Oefenonderdeel van de leerlijn getallen en bewerkingen vanaf groep 3
|
|
- Andrea de Wilde
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 naar Oefenonderdeel van de leerlijn getallen en bewerkingen vanaf groep 3 Inzicht in de opbouw van getallen is noodzakelijk voor het vlot leren rekenen. In het programma Met Sprongen Vooruit wordt uitgebreid aandacht besteed aan de opbouw van getallen. In dit artikel bespreekt de auteur de opbouw van het oefenonderdeel Springen naar getallen in groep 3, 4 en 5. dat de kleur van de kralen na elke tien kralen wisselt en dat de sprong tussen opeenvolgende tientallen dus 10 groot is. Een oefenles in het handig opschuiven van een aantal kralen is het meest effectief als dit gebeurt volgens een vaste procedure en via een strakke didactische organisatie: Afbeelding 1: Posters met de spelregels voor Springen naar getallen. Van makkelijk naar moeilijk, van links naar rechts De leerlijn in posters Springen naar getallen is een oefenonderdeel in het rekenprogramma Met Sprongen Vooruit1. Het doel ervan is dat kinderen inzicht krijgen in de opbouw van getallen in honderdtallen, tientallen en eenheden. Met het oefenonderdeel wordt in groep 3 begonnen als kinderen de grote telrij van de tientallen kennen en vanaf een willekeurig getal één voor één verder kunnen tellen. In groep 5 is het doel behaald wanneer ze vanaf een willekeurig getal in sprongen en grote sprongen, huppen en grote huppen én in reuzensprongen naar getallen kunnen springen. Aan de vijf posters, die bij dit oefenonderdeel horen, is in grote lijnen de leerlijn voor Springen naar getallen af te lezen (zie afbeelding 1). Het is de bedoeling om een poster met de springregel(s) voor in het lokaal te hangen. Vervang de ene poster door de andere op het moment dat de regels voor Springen naar getallen zich uitbreiden. Gebruik poster 1 en 2 in groep 3, poster 2 t/m 5 in groep 4 en poster 5 in groep 5. Springen naar getallen op de kralenketting Kinderen springen aanvankelijk naar getallen op een kralenketting van 100 kralen met 10-structuur (zie afbeelding 1, poster 1). Vervolgens breidt dit zich uit naar sprongen van 10 en huppen van 1 (afbeelding 1, poster 2). Door op een kralenketting naar getallen te springen, zien kinderen nog eens Voor het bord hangt een demonstratie-kralenstang. Hierop werkt een goede rekenaar. Voor de overige kinderen is per twee een kralenketting over de tafels gespannen. Afgesproken wordt wie er van het tweetal begint. De leerkracht zegt nu achtereenvolgens: Schuif op 21 kralen... controleer (bij het kind voor het bord)... verbeter... maak leeg... wissel (buur is aan de beurt)... schuif op 23 kralen... controleer... verbeter... maak leeg... wissel... schuif op 32, enzovoort. Geef na iedere opdracht een korte pauze voor het uitvoeren van de benodigde handelingen (zie afbeelding 2). Afbeelding 2. Bij wissel neemt de buur het over en springt op de kralen ketting naar een getal 12 Volgens Bartjens... Jaargang /2010 nr. 4
2 getallen Belangrijk bij het springen op een kralenketting is dat kinderen overzicht houden op het totaal aantal kralen en dat de kralenketting niet weg kan rollen. Het koord van de meeste kralenkettingen is te lang. Hierdoor zie je niet in een oogopslag of er bijvoorbeeld 28 of 29 kralen zijn opgeschoven. Je hebt namelijk geen steun aan de ene rode kraal of de twee rode kralen die niet zijn opgeschoven, omdat ze uit het gezichtsveld zijn verdwenen. Verkort daarom het koord. Voor een goed overzicht moet er niet meer dan 10 cm overblijven voor het schuiven. Bevestig vervolgens elastiek aan de uiteinden en span het geheel over twee tafels (zie afbeelding 3). Overigens, het opschuiven van de aantallen gaat net als bij het rekenrek van rechts naar links. Een kind pakt bijvoorbeeld 30 door te zeggen en tegelijkertijd deze stukken van 10 Om alle kinderen betrokken te houden wordt van Springen naar getallen zoveel mogelijk een spelletje gemaakt en krijgen alle kinderen een wisbordje: Springen vanaf 0 Fabian mag naar een geheim getal springen. De leerkracht heeft hem op een getalkaart dit getal getoond. Zou het lukken? Ja, knikt Fabian. Hij gaat vervolgens op 0 staan en neemt vier sprongen van 10, een hup en nog een hup. Ben je er? vraagt de leerkracht. Ja, antwoordt hij. Alle kinderen mogen nu op hun wisbordje het getal noteren waar ze denken dat Fabian naar toe is gesprongen. Als ze hun bordje omhoog houden, ziet de leerkracht dadelijk dat niet iedereen eruit is gekomen. Daarom tekent ze de sprongen en huppen op een lege getallenlijn op het Afbeelding 4. Met een eenbenige afzet springt Fabian op een denkbeeldige getallenlijn een sprong van 10 Afbeelding 3. Bevorder overzicht en voorkom wegrollen. Verkort het koord en span de kralenketting over twee tafels op te schuiven. Het is natuurlijk prima wanneer een kind 90 opschuift door 10 kralen op het eind te laten staan. Springen naar getallen op de lege en denkbeeldige getallenlijn Vervolgens is het de bedoeling dat de kinderen op een lege getallenlijn en een denkbeeldige getallenlijn (stappenpad) leren zo handig mogelijk naar getallen te springen. Een kralenketting kan hierbij gebruikt worden ter controle of om een fout inzichtelijk te weerleggen. Op een lege getallenlijn die op het bord of op papier is getekend, kan worden gesprongen. Uit de grootte van de sprongen blijkt of het een sprong (van 10) of een hup (van 1) betreft. Bij Springen naar getallen op een denkbeeldige getallenlijn ervaren kinderen de grootte van de getallen motorisch. Ze zijn hierdoor meer betrokken bij het verkennen van getalrelaties dan wanneer alleen op lijn op het bord of op papier wordt gesprongen. Spreek af dat bij het lijfelijke springen een sprong van 10 wordt genomen door een eenbenige afzet en een hup van 1 door met twee benen tegelijk te springen. Natuurlijk kan hiervan worden afgeweken. Het gaat erom dat het verschil tussen beide sprongen duidelijk is. Uit afbeelding 4 is op te maken dat Fabian een sprong van 10 neemt. bord. Ook vraagt ze een kind op de kralenstang de sprongen en huppen op te schuiven. Verbeter je getal als het nodig is en laat het weer zien. Zit de goede erbij? vraagt de leerkracht aan Fabian, welke is het dan? 42, antwoordt hij. Yeeeeh, klinkt er uit de groep. Iedereen heeft het nu goed! (Zie afbeelding 5). Tot slot toont Fabian getalkaart 42 aan de groep. Afbeelding 5. Het wisbordje zorgt voor een hoge betrokkenheid Volgens Bartjens... Jaargang /2010 nr. 4 13
3 De grote hup Door de sprongen van 10 en huppen van 1 uit te breiden met grote huppen van 2 tot en met 9 zijn verdere verkortingen mogelijk. Het getal 42 kun je immers lezen als vier sprongen van 10 en een grote hup van 2. Deze overgang kan worden gemaakt vanuit Springen naar getallen in sprongen van 10 en huppen van 1 op een lege getallenlijn. In onderstaand voorbeeld springt Litsa aanvankelijk nog op een minder verkorte manier naar 24. Dan ziet ze dat de laatste 4 hupjes evenveel zijn als één grote van 4. Ze tekent de hup van 4 in haar tekening. Door 24 langzaam en nadrukkelijk uit te spreken als vier-en-twintig, vier-in-de-twintig of vier-verder-dantwintig wordt nogmaals de samenhang tussen uitspraak en notatie van getallen benadrukt. Bij Springen naar getallen in sprongen, huppen en grote huppen moet het kind wel aangeven hoe groot de hup is. Anders kan niemand met zekerheid zeggen waar het kind terecht is gekomen. Overigens biedt deze onzekerheid een aardige variant: waar kun je allemaal uitkomen na een sprong, nog een sprong en een grote hup? Bij de uitbreiding naar het springen Afbeelding 8. Schema met de springrichtingen Aangezien er twee springrichtingen zijn heeft de leerkracht als geheugensteun het schema met de springrichtingen met magneten op het bord bevestigd. De pijl naar rechts geeft de sprongen in heengaande richting aan en de pijl naar links is bedoeld voor sprongen terug (zie afbeelding 8). Afbeelding 6. Overgang van sprongen en huppen naar sprongen, huppen én grote huppen Afbeelding opgevat als in sprongen, huppen en grote huppen hoort poster 3 van afbeelding 1. Springen vanaf 100 Als springen naar getallen vanaf 0 redelijk gaat, vraagt de leerkracht of ze ook vanaf 100 naar getallen kunnen springen. Het is immers uiteindelijk de bedoeling dat alle kinderen op een snelle manier naar getallen leren springen en in sommige gevallen zal vanaf 100 vlugger gaan. Nadat vanaf 0 naar 87 is gesprongen, laat Güven zien dat het vanaf 100 sneller gaat. Afbeelding 7. Güven laat zien dat het vanaf 100 sneller gaat Uiteraard leren kinderen ook naar een getal te springen door er eerst even voorbij te springen. Een getal als 29 kun je immers ook opvatten als Zie afbeelding 9. Later in het jaar doet het springschema dienst bij het oplossen van opgaven op een lege getallenlijn. Overeenkomstig dit schema worden erbij-sprongen naar rechts genomen en bovenaan de lege getallenlijn getekend. Eraf-sprongen worden niet alleen in tegenovergestelde richting gemaakt, maar ook onder de lijn afgebeeld. Dit onderscheid komt de overzichtelijkheid ten goede: de kinderen zien zo beter wat er erbij of eraf is gegaan. Sprongen in een tegengestelde richting hoeven voor de leesbaarheid niet precies in verhouding tot eerder getekende sprongen gemaakt te worden. En hoewel een begrip als boven eerder wordt geassocieerd met erbij en men bij onder juist eraf verwacht, is het niet de bedoeling dit de kinderen op te leggen. De lege getallenlijn dient voor hen als middel en niet als doel. Bovendien kan het voorkomen dat ze liever op een verticale lijn werken en dan is zo n onderscheid in onderaan en bovenaan de lijn zinloos. De leerkracht wordt echter wel aangeraden van de aangegeven notatiewijze gebruik te maken. 14 Volgens Bartjens... Jaargang /2010 nr. 4
4 De grote sprong Een volgende uitbreiding in het verkorte Springen naar getallen is de toevoeging van grote sprongen van 20, 30, 40, enzovoort. Zie afbeelding 1, poster 4. Net als bij de grote hup moeten ze nu aangeven hoe groot de grote sprong is. Dus bij het springen op de denkbeeldige getallenlijn benoemen ze de grootte van de sprong en bij het springen op de lege getallenlijn schrijven ze de grootte van erboven of eronder. Flexibel bewegen in het getallengebied kan nu worden omschreven als het nemen van sprongen, huppen, grote huppen en grote sprongen vanaf een mooi, rond getal. Rage Om dit alles onder de knie te kunnen krijgen, zal veel geoefend moeten worden. Gelukkig hoeft dit niet alleen tijdens de oefenlessen. Lok oefenen buiten de lestijd uit door een rage te ontketenen. Hang kaartjes met getallen op het raam. Vanaf de speelplaats zien de kinderen zodoende welke getallen in de volgende oefenles aan de orde komen. Wie wil, kan alvast oefenen. Informeer tijdens de volgende les wie er allemaal op het schoolplein of thuis hebben getraind. Deze kinderen mogen het dan voordoen en springen op verschillende manieren naar hetzelfde getal. En reken maar dat dit motiveert. Springen naar getallen op de denkbeeldige getallenlijn is voor oefenen buiten de les bijzonder geschikt omdat de kinderen daarbij geen materiaal nodig hebben. Het kan thuis, op straat, tijdens het speelkwartier of in de gymzaal. Relatie sprongen en sommen Wanneer kinderen op meerdere manieren naar getallen kunnen springen is het noodzakelijk om nadrukkelijk de relatie tussen het maken van sprongen vooruit en achteruit en de daarbij passende optellingen en aftrekkingen te leggen. Springen naar getallen moet immers kunnen dienen om rekenopgaven op te lossen door op een lege getallenlijn sprongen te maken. Op het werkblad van afbeelding 11 springt Lotte op zoveel mogelijk manieren naar 47. Als ze klaar is, probeert ze de daarbij behorende opgaven af te leiden. Afbeelding 11. Expliciet leggen van de relatie tussen sprongen en sommen Afbeelding 10a. Ontketen een rage Deze opdracht markeert de overgang van springen naar getallen naar het opereren op de lege getallenlijn 2. Na afloop vraagt de leerkracht de kinderen hun mooiste som te omcirkelen. Dit moet een opgave zijn waarvan je bijvoorbeeld vanochtend bij het wakker worden niet had gedacht dat je die vandaag zou kunnen maken. Een paar kinderen mogen hun mooiste opgave oplezen. De leerkracht schrijft mee op het bord (zie afbeelding 12). Afbeelding 10b. Wie buiten oefent, mag het voordoen in de klas Afbeedling 12. De mooiste sprongen en sommen mogen op het bord Volgens Bartjens... Jaargang /2010 nr. 4 15
5 Afbeelding 13. De reuzensprong. Ingeleverd huiswerk van een cursist uit de cursus te Schiedam Deze bespreking brengt kinderen op het idee een volgende keer ook eens zoiets te proberen. Reuzensprong In groep 5 bereidt Springen naar getallen zich uit met de reuzensprong. Een reuzensprong telt voor 100. Op de denkbeeldige getallenlijn ziet het er zo uit: een eenbenige afzet waarbij je een vinger in de lucht steekt (zie afbeelding 13). Ook hier springen kinderen uiteindelijk op zoveel mogelijk manieren naar een getal. Ze doen dit in het getallengebied tot Ze springen vanaf 0, vanaf 1000, door er eerst even voorbij te springen en vanaf willekeurige getallen. Poster 4 is nu vervangen door poster 5 (zie afbeelding 1). Tot slot Met Springen naar getallen verwerven kinderen het vereiste fundamentele inzicht in de opbouw van getallen. Ze leren de 10- en 100-structuur in getallen te doorzien. Het is voor de leerstof echter niet noodzakelijk om het oefenonderdeel nog verder uit te breiden tot en verder. Met de gelegde basis kunnen kinderen immers nu eenvoudig begrijpen dat de opbouw van de overige getallen op eenzelfde manier in elkaar steekt. Maar u kunt gerust een keer in een groter getallengebied dan 1000 naar getallen laten springen. De reden om dat te doen is dan dat ze er eenvoudigweg zoveel plezier aan beleven. De auteur is ontwikkelaar van het programma Met Sprongen Vooruit en oprichter van het Menne Instituut. Noten: 1 Met Sprongen Vooruit voor groep 3 en 4 bestaat uit een cursus met cursusmateriaal en kisten met oefenmateriaal. Alle genoemde materialen komen uit de kisten en de werkbladenmap. Voor meer informatie zie de website van het Menne Instituut: 2 Op de website kunt u het lege werkblad downloaden Literatuur Menne (2001). Met sprongen vooruit: een productief oefenprogramma voor zwakke rekenaars in het getallengebied tot 100 een onderwijsexperiment (diss.). Utrecht: CD-b Press / Freudenthal Instituut. Menne, J. (2009). Met Sprongen Vooruit Rekenspellenboek groep 3 en 4 (150 oefeningen). Baarn: Menne Instituut B.V. Met dank aan Daan Klein Sprokkelhorst en zijn leerlingen in groep 4 van basisschool De Boomgaard te Utrecht. De namen van de kinderen op de foto s zijn gefingeerd. 16 Volgens Bartjens... Jaargang /2010 nr. 4
groep 1&2 groep 3&4 Workshop Agenda Wat is Met Sprongen Vooruit? Wat is Met Sprongen Vooruit? Groep 1&2 Groep 3&4
groep 1&2 Met sprongen Vooruit groep 3&4 Met sprongen Vooruit Workshop Agenda Wat is Met Sprongen Vooruit? Groep 3&4 2 Wat is Met Sprongen Vooruit? Productief oefenprogramma Wetenschappelijk bewezen resultaten
Nadere informatieVragen. Terugkomcursus Met Sprongen Vooruit groep 3 en 4
Vragen Terugkomcursus Met Sprongen Vooruit groep 3 en 4 Inhoudsopgave blz. Oefenonderdelen Leren tellen 2 Ordenen en lokaliseren 3 Springen naar getallen 4 Aanvullen tot 10 5 Splitsingen 6 Sprong van 10
Nadere informatieMet Sprongen Vooruit Middenbouw in Pluspunt
Met Sprongen Vooruit Middenbouw in Pluspunt dr. J. Menne, Menne Instituut Over het programma Met Sprongen Vooruit Middenbouw is een productief oefenprogramma voor akke rekenaars in het getallengebied tot
Nadere informatieMet sprongen vooruit!
Een verkenning in het getallengebied tot 1000 4 6 rekenen en wiskunde & didactiek Met sprongen vooruit! Dr. Julie Menne Menne-instituut, Baarn In dit artikel wordt aan de hand van een aantal opeenvolgende,
Nadere informatieLesopbouw: instructie. 1 Start. 2 Instructie. Blok 4 Week 2 Les 1
Blok 4 Week Les 1 40 40 70 80 0 70 0 40 5 1 4 3 33 3 73 4 8 9 7 37 17 57 47 34 4 3 1 17 5 4 5 35 37 43 8 33 57 81 4 55 39 3 4 74 8 4 44 41 31 34 74 4 47 37 Lesinhoud Bewerkingen: aftrekken vanaf een tiental
Nadere informatieDe bedoeling is dat je een som op een rekenrek uitbeeldend berekent. Hoe je een som uitbeeldt, leggen we hieronder uit.
Werkwijze rekenrekblad Het rekenblad is bedoeld voor zeer zwakke rekenaars om sommen tot en met 20 uit te kunnen rekenen, omdat ze de meeste van die sommen niet (snel genoeg) uit het hoofd kennen. Het
Nadere informatieChecklist Rekenen Groep 3. 1. Tellen tot 20. 2. Getallen splitsen. Hoe kun je zelf het tellen controleren?
Checklist Rekenen Groep 3 1. Tellen tot 20 Als kleuters, in groep 1 en groep 2, zijn de kinderen bezig met de zogenaamde voorbereidende rekenvaardigheid. Onderdelen hiervan zijn ordenen en seriatie. Dit
Nadere informatieRekenstrategieën _binnenwerk.indd Sec1: :18:23
Rekenstrategieën 3 Optellen en aftrekken tot en met 20 De begrippen erbij en eraf worden tegelijk geïntroduceerd aan de hand van de buscontext. Kinderen kunnen zich de context van bussen waarin mensen
Nadere informatie9. Aftrekken met de kralenketting
9. Aftrekken met de kralenketting Leeftijdsgroep Kerndoel 8-12 jaar Deze les levert een bijdrage aan de kerndoelen: 1 De leerlingen leren hoeveelheidbegrippen gebruiken en herkennen 2 De leerlingen leren
Nadere informatieVerslag bijeenkomst van het landelijke netwerk. Utrecht, 6 maart 2002
1 Verslag bijeenkomst van het landelijke netwerk. Utrecht, 6 maart 2002 Dyscalculie en rekenen voor zwakke rekenaars Zwakke rekenaars hebben we allemaal in de klas, maar wanneer spreken we nu van dyscalculie?
Nadere informatieBLOK 1. Toetsdoelen. - Kinderen kunnen een hoeveelheid (t/m 10) synchroon en resultatief tellen.
BLOK 1 - Kinderen kunnen hoeveelheden ordenen met behulp van de begrippen meer, minder en evenveel. - Kinderen kunnen een hoeveelheid (t/m 10) synchroon en resultatief tellen. - Kinderen lezen de dobbelsteenconfiguraties
Nadere informatieIdeeën om spelenderwijs thuis de rekenvaardigheid te stimuleren
Ideeën om spelenderwijs thuis de rekenvaardigheid te stimuleren voor groep 3-4-5 Opgesteld door Marjolein Berkhout rekencoördinator obs Letterland November 2009 Tel en getalrij spelletjes Van klein naar
Nadere informatieSamen rekenen... alleen!
veel Inside 2-99 Samen rekenen... leuker dan alleen! Rekenen met een tutor: wat wil je nog meer? Agnes Vosse Dit artikel is eerder gepubliceerd in Willem Bartjens, jaargang 17, januari 1998 1. Inleiding
Nadere informatieLesopbouw: instructie. 2 Instructie. 1 Start. Blok 4 Week 2 Les 1
Blok Week 2 Les 1 0 70 30 0 35 5 20 10 1 36 2 11 12 1 0 739 00 96 325 10 71 02 9 327 330 69 56 1 210 332 700 566 20 212 59 29 3 599 76 551 300 5 1 770 99 0 00 109 3 991 10 02 111 350 70 270 96 596 150
Nadere informatieOptellen van twee getallen onder de 10
Splitsen tot 0 uit het hoofd 2 Optellen 2 7 6 2 5 3 4 Splitsen tot 20 3 2 8 7 2 6 3 5 4 4 4 3 2 2 9 8 2 7 3 6 4 5 5 4 2 3 0 9 2 8 3 7 4 6 5 5 6 5 2 4 3 3 Bij een aantal iets erbij doen heet optellen. Je
Nadere informatie1. Tellen. b. Getalrijen voortzetten Laat de volgende opgaven maken: Maak de rijen af:
1. Tellen a. Akoestisch tellen Laat het kind de telrij vanaf een willekeurig getal (bijvoorbeeld 36) opzeggen. Laat het tien verder tellen: zes-en-dertig, zeven-en-dertig, acht-en-dertig, Doe dit enkele
Nadere informatieAdvies bij problemen met getalwaarde / getal notatie
et getalwaarde / getal Advies notatie bij problemen met getalwaarde / getal notatie Advies bij problemen met getalwaarde / getal notatie roblemen met getalwaarde Advies / bij problemen met getalwaarde
Nadere informatieLES: Snelle sommen 2. BENODIGDHEDEN Per leerling werkblad Snelle stappen (zie p. 5) potlood, 2 verschillende kleurpotloden, gum AFBEELDING SPELLETJE
LES: Snelle sommen 2 DOEL oefenen van het snel uitrekenen van keersommen die worden weergegeven door een aantal muntjes van gelijke waarde; bewust worden dat strategieën kunnen helpen om keersommen snel
Nadere informatieNegatieve getallen, docenteninformatie
Negatieve getallen, docenteninformatie Inleiding Met deze module leren de leerlingen rekenen met negatieve getallen. De leerlingen kunnen de opdrachten van de activiteiten zelfstandig maken. Op cruciale
Nadere informatieREKENEN OP MAAT GROEP 4
REKENEN OP MAAT GROEP 4 REKENEN OP MAAT GROEP 4 RICHT ZICH OP DE BELANGRIJKSTE VAARDIGHEDEN DIE NODIG ZIJN VOOR HET REKEN-WISKUNDEONDERWIJS. ER WORDT NAUW AANGESLOTEN BIJ DE OEFENSTOF VAN DE VERSCHILLENDE
Nadere informatiehandleiding groep 3 blok 8
handleiding groep blok en handleiding groep blok Inhoud Inleiding Les Les Les Les Les Les Les Les Les Les Les Les Les Les en Remediëring Remediëring Remediëring Remediëring Malmberg s-hertogenbosch blok
Nadere informatieLES: Snelle sommen. BENODIGDHEDEN Per leerling werkblad Snelle stappen (zie p. 5) potlood, 2 verschillende kleurpotloden, gum AFBEELDING SPELLETJE
LES: Snelle sommen DOEL oefenen van het snel uitrekenen van keersommen die worden weergegeven door een aantal muntjes van gelijke waarde; bewust worden dat strategieën kunnen helpen om keersommen snel
Nadere informatieAnalyse van het hoofdrekenen tot 100 bij Wis en Reken Karel Groenewegen
1 Analyse van het hoofdrekenen tot 100 bij Wis en Reken Karel Groenewegen Inleiding Bij deze analyse van het hoofdrekenen tot 100 binnen de methode Wis en Reken hebben we, gelijk de onderverdeling bij
Nadere informatieVoor scholen die overstappen van Pluspunt 2 naar Pluspunt 3
Dat is duidelijk! Voor scholen die overstappen van Pluspunt 2 naar Pluspunt 3 Dit overstapdocument biedt per jaargroep (4 t/m 8) inzicht in de verschillen in de opbouw van de lesstof tussen de oude en
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k o l o m s g e w i j s o p t e l l e n e n a f t r e k k e n Jaargroep instap Inleiding Het instapprogramma
Nadere informatieMeesterwerk. Harrie Meinen
Geproduceerd door Op de markt gebracht door Meesterwerk Harrie Meinen INHOUD Voorwoord Toetskaarten Leerlingenkaarten Nakijken Toets 1 Antwoordenblad toets 1 Nakijkblad toets 1 Toets 2 Antwoordenblad toets
Nadere informatieVoorbereidend Cijferend rekenen Informatie voor ouders van leerlingen in groep 3 t/m 8
nummer 2 bijgesteld in nov. 2013 Voorbereidend Cijferend rekenen Informatie voor ouders van leerlingen in groep 3 t/m 8 Hoe cijferend rekenen wordt aangeleerd Deze uitgave van t Hinkelpad gaat over het
Nadere informatieVeel voorkomende rekenproblemen; preventie en interventie. Arlette Buter
Veel voorkomende rekenproblemen; preventie en interventie Arlette Buter 1 Inhoud Schoolbrede preventieve maatregelen Rekenproblemen bij: n Verlenen van betekenis aan getallen en bewerkingen n Hardnekkig
Nadere informatieRekenfolder o.b.s. Henri Dunant groep 3
Extra informatie blok 1 In groep 1 en 2 hebben de leerlingen al veel ervaring opgedaan met rekenactiviteiten, zoals het ordenen, vergelijken, sorteren, tellen en groeperen. Ook hebben ze kennisgemaakt
Nadere informatieReken doe-activiteiten en spelletjes
SBZW 10-4-2016 1 Reken doe-activiteiten en spelletjes Drs. Martin Ooijevaar - Onderwijsadviseur M.ooijevaar@sbzw.nl 0299-783422 @mooijevaar @sbzwtweet SBZW 10-4-2016 2 Start Maak binnen 1 minuut zoveel
Nadere informatieOverstapdocument Pluspunt. Groep 4. Voor scholen die overstappen van de vorige versie naar de nieuwe versie
Overstapdocument Pluspunt Voor scholen die overstappen van de vorige versie naar de nieuwe versie Deze overstapdocumenten bieden per jaargroep (4 t/m 8) inzicht in de verschillen in de opbouw van de lesstof
Nadere informatieBLOKMENU BLOKLESSEN. halfslagsymmetrie. 2 De wereld in getallen groep 4 Handleiding Malmberg 's-hertogenbosch. toetsboek. werkboek
BLOKMENU BLOKLESSEN werkboek toetsboek les inhoud domein lesdoel 1 x 2 x doel 1 Eureka De kinderen gaan aan de slag met keerkunst. Dit is kunst die je een halve slag kunt draaien zonder dat je het ziet.
Nadere informatie7. Getalkaartjes bij de kralenketting
Leeftijdsgroep Kerndoel 7. Getalkaartjes bij de kralenketting 8-12 jaar Deze les levert een bijdrage aan de kerndoelen: 1 De leerlingen leren hoeveelheidbegrippen gebruiken en herkennen 2 De leerlingen
Nadere informatieKraters slaan. Rekenoefening groep 5&6. Doel. Materiaal. Voorbereiding. Beschrijving. groep 5&6 - Kraters slaan
Kraters slaan Rekenoefening groep & Doel Bepalen van veelvouden van,,,, en Bepalen van deelbaarheid door,,,, en. Begrijpen dat veelvoud van... hetzelfde betekent als deelbaar door... Materiaal Rekenbal
Nadere informatieA. Cooreman. 1 HR module 4 Getalkaarten en tweelingen tot 20
A. Cooreman Ink ijke xe mp la ar 1 HR module Getalkaarten en tweelingen tot 20 Leerjaar kk Groep 2 Remediëring 1 2 Naam: D/201/120/0 ISBN 9 92 0291 i.s.m september 201 Klas: digitaal Legende iconen Leer
Nadere informatieVerbeter het automatiseren van rekenen met 10 minuten per dag
Verbeter het automatiseren van rekenen met 10 minuten per dag In dit artikel zal ik je uitleggen wat automatiseren is, hoe je kind dit leert op school, waarom automatiseren zo belangrijk is en ik geef
Nadere informatieCIJFEREN: DE TRAPVERMENIGVULDIGING
CIJFEREN: DE TRAPVERMENIGVULDIGING Luc Cielen Ik noem dit een trapvermenigvuldiging omdat deze bewerking een trap vormt als de vermenigvuldiger een getal is met 2 of meer cijfers. In een opbouw die 10
Nadere informatieRekenen op maat 4. Doelgroepen Rekenen op maat 4. Omschrijving Rekenen op maat 4
Rekenen op maat 4 Rekenen op maat 4 richt zich op de belangrijkste vaardigheden die nodig zijn voor het rekenwiskundeonderwijs. Er wordt nauw aangesloten bij de oefenstof van de verschillende blokken van
Nadere informatieLeerroutes Passende Perspectieven Alles telt groep 5 blok 1
Leerroutes Passende Perspectieven Alles telt groep 5 blok Legenda kleuren Getalbegrip Optellen en aftrekken Vermenigvuldigen en delen Verhoudingen Meten Meten Tijd Meten Geld Meetkunde Verbanden Legenda
Nadere informatieREKENEN OP EEN ABACUS
Je kent hem vast wel: de abacus, ook wel bekend als telraam. Je kunt er snel op rekenen. Goed getrainde mensen rekenen op een abacus zelfs sneller dan een rekenmachine! Hoe werkt dat nou eigenlijk precies?
Nadere informatieVeel voorkomende rekenproblemen; preventie en interventie. Arlette Buter
Veel voorkomende rekenproblemen; preventie en interventie Arlette Buter 1 Inhoud Schoolbrede preventieve maatregelen Rekenproblemen bij: n Verlenen van betekenis aan getallen en bewerkingen n Hardnekkig
Nadere informatieDiagnostisch rekenonderzoek
Doel: Zicht krijgen op het niveau van tellen, kennis van cijfers en getalbegrip, vergelijken van hoeveelheden en bewerkingen tot 10 en tot 20 (splitsen, aanvullen, koppeling materiaal som en vv, sommen
Nadere informatieRekenzeker. Weet binnen een context wat bedoeld wordt met bij elkaar doen, erbij doen, eraf halen en dit vertalen naar een handeling
Groepsplan groep Vakgebied Rekenen Rekenzeker Tijdsvak Namen Evaluatie Niveau leerlijn 1 2 3 Functioneringsniveau
Nadere informatiedidactische vaardigheden rekenen ROC Albeda secretarieel & administratief
didactische vaardigheden rekenen ROC Albeda secretarieel & administratief bijeenkomst 1 30 november 2011 monica wijers, ceciel borghouts Freudenthal Instituut Programma vervolgcursus Didactische vaardigheid
Nadere informatieantwoorden werkboek blok jaargroep 6 In welke maanden worden de minste auto s vervoerd? Reken ongeveer.
jaargroep Zwijsen reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs blok januari februari maart juli augustus april mei juni oktober november Transportbedrijf De Haas vervoert elke dag. werkboek september
Nadere informatieCursus Rekencoach. Voorjaar Margriet Philipsen, Interstudie NDO Monica Wijers, Vincent Jonker, Freudenthal Instituut
Cursus Rekencoach Voorjaar 2011 Margriet Philipsen, Interstudie NDO Monica Wijers, Vincent Jonker, Freudenthal Instituut Contact Vakinhoud Vincent Jonker, v.jonker@uu.nl Monica Wijers, m.wijers@uu.nl Coaching
Nadere informatieT-shirts op een rij. Doel van de les - de telrij opzeggen tot en met 20 - terugtellen vanaf een willekeurig getal in het getallengebied
T-shirts op een rij Leeftijdsgroep Kerndoel 8-12 jaar Deze les levert een bijdrage aan het kerndoel: 2 De leerlingen leren rekenhandelingen uitvoeren voor het functioneren in dagelijkse situaties Leerstofonderdeel
Nadere informatieRekenen op maat 5. Doelgroepen Rekenen op maat 5. Omschrijving Rekenen op maat 5
Rekenen op maat 5 Rekenen op maat 5 richt zich op de belangrijkste vaardigheden die nodig zijn voor het reken-wiskundeonderwijs. Er wordt nauw aangesloten bij de oefenstof van de verschillende blokken
Nadere informatieLeerlijnen groep 4 Wereld in Getallen
Leerlijnen groep 4 Wereld in Getallen 1 REKENEN Boek 4a: Blok 1 - week 1 - optellen en aftrekken t/m 10 (3 getallen, 4 sommen) 5 + 4 = / 4 + 5 = 9 5 = / 9 4 = - getallen tot 100 Telrij oefenen met kralenstang
Nadere informatieHardware-eisen MS-DOS vanaf versie 4.0, VGA-kleurenscherm, muis (actief in DOS), minimaal 286-computer met 2 Mb ruimte op de vaste schijf
Ik reken slim Vak/onderwerp rekenen Hardware-eisen MS-DOS vanaf versie 4.0, VGA-kleurenscherm, muis (actief in DOS), minimaal 286-computer met 2 Mb ruimte op de vaste schijf Algemeen 'Ik reken slim' is
Nadere informatieSpeels oefenen. Relaties tussen vermenigvuldigsommen. Vermenigvuldigen
Speels oefenen Relaties tussen vermenigvuldigsommen Vermenigvuldigen Speels oefenen Relaties tussen vermenigvuldigsommen Auteur Els van Herpen www.fi.uu.nl/speciaalrekenen Freudenthal Instituut, Utrecht
Nadere informatieMasterplan ERWD. Differentiëren in subgroepen 10 december Arlette Buter
Masterplan ERWD Differentiëren in subgroepen 10 december 2014 Arlette Buter Arlette Buter info@rekenadviesbuter.nl 1 Inhoud Differentiëren in subgroepen: lesgeven op spoor 2 - Welke kennis is er nodig
Nadere informatieKinderen kunnen optellingen en aftrekkingen aangeboden in een context maken tot en met 20.
Hallo allemaal, Al 5 weken zitten we in groep 4, en wat hebben we al veel geleerd! De eerste tafeltoetsen zijn al gedaan. Heel veel kinderen hadden goed thuis geoefend, super! In de klas besteden we veel
Nadere informatieRekenoefening groep 5 Doel
Rekenoefening groep Doel Herhaald springen met sprongen van vanaf t/m Herhaald springen met sprongen van vanaf t/m Materiaal Voor iedere leerling een wisbordje en stift Kopieerblad: Punttekening groep
Nadere informatieAlgemeen. Aansluitend bij dit doel, volgt het Wis & Co project de ontwikkeling van een grote groep 4-5-jarigen op gedurende een periode van 5 jaar.
Algemeen Een goede beheersing van STEM-competenties (Science Technology Engineering Mathematics) is cruciaal in onze moderne samenleving. We weten echter nog maar weinig over hoe deze competenties bij
Nadere informatieCursus voor Rekenondersteuners rekenen de 3 e slag. Bijeenkomst 3 28 februari 2012 Ceciel Borghouts & Monica Wijers Freudenthal Instituut
Cursus voor Rekenondersteuners rekenen de 3 e slag Bijeenkomst 3 28 februari 2012 Ceciel Borghouts & Monica Wijers Freudenthal Instituut deel 0 EVEN DE KRANT 1. Huiswerk Programma 16 februari doen
Nadere informatieOuderbijeenkomst Rekenen. Optellen. Wat gaan we doen? Ga ik te snel, geef het aan Ga ik te langzaam, geef het aan. Basisvaardigheden (+, -, x, :)
Ouderbijeenkomst Rekenen Basisvaardigheden (+, -, x, :) Ga ik te snel, geef het aan Ga ik te langzaam, geef het aan Heeft u een vraag, stel ze Wat gaan we doen? Optellen Aftrekken Vermenigvuldigen Delen
Nadere informatieOpleiding docent rekenen MBO. 23 januari 2014 vijfde bijeenkomst Groep 3
Opleiding docent rekenen MBO 23 januari 2014 vijfde bijeenkomst Groep 3 Inhoud 1. Opening 2. Getallen hoofdrekenen en rm 3. Portfolio & onderzoek 4. Lunch 5. ERWD 6. Huiswerk en afsluiting domein getallen
Nadere informatieLESSTOF. Rekenen op maat 4
LESSTOF Rekenen op maat 4 2 Lesstof Rekenen op maat 4 INHOUD INLEIDING... 4 DOELGROEP... 4 STRUCTUUR... 5 INHOUD... 9 Lesstof Rekenen op maat 4 3 INLEIDING Muiswerkprogramma s zijn programma s voor het
Nadere informatieProject 'positief opvoeden' Maandag: complimentendag! Aangezien we werken rond positief opvoeden, starten we de projectweek met een positieve dag.
Project 'positief opvoeden' Maandag: complimentendag! Aangezien we werken rond positief opvoeden, starten we de projectweek met een positieve dag. De leerlingen gaan elkaar vandaag eens extra veel complimenten
Nadere informatieJuf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis
Juf, wat gaan we eigenlijk leren? Jouw vakkennis - hun basis Inleiding: Al eerder schreef ik het ebook `het kan zonder groepsplan`. In veel scholen ervaren leerkrachten het maken van groepsplannen als
Nadere informatieLES: Wie van de drie? 2
LES: Wie van de drie? 2 DOEL getallen herkennen uit de tafels van 2 t/m 9; oefenen van de tafels; bewust worden van de patronen in bepaalde tafels (bijv. tafels van even getallen hebben allemaal even uitkomsten,
Nadere informatieBij het cijferend optellen beginnen we bij de eenheden en werken we van rechts naar links:
Cijferend optellen t/m 1000 Voor u ligt de verkorte leerlijn cijferend optellen groep 5 van Reken zeker. Deze verkorte leerlijn is bedoeld voor de leerlingen die nieuw instromen in groep 6 en voor de leerlingen
Nadere informatieRouteboekje. bij Pluspunt. Groep 4 Blok 1. Van...
Routeboekje bij Pluspunt Groep 4 Blok 1 Van... Groep 4 Blok 1 Les 1 Leerkrachtgebonden KB 4 1 1 Reken uit. Kun je het snel? maken KB 4 1 2 Kleur je antwoorden in maken naar keuze LB 4 2 1 Getallen in de
Nadere informatieOverzicht rekenstrategieën
Overzicht rekenstrategieën Groep 3 erbij tot tien Groep 3 eraf tot tien Groep 4 erbij tot twintigt Groep 4 eraf tot twintigt Groep 4 erbij tot honderd Groep 4 eraf tot honderd Groep 4 en 5 tafels tot tien
Nadere informatieGroep 3. Getalbegrip hele getallen. Optellen en aftrekken. Geld
Groep 3 Getalbegrip hele getallen De leerlingen werken de eerste periode in het getallengebied tot 20 en 40. De tweede helft van het jaar ook tot 100. De leerlingen leren het verder- en terugtellen, tellen
Nadere informatieRekenoefening groep 3 Doel
Rekenoefening groep Doel Herkennen, benoemen en ordenen van de getalsymbolen t/m Materiaal Kaartenlijn Voor iedere leerling een wisbordje en stift Kopieerblad: Punttekening groep Kopieerbladen: Punttekeningen
Nadere informatieARRANGEMENTKAART REKENEN SO- AFDELING
ARRANGEMENTKAART REKENEN SO- AFDELING Standaarden Rafael Leeftijd 5 6 7 8 9 10 11 12 Gevorderd 25% 5 5 6 6 7 7 8 9 Voldoende 75% 3 3 4 4 5 5 6 6 Minimum 90% 1 2 2 2 2 2 3 3 Arrangementen Rafael Leerjaar
Nadere informatieRekenen op maat 3 is bedoeld voor groep 3 van het basisonderwijs en vergelijkbaar niveau van het speciaal basisonderwijs.
REKENEN OP MAAT 3 Rekenen op maat 3 richt zich op de belangrijkste vaardigheden die nodig zijn voor het rekenwiskundeonderwijs. Er wordt nauw aangesloten bij de oefenstof van de verschillende blokken van
Nadere informatieReken zeker: leerlijn breuken
Reken zeker: leerlijn breuken B = breuk H = hele HB = hele plus breuk (1 1/4) Blauwe tekst is theorie uit het leerlingenboek. De breuknotatie in Reken zeker is - anders dan in deze handout - met horizontale
Nadere informatieGetallen. 1 Doel: getallen plaatsen op de getallenlijn. 2 Doel: getallen invullen op het 60-veld. 3 Doel: 5-structuur aangeven.
1 Getallen Basisstof getallenstructuur t/m 60 Lesdoelen De kinderen: kunnen tellen/doortellen t/m 60; kunnen de getallen in het 60-veld schrijven; kunnen werken met de begrippen 2 en meer en 2 en minder
Nadere informatieLES: Groepjes maken 2
LES: Groepjes maken 2 DOEL strategieën ontwikkelen voor het bepalen van het aantal objecten in een rechthoekig groepje (bijv. herhaald optellen per rij, verdubbelen, een keersom maken); verband leggen
Nadere informatieOptellen en aftrekken kan: Uit je hoofd Op papier Met een rekenmachine (op je telefoon)
1.1 Optellen en aftrekken Bedragen en aantallen bij elkaar optellen of van elkaar aftrekken doe je in de retail dagelijks. Meestal rekent een kassa, computer of rekenmachine de bedragen of aantallen voor
Nadere informatieLES: Post. BENODIGDHEDEN Per leerling werkblad Postzegels (zie p. 5) potlood en gum AFBEELDING SPELLETJE
LES: Post DOEL bewust worden dat bij een aantal postzegels met dezelfde waarde een keersom hoort; oefenen van keersommen; bewust worden dat gerelateerde keersommen gebruikt kunnen worden bij het uitrekenen
Nadere informatieRekenoefening groep 7 Doel
Rekenoefening groep 7 Doel Voortzetten en bedenken van reeksen met hele getallen Herhaald springen met sprongen van + en -1 in het getallengebied tot en met 2018 Materiaal Voor iedere leerling een wisbordje
Nadere informatieRekenoefening groep 8 Doel
Rekenoefening groep 8 Doel Voortzetten en bedenken van reeksen met kommagetallen en breuken Herhaald springen met sprongen van 0,0 0, 0,8 0,8 0 Materiaal Voor iedere leerling een wisbordje en stift Kopieerblad:
Nadere informatieRekentaalkaart - toelichting
Rekentaalkaart - toelichting 1. Het rekendoel van de opgave In de handleiding van reken-wiskundemethodes beschrijft bij iedere opgave of taak wat het rekendoel voor leerlingen is. Een doel van een opgave
Nadere informatieThema: Wat gebeurt er in 2014? Handleiding en opgaven niveau AA. Opgave 1: Samen
Handleiding en opgaven niveau AA Thema: Wat gebeurt er in 2014? Een uitgebreide uitgeschreven aanpak vindt u in de Instapmodules: www.nieuwsbegrip.nl Download & prints Instapmodules Nieuwsrekenen. Benodigd
Nadere informatieAfspraken hoofdrekenen eerste tot zesde leerjaar
24/04/2013 Afspraken hoofdrekenen eerste tot zesde leerjaar Sint-Ursula-Instituut Rekenprocedures eerste leerjaar Rekenen, hoe doe ik dat? 1. E + E = E 2 + 5 = 7 Ik heb er 2. Er komen er 5 bij. Dat is
Nadere informatieKerninzicht Matrix (cel) Kerndoel
1 2 In bovenstaande afbeeldingen kunt u zien welke kerninzichten (Oonk, W. et al., 2011) verband houden met de verschillende competenties in Matrix 1 (getalverkenning, optellen, aftrekken, meten en geld)
Nadere informatieLES: Getallenfabriek 2
LES: Getallenfabriek 2 DOEL oefenen van keersommen in combinatie met optellen, aftrekken en delen; inzicht ontwikkelen in het gebruiken van getallen en bewerkingen om een bepaalde uitkomst te krijgen.
Nadere informatieDE GET ALLENLIJN. Van getallenlijn. naar. sommen langer opschrijven. Jacob Dijkstra Janneke van Oosten. Remedial Teaching
INFO BROCHURE DE GET ALLENLIJN Van getallenlijn naar sommen langer opschrijven Jacob Dijkstra Janneke van Oosten Remedial Teaching Mogelijkheden voor optel- en aftreksommen over het tiental deel 1, 2,
Nadere informatieOuderbijeenkomst Rekenen
Ouderbijeenkomst Rekenen Breuken Breuken, procenten en kommagetallen horen bij elkaar. Vooraf Ga ik te snel, geef het aan Ga ik te langzaam, geen het aan Heeft u vragen, stel ze. op stil/tril a.u.b. Wat
Nadere informatieWiskunde. Wat en hoe?
Wiskunde Wat en hoe? Inhoud 1 ste leerjaar De getallen correct schrijven Getalbeelden automatiseren Splitsen van getallen Optellen en aftrekken tot 20 2 de leerjaar Getallen omzetten naar MAB De tafels
Nadere informatieOmtrek en oppervlakte meten van vijvers
toets maatschrift 6 Overzicht van de leerdoelen Leerlijn Leerdoelen Leeractiviteit toets Toets Getallen en getal relaties Auto mat i- se ren Getallen en getal relaties Basis vaardig heden Meten Telrij
Nadere informatieh a n d l e i d i n g
Zwijsen jaargroep 4 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g g e t a l l e n e n g e t a l b e g r i p 5 10 Inleiding Middels het programma maken de leerlingen kennis
Nadere informatieWeekbrief 29 maart 2016. Algemene mededelingen Maandag 28 maart 2 e paasdag, vrije dag!
Weekbrief 29 maart 2016 Algemene mededelingen Maandag 28 maart 2 e paasdag, vrije dag! Tot dinsdag 29 maart!!! TSO en aardig, netjes, rustig Deze week is de regel van Kim en Jennifer uit groep 8: We zijn
Nadere informatieRob Bervoets - 3 Balo a 0. Het verhaal achter het spel
0. Het verhaal achter het spel Ik heb de inspiratie voor dit spel gevonden bij een bestaand "vloerspel" waarbij de kinderen in de huid van Aladin kruipen en samen met Yasmine op zoek gaan naar de grot
Nadere informatiei n s t a p h a n d l e i d i n g
jaargroep 7 reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs i n s t a p h a n d l e i d i n g k o l o m s g e w i j s d e l e n Inleiding Het programma laat de leerlingen kennismaken met vernieuwende elementen
Nadere informatieInhoudsopgave. Overzicht van activiteiten tijdens kralenlessen 7
Inhoudsopgave Inleiding 3 - Structuur in modellen - Loslaten van één voor één tellen - Structureren in de kralenlessen - Rol van de leerkracht - Wanneer in te zetten? Overzicht van activiteiten tijdens
Nadere informatieHet Land van Oct. Marte Koning Frans Ballering. Vierkant voor Wiskunde Wiskundeclubs
Het Land van Oct Marte Koning Frans Ballering Vierkant voor Wiskunde Wiskundeclubs Hoofdstuk 1 Inleiding Hoi, ik ben de Vertellende Teller, en die naam heb ik gekregen na mijn meest bekende reis, de reis
Nadere informatieAandachtspunten. blok 1, les 3 blok 2, les 3 blok 2, les 6 blok 3, les 3 blok 3, les 6
Aandachtspunten 307 Aandachtspuntenlijst 1, bij blok 1, 2 en 3 1 Verkennen en benoemen van verschillende betekenissen en functies van getallen t/m 1000. Het kind begrijpt nog niet dat er een verband bestaat
Nadere informatieDyscalculie: Stagnaties in het leren rekenen. E. Harskamp. Terug naar eerste pagina. Pedagogiek in Beeld Hoofdstuk 22
Dyscalculie: Stagnaties in het leren rekenen E. Harskamp Rekenstoornissen (een voorbeeld) Susanne eind groep 5 van de basisschool. optelsommetjes over het tiental vaak fout het getalinzicht (welke getal
Nadere informatieHet stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren
Studieschema voor goed en zelfverzekerd spelen Page 1 of 5 Het stappenplan om snel en goed iets nieuws in te studeren Taak Een nieuw stuk leren zonder instrument Noten instuderen Opname beluisteren Notenbeeld
Nadere informatiePassende perspectieven rekenen met Pluspunt. Jiska van Hall en Bronja Versteeg
Passende perspectieven rekenen met Pluspunt Jiska van Hall en Bronja Versteeg i ii Inhoudsopgave Algemene inleiding...iv Groep 3...1 Groep 4...14 Groep 5...31 Groep 6...46 Groep 7...72 Groep 8...98 2014,
Nadere informatie