook ets bjzonders mee doen? n Amerkaansche en andere butenlandsche bladfcn zjn heraan artkelen gewjd, waarn hoog wordt opgegeven van verschllende mogeljkheden Wj hebben helaas moeten constatee: ren, dat de expermenteele resultaten met de verschllende, mn of meer butenssge schakelngen n werkeljkhed tegenvallen Het s evenwel nuttg, de dngen, de wj beproefd hebben, even de revue te laten passeeren, al s het alleen maar om te voorkomen, dat men zch ets laat wjs maken, dat net op goeden grond berust Een der eerste suggestes, de door Amerkaansche schema s, worden gegeyen, s de schjnbare dubbele sturng Men vond de reeds n het schema van een klen, draagbaar Amerkaansch toestel voor alle spannngen en stroom- soorten, opgenomen n R-E 1933 no 34, welk schema herbj als fg 1 nog eens wordt afgedrukt Als men daar zet, hoe de secondare van den eersten mddenfrequent-transformator s verbonden met : de tweede lamp, Amerkaansch type 78 f r (varpenthode), dan valt het op, dat de afgestemde krng tusschen stuurrooster en vangrooster s aangebracht Zoo heel veel bjzonders moet men daar evenwel net achter zoeken, want het vangrooster lgt, met den krng, tevens aan aarde en bljft dus hoogfreqent op vaste potenm / <A777 Dt voert ons tot de vraag of het vangrooster daarbj werkeljk met succes denst kan doen Dt s een aangelegenhed, de oa door den Dutschen auteur Otto Kappelmayer wordt behandeld n het tjdschrft Der Rado Markt Hj geeft de n fg 2 afgebeelde krommen voor Kappelmayer beweert op grond daarj van, dat sterkteregelng door veranderng der vangroosterspannng groote voor- 1 deelen oplevert Verklenng van de R, j eener lamp beteekent grootere dampng : voor den daarop volgenden krng Men j zou dus bj vermnderng der sterkte tevens den krng mnder scherp maken, dus de doorgelaten bandbreedte g;ooter doen worden en derhalve voor de sterkste statons automatsch een betere weer- gave der hooge tonen bereken Verder zou men her een mjdel hebben ' om de versterkng te wjzgen zonder de stuur-roosterrumte der lamp te verande- ' ren, dus zonder gevaar voor krus-modulate Ofschoon onze aanvankeljke resultaten bj beproevng van de methode net absoluut overtugend waren, ljkt de mogeljkhed, dat er ets mee berekt wordt, net butengesloten Dat de stel-: J hed der lamp eerst bj groote negateve \ spannngen snel begnt te vermnderen, 1 levert het voordeel, dat men bj automa- j tsche sterkteregelng van zelf een zekere ' mate van vertraagde werkng verkrjgt, : zoodat net vrj zwakke statons ook al f verzwakt worden ontvangen h Een derde dee, dat wj aangedud von- den, s het gebruk der hfr penthode met los vangrooster als een soort van bnodetetrode, geschakeld volgens fg 3, 77T7T C Fg 3 s Herbj wordt opgemerkt, dat het be- zwaar tegen de gewone roosterdetecte s : gelegen n de omstandghed, dat het j rooster onder nvloed van 'een aankomend j sgnaal negatef wordt, dus de plaat- stroom daalt en de lamp voor zoover,1 zj tevens laagfrequent versterkt voor ; haar functe als versterker n een mnder, gunstg deel harer karakterstek werkt Vandaar, dat bj de bnode de detecte- werkng en versterkerwerldng werden gescheden ntusschen s het een fet, dat ; als het vangrooster eener penthode nega- 40eg»Volt tef wordt gemaakt, dt voor de eerste Fg 2 10 volt heel weng nvloed heeft op den, het verloop der stelhed S, den anodestroom E en den versterkngsfactor g kromme n fg 2 Vangrooster-detecte anodestroom Dt volgt ook ut de $3 eener Tungsram-varpenthode, wanneer zal dus de lamp n haar karakterstek -1 men, bj een stuurroosterspannng van weng veranderen Gaat men n fg 3 va mnus 2 volt, de vangroosterspannng den vrj grooten fr koppelcondensato^ eg 3 opvoert tot 40 volt Men zet, dat S, Ck terugvoeren naar het stuurrooster g» J a en g alle afnemen; de nwendge geljk- waarvoor, om hfr trllngen tegen te hou-1 stroomweerstand der lamp neemt toe ; den, de weerstand R s geschakeld, terwlj maar als men ut 1000 g : S den wssel-- g neg rsp krjgt va den koppelweer-^ stroomweerstand R der lamp berekent, stand Rk, dan zal de lamp de door dan vndt men voor 0 volt vangr span- gedetecteerde sgnaled va g verste nng R = 13 megohm, voor 15 volt n den plaatkrng brengen vangr sp R == 04 megohm, dus een Proeven met deze methode leverc afnemng van den nw weerstand ons ntusschen een veel mnder krack ' ; V

7 l werkng dan gewoon roosterdetecte of toepassng eener bnode Bljkbaar s de detecte door ga net gunstg Bovenden wordt n de schakelng van fg 3 de werkng van het schermrooster g2 zeer kwesteus De bedoelng van g2 s, de terugwerkng van de plaat op het stuurrooster te vermnderen Hoogfrequent wordt her g3 evenwel tot stuurrooster gepromoveerd en daarvoor vormt g2 geen afschermng tegenover de plaat Ten slotte stppen wj nog een dee van Kappelmayer aan, dat verklarng vndt aan de hand van fg 4 Daar s een schakelng geteekend eener hfr penthode als menglamp n een super Volgens tegenwoordg veel gevolgd gebruk wordt de hulptrllng van den oscllator daar toegevoerd aan een klene zelfnducte n de kathode-ledng Herbj wordt nu opgemerkt, dat de kathode op wsselende hfr spannng tegenover aarde wordt gebracht en dus het vangrooster, nden het vast aan de kathode wordt verbonden, dezelfde spannngswsselngen mee maakt Daarvan wordt gevreesd, dat de hulptrllng van den oscllator va de plaat-vangroostercapactet n de mddenfrequentkrngen wordt gebracht Bj een penthode met een vangrooster, dat aan een afzonderljk pootje s verbonden, kan men dt voorkomen, door het vangrooster aan aarde of aan punt 2 n het schema te leggen v ff JP - osc Fg 4 n hoeverre dt van wezenljke beteekens kan zjn, s zonder utvoerge proeven net te beoordeelen n elk geval kan de afzonderljke berekbaarhed van het vangrooster wel degeljk soms belang hebben De plaat-kathode-capactet, de bj de drecte verbndng tusschen kathode en vangrooster vrj aanzenljk s, wordt n een schakelng als de van fg 4 verklend EVEN EEN GRAPJE RADO-EXPRES sche s de halve golflengte, maar de dubbele frequente Of verdenktmen de Russen ervan, ook dat veranderd te hebben? Lssen jzerkernspoelen met schakelaar n RE 1933 no 46 bespraken wj het model LN5320 van de Lssen jzerkernspoelen, het zg General purpose -type, zonder ngebouwden schakelaar Thans zond de fa Jos Neman te Rotterdam ons het type LN5321, met schakelaar, specaal bedoeld als antennespoel en bandflterspoel De krngkwaltet s met den ngebouwden schakelaar nagenoeg geheel geljk aan de kwaltet met spoel zonder schakelaar; dat wl zeggen, dat de onvermjdeljke extra-verlezen van den schakelaar on-, beteekenend klen zjn Dt s van veel beteekens, aangezen de verlezen door het n een toestel bjplaatsen van een extraschakelaar lcht veel grooter worden Ten aanzen van de nrchtng van spoel en schakelaar valt op te merken, dat de antenneaanslutng (dem 4) n den stand voor korte golf op 3 tenden der kortegolfschakelng wordt afgetakt en bj overgang op lange golf wordt overgeschakeld op 3 tenden der langegolfwkkelng Dt heeft aanmerkeljk voordeel boven het stelsel der schakelaarlooze spoel, de alleen een aftakkng bezt op de kortegolfwkkelng, zooals trouwens ook bj andere fabrkaten met schakelaar vaak het geval s De utvoerng van den schakelaar met zlveren contactpunten op goud, s zeer goed en met een uterst eenvoudg hulpstukje kan men een tweede en derde spoel op dezelfde schakelaaras plaatsen Met deze spoelen s een zeer goede selectvtet en geludsterkte te bereken Als spoel met schakelaar bestaat nog een type, nl LN5372, bestemd voor een roosterkrng, en met terugkoppelwkkelng n plaats van de bandflter-koppelwkkelng n het Handelsblad maakt een nzen- ; der de opmerkng, dat de Russsche zender Charkow, de onze 1875 m (160 khz) heet te storen, n World Rado Bulgn aanslutbordjes Het aan- wordt opgegeven als een 20 kw zender brengen van aanslutklemmen aan een op op 320 khz Hj trekt daarut de conclude, dat het de 2de harmonsche van zondere zorgen voor de solate Een chasss gebouwd toestel verescht bj- Charkow zou wezen, de ons stoort, groote vereenvoudgng en tevens een bewant zegt hj 320 : 2 = 160 sparng s het gebruk der zg aanslutbordjes van Bulgn, waarvan de NV Toch klopt dt net De 2de harmom- de 13 Groot en Roos te Amsterdam er ons een aantal ter beproevng zond Het zjn strookjes pertnax, welke met boutjes op een chasss zjn te bevestgen, terwjl zj schroefaanslutngen dragen met soldeerlppen, de door gaten n het chasss naar beneden utsteken De plaatjes en de schroeven zjn zoo vlak mogeljk gehouden, zoodat er net tegen gestooten wordt, wat met ver utstekende draadklemmen vaak het geval s De aanslutbordjes kunnen met 2 of 3 aanslutngen worden geleverd en dragen opschrften, als LT, HT, pckup enz Vooral voor sem-permanente verbndngen zjn zj zeer gemakkeljk en ook op plaatsen, waar men na voltoo'ng van een toestel toch een bepaalde verbndng nog eens gemakkeljk wl kunnen onderbreken Rhena -zekerngen Van het nge- neurs- en Handelsbureau Jhr R A Quntus, ontvngen wj een aantal Rhena -zekerngen ter beproevng Deze zekerngen bestaan ut een smeltdraad n een glazen busje met metalen endkapjes n den smeltdraad bevndt zch een soldeerplaats, welke bj te groote stroomsterkte losraakt De zekerngen voor stroomsterkten beneden 100 ma hebben aan bede enden van den smeltdraad een spraalveertje, dat de draadenden na het los smelten ut elkaar trekt Voor stroomsterkten van ma s slechts aan een zjde een spraalveertje aangebracht Daar boven bevatten de zekerngen gewone smeltdraden zonder veertje n al de busjes bevndt zch een etket, waarop de maxmale bedrjfsstroom gedrukt staat Overschrjdng dezer waarde met 50 % heeft doorsmeltng na ongeveer een uur ten gevolge Overschrjdng met ongeveer 100 % doet de zekerng bnnen 1 seconde doorsmelten Bj enkele, door ons daaromtrent genomen proeven trad de- onmddelljke doorsmeltng zelfs ets eerder op, zoodat wel van een effecteve bevelgng kan worden gesproken Het van bnnen aangebrachte paperen etket, waarop de bedrjfsstroomsterkte staat, maakt het ge- makkeljk om te zen of een zekerng s doorgesmolten Er s reeds herhaaldeljk door ons op gewezen, dat zekerngen n plaatstroomrapparaten waarljk net als een luxe zjn te beschouwen en nog veel te weng worden toegepast

8 14 MAAK ZELF EEN ma METER Er zjn tegenwoordg velen, de helaas beschkken over meer tjd dan over geld Wanneer zj er zch met geduld toe zetten, kunnen zj volgens onderstaande beschrjvng zelf een gevoelg meetnstrument vervaardgen, dat zeer waardevol zal bljken Het ontwerp s net een gefantaseerd plan, maar de beschrjvng eener werkmethode, waarnaar reeds verschllende meters zjn gemaakt Het nut van een ma meter voor den rado-vakman en amateur staat onomstooteljk vast en k denk, dat mengeen er wel gaarne een of meer zou wllen beztten, doch tegen de aanschaffngskosten opzet Ook zal er wel eens over gedacht worden om er zelf een te maken, maar men zal denken, dat men zelf noot een nstrument zal kunnen maken, dat n de verste verte de gevoelghed van bv een mavometer benadert En daarorn begnt men er maar net aan Nu kan k ut ondervndng zeggen, dat men, ook zonder nstrumentmaker te zjn, wel degeljk een zeer brukbaar nstrument kan samenstellen k zelf heb 2 meters vervaardgd van 3/2 en 4/2 ma vollen utslag en met een nwendgen weerstand van resp 70 en 60 O Herbj heb k slechts van gereedschappen gebruk gemaakt, de de doorsnee amateur wel zal beztten Het eenge, wat k als bjzonder gereedschap zou wden aanmerken, s een stel draadsnjgereedschap van 1/16 tot 1/8" of ongeveer van de fnaat Dt kan voor meer knutselwerk te pas komen Telt men een horloge- of nstrumentmaker onder zjn kennssen, dan ljkt me het raadsel van draadsnjden nogal gauw opgelost Het prncpe van den te maken meter mag bekend verondersteld worden Tocl wl k het voor degenen, de het net weten, wel even ophalen n een radaal magnetsch veld (fg 1) s een spoel draabaar opgesteld Wordt een stroom door de spoel gezonden, dan werkt er een koppel op de-spoel Een paar spraalveeren houden de spoel n den nulstand, dus de spoel draat zoo ver, tot de koppels van spoel en veertjes evenwcht maken De utslag van de spoel s door mddel van een wjzer op een schaalverdeelng af te lezen Een zeer voornaam punt van den meter s de zg dempng, dwz dat de meter zoo spoedg mogeljk tot rust komt RADO-EXPRES Bj dt type meter wordt dt bewerkstellgd door het raampje, waarop de wndngen lggen, van een goed geledend metaal te maken, zoodat bj een bewegng, n dt raampje een emk gemduceerd wordt en dentengevolge door den gerngen weerstand een betrekkeljk sterke stroom komt te loopen de, zooals bekend, de bewegng tegenwerkt Verdere fnesses kunnen bj de onderdeelen besproken worden ZEX r mmmmwm O H St M, 7T~~ Fg 2 Doorsnede over het mddeu eder begrjpt nu, dat de gevoelghed van den meter evenredg s met het aantal wndngen van de spoel en de sterkte van het magn veld en omgekeerd evenredg met de sterkte van de veertjes Bj de vervaardgng begnnen we met: De draaspoel Het beste materaal hervoor s alumnum Ut een blokje alumnum van 6 a 7 mm wordt met een fguurzaag een raampje gezaagd, zooals de schets n fg 3 aangeeft De buten- U \t Fg 3 A Zo afmetngen kunnn 20 X 18 mm bedragen, hoewel men her net aan vaste maten gebonden s De wanddkte keze men ongeveer 2 mm Aan de bnnenzjde zet men nokjes Deze denen om de asjes n te bevestgen Onnoodg te zeggen, dat deze nokjes net grooter behoeven te zjn, dan noodg s om de asjes behoorljk steun te kunnen beden s men zoover klaar, dan worden de gaatjes voor de asjes n de hartljn geboord Zeer nauwkeurg afteekenen en zorgen, dat het boortje net wegloopt Desnoods kan men dt Ut de hand doen, maar beter gaat het onder een tafelboormachnetje Vervolgens wordt hern draad getapt Het asje moet zoo dun mogeljk worden, want het asje beteekent schadeljke rumte voor de gleuf voor de wndngen Houdt hermee dus rekenng Het tappen van zoo fjnen draad ge ' schedt het best door het tapje n de boor- machne te zetten en deze horzontaal n de bankschroef te klemmen Het werk- stukje houdt men n de hand en men heeft steun op de werkbank Op andere maneren, door bv het tapje n de bank- 1 schroef te zetten en het werkstukje te t draaen, werkt men meestal scheef en vernelt den draad s dt gelukt, dan kan de gleuf voor de wndngen ngevjld worden Men neme 3 zoo veel materaal weg als met de sterkte ; van het raampje overeen te brengen s 1 Vooral de staande zjden moeten zoo dun mogeljk zjn om het traaghedsmoment klen te houden, wat bevorderljk s voor de dempng Men moet n de gleuf 350 f wndngen emalle draad van 0,1 mm kunnen bergen en een klene berekenng leert dan, dat men met ongeveer 5 mm2 \ gleufdoorsnede wel toekomt Met opzet s her de berekenng rum genomen, omdat men bj de asjes rumte verlest; 5 mm breed en mm dep voert dus tot het doel Vervolgens moeten de asjes worden aangebracht Deze maakt men van stukjes staaldraad (van een oude trekveer bv) Eerst even utgloeen, recht kloppen j en een stukje van ± 2 cm n het boormachnetje zetten, dat nog steeds n de bankschroef geklemd s Met een snj- j kussentje snjdt men er 1 cm draad op Wat te veel s, kan later afgeslepen wor- den Nu klemt men het asje andersom n den boorkop (nadat men het schroef- draadend eerst met een stukje paper tegen beschadgng beschermd heeft) en op een hoek van een tafel kan men een f sljpmachnetje zetten en de bankschroef ] met boormachne zoodang opstellen, dat men een puntje kan aansljpen (Ze : fg 4) Men draat bede apparaatjes te Fg 4 V; ; fl u r { :t geljkertjd s het puntje klaar, dan wor^jt : het asje gehard Even kersrood gloeend j maken n een gasvlam en snel n water 1 afkoelen Het moet dan zoo hard zjn, dat J men er goed mee n jzer kan krassen Vervolgens wordt het puntje gepoljst op / een olesteentje En nu kan men Mtl schroef draadend op de juste lengte $N sljpen Zjr bede asjes klaar, dan worden 3 met wat ljm of schellak n het raamp; gedraad De volgende bewerkng s het scheltej ken van de gleuf voor de wndngen; E

9 BJVOEGSEL VAN RADO-EXPRES No 2, 12 JAN «4 N V R AEXPRES OFFCEEL ORGAAN VAN DE NEDERL VEREENGNG VOOR NTERNATONAAL V RADO-AMATEURSME (Nederlandsche Secte der A R U) Onder Redacte van T D en E A Bjdragen te zenden aan de Redacte-Commsse: Wessenbruchstraat 376 Den Haag Seer Penn NVR Postbus 150 den Haag, Postrekenng QSL-bureau: Postbus 400 Rotterdam, Postrekenng Jkbreau: C Jobse, Plaslaan 12, Schebroek Verkoopbureau: J L Thssen, Nassaustraat 36, Venlo, Postrekenng ORS-denst en QRA-Bureau Achterom 17, den Haag deze- maner genereerde de zender nog lustg Dt bleek ut het loopen van roosterstroom Ook kon k n den ontvanger op 14 MHz bj zeer sterke terugkoppelng een reeks rac-toontjes hooren De frequence was dus zeer hoog nderdaad ljkt de overgebleven schakelng veel op een van de bekende generatorschajcelngen voor ultra korte golven Op de met een krusje aangegeven plaats schakelde k toen een dwergfttng, waarn k verschllende zaklantaarr-' lampjes probeerde Van een 0,5 amp lampje trokken de paraseten zch nets aan, maar tegen een 0,2 amp, lampje waren zj bljkbaar net opgewassen k maakte ru een net-nductef weer- Een nacht Een stkdonkere nacht Boven Voor-ncle spoedt zch een Nederlandsche vogel voort, de Pelkaan; de kalender wjst aan 28 December en de klok loopc traag van 4 naar 6 Allahabad nadert---- De aatste acte van dt spe speelt zch af te Schphol, waar enkele tenduzenden enthousasten hude brengen aan de bemannng We gaan ten jaar terug Weer een stkdonkere nacht De kalender wjst 28 December aan en de klok loopt ongemerkt van 4 naar 6 Op een zolderkamer te Leden speelt zch een stuk hstone af, dat van groot belang zal bljken te zjn voor het Nederlandsche kortegolf amateursme: PC werkte met u2agb: de eerste kortegolfverbndng tusschen Nederland en Amerka De tweede acte van dt spel omvat twee tafereelen: resp de rechtzttng van den Ledschen kantonrechter (Aprl 1924) en de van de Haagsche rechtbank (September 1924) De utspraak ludde bede keere) schuldg verklarng zonder opleggng van straf; de Ledsche kantonrechter deed deze utspraak vergezeld gaan van een felctate met het succes der gedane proeven De aatste acte speelt voor den Hoogen Raad, de op 9 Februar 1925 het cassateberoep verwerp ' Wanneer wj eens nagaan, wat er n den wnter van 1923 op 1924 op kortegolfgej bed gebeurde, dan moge allereerst opgemerkt worden, dat dezen wnter voor de eerste maal Transatlantsche proeven werden ge'organseerd, tenende te onderzoeken n hoeverre amateur-verkeer op golven van ± 200 m mogeljk zou zjn Er werden tjden vastgesteld voor lusteren, voor zenden en de zgn free for all perods Na afloop dezer proeven zouden de deelnemers trachten, met elkander n telegrafsche gemeenschap te komen Zooals het meer met dergeljke proeven gaat, lepen de daden voorut op het programma, vandaar dat PC, de wegens de gebleken betere resultaten omstreeks 100 m gezakt was naar 112 m, reeds op 28 December 1923 er n slaagde, met een Amerkaanschen collega te werken, waarbj de energe van den door hem gebrukten zender ± 350 watt bedroeg Volledghedshalve moet worden medegedeed, dat n totaal door 6 Nederlandsche statons werd deelgenomen aan deze Transatlantsche proeven; het staton der Technsche Hoogeschool te Delft, dat met ± 1200 watt werkte, werd op nog meer dagen n Amerka gehoord dan PC, doch de eer der eerste amateur communcate tusschen Nederland en Amerka komt PC toe De overge ver deelnemers werkten clandesten onder de roepletters nodv, nous, PAR 14 en NaB2 Realseeren wj ons eens naar aanledng van dezen ponersarbed, dat deze gebeurtenssen slechts 10 jaren geleden plaats vonden en bedenken wj daarbj, welken enormen omvang net alleen het commerceele kortegolf wereldverkeer, doch ook, n dezelfde verhoudng het amateurverkeer heeft verkregen, dan beseffen wj eerst, n welk tempo deze technek, de n den begnne vrjwel utslutend door amateurs werd beoefend, zch heeft ontwkkeld Wj kunnen net aannemen, dat n de komende 10 jaren een even groote voorutgang zal plaatsvnden als n de eerste 10 jaren der kortegolftechnek, -hoewel het groote aantal teohnc, dat zch met deze problemen bezg houdt, allermnst een stlstand der ontwkkelng doet vermoeden De utspraken der rechtscolleges n de zaak PC, de alle getugden van het belang der gedane proefnemngen, en waaraan zelfs een gelukwensch werd toegevoegd, geven ons de vrjhed, de daden van dezen wetsovertreder nog eens n de hernnerng terug te roepen C C VERBEEK, PAoCO EXPERMENTEELE AFDEELNG Paraseten PAoTT schrjft: Naar aanledng van het artkel van de E A ben k ook eens aan het zoeken gegaan naar paraseten n mjn Hartley De lamp s een TC04/10 met een nput de vareert tusschen 10 en 30 watt Op 3,5 MHz had k een goed rendement en een goeden toon, op 7 MHz was dt mnder en op 14 bepaald slecht Nadat k onderdeel na onderdeel ut den zender weggepeld had, bleef tenslotte het schema over van fg 1 Op Fg 1 -C F a '' -4

10 "v»- 5-6 : standje van zjde-omsponnen nckelnedraad op een strookje pertnax, ze fg 2 \ \ \ " l\ 1 en zette dt op de plaats van het lampje, waarna k den zender weer n elkaar zette Resultaat: 20 % meer output op 40 en 80 meter en mnder verhttng van de lamp Op 20 meter s nog net veel verbeterng merkbaar; msschen moet k nog eens op jacht naar andere paraseten n eder geva kan k edereen, de last heeft van slechten toon of ongunstg rendement, aanraden eens op deze maner te werk te gaan Het s zeker de moete waard Frequente-deelng n de proceedngs van Jul 1933 komt een neuwe schakelng voor, de voor ons van groot belang kan worden Hoewel de schrjver, Vctor J Andreco, alleen spreekt over het nut bj golfmetng, bestaat kans dat ook voor het sturen van zenders een dergeljke schakelng voordeelen bedt Wj laten heronder de vertalng volgen: Bj de apparatuur voor het meten van frequences van radozenders maakt men gewoonljk gebruk van een sere harmonschen van een lage frequente, de op zchzelf met groote nauwkeurghed bekend s Cl 'J C27r Fq 3 De oscllator, waarvan deze harmonschen afgeled worden, heeft echter vaak een frequente, de zoo laag lgt, dat zj net met voordeel door een kwarts krstal opgewekt kan worden Om deze moeljkhed te omzelen, s het gewoonte, den kwarts-oscllator te laten werken op een harmonsche van de gewenschte frequente en dan door mddel van een geschkt crcut de gewenschte frequente te produceeren, Men kan daarbj als volgt te werk gaan Men laat een generator een frequente opwekken, waarvan een harmonsche vrjwel overeenkomt met de gewenschte frequente en voert nu energe BE" toe van de stuur-frequente De frequente van den oscllator zal dan onder bepaalde omstandgheden voldoende veranderen om te bewerken, dat een van de harmonschen preces samenvalt met de stuurfrequente De oscllator moet daarom op zch zelf onstabel zjn en zch gemakkeljk laten meetrekken De multvbrator1), 2) wordt algemeen hervoor toegepast Marrson3) heeft aangetoond, dat edere lamp, de osclleert op een gekromd deel van de karakterstek, geschkt s voor frequente-deelng Daar de spannng van de sturende frequence, de op den laag-frequent oscllator wordt gedrukt, een grooten nvloed heeft op het n de pas komen van den gestuurden oscllator2) s het vaak wenscheljk, een potentometer voor de regelng hervan toe te passen Wanneer men echter de frequence hoogstens vermaal wl verlagen, s dat n de pas komen zoo gemakkeljk te bereken, dat een potentometer overbodg wordt Fg 3 geeft een vereenvoudgd schema van een frequente-deeler, de onlangs ontwkkeld werd en de zeer goed bleek te voldoen, wanneer deelng door een klen getal gewenscht wordt Een krstal oscllator en een frequente-deeler zjn ondergebracht n een enkele lamp Dt s een type 57 of 58 drerooster ontvanglamp (hfr penthode of varpenthode) Het eerste- of stuurrooster en het tweede- of schermrooster vormen samen met kathode een normale trode, de als krstal oscllator, geschakeld s De twee overge electroden zjn met de kathode geschakeld als een gewone, zelf geexcteerde oscllator voor lagere frequente Daar de electronenstroom voor de butenste electroden de bnnenste trode moet passeeren, wordt eerstgenoemde gemoduleerd met de frequence van het kwarts-krstal en dt s voldoende om te maken, dat de frequence n de pas komt met een sub-harmonsche van den krstal oscllator x) J K Clapp: Unversal frequency standardzaton from a sngle frequency source Journ Opt Soc Amer and Rev Sc nstr vol 15, p 25, July ) Vctor J Andrew: The adjustment of the multvbrator for frequency dvson, Proc R E Vol 19, p 1911, Nov ) A W Marrson: A Hgh Precson Standard of Frequency Proc R E vol 17, p 1103, suly 1929 De Tank afstemcondensator bj een Hartley Een van de lezers wlde een condensator van 100 fff van Gen Rad Type 334 gebruken als afstemcondensator n zjn tank Voor 14 MHz zal dat goed gaan en ook nog, wel voor 7 MHz,, maar de 3,5 MHz zal bezwaren opleveren Bj f een gestuurde endtrap s dat wel moge- ljk, maar voor een zelf-osclleerende Hartley s 100 wf wel erg klen De condensator op de foto n R-E was 500 pxf, maar terwjl op 3,5 MHz b ongeveer 340 ^F nstond Kwkdamp geljkrchtlampen met ver- 1 htte kathode Daar n den laatsten tjd verschllende kwkdamp geljkrchters met verhtte ka- thode door amateurs gebrukt worden, s het net ondenstg, even op een paar belangrjke punten te wjzen Zorgt dat de gloespannng b n n e n 5 % van de opgegeven waarde ngesteld staat Her geldt net alleen dat overspannng schadeljk s, maar ook te lage spannng verkort den levensduur belangrjk Laat altjd den gloedraad op vole temperatuur komen voordat de hoogspannng ngescha- keld wordt Dt duurt on geveer 1, j n n u u t Schakel noot per ongeluk eerst de hoogspannng n; hermee kan ; de lamp n een klap het leven laten Bj flnke belastng bj hooge span- J nng mag de eerste condensator van het afvlakflter net groot zjn, lefst 1 a 2 /xf Deze condensator moet een werkspannng hebben de zeer r u m bemeten s, nl ongeveer twee maal zoo hoog als de outputspannng De lamp kan men tegen te groote? stroomstooten bj het geljkrchten beve^ lgen door een klene smoorspoel van slechts enkele henres te schakelen tus- j schen kathode en eersten afvlakconden-, sator Daar de geljkrchter met deze ampen meestal angstwekkend stoort, s het belangrjk, over de hoogspannngswkkelng van den transformator een ratelcondensatorte plaatsen Deze moet een wsselspannng van tweemaal de werkspannng velg kunnen verdragen Tenslotte: wl men de zekerhed heb- p ben, bj kortslutng van de outputspannng of bj doorslag van een van de afvlakcondensatoren geen lampenljk met : een verbranden hsp transf over te houden, dan zet men n edere fase een zeke- rng van ongeveer l/2 X de waarde var de afgenomen stroomsterkte Deze zekerngen, meestal langwerpge glasbusjes, worden drect aan de secundare wkke>lngen geplaatst, zoodat ook bj door- ; slag van een ratelcondensator de zaak? y bevelgd s Wanneer de lamp bj klenere belastng net meer wl aanslaan of een van de twee anodes bj dubbelfasge typen net aanslaat, komt dt door verontrenl-jw gng n de lamp en wordt de lamp lang- 1 zamerhand onbrukbaar Een extra belastng kan denen om den boog'dan nog M aan het werk te houder VERKEERDE VOORLCHTNG Nemand s onfelbaar en eder, de veel schrjft, dregt wel eens een redeneef^» -

11 fout te maken en een vergssng te begaan Dat we her even terugkomen op een stukje n QSO s dan ook geenszns om emand een hak te zetten, maar omdat daar emand bezg s ut bljkbare onkunde omtrent het onderwerp _ wantrouwen te zaaen n de voorlchtng door Rado Expres Het gaat om het artkel over Selectvtet n R E no 50, waarn oa wordt aangedud, dat n de utdrukkng den selectvtetsfactor van een krng wel de L en r een rol spelen, maar net de C De schrjver schjnt net te weten, dat de utdrukkng voor den selectvtetsfactor geenszns een utvndng van R E s, maar n verschllende vormen algemeen n de ltteratuur voorkomt, terwjl de verschllende vormen zch alle laten terugbrengen -tot de n R E gegevene, de naar ons weten het eerst s afgeled door Beatty Het s wel eengszns grappg, nu door een onbekenden neneer te hooren verzekeren, dat de herbj gepleegde benaderngen ontoelaatbaar zjn Een nauwkeurg nzcht n de benaderngen s trouwens ndertjd n Rado Neuws gegeven Waar de schrjver zelf even aan het rekenen gaat, stelt hj een paar vergeljkrgen op, welker onbestaanbaarhed hem aan de hand der dmenseproef drect had mocten bljken (een onbenoemd getal kan noot geljk zjn aan een onbenoemd getal gedeeld door een weerstand) Merkwaardgerwjze s de utkomst, waarover hj zch erg schjnt te verbazen, onder andere dan de door hem gestelde omstandgheden wel mogeljk De schctfte//zgsselectvtet kan nl, al s de ftrmgselectvtet hoog, geheel wegvallen (geljk aan 1 worden); dat s het geval met een krng, verbonden aan een spannngsbron van onendg lagen nwendgen weerstand, zooals bjv het lchtnet Dt s oa behandeld op pag 31 van Eenvoudge Radocursus, preme voor leden der NVVR (Vroeger Cursus-artkel no 9 n R E) Wj zullen het herbj laten De nvloed der L : C-verhoudng op de selectvtet begnt net, waar de schrjver van QSO h meent en voor zoo ver van zulk een r- vloed sprake s, geldt het omgekeerde van hetgeen hj meent, aangezen dan groote C gunstg s J- CORVER j MET LENS EN VULPEN LANGS DE NEDERLANDSCHE AMATEURS door PAoMAR en PAoHAN No 16 Het Amateurstaton PAoM te Amsterdam (Slot) Door plaatsgebrek kon het slot van onze beschrvng de vorge week net Bfer-,v ' worden opgenomen Herbj geven wj een 2e kekje van het nwendge van het staton PAoM PAoM verkreeg n 1930 zjn zendvergunnng en s, evenals PAoFLX, emand de nauwkeurg aanteekenng houdt van zjn proeven Dt heeft hj volgehouden vanaf 1925, toen hj voor de korte golf rado werd gewonnen Vanaf den tjd voor \ -2 Wf m r ssh v <?: «mm lf foto PAoM De operator n zjn shack Op de tafel de ontvanger en rechts daarvan de slentels en de mcrofoon Geheel boven zet men nog just een der bede draatafels van de gramofoonnstallate heeft hj 2100 rapporten verzonden en er ook tallooze ontvangen Ontstellend was het om te zen, hoeveel breven met strafport belast zjn bnnengekomen Specaal onze Engelsche collega s schjnen net te weten dat Nederland,,butenland s Merkwaardg s ook te zen, hoe de meest rare adressen, de op de enveloppen van butenlandsche telefonelusteraars voorkomen, toch nog zoo door de post ontward worden, dat de rapporten toch nog n de juste handen terecht komen AAN ONZE OR STATONS m gaan om dan tot het beslut te komen, of men al dan net zchzelf de taak op wl leggen om voor den tjdsduur van een jaar de verplchtngen van een ORS na te komen Maar -als wj dan ook besloten hebben het wel te doen, oms, laten wj het dan goed doen De maandeljksche rapporten worden steeds door een groot deel van de leden geappreceerd en vooral nu na de reorgansate geen stagnate meer optreedt bj het publceeren ervan, werken wj alen mede aan een goed doel Zj, de ons bercht sturen, ontvangen twaalf formuleren voor het geheele jaar Mochten er neuwe leden zjn, de zch tot het werk van ORS aangetrokken voelen, zj zjn van harte welkom en kunnen alle bjzonderheden vernemen aan het adres Achterom 17, den Haag En nu, oms, met frsschen moed aan het werk voor 1934 N FONDERE, ATM TDS-NTE 7 " 1 Op Maandagavond 15 Januar as zal de eerste TDS^avond gehouden worden Aan lezers van QST zal een derge- ljke werk-avond voor de zg Route- Managers van de ARRL net onbekend zjn Wj wllen her wel bekennen dat ons dee net neuw s, ets dergeljks te doen Maar ets goeds kan men gerust navolgen en zoo zal dan een maandeljksche QSO-avond van TDS er veel toe bjdragen, het onderlng contact met het TD te versterken Voor hen, de nog net op de hoogte zjn met de beteekens van de afkortng TDS dene het volgende: Aan alle ORS s een rondschrjven gercht, dat ook n R-E gepublceerd werd, en waarbj het TD een voorstel doet om n verschllende centra van ons land een ham aan te wjzen, de door zjn goede maner van werken en de kenns de hj van het rado-amateursme n het algemeen bezt, n staat s de mede-amateurs n zjn omgevng op alle mogeljke wjzen van denst te zjn en n de eerste plaats door het geven van een goed voorbeeld 3 Hoewel het ons net gegeven s, zooals j de Yanks, om Traffc te plegen en,-v zoodoende de stof, de de Route Managers op zoo n vergaderavond verwerken, ons ten eenen male ontbreekt, hebben wj toch redenen genoeg, eens regelmatg met - «Het s een goede gewoonte bj den ORS-denst om van de leden te verlangen dat zj bj de ntrede van het neuwe jaar even een berchtje sturen naar het Achterom 17 om te verklaren dat zj ook dt jaar ORS wllen bljven De meest acteve leden zullen aan dt verlangen gaarne even wllen voldoen, terwjl de mnder elkaar te boomen werkzame hams zch automatsch kun- Een aantal leden van de ORS-Denst j nen laten afvoeren van de ljst van OR- hebben zch reeds opgegeven De functe f statons door het na te laten Op deze TDS s echter net noodzakeljkerwjs' wjze bljft een kern van werklustge aan de van ORS verbonden, zoodat ^ amateurs bestaan Trouwens, lefhebberj edereen, de zch n staat voelt heraan s ten slotte lefhebberj Wanneer men voelt, dat het regelmatg nsturen van mee te doen, welkom s en zch opgeve aan het adres Achterom 17, den Haag 'M rapporten en het lusteren op de banden Daar het aantal natuurljk beperkt Vj om de noodge gegevens hervoor te verzamelen, te zwaar gaat vallen, kan bljft door de klene afmetngen van ons land en door het gernge aantal amateur : men beter eens goed met zchzelf te rade centra, zal het voorloopg wel mogeuk ' 0mA -V v ffl a

12 ; 1 8 zjn, n een avond per maand alle TDS vragen bnnen betreffende dstrctsver- ets naders? Heeft oap ook net als YQS gehoord? ooets v te bereken anderngen n Rusland Bj ons s van Gewerkt wordt op de 35 MHz band, offceele zjde geen enkel bercht bnnen Fb dx es gud luck, te begnnen om 20 GMT De eerste op- gekomen omtrent dstrctswjzgngen R 171 Sr roep zal zjn: CQ TDS de PAoMM De QRA-Bureau NVR het eerst komt, het eerst maalt Well, TDS, tot kjk dan, Maandag- 8 ALS DE BANDEN DOOD ZJN Verder schrjft R 171: avond PAoMM, TM n aanslutng op Hoe s de 40 >»; Rubrek tjdens de fadng te lezen mtrs bnd van ofx, het volgende VK vanaf QRA-BUREAU GMT Vooral vroeg op den nddag goed te hooren Zoo nu en dan een ZL er tusschen door ; AC, XU en J van 'GMT zeer goed, zooals: AC2RT, AC9DT Na de publcate n Rado-Expres No s er weer een neuw Call book verschenen, nl het wnternummer Zoodoende beschkken we weer over de neuwste gegevens Verder een belangrjk bercht betreffende Spanje, nl dat de letters EAR met 3 cjfers, dus bv EAR 171, zjn veranderd en dat dt geworden s EA3BP; verder dat Spanje EA verdeeld s n 9 dstrcted nameljk: lste dstrct: Noroeste en Castlla-Leon (Ter orenteerng eenge plaatsnamen: Satander, Palenca, Santago (Coruna), Barcelona, Sardnero, Asturas, Vllagarca, Avlles, Gjon, Ovredo, Valladold) 2de dstrct: Vzcaya (Gupuzcua, Zaragoza, Tolosa, Blbao, Madrd, Calatayud, San Sebastan) 3de dstrct: Cataluna (Barcelna, Fgue-' ras, Badalona, Manresa, Olesa) Vooral dt derde dstrct heeft veel zenders n Barcelona n het le dstrct treft men ook Barcelona aan; dt vndt zjn oorzaak hern dat de grensljn her gedeelteljk doorheen loopt 4de dstrct: Centro (centrum), bjna alles n Madrd 5de dstrct: Levante (Valenca, Castellon de la Plana, Alcante, Murca en Albacete) 6de dstrct: Balearen 7de dstrct: Andaluse (Anda Orental, Anda Occdental) 8ste dstrct: Canarsche elanden R 171 schrjft: PK1BO verzocht me het volgende mee te deelen: Psc, om, spoor de PA s aan tot geregelde QSO s op 14 MHz Om 12 GMT s goede verbndng mogeljk Wj PK s werken reeds van 845 GMT tot 1245 GMT Van GMT n butengewone gevallen, zooals geen QRN, geen hooge maanstand en hoofdzaak: geen blksem nslagen Voor PA s zjn we Zaterdag en Zondags tot 2030 GMT op Maar de noodge koffe moet dan meegenomen worden, anders zjn lucfershoutjes noodg om de oogen open te houden Nog vee erger zjn echter de musketen Over het'stn van PK1BO: AP x-tal Osc TC03/5, le verdubb UX210, 2e d Buffer RV218, EV n PP 2 snks RV218 Gesleuteld n buffertrap-ht Heeft momenteel W, kan echter opgepookt worden tot 120 W Hj zal ook zjn antenne veranderen, zoodat hj her beter doorkomt Verlangt er erg naar PA QSO s te maken Voorut om s Herbj gaat een uttreksel ut het log van R AC8PB, XU1 A, J1FP, J1DM, jq J1HB, J2CE, J3CR, J5CE, etc ZS, ZT, ZU meestal beter en vroeger dus om GMT 1 Jan 1934 s de neuwe call voor UN: YU Wj ontvngen een paar actvty-rprts ut Hlversum PAoAZ werkte op 14 en 7 MHz, geen tone Dat ontaardt n band-verknoeerj Werkt met een 4-traps Xmtr op 14 MHz, oscllator op 3,5 MHz, FD, FD en PA Op 7 MHz osc FD, PA PA zoo nu en dan X-tal gestuurd Xtal op 3597 KHz, Alles afgeschermd Antenne ZO-NW Op 40 meter fb QSO s met VK, ZL en LU (voorkeur-rchtngen) ZL en LU vooral s morgens (6 GMT 830 GMT) Op 20 meter geen bepaalde rchtng ontdekt Tot nu toe 68 landen gewerkt, en WAC Rx type 1-V-l met bandspredng ; PAoAZ houdt net van nachtwerk STN R QSA T GMT DATE1 MHZ clg wrkg PK1HG wkg- PAoKT PK1HG ' clg- cqdx PA PK6FW : wkg-?'? ; P K 4 B O clg- cq8x 9de dstrct: Spaansch Marokko en N- PK1WB clg cq> Afrka PK1VH j 810 wkg VK 6 AG Wanneer we n de gelegenhed zjn, P K 3 B G clg cq es wkg PAoDC «zullen we een schetskaartje van Spanje PK1HG clg cqdx geven, waarop de dstrcten worden aan PK3BG clg cq G gegeven P K 3 B N clg cq Wjzgngen n de landenletters: PK1BO clg cqdx P K 1 B O & Vervallen Land 7 Neuw clg cqdx PK1WB ; 8' 194o clg cqdx CV Roemene YO, YR P K 1 C X clg CN8 Marokko cq F3, F8, F8M P K 1 D F : EAR Spanje clg PKJ2? F EA P K 1 B O RV Perze wkg G 2 YL EP, EQ P K1F S ET Ethope clg FB 8 VX P K 1 H G ) FA Abessne en clg cq dx PK4CR Ethope ET clg cq 4 ' UH Hedjaz HZ So that s all abt PK PK1BO was UL Luxemburg LX PAoZQ werkt al een jaar en heeft tot om 1455 GMT nog r 6-4QSA5 UO Oostenrjk OE zjn spjt nog steeds geen dx kunnen op 14 MHz En om 1535 reeds op 7 Bnnenkort verschjnt een geheel werken Hj heeft nu krasse maatregelen MHz fb om neuwe ljst met landenletters, daar met De rare calls houden net op genomen en de heele zaak gesloopt Een deze veranderngen vergssngen kunnen fb rx s op stapel gezet en een dto zen- Hr agn: FB8VX, XYQ5EV, EV1AB, ontstaan YR5AY EV1AB hebben we vorgen vo^en De nput wordt van 20 op 4 - Van verschllende zjden kwamen er 50 W gebracht n een T740 n Hartley wnter ook al gehoord Nu obs, we weet \ Plaatsp 600 Volt Vj -,, 1 1 1

13 ppp RADO-EXPRES 15 l-j v tjes met een klosje van solatestof de voorkeur Anders moet men de klosjes onder tusschenvoegng van een stukje solatekous op de as klemmen Desnoods s zoo n klosje van ebonet ook wel af te draaen Dt draaen gaat, met het boormachnetje n de bankschroef, heel goed Men maakt dan op den tafelrand een steuntje voor het snjbeteltje Een gebrukeljke bevestgng van de bnnenste wndng aan het klosje s n fg 5 vergroot geschetst Men zet, dat het veertje n een gaatje gestoken wordt n den wand van het klosje en vervolgens met een fjn spetje vastgezet Den dameter van het klosje keze men zoo klen mogeljk, omdat de straal van het klosje de hefboomarm s van het tegenwerkend koppel van de veertjes Hoe grooter deze arm, hoe mnder utslag van den meter Men kan zoo n veertje zelf wel op het klosje bevestgen, gewapend met een loupe en een paar pncetjes Het s tevens zaak, her op een werkwjze de aandacht te vestgen, als het veertje te sterk s Men maakt dan n een kurk een holtetje, zoodat het klosje daarn past De veerwndngen komen dan op de kurk te rusten en men kan de wndngen nu op een olesteen voorzchtg smaller sljpen, tot de vereschte sterkte berekt s Dt s natuurljk een kweste van gevoel Voor het opklemmen van de veertjes dent men er vooral op te letten, dat de wndngen elkaar net raken Men buge er echter zoo weng mogeljk aan, want dat kan een catastrophe beteekenen, waarbj het veertje verneld wordt Voor het opklemmen van de veertjes lette men goed op de draarchtng van de spraal Als nl de meter utslaat, moeten de veertjes ndraaen Ook moet men het end van de veer later aansoldeeren, zoodat op den stand van het veerende tov de spoel gelet moet worden Een der veertjes wordt dus zonder meer op het asje geklemd en het andere plaatst men nadat eerst de wjzer opgezet s De wjzer wordt van een stukje alumnumdraad vervaardgd Men kan het maken van de onderdeeltjes volgens schets, fg 6 De bocht wordt tusschen 2 messngplaatjes geklemd n het eene plaatje wordt het gaatje eenvoudg ngeslagen, zoodat het materaal utbugt Herover komt het andere plaatje De overtollge rumte wordt, nadat men den wjzer tusschengeklemd heeft, opgevuld met soldeer Het wjzertje moet utgebalanceerd worden Aan het achterend kan men wat dun koperdraad wnden en er wat soldeer over doen Ook kan men een busje van koper doet men 3 keer, want het dent om contact van de wndngen met het raampje te voorkomen s de schellak goed droog, dan wordt een hulpnrchtng gemaakt waarn men het raampje lean laten draaen Een stuk bandkoper wordt 2 X kantsch omgebogen en men draat er nabj de utenden een paar lager- (put-) schroefjes n Het raampje lean hern draabaar opgesteld worden en men begnt nu met het utbalanceeren Aan den zwaarsten leant vjlt men telkens wat weg, totdat het raampje n elleen stand n evenwcht bljft s dt gebeurd, dan moeten de wndngen opgelegd wor- den Hertoe maakt men een stukje hout pas, dat eengszns lelem n het raampje schuft n dt blokje boort men een gaatje, waarn een pennetje past Dt pennetje lean men n de boorkop klemmen en maakt zoodoende, door nu het boormachnetje n de bankschroef te zetten, een leeurge wlekelnrchtng De eerste wndng wordt n een dubbel gevouwen reepje paper, zjde of cellophaan naar buten gevoerd, want de volgende wndngen mogen hermee geen contact maken Het s gemakkeljk als men bj het wkkelen een telnrchtng gebrukt Een teller van een kwu meter s wel ergens op den kop te tkken Een oud wekkertje s voor het doel ook n te rchten Maar zonder zoo n nrchtng gaat het ook wel Men wkkelt zoo netjes mogeljk en af en toe kan men met een lucfer de wndngen voorzchtg her en daar wat geljk drukken Zooals hervoor was gezegd, was het doel 350 wndngen van 0,1 mm emalledraad te eggen Men kan echter ook draad van 0,05 mm (emalle) gebruken Men kan dan, ruw geschat, 4 X meer wndngen n dezelfde rumte onderbrengen Het rchtend koppel wordt dan 4 X grooter, zoodat men dan zeer zeker een meter met 1 ma vollen utslag kan maken De meterweerstand wordt dan echter 16 X grooter, hetgeen bezwaarljk kan zjn s men ldaar, dan zorge men vooral, net weer te schellakken, want dan lost de onderste laag weer op en krjgt men zeker contacten Men kan dus met wat gesmolten paraffne of een teeroplossng de wndngen vastleggen Feteljk moest men het spoeltje nu weer utbalanceeren, maar dat gaat lastg, vanwege de draadenden Men kan dt later, als de wjzer en de veertjes er op ztten, en de draadendjes vastgesoldeerd zjn, beter doen Nu komt het aanbrengen van de veertjes en het wjzertje Deze veertjes moeten van koper zjn Stalen veertjes zjn onbrukbaar, vanwege het magn veld Om her aan te komen, kan men een oud metertje sloopen of men roept de tusschenkomst van een nstrumentmaker n Van te voren kjkt men eens n een Mavometer, hoe zwaar ze ongeveer moeten zjn Als men ze kan krjgen, verdenen veer- f er op schuven en met schellak vastzetten, nadat men met den wjzer balanceerend op een naald, de juste' plaats bepaald heeft Het utende wordt platgeklopt eh met wat dof zwartsel bestreken Dat vergemakkeljkt het aflezen c Fg 6 Nadat men den wjzer en de veertjes heeft aangebracht, vergewst men zch door mddel van een batterjtje en een koptelefoon (of voltmetertje) of er geen contact s tusschen veertjes en raampje Zoo net, dan kan men de spoelendjes aan de bnnenwndngen der spraalveertjes soldeeren De veertjes worden op de soldeerplaatsen met een scherp voorwerp goed schoon gemaakt en de draadendjes met een stukje fjn schuurpaper blank geschuurd Als vloemddel gebruke men lefst hars, omdat dt net oxydeert De soldeerbout wordt met een stuk dk koperdraad omwonden, aan het end van den draad wordt een punt gevjld en deze punt dent als soldeerboutje Het soldeeren dent snel te gescheden, omdat men anders allcht ets verbrandt Met de harsoplossng zj men zeer voorzchtg, dat er nets tusschen de veerwndngen terecht komt Zj plakken dan aan elkaar en men heeft later de grootste soesah, om het er ut te krjgen Als nu, na het sol- deeren, de draadendjes afgeknpt zjn, kan men de spoel defntef utbalanceeren Voorzchtg Fg 7 ~ -----as/c/x Herna dent de nrchtng gemaakt te worden, waarn het spoeltje kan draaen, de spoeldrager Dt kan het eenvoudgst volgens bjgaande schets, fg 7 Een stuk bandkoper (getrokken koper) 2 X haaksch omzetten De vleugels (de : ' 3

14 16 RADO-EXPRES kerntje gemonteerd Dt kan men zelf onmogeljk moo rond vjlen Men moet dt dus laten afdraaen, hetgeen echter heel weng kost Het materaal s natuurljk gewoon jzer Het s zaalqom de openng n het raampje zooveel mogeljk met jzer te vullen Bepaal dus den dameter van het jzerkerntje van te voren zorgvuldg en bedenk wel: hoe grooter kerndameter, hoe gevoelger de meter s de kern afgedraad en heeft men hem op de juste lengte afgezaagd, dan kan men een gaatje nboren, loodrecht op de hartljn n dt gaatje wordt een koperen pennetje gesodeerd en dt kan men weer n den spoelhouder stellen en vast soldeeren Het pennetje moet net te dk zjn, want het zal meestal noodg bljken, er ets aan te bugen om de kern op haar juste plaats te krjgen Met het oog herop s het ook wel gemakkeljk, het pennetje van schroefdraad te voorzen Men kanhet dan door mddel van 2 moertjes zuver n den spoeldrager stellen en vastzetten We nemen nu aan, dat het spoeltje gemonteerd s n den spoeldrager, de jzerkern s bevestgd en afgesteld, terwjl de / veerenden nog los hangen De laatste kan men nu vastsoldeeren Hertoe wordt de spoeldrager n de bankschroef geklemd Men kan een stukje carton tegen de voorzjde van den spoelhouder plaatsen, waarop men van te voren een ljn getrokken heeft, waarboven de wjzer moet staan,,als hj op nul staat Men soldeert nu e n der veertjes aan z n pennetje vas,t en draat het pertnaxplaatje zoo, dat de wjzer op de nulljn komt; waarop het pertnaxplaatje wordt vastgezet Vervolgens wordt het 2e veertje vast gesodeerd Men kan zoo werken dat bede veertjes ongeveer ontspannen zjn, als de wjzer op nul staat We gaan nu aandacht besteden aan de magneet en de poolschoenen Bj een autoslooper koopt men een oude magneet ut een ontstekngsmagneet De zjn nl zeer goed afgewerkt Men zoekt een sterk en toch net te zwaar exemplaar ut en kjkt of er gaten n geboord zjn, lefst op elk been 2, nl 1 voor het poolstuk en 1 voor het monteeren op de frontplaat Men bega nu net de fout, de magneet te laten opsterken, want dan wordt de meter welswaar gevoelger, maar het magnetsme verzwakt het eerste jaar zeker voortdurend en elke jkng wordt dan na korten tjd waardeloos De magneten worden op meterfabreken just kunstmatg verouderd, door ze, na de bekrachtgng oa bloot te stellen aan een sterk wsselveld Voor het vervaardgen van de poolstukken kan men het gemakkeljkst eerst een stuk verkant jzer tusschen de beenen van de magneet pas maken, waarbj men zorgen moet dat de vlakken goed aansluten om zoo weng mogeljk magnetsche verlezen te krjgen s dt gedaan, 1 dan wordt op het mdden aan 2 kanten de vorm der poolschoenen utgecrkeld ; Kes den crkeldameter zoo, dat de draa- j spoel net te veel rumte krjgt Vervol- j gens wordt het stuk jzer doorgezaagd en de vorm der poolschoenen utgevjld Dt gaat goed Degenen, de n de gelegen-v hed zjn, dt te laten utkotteren, zjn patuurljk n het voordeel, maar nood- j zakeljk s het net ; Tenende het geheel meer stevghed te verleenen, s het raadzaam, de poolstuk? : denen om het geheel te bevestgen), ontstaan door een plaatje onder het eene utende te soldeeren Het vlak van de vleugels moet zuver loodrecht op de as- jn staan Er worden nu gaten geboord voor de lagerschroefjes en hern schroefdraad getapt Om later te noemen reden neme men her daarvoor /$", althans net klener Eveneens boort men de gaten n de vleugels, de ets rumer moeten worden dan de boutjes, waarmee men den spoeldrager denkt te bevestgen Men kan dan den spoeldrager zuver tusschen de poolschoenen stellen n het vlak dat evenwjdg aan de asljn loopt, wordt het gaatje geboord, dat dent om het jzerkerntje te bevestgen Dt doet men echter lever net, voordat men preces weet, op welke hoogte het spoeltje komt Onze eerste zorg betreft nu de lagerschroefjes Men kan natuurljk een paar gewone messngschroefjes hervoor gebruken, met een putje n het eene end en een zaagsnee n het andere end Goede resultaten zjn echter zoo net te verwachten, zelfs net van geharde stalen lagerschroefjes De wrjvng bljkt nl meestal te groot te zjn, waardoor de meter net just nstelt Schudt men, nadat de wjzer stlstaat, dan stopt de wjzer weer op een ander punt Dt s natuurljk ontoelaatbaar en om dt te voorkomen, moet mnstens een der lagerschroefjes, het onderste, van een steentje voorzen worden De steentjes, de n horloges zjn gemonteerd, bestaan ut 2 deelen, nl een plaatje met een gaatje dat op een vlak plaatje gedrukt wordt Er zjn ook nog steentjes ut een stuk De naald van een gewoon zakkompasje loopt meestal op zoo n steentje; anders probeere men eens bj een nstrumentmaker s de dameter te groot om het n het lagerschroefje te zetten, dan kan men het op het sljpmachnetje wat afsljpen Dan moet het echter met de vngertoppen vastgehouden worden, want met een tang wordt het gemakkeljk verbrjzeld Men kan het vervolgens met wat ljm n een putje n het lagerschroefje wastzetten Om deze reden kan het schroefje net te dun genomen worden Men gaat vervolgens de nrchtng maken om de veerenden te bevestgen Men maakt 2 reepjes dun pertnax, met 2 gaatjes Het eene gaatje komt over het lagerschroefje en het tweede dent om het pennetje door te laten, waaraan het utende van de veer gesodeerd wordt Dt pennetje kan men van een koperen houtschroefje vervaardgen Men snjdt er draad op en - bevestgt het met een klen moertje n het pertnaxplaatje Men mete goed op, hoever de veerenden van het centrum verwjderd zjn De utenden der veertjes moeten lefst zonder trekken of duwen bj de pennetjes komen Anders wordt het heele veertje naar e6n kant gedrukt en men heeft kans op raken der wndngen n den spoeldrager wordt nu het jzerj U 5 j, v : 'fofc

15 H 1 ; } h \ s ken nog, eens,, extra, met een paar boutes n de frontplaat te kunnen bevestgen Bjgaande foto toont de bevestgng van een en ander Men zet er tevens den spoeldage, de onderste spraalveer het pertnax strpje en de jzerkern De meter nadert nu zjn voltoo'ng Slechts moeten nog gaten geboord wor- den voor de boutjes, waarmee de spoeldrager bevestgd wordt Om hern ge- makkeljk draad te kunnen tappen, s het raadzaam, de gaten geheel door te boren, De rumte tusschen de spoeldragervleugels en de frontplaat wordt met een paar dkke rngen om de bevestgngsboutjes opgevuld De wjzerplaat wordt van een stukje paper gemaakt, dat op de frontplaat geplakt wordt Er word voor gezorgd, dat de spoel zooveel mogeljk geheel tusschen de poolschoenen komt De rest meen k gerust aan het ntatef van den lezer te kunnen overlaten Voor de jkng kan men een Mavometer leenen, terwjl de shunts daarna zelf vervaardgd kunnen worden Voor de shunts voornameljk dent men den meterweerstand te kennen Men verzume dus net, als men een Mavometer voor het jken leent, tevens de shunt voor 5 ma te leenen Deze kan men dan als bekenden weerstand n de brug van Wheatstone schakelen Bj deze metng moet gezorgd worden, dat er net te veel stroom door den brugtak gaat, waarn de egen meter staat Daarom schakele men een var weerst van voor de accu De Mavometer heeft een weerst van en de shunt voor 5 ma een weerst van 2/3 X = 33V3 12 Men kan het ook anders doen Men zet nl den Mavometer met een voorschakelweerstand van 100 a op een spannng van 150 a 200 Volt en leest af, hoeveel de meter nu aanwjst Vervolgens shunt men den egen meter op den Mavometer Deze slaat nu terug Laten we zeggen dat de Mavometer eerst: a schaaldeelen utsloeg Na het shunten b schaaldeelen; a b gaat dus door den egen meter en de weerstanden van Mavo- en egen meter verhouden zch dus als (a b): b De fout, de men op deze wjze maakt, s verwaarloosbaar Wellcht zjn er nog constructes vereenvoudgbaar Voor wenken denaangaande houd k me aanbevolen Veel succes C SCHONG, Radotechncus, Aardappelmarkt 13, Dordrecht HOOGE SELECTVTET Met honngraatspoelen De heer A M Knoot te Neuw-Helvoet schrjft ons: Door proefnemng s mj geblek^en, dat ook bj verouderde toestellen met honngraatspoelen nagenoeg zonder kosten heel wat berekt kan worden op het gebed der selectvtet RADO-EXPRES k heb een 4-lamper (hf, det, 2 x lf) voor accuvoedng, met bovengenoemde spoelen (ngebouwd) n de antenneledng s een condencsator van 10 wf aangebracht Als hf lamp dent een A425, terwjl de koppelng tusschen plaat en rooster det (nductef) zoo vast s, dat de hf lamp bjna genereert Dt kan dan geregeld worden met een weerstand n de gloestroomledng der hf lamp Herdoor ontstaat dus terugkoppelng op den antennekrngj waardoor de afstemscherpte van dezen krng zeer groot wordt Om voldoende geludsterkte te krjgen, s 2 x lf transformatorversterkng noodzakeljk - De selectvtet s zoodang, dat Hlversum 298 m volkomen vrj s van Londen Nat 301 m en zelfs laatstgenoemd staton van Hlversum, ook des avonds Kalundburg s geheel zonder storng van Schevenngen en Luxemburg Een schermrooster hf lamp s her onbrukbaar; mmers, het s just om de genereernegng te doen Het eenge bezwaar s m, dat het apparaat n handen van een leek sterk de omlggende ontvangers zal storen Het ljkt de weg terug en s geenszns een utvndng, doch het ljkt mj, gezen de resultaten, net onbelangrjk Opmerkng der redacte nderdaad kan op de geschetste wjze aan een 2- krngstoestel met net meer dan mddelmatg goede spoelen een selectvtet worden verleend, welke n alle opzchten voldoende s Het toepassen van dempngsreducte op den antennekrng s n dt opzcht zeer effectef De heer Knoot wjst ntusschen zelf reeds op de keerzjde der medalle: het gevaar, dat men n de omgevng hevge storng veroorzaakt Het op 1 Maart as van kracht wordende neuwe artkel 64 van het Radoreglement verbedt na den datum het aanschaffen van dergeljke toestellen, waarmee zoodange storngen veroorzaakt kunnen worden Dat de bepalng hnderljk s voor de ontwkkelng van eenvoudge en toch selecteve toestellen n Nederland, valt net te ontkennen Alleen wanneer men een schakelng zou kunnen vnden, de met zekerhed het overschrjden der genereergrens zou beletten, zou men n de rchtng weer verder kunnen gaan Vereengngsneuws van de WVR Om van plaatsng verzekerd te zjn, zorge men, dat Vereengrgsberchten ' 17 ' f uterljk Dnsdagsmddags n het bezt der Redacte zjn De jaarljksche contrbute voor de N V V R bedraagt 18 De leden ontvangen de organen Rado-Neuws en Rado-Expres (weekblad) grats, Aanmeldng bj den Secretars-pennngmeester, den heer B Slkkerveer, Obrechtstraat 104, Den Haag, Gronummer Afdeelng Den Haag Zaterdag 20 Januar 1934, 8 uur 15, Cafe Bagatelle, Passage, Jaarljksche Algemeene Vergaderng De Agenda s aan de leden toegezonden Na afloop der vergaderng: Lezng met demonstrate door den heer W Metzelaar over: Golfmetng met behulp van Lecherdraden HET BESTUUR Afdeelng Heerlen en Omstreken Donderdag 4 Jan jl held de heer W A A Grul van de NV Tungsram, voor een dertgtal leden en genoodgden, zjne meermalen n R-E uteengezette lezng over: De constructe van de moderne radolamp Deze lezng, welke ook her met groote belangstelng werd gevolgd, gaf den aanwezgen een goeden kjk op het streven der NV Tungsram, de moderne radolamp nog steeds meer te perfectoneeren Bj de behandelng door den heer Grul over de constructe van de penta grd zegge vjf roosters, kwam de gedachte op: zouden we ook bj de radolampen wellcht nog eens te hooren krjgen van een kettngrooster Eveneens werd zeer op prjs gesteld de demonstrate met het drelampstoestel, opgebouwd ut Waldorp s bouwdoos n aanslutng op een TungsramED ludspreker, welke utstekend deed utkomen, wat met een dreptter, toegerust met Tungsramlampen, te verkrjgen s Dat de heer Grul en zjn vaardge techncus een welverdend applaus aan het slot n ontvangst te nemen hadden, s buten kjf Van deze plaats nogmaals vrendeljk dank aan de NV Tungsram voor dezen goed geslaagden avond De eerstvolgende clubavond zal plaats vnden as Woensdagavond 17 Januar 8 uur, op het bekende adres, waarop alsdan gedemonstreerd zal worden met twee ontvangtoestellen, waarn zjn opgebouwd de Erk Schaaperspoelen merk F en E Breng belangstellenden mede; msschen worden zj ld onzer afdeelng M v d PLOEG, Seer mm -

16 U : V S 18 Afdeelng Rotterdam Clublokaal Weste Wagenstraat 78 ederen Dnsdag- en Vrjdagavond Vrjdag 5 Januar werd een belangrjk beslut genomen De heeren Van den Berg en Van der Zee zullen nl een nog zeer goeden 2 pk geljkstroommotor ombouwen n een een-anker-omvormer met gescheden wkkelngen Het af te geven wsselstroomvermogen zal maxmaal 1 kw zjn Practsch zal er echter zelden meer dan 500 Watt noodg zjn, zoodat dan op groote constanthed van spannng en perodental mag worden gerekend De heer G Vos held een prettge RADO-EXPRES lezng over automatsche negateve roosterspannng Spreker vond gelegenhed, een aantal practsche en juste opmerkngen te maken, waarmede alen hun voordeel kunnen doen H hoogd met f 015 ncassokosten Leg h ; geld dan gereed 1 De pennngmeester JOBSE \ Afdeelng Njmegen Jaarvergaderng eerst op 23 Jan cls Waar, hoe en wat vertelt het convo> catebljet De pennngmeester verzoekt den leden Leden, de wat ten verkoop hebben, 0f hun contrbute voor 1934 te voldoen op de wat wenschen te koopen, geleven het zjn grorekenng , ten name van mj even te melden, opdat k eene vraag den pennngmeester NVVR, afdeelng en aanbod ljst bj het convocatebljet Rotterdam, voor 20 Januar as Na den kan voegen datum wordt kwtante aangeboden, ver- P J VAN KEMPEN, Seer HPNS &08EeA(H AAN ALLEN, de ons n hun breven voor de vragenrubrek hun goede wenschen voor het neuwe jaar deden toekomen, zeggen wj langs dezen weg daarvoor dank Wj hopen, dat zj n 1934 bj hunne expermenten op rado-gebed veel succes rnogen boeken en dat zj gelegenhed zullen vnden, van hunne welgeslaagde proefnemngen mededeelngen te doen, opdat onze lezers daarvan evenzeer zullen kunnen profteered als zj dt doen van beantwoordng van vragen omtrent ondervonden moeljkheden DE VRAGENROBREK-REDACTE VAN RADO-EXPRES Amsterdam A A v Z, Amsterdam le Uw opmerkng s just; de weerstand van 750 s te laag 1250 Q s goed 2e Bede schakelngen zjn geheel geljkwaardg 3e Neen, aangezen de HF lamp neg roosterspannng krjgt 4e 5000 Q s n eder geval goed 5e en 6e Kathode Det s verbonden met kathode HF om te zorgen dat bj pu aanslutng de Det lamp neg roosterspannng krjgt Bj pu aanslutng kan dus de neg roosterspannng met de sterkteregelng worden ngesteld Beter s het de kathode der Det lamp aan een vast punt van den kathodeweerstand der HF lamp te verblnden (bv tusschen de weerstanden van 500 en 100 Q) 7e Deze transformatoren zjn daar net voor geschkt H v d W, Amsterdam - 1 en 2 n dat geval lever geheel de door' de ontwerpers van het schema aangegeven methode volgen 3 Dt s een soort ontkoppelng 4 Van dt soort draad, dat naar wj meenen net meer verhandeld wordt, hebben wj noot veel plezer beleefd U kunt gerust slcumbronsdraad gebruken 5 Hervoor kan evengoed denen, de E446 6 Dt moet een toev vallge ressornante zjn 7 Lever daarvoor geen krstaldetector gebruken H J onleesbaar, Amsterdam nden de tweede detector net wordt teruggekopeld, gaat het Wlt u omtrent uw proeven met hexodes net eens ets publceeren? S K, Amsterdam Over kwaltetsmoeljkheden met de BS5N hebben wj eenge malen ets gehoord van gebrukers, de een veel te groote antenne hadden, waardoor overbelastng van de menglamp (2de lamp), ontstond, letgeen met de sterkteregelng, de utslutend n het mddenfrequentgedeelte werkt, net s te verbeteren n zulk geval helpt het aanbrengen van een zeer klen serecondensatortje n de antenne Rotterdam J Moonen?, Rotterdam Wj zonden u per bref het op 10 December door u ngezonden schema terug, doch de bref kwam als onbestelbaar retour Verzoeke om dudeljke opgave van uw naam en adres, daar een en ander net met zekerhed te ontcjferen s Ondudeljk vermelden van naam en adres s overgens een kwaal, waaraan meer vragenstellers bljken te ljden P J K, Rotterdam Vraagt u eens prospect daarover bj de frma s Njkerk en Bederman te Amsterdam en Ludert te Amersfoort Ook platen worden door genoemde frma s n den handel gebracht S de V, Rotterdam Heeft u het boekje Eenvoudge Radocursus, dat de NVVR als preme gaf (vroeger verschenen als cursusartkelen n R-E)? Het daarn behandelde helpt u, vragen als de uwe oplossen 1 Als over een cond C en de capactet eener dode hfr spannngen aanwezg zjn, verdeelen de zch zoo, dat over de grootste capactet de klenste spannng staat Daarom bljft aan C n het bedoelde geval maar een klene spannng over, de tusschen kathode en rooster der bnode effect kan hebben Het s dus de verhoudng der capacteten, de een rol speelt 2 Een cap van 15 heeft voor een golfl van 200 meter een wsselstroomweerstand van rum 6000 ohm De spannng verdeelt zch over dezen weerstand en den weersfand van 1 megohm Er komt daardoor ongeveer 6000 : mlloer = 6 : 1000 van de spannng op de lamp Voor 2000 m' s de wsselstroomweerstand 10 maal grooter 3 Dergeljke opsommngen van bjzondere voordeelen van een fabrkaat zjn net steeds al te letterljk te nemen n dt geval gelooven wj net, dat de beschouwng steekhoudend s J R, Rotterdam Ze n de eerste plaats het antwoord aan S K te Amsterdam Het komt ons ntusschen voor, dat bj u tevens ets moet mankeeren aan den potentometer voor de sterkteregelng; s de net ergens verbroken? Overgens zal ongetwjfeld Arm u met raad wllen denen v,- Goes S C J v E, Goes 1 Deze vraag s ter beantwoordng doorgezonden aan den ontwerper van bedoeld schema 2 s nog van kracht 3 Wj gelooven net, dat dt een overtredng s Velsen A F J, Velsen 1 Dt type toestel s nderdaad net meer ten vole selectef genoeg 2 Voor zoover wj weten, bestaan er van genoemde frma geen jzerkern-spoelen 3 Men zal daardoor zeker weer aan selectvtet verlezen 4 De verhoudng s dan 1 : \ /2 Een goede methode s dt evenwel net Lever twee gewone transformatoren n sere, met tegengesteld parallel geschakelde prmares Memerk : K de J, Memerk Antwoord s net : mogeljk zonder volledge gegevens omtrent de electrsche waarden van de bestaande dynamo (aantal wndngen enz) Overveen C L G v D, Overveen Daar er n Amerka zeer veel statons n dat golfberek werken, s onmogeljk te zeggen w6ke u preces gehoord heeft ~ 'A M Zwolle le ± 37 ma 2^n n,,3e- Normale anodestroom s 25, ma D] 300 V plaatspannng en 20 V neg roos- terspannmg De weerstand van 625 O s dus te laag; moet 800 O zn 4e Ja 5e Ja e' JEe'J klene pos roosterspannng kan soms de detecte verbeteren n uw geval kan deze spannng veel te hoog worden wat ge- ' vaar voor de lamp oplevert n' r 0S U eens de schermroostetspan-1 8e V ^F- arar jets te verlagen ' 8e- Voor een wkkelng voor 220 V 30 ma, : U A

17 1 r S?n nute^^0^noodpsa zonder afvlakkng voor 220V?nmgA 660 draad van eventueel een condensator van2 4 u over de wkkehng a 4 p r Leeuwarden JASS een ludfortr ^ luchtdrukutwsselng tusschen voor? en'ach? terzjde steeds over een klen deel van den omtrek yoorkomt, wel lets van de lage tonen terecht kan komen, maar evenredg mnder dan met een goed klankscherm B 2 Sere-resonante van koppelcond mare van stroomloozen transformator en prtreedt by een zelfnducte van 100 H voor een frequente van 30 hertz reeds op met 025 p F ongeveer Een dubbele net aanwezg resonnante s her 3 Kan ook met de hand s practsch vr van vervormng J bevest^en ZG^er ^ ^er zn Overgens goed 5 Stuurt u ons de lampen maar eens Wj vermoeden, dat u geljk heeft Waarschjnljk kunnen we e dan ook nog eens ets over publceeren Uw opmerkng, dat autom neg rsp n zoo n geval net behoeft te worden afgeraden, achten wj just Delft L G, Delft le De smoorsooel moet ongeveer 2500 v/ndngen van 02 mm hebben 2e Berekenng s goed alleen prmar 2640 wndngen RADO-EXPRES 19 3e Het voorzetapparaat s n orde As u goed oplet, zult u merken dat eder staton op 2 condensatorstanden hoorbaar s Utrecht P Th v L, Utrecht le Het schema s goed Echter moet de koppelweerstand van Q veel looger worden en wel ± Q Beter nog s een specale smoorspoel hervoor te gebruken Koppelcondensator van 10000,upF kan 00k met voordeel vergroot worden tot 0,5 pf 2e HF smoorspoel komt tusschen A en B 3e Weerstand van 0,5 M Q kan vervallen 4e Doet geen kwaad maar 00k weng goed 5e Deze oplossng s zeer goed mogeljk U moet echter geen hooge eschen stellen aan de selectvtet Harlngen R S, Harlngen 1 Zelfgenereeren, utslutend op lange golf, ontstaat meestal door doordrngen van hfr n het fr gedeelte Daarom zouden we allereerst probeeren, een weerstand van 01 a 05 megohm voor het rooster der endlamp te schakelen 2 Het eenge ljkt ons, een gloestroomweerstand aan te brengen 3 Twee afzonderljke weerstanden zjn meer aan te bevelen 4 De dre merken ontloopen elkaar net veel, maar wj prefereeren A en B 5 Dt verschjnsel dudt op een nwendge font n een lamp 6 De metng moet gescheden tusschen antennecontact en aarde, met afgeschakelde antenne s er meer dan een antennecontact, dan mag 00k tusschen twee antennecontacten de verboden spannng net gevonden worden Amersfoort G J V, Amersfoort Dank voor uw schrjven nden wj nadere nformate mochten ontvangen, zullen wj u de zenden Gronngen R d B, Gronngen U doet het beste, zch te wenden tot een der n R-E adverteerende opledngscholen Haarlem F de C, Haarlem De emsse van lampen s op een eenvoudge wjze bj moderne lampen net te meten Het eenge wat u met de door u beschreven toestellen kunt doen, s eventueelen achterutgang der lampen te constateeren Het s noodzakeljk, tenzj u met zeer lage plaatspannng meet; de lamp waar, noodg negateve roosterspannng te geven en de schermrooster- of hulproosterspannng : just n te stellen Arnhem J H, Arnhem De eenge methode om te onderzoeken, of een pu veel platensljtage veroorzaakt s, er een newe plaat eenge malen mee te draaen en dan te usteren of de kwaltet sterk vermndert Een andere methode voor het dempen van een mechansche resonans kennen we net 1 1 : UJKTTU, VO OP j Tegen elk aannemeljk bod te koop: Partj Rado onderdeelen voor amateurzender Dageljks te bezchtgen Nassaukade 379 hs, Amsterdam r: s ; <md r HeSdeag vast 28% A- J v d 22 ev t SCHRFTELJKE opletdng voor bet offceele dploma RADOTECHNCUS Aan het laatstgehouden examen namen 7 curssten van ons nsttuut deel, waarvan er 6 slaagden, welke alen schrfteljk werden opgeledl Namen en adressen op aanvrage, De curssten kunnen een sere waardevolle nstrumenten n egendom ontvangen PLAATSNGSBUREAU nlchtngen en grats proefles op aanvrage Hoekotburglaan 40, Voorburg Tel AMATEURS EN TOESTELBOUWERS, MAAKT ZELF UW WEERSTANDEN G0EDK00P - BETR0UWBAAR - KRAAKVRJ Stort 25 cent op ons Gronr en U ontvangt grats monster en utvoerge gegevens voor de vervaardgng n waarden van 100 tot loooooo WACHT U VOOR NAMAAK HAZET Handels- en ngeneursbureau DORPSSTRAAT 12 ZEST ' Een nejw te openen -wnkel n Rado- en Verlchtngsartkelen, vraagt voor aankoop dezer artkelen adressen voor mporteurs of Vertegenwoordgers Breven onder No 212 Bureau van dt Blad -\ ; WALDORF ELECTRO- LUDSPREKERS DYNAMSCHE Leveren het hoogste rendement, gepaard aan den moost denkbaren toonrjkdom Type 115, met perm, magneet Type 130, met ngeb metaalgeljkrlchter Losse chasss: met perm, magneet met aangebouwde metaal-geljkrctter f «1475, N v WALDORF RADO - DEN HAAG - ' ; v, WALDORPSTRAAT :w M :/2

18 20 RADO-EXPRES ' B V o met een antenne, de ongeveer f 30- kost De Telefunken-zlverantenne s het eerstnoodge om utmuntende ontvangstte waarborgen Zj slut alle storngen ut Geen electrsche stofzugers, haardrogers en andere hushoudeljke apparaten, ja zelfs geen tram kan de ontvangst meer bederven De zlverantenne s even bugzaam als electrsch snoer en net dkker dan een potlood TELE FUN KEN > Vraagt volledge offerte en nadere nlchtngen bj:, M,4 7 4 / Ell Huygenspark x fdfrandsche- SEMENS- MAOTSCHAPPJ NV VGRAVEN H-AGE l n f BULGN LANPVOETEH vo or led ere lamp VH4 VH 16 VH 6 VH 7 VH VH 15 P/T 7 4 pens bodemplank-lampvoet tt chasss-lampyoet tt 11 5 horzontal^ lampvoet VH 14 VH 15 7 bodemplank-lampvoet (Phlps- Telefunken) tt bodemplank-lampvoet (Englesch) VH 14 P/T 7 chasss-lampvoet (Phlps-Telefunken) 7 t chasss-lampvoet (Englesch) nv DE GROOT & ROOS PRNS HENDRKKADE 84-5 AMSTERD AM-C Telefoon tjdens storng (van 12^ 2 uur) t Z1 Vraagt Uw handelaar DE AJAX ACCU De eenlge accu met schrfteljke garante 11 VERZWAARDE PLATEN, NGEBOUWDE ZUURWEGER, ROBUSTE UTVOERNG, DRAAGHANDLE ONVERWOESTBAAR Verkoopkantoor: fa J HAAGMAN Postbus 48 S O'- y \ ' B \ a H : 5 \ «j 1 4

19 a RADO-EXPRES,} m 824A Prjs f 125- mm Prs f W m 834A Prs f A Prjs f rdez ohuul 7oe%a fe+%, &qjzu kf 4&C& OhArt/lATUj&Cf U wenscht maxmum waarde voor mnmum kosten? Met de Phlps 834a, een 2-krngs Super-lnducte" toestel: voor een bescheden bedrag een reeks van statons, een krachtg gelud en een glaszuver tmbre U heeft een ludspreker? Phlps 824a bezt hetzelfde bnnenwerk als de 834a, doch heeft geen ngebouwden ludspreker U wlt ook muzek als de zenders zwjgen? De Phlps 874a combneert rado en gramofoon n een serljk, klen meubel U houdt net van afstemmen? De Phlps 634a, met ver-krngs ^uper-lnducte", heeft een vernuftge mcrometerschaal, de afstemmen vervangt door kezen Electorschakelaar Toonflter Fadng-compensate Heel Europa onder Uw dak: ook zwakke zenders komen door op behoorljke sterkte? rm s ; :>;S 636A Prjs f 299- De herboven vermelde prjzen zjn nclusef de Omzet- en fsj Weeldebelastng m wm 1 M s ":,ma ^39 % % wm 1 m > -1 mm "lll V m 676A Prs f 475- m U wenscht het beste, waartoe de technek op dt oogenblk n staat s? Kest dan den majestueuzen 636a Automatsch ant-fadng systeem Geludlooze afstemmng Electorschakelaar Mcrometerschaal Hoogst berekbare selectvtet Specaal voor dt doel gebouwde, uterst gevoelge ludspreker U wenscht een deale rado-gramofoon? Dan s Phlps 676a Uw keus De neuwste radogramofoon-combnate Zoowel voor het ontvanggedeelte als voor de gramofoon werden de neuwste vndngen toegepast Prachtge kasf van wortelnotenhout Het nstrument voor den waren muzeklefhebber o(sl #e&jouodc: 4+Jzs fl totflcq/utf & o&ajo(a/uv«phlps

20 BETEEKENEN > HOOGSTE SELECTVTET OP GOEDKOOPSTE Wl, VOOR DEZE SPOELEN ONTWERPEN WJ TWEE SPECALE ARM» SCHEMA S fga Type M 3 Het moderne s tandaard" tweekrngs, dr lamps wsselstroomtoestel met schermroosterdetector, dat door gernge bouwkosten, eenvoudge construct en verbluffende kwafteten DE POPULARE ONTVANGERBJ UTNEMENDHED Type MB3 De 55^3etafl n55 drelamps bandflter- ontvanger met schermrooster-detector en HF lamp met varabele stelhed Dt drekrngs toestel, dat ook meer specaal ontworpen s voor gebruk met de neuwe S Ook voor hen, de ombouw" van een verouderde ontvanger overwegen, s het van belang van dt schema kenns te nemen METALED QEG CATKN LAMPEN, bedt boogst selectvtet, gepaard aan groote geludsterkte en onovertroffen weergave BOVENSTAANDE BOUWSCHEMA S OP WARE GROOTTE, MET UTVOERGE BESCHRJVNG, FOTO S, PRNCPE- SCHEMA ENZ VERKRJGBAAR TEGEN 30 CENT PER STUK PER GRO OF EVENTUEEL N POSTZEGELS NV Algemeene Rado mport Mj Surnamestraat 15 's-gravenhage HOORT de ORMOND PERM DYN LUDSPREKER DAGELJKS DEMONSTRATE BETER DAN ANDERE f Verkrjgbaar reeds vanaf f 15 > - NV DEC0 DEN HAAG PRNSEGRACHT hoek B0EKH0RSTSTRAAT, TELEFOON SNUS ngangs-, Tusschen en Utgangstransformaloren SNUS Verlustransformatore Walt SNUS Gloestroomtransformatoren SNUS Paatstroomcombnates SNUS Ontdootransformatoren SNUS Specaal Transformatoren en Smoorspoelen Vraagt brochure Frma Rdderhof & Van Djk Zest Radoapparaten- en nstrumentenfabrek Telefoon 345 (na 6 uur 1188) \Srley Ncore SPOELEN ; Onovertrefbaar N HET,,AMROH-BULLETN No- 4 ZJN DVERSE BOUW- - v AAR NA ONTVANGST VAN S CENTS AAN POST ZEGELS OF PER GRO No AMROH (AFD BULLETN) M U D EN - % s M 1 -