Opgeblazen ego s in behandeling Prof. Wim Slot

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Opgeblazen ego s in behandeling Prof. Wim Slot"

Transcriptie

1 Opgeblazen ego s in behandeling Prof. Wim Slot ACK-Symposium Korte lontjes en opgeblazen ego s Amsterdam 27 februari 2007

2 Wat gebeurt hier?

3 Zelfwaardering is iets anders dan narcisme

4 Zelfwaardering: mate waarin iemand zichzelf als een waardevol persoon in relatie tot anderen beschouwt (Harter)

5 Narcisme: het overdrijven van je talenten en je prestaties, het vragen van aandacht, bewondering en een speciale behandeling. Narcisten zijn weinig empatisch, gebruiken anderen en vragen zich -merkwaardig genoeg - voortdurend af wat anderen van hen denken. (Thomaes)

6 Thomaes (2007) hoge zelfwaardering agressie lage zelfwaardering laag hoog narcisme 163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) JAAR

7 Thomaes (2007) GEEN SCHAAMTE SCHAAMTE hoge zelfwaardering agressie lage zelfwaardering laag hoog laag hoog narcisme 163 SCHOLIEREN (54% JONGENS) JAAR

8 Implicaties voor behandeling Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme Doelen formuleren die adequaat zelfwaarde-gevoel bevorderen Bejegening, feedback en instructie richten op deze doelen

9 Differentiëren tussen zelfwaardering en narcisme In veel gezinnen en behandelingssettings ontbreekt positieve feedback Behandelaars proberen dat om te buigen om zelfwaardering bij het kind te vergroten Maar, niet iedere positieve feedback is goed.

10 Infantiliserende feedback: High how are you today? I like your tie How are we all feeling today? Infantiliserende feedback leidt niet tot grotere zelfwaardering en werkt averechts bij opgeblazen ego s

11 Ongedifferentieerde feedback, op de kaart staat niets om trots op te zijn. Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten verdiend voor: par punten kwijtgeraakt door: 500 Opgestaan W 500 Ontbijttaak H 1000 Naar school H 1000 Middagtaak W 1000 tafelgesprek W 500 kamer netjes W 500 kaart bijgehouden M par 5000 Totaal verdiend Totaal kwijt

12 Beter: Gedifferentieerde feedback Kaart van: Marjan verdiende privileges: spelcomputer, buitenshuis Punten verdiend voor: par punten kwijtgeraakt door: par 500 Opgestaan W 500 kamer niet op slot H 500 Ontbijttaak snel klaar H 500 laat thuis zonder melden W 500 Naar school H 1000 Belangrijke dingen gezegd over school W 1000 Thea geholpen bij taak W 500 kamer netjes W 1000 ruzie met P goedgemaakt M 5000 Totaal verdiend 1000 Totaal kwijt

13 Formuleer doelen die zelfwaardering bevorderen en die niet leiden tot versterking van narcistische gevoelens Ontwikkelingsgericht Toegespitst op ontwikkelingstaken die op dat moment actueel zijn Volgens het Vygotsky: in het gebied van de proximale ontwikkeling. ".

14 Ontwikkelingsgericht: kijk of kind voldoende voldoende vaardigheden heeft om ontwikkelingstaken te vervullen ontwikkelingstaken vaardigheden

15 kinderen Cicchetti & Lynch, 1995 Fysiologische regulatie Motorische ontwikkeling ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) Slikken, adequaat op prikkels reageren, slaap / waak ritme opbouwen Fles vast houden, rollen, kruipen, lopen fijnere motorische vaardigheden Affectregulatie en differentiatie Vorming gehechtheidsrelaties Vorming van een autonoom zelf Symbolische ontwikkeling Verwerking van sociale informatie relaties met leeftijdgenootjes Functioneren op school gevoelens herkennen, een naam geven Opvoeder gebruiken als veilige basis, ouder aankijken, Zelf initiatieven nemen, exploreren, contactleggen met andere kinderen Woorden leren, napraten. Alsof-spel met stimulerend speelgoed spelen Nieuwsgierig naar wat een ander, bedoelt, vraag stellen Spelletjes doen met anderen, simpele conflicten aangaan / oplossen Luisteren, een tijdje stil zitten

16 Adolescenten Slot & Spanjaard (2000) ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) geven en nemen in discussies met autonomie t.o.v. ouder(s) ouders Onderwijs/werk Vrije tijd Woonsituatie Omgaan met autoriteit Gezondheid Lichaam/uiterlijk Soc. contacten/vriendschappen. Intimiteit, seksualiteit Stage lopen/ kiezen voor studie Hobby kiezen, plannen van vrije tijd eigen huishouden opbouwen Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico s op letsel inschatten Ontspannen zijn als je bekeken wordt Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst

17 veerkracht Zelfvertrouwen Positief temperament IQ Goed Uiterlijk

18 Vygotskys gebied van de proximale ontwikkeling: doelen, instructie en feedback hebben betrekking op ontwikkelingen waar het kind net aan toe is. Met enige inspanning haalbaar, maar niet te makkelijk te makkelijk te moeilijk

19 Zowel doelen die te makkelijk zijn als te moeilijke doelen kunnen tot schaamte (en dus ook agressie) leiden. Zeker bij Narcissus. te makkelijk te moeilijk

20

21 Ga op zoek naar de taken en vaardigheden waar veranderingen kunnen / zullen plaatsvinden die voor het kind van belang zijn te makkelijk te moeilijk

22 ontwikkelingstaken: vaardigheden: (voorbeelden) geven en nemen in discussies met autonomie t.o.v. ouder(s) ouders Onderwijs/werk Vrije tijd Woonsituatie Omgaan met autoriteit Gezondheid Lichaam/uiterlijk Soc. contacten/vriendschappen. Intimiteit, seksualiteit Stage lopen/ kiezen voor studie Hobby kiezen, plannen van vrije tijd eigen huishouden opbouwen Op zelfbewuste wijze gezag dulden, onderhandelen Gerichte keuzes bij eten en drinken, risico s op letsel inschatten Ontspannen zijn als je bekeken wordt Iets voor de ander doen, vertrouwen tonen Versieren, aanvoelen welke intimiteit de ander wenst

23 Schaamte en agressie Agressief gedrag dat de jeugdige geen enkel voordeel lijkt op te leveren: vaak wordt het schaamte element over het hoofd gezien.

24 Schaamte en agressie in groepen Behandelingsvormen in groepen bevatten (onbedoeld?) elementen die schaamte opwekken Verwijzingen naar ongemakkelijke bijverschijnselen van rijping Verwijzingen naar iemands afkomst Vernederende instructies Geen (eervolle) uitweg bieden uit ongemakkelijke of conflictueuze situaties. Als jongeren toegeven of inbinden: suggereren dat ze dat doen omdat het van de leiding moet

25 Interventies bij agressieve incidenten in groepen* Benadrukken van controle en zelfwaarde, voorkomen van schaamte Controle: jij bepaalt wat er nu gaat gebeuren Zelfwaarde: Ik snap dat je boos bent. Dat respecteer ik Voorkomen van schaamte door toeschouwers weg te sturen, of door getuigen van het incident naderhand in te praten, of als de jeugdige die agressief was terugkomt in de groep, de groep eerst voorbereiden en instrueren. *Slot & Spanjaard (2003)

26 3 kernzinnen* Jij kunt het Jij bent belangrijk Jij hebt goede ideeën *: Chamberlain & Bank

27

28 Behandeling van ernstig antisociaal gedrag. Voorbeeld: Functional Family Therapy (FFT)

29 Functional Family Therapy Sexton& Alexander 2003 Ouders en kinderen leren: 1. Nieuwe betekenis geven aan: conflicten, intenties, emoties en handelingen 2. Vaardigheden leren om risico s te verminderen en protectieve factoren te mobiliseren 3. Vaardigheden om probleemsituaties het hoofd te bieden 4. Het toepassen van deze vaardigheden in andere situaties en op latere tijdstippen 5. Weten wat te doen tijdens terugval 6. Gebruikmaken van netwerk en steun in de buurt

30 FFT hanteert een fasering maak probleemgedrag van het kind tot een onderwerp dat het gezin aangaat. (family issue)

31 Wat gebeurt hier?

Dit betekent dat kennis over de ontwikkeling van het kind onmisbaar is bij de beslissing wel of geen maatregel uit te spreken.

Dit betekent dat kennis over de ontwikkeling van het kind onmisbaar is bij de beslissing wel of geen maatregel uit te spreken. Roep om veiligheid wordt steeds groter terwijl de criminaliteitscijfers dalen. Categorie die de minste kans loopt slachtoffer te worden van een misdrijf voelt zich het meest onveilig. De overheid stelt

Nadere informatie

Inhoud Verkorte matrix ontwikkelingsmijlpalen -

Inhoud Verkorte matrix ontwikkelingsmijlpalen - Catalogus volwassenen West Brabant West Matrix Domein Criteria Verwijsmodel Ontwikkelingstaken Bronnen Handboek Deltamethode; versie 2008 Inhoud Verkorte matrix ontwikkelingsmijlpalen - Ontwikkelingsmijlpalen

Nadere informatie

Vader pleegde zelfmoord na aanhouding

Vader pleegde zelfmoord na aanhouding Vader pleegde zelfmoord na aanhouding Kinderen jarenlang ernstig mishandeld Twee Amsterdamse kinderen van nu 10 en 13 jaar zijn volgens justitie jarenlang thuis opgesloten en ernstig mishandeld. 'Onvoorstelbaar'

Nadere informatie

Brief voor ouder over thema 1

Brief voor ouder over thema 1 Brief voor ouder over thema 1 Steeds meer scholen besteden aandacht aan sociaal-emotionele vaardigheden en gezondheidsvaardigheden. Niet alleen om probleemgedrag te bestrijden en om ongewenst gedrag te

Nadere informatie

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen?

Motieven en persoonlijkheid. Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motieven en persoonlijkheid Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatie psychologen vragen: Waarom doen mensen de dingen die ze doen? Motivatiepsychologen zoeken naar de motieven, de drijfveren

Nadere informatie

BIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN. Inleiding. verwijst naar ontwikkelingsaspecten uit het OWP

BIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN. Inleiding. verwijst naar ontwikkelingsaspecten uit het OWP BIJLAGE 2 RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING IN DE LEERPLANNEN Inleiding In alle leerplannen en in het Ontwikkelingsplan voor de Katholieke Basisschool zitten aspecten van relationele vorming verwerkt. Soms

Nadere informatie

Communiceren met kinderen met ADHD

Communiceren met kinderen met ADHD Communiceren met kinderen met ADHD HELIOS 20 JANUARI 2016 HANS NANNINGA, KLINISCH PSYCHOLOOG De toestand van de ouders..! Kinderen met ADHD hebben veel meer begeleiding nodig dan andere kinderen Gezin

Nadere informatie

BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN

BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN BIJLAGE 3 DE LEERPLANNEN EN RELATIONELE EN SEKSUELE VORMING In deze bijlage maken we de vergelijking tussen de Ontwikkelingsdoelen uit het Ontwikkelingsplan van de katholieke kleuterschool en de doelen

Nadere informatie

Een wereld van verschil

Een wereld van verschil Een wereld van verschil Preventie en interventie in gezinnen Prof. Wim Slot PI Research & Vrije Universiteit Jeugdige delinquenten in gezinsperspectief: Tien jaar theorie en praktijk van de forensische

Nadere informatie

Doelstellingen van PAD

Doelstellingen van PAD Beste ouders, We kozen er samen voor om voor onze school een aantal afspraken te maken rond weerbaarheid. Aan de hand van 5 pictogrammen willen we de sociaal-emotionele ontwikkeling van onze leerlingen

Nadere informatie

Handleiding voor gezinsmedewerkers. Han Spanjaard Marianne Haspels

Handleiding voor gezinsmedewerkers. Han Spanjaard Marianne Haspels Families First Handleiding voor gezinsmedewerkers Han Spanjaard Marianne Haspels INHOUD Inleiding 1. De basis van Families First 1.1 Filosofie van Families First 1.2 Kenmerken van Families First 1.3 Competentiemodel

Nadere informatie

THEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo

THEMA SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Zelf Gevoelens Verbaal en non-verbaal primaire gevoelens beschrijven en uiten. Kwaliteiten Verbaal en non-verbaal beschrijven dat fijne en nare

Nadere informatie

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3

Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander

Nadere informatie

Handleiding zelfzorgplan

Handleiding zelfzorgplan Handleiding zelfzorgplan Het zelfzorgplan voor hulpverleners heeft als doel jou even te laten stilstaan bij je rol als hulpverlener. Dit bewust stilstaan zorgt voor inzicht in de kwetsbaarheden waar jij,

Nadere informatie

Visie (Pedagogisch werkplan)

Visie (Pedagogisch werkplan) Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen

Nadere informatie

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf

Nadere informatie

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN

LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf

Nadere informatie

1 Het sociale ontwikkelingstraject

1 Het sociale ontwikkelingstraject 1 Het sociale ontwikkelingstraject Tijdens de schoolleeftijd valt de nadruk sterk op de cognitieve ontwikkeling. De sociale ontwikkeling is in die periode echter minstens zo belangrijk. Goed leren lezen,

Nadere informatie

Pedagogisch beleid. buitenschoolse opvang. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder. maatwerk kinderopvang voor elk gezin

Pedagogisch beleid. buitenschoolse opvang. Niets uit deze uitgave mag worden gekopieerd en/-of verspreid zonder. maatwerk kinderopvang voor elk gezin Pedagogisch beleid buitenschoolse opvang maatwerk kinderopvang voor elk gezin Pedagogisch beleidsplan 1.1 Visie 1.2 Missie 1.3 Uitgangspunten 1.4 Pedagogische doelen 1.4.1. Emotionele en lichamelijke veiligheid

Nadere informatie

Verbindingsactietraining

Verbindingsactietraining Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken

Nadere informatie

Teamkompas voor Zelfsturing

Teamkompas voor Zelfsturing Teamkompas voor Zelfsturing Wat is het teamkompas: Met dit instrument kun je inzicht krijgen in de ontwikkeling van je team als het gaat om effectief samenwerken: Waar staan wij als team? Hoe werken wij

Nadere informatie

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios

Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Pedagogisch kader Kinderdagverblijf Filios Onderdeel van: Pagina 1 van 5 Inleiding In het pedagogisch kader staan onze uitgangspunten en basisdoelen die ten grondslag liggen aan ons pedagogisch handelen.

Nadere informatie

Marianne Haspels & Renske van Bemmel Competentiegericht Werken met cliënten met een verstandelijke beperking

Marianne Haspels & Renske van Bemmel Competentiegericht Werken met cliënten met een verstandelijke beperking Marianne Haspels & Renske van Bemmel m.haspels@piresearch.nl Competentiegericht Werken met cliënten met een verstandelijke beperking Wat is Competentiegericht Werken? Doel van CGW - professionalisering

Nadere informatie

totaal oordeel relaties binnen het gezin heel veel leerpunten 1...2...3...4...5...6...7...8...9...10 geen leerpunten

totaal oordeel relaties binnen het gezin heel veel leerpunten 1...2...3...4...5...6...7...8...9...10 geen leerpunten COMPETENTIE LIJST 12 tot 21 jaar Deze lijst dient te worden ingevuld door de mentor van een jongere. Voor elke vaardigheid geef je aan in welke mate de jongere een vaardigheid beheerst (0=niet, 1=enigszins,

Nadere informatie

SIPP persoonlijkheidsvragenlijst

SIPP persoonlijkheidsvragenlijst SIPP persoonlijkheidsvragenlijst Deze vragenlijst bestaat uit een aantal stellingen. Deze stellingen hebben betrekking op de laatste 3 maanden. Door per stelling aan te geven in hoeverre u het hier bent,

Nadere informatie

Rosalie Koolen; klinisch psycholoog/ kinder en jeugdpsycholoog Slotervaartziekenhuis, Amsterdam. Rotterdam;

Rosalie Koolen; klinisch psycholoog/ kinder en jeugdpsycholoog Slotervaartziekenhuis, Amsterdam. Rotterdam; Rosalie Koolen; klinisch psycholoog/ kinder en jeugdpsycholoog Slotervaartziekenhuis, Amsterdam Rotterdam; 22 11 2012 De allochtone jongere met DM...? Overzicht presentatie Ontwikkelingspsychologie Transculturele

Nadere informatie

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen

Nadere informatie

Pedagogische Visie en Beleid

Pedagogische Visie en Beleid Pedagogische Visie en Beleid Inleiding Voor ouders, medewerkers en alle anderen die betrokken zijn bij, en geïnteresseerd zijn in onze kinderopvang. Voor verantwoorde kinderopvang is veel nodig, om te

Nadere informatie

Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren. Bouwen aan zelfvertrouwen. Jeugd

Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren. Bouwen aan zelfvertrouwen. Jeugd Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren Bouwen aan zelfvertrouwen Jeugd 1. Weerbaarheidstrainingen voor kinderen Heeft uw kind moeite met voor zichzelf op te komen? Of is uw kind wellicht te weerbaar?

Nadere informatie

Cliëntondersteuner (naam, organisatie):

Cliëntondersteuner (naam, organisatie): Naam: Geboortedatum: Cliëntondersteuner (naam, organisatie): Datum gesprek: DOMEIN Thema s voor gesprek met cliënt. Ondersteuningsvraag van cliënt bij dit thema. A. Familie en vrienden. Huiselijke relaties

Nadere informatie

Leerlijnen jonge kind (MET extra doelen) - versie juli 2015. Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid

Leerlijnen jonge kind (MET extra doelen) - versie juli 2015. Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid Leerlijnen jonge kind (MET extra doelen) - versie juli 2015 Sociaal-emotionele ontwikkeling etrokkenheid etrokkenheid - 0 Heeft plezier in het leren van nieuwe dingen Zet door, blijft het een tijdje proberen

Nadere informatie

Train-the-Trainer: agressiebeheersing. D-na voor ICOBA

Train-the-Trainer: agressiebeheersing. D-na voor ICOBA Train-the-Trainer: agressiebeheersing D-na voor ICOBA Vandaag INHOUD? Verschillende lagen Het CLIA-competence-model (prof. Decorte) Men dient te beschikken over domeinspecifieke kennis en vaardigheden

Nadere informatie

Koffieochtend 20 oktober 2016 OPVOEDING IN DE FAMILIE

Koffieochtend 20 oktober 2016 OPVOEDING IN DE FAMILIE Koffieochtend 20 oktober 2016 OPVOEDING IN DE FAMILIE Voorstelronde Mesut Cifci, onderwijsondersteuner/oudercontactpersoon Welke ouders zijn er vandaag aanwezig? Samen met en van elkaar leren! Het belang

Nadere informatie

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week

Online Titel Competentie Groepsfase Lesdoel Kwink van de Week onderbouw Les 1 Online Dit ben ik! Besef van jezelf Forming Ik kan mezelf voorstellen aan een ander. Ken je iemand nog niet? Vertel hoe je heet. Les 2 Online Hoe spreken we dit af? Keuzes maken Norming

Nadere informatie

SOCIAAL-EMOTIONEEL LEREN EN NIEUWKOMERS

SOCIAAL-EMOTIONEEL LEREN EN NIEUWKOMERS DE AGORA -onderwijsplein- SOCIAAL-EMOTIONEEL LEREN EN NIEUWKOMERS Workshop Ria Goedhart 2017 Programma 1. Wat is sociaal-emotioneel leren? 2. Hoe gewoon is sociaal-emotioneel leren voor nieuwkomers? 3.

Nadere informatie

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties

Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Veiligheid en bescherming bij geweld in relaties Arosa biedt veiligheid en bescherming bij geweld in relaties. Vrouwen, mannen en hun kinderen kunnen bij Arosa terecht voor opvang en begeleiding. Arosa

Nadere informatie

Niet familiale managers in het. familiebedrijf

Niet familiale managers in het. familiebedrijf Niet familiale was het bijzonder boeiend en actueel onderwerp van de 9de dag van het georganiseerd door IFB (Instituut voor het Familiebedrijf) en bezieler Prof. Jozef Lievens. Deze dag van het is dan

Nadere informatie

Goed toegerust op ontdekkingsreis

Goed toegerust op ontdekkingsreis Pedagogisch beleidsplan Goed toegerust op ontdekkingsreis 1 Colofon Tekst Anneke van de Berg, 5D Ellen Bakker, Vlietkinderen Vormgeving Manon Hofstra, Dare to Design Kantoor Vlietkinderen, maatwerk in

Nadere informatie

(de casus Van Kooten, deel III) 179

(de casus Van Kooten, deel III) 179 Inhoud Inleiding 11 Hoofdstuk 1 Intensieve gezinsbegeleiding: doelen, doelgroep & filosofie 17 1.1 Inleiding 17 1.2 IGB, doelgroep en doelen 18 1.2.1 Ambulante gezinsbegeleiding 18 1.2.2 Gezinsbegeleiding

Nadere informatie

Schaamte Zelfbeeld en Agressie

Schaamte Zelfbeeld en Agressie Schaamte Zelfbeeld en Agressie Hedy Stegge VU Amsterdam PI Research Agressie Het (opzettelijk) toebrengen van fysieke of psychische schade aan een ander, of hiermee dreigen Reactieve of vijandige agressie

Nadere informatie

Liska Vulperhorst 2 november 2015

Liska Vulperhorst 2 november 2015 Liska Vulperhorst 2 november 2015 Programma Cijfers Gamen nader toegelicht Soorten games Positieve effecten Negatieve effecten Wat maakt een game verslavend Verslaving Wat kunt u doen? Tips Adviezen Gamen

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek. Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein

Wetenschappelijk onderzoek. Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein Wetenschappelijk onderzoek Prof. Dr. Dick Swaab Wij zijn ons brein Gedrag - Agressie Ja Homofilie door inwerking aanwezige testosteron op brein Ja en Nee Adolescentie (10-25 jaar) is de ontwikkelfase

Nadere informatie

Stabilisatiecursus Scelta Nijmegen

Stabilisatiecursus Scelta Nijmegen Stabilisatiecursus Scelta Nijmegen Informatie voor cliënten Inleiding Als iemand zich onveilig heeft gevoeld tijdens de jeugd of later in een intieme relatie, kan dat in zijn of haar verdere leven klachten

Nadere informatie

Een Positieve Klas resultaten Duhamel College Den Bosch

Een Positieve Klas resultaten Duhamel College Den Bosch Een Positieve Klas resultaten Duhamel College Den Bosch Mentoren van Duhamel College Den Bosch (vmbo) hebben het programma Een Positieve Klas in het schooljaar 2011-2012 uitgevoerd met eerste en tweede

Nadere informatie

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen.

Tijdens de video- hometraining worden verschillende begrippen gebruikt. In de bijlage geven we een korte omschrijving van deze begrippen. Bijlage 11 Voorbeeld informatie VHT: Bouwstenen voor geslaagd contact Informatie Video - hometraining Belangrijke begrippen initiatieven herkennen volgen ontvangstbevestiging beurt verdelen leidinggeven

Nadere informatie

Welkom workshop ouders & pubers

Welkom workshop ouders & pubers Welkom workshop ouders & pubers door Frans Knoben thema avond 16 maart programma: hoe overleven ouders & pubers elkaar? even voorstellen Discussie met leerlingen over andere benadering: helpt het?? Steeds

Nadere informatie

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen.

Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen. Vader-zijn! Hersteld Hervormde Gemeente, Kruiningen Bedankt pa, omdat je ondanks alle drukte een avond tijd wilt nemen om over jou en mij na te denken! Gr. Planning van de avond: -even voorstellen -waar

Nadere informatie

Video-hometraining. Informatie voor ouders

Video-hometraining. Informatie voor ouders Video-hometraining Informatie voor ouders Sterk Huis is er voor iedereen die hulp nodig heeft. Wij bieden een warme en veilige omgeving waar je terechtkunt met grote opvoedings- en ontwikkelingsvragen.

Nadere informatie

Brief voor ouder over thema 1

Brief voor ouder over thema 1 Brief voor ouder over thema 1 Steeds meer scholen besteden aandacht aan sociaal-emotionele vaardigheden en gezondheidsvaardigheden. Niet alleen om probleemgedrag te bestrijden en om ongewenst gedrag te

Nadere informatie

Activiteitenlijst Kinderbegeleider Duaal

Activiteitenlijst Kinderbegeleider Duaal Activiteitenlijst Kinderbegeleider Duaal Baby s en peuters Naam student: Naam trajectbegeleider: Naam werkplek: Naam mentor: Handleiding Deze activiteitenlijst geeft een overzicht weer van alle activiteiten

Nadere informatie

Seksualiteit: Grenzen en Wensen

Seksualiteit: Grenzen en Wensen IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in

Nadere informatie

Doelen relationele vorming

Doelen relationele vorming Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen

Nadere informatie

Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen

Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele

Nadere informatie

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep

Geestig Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep Geestig 2017 Omgaan met (ongewenst) gedrag van kinderen in groep basisprincipes van het scheppen van een positief klimaat, het bieden van structuur en herstelgericht reageren op ongewenst gedrag YES I

Nadere informatie

Wees zoals je wil zijn (Socrates)

Wees zoals je wil zijn (Socrates) Wees zoals je wil zijn (Socrates) Over jezelf vinden en worden, ook op school elkegovaerts@ppw.kuleuven.be Programma - Verkenning identiteitsontwikkeling - Opbouw kader identiteitsontwikkeling - Resultaten

Nadere informatie

Het gezin centraal. Handboek voor ambulante hulpverleners. Arjan Bolt

Het gezin centraal. Handboek voor ambulante hulpverleners. Arjan Bolt Het gezin centraal Handboek voor ambulante hulpverleners Arjan Bolt Het gezin centraal Handboek voor ambulante hulpverleners Arjan Bolt ISBN-10: 90 6665 655 7 ISBN-13: 978 90 6665 655 0 NUR 847 2006 B.V.

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

Omgaan met stemmen horen. Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks

Omgaan met stemmen horen. Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks Omgaan met stemmen horen Sigrid van Deudekom en Jeanne Derks Hoort stemmen horen bij de Psychiatrie? Ja? Nee? JA Want: Het betreffen vocale, audiatieve hallucinaties. 85 % van de Mensen met een dissociatieve

Nadere informatie

Kinderen & huiselijk geweld. Fransien Jans & Anke van Schooten

Kinderen & huiselijk geweld. Fransien Jans & Anke van Schooten Kinderen & huiselijk geweld Fransien Jans & Anke van Schooten Programma Inzoomen op doelgroep Hoe krijgen we de gezinnen binnen? Bossche kindspoor Hoe maken we context? Gezinsveiligheidsplan Hoe ziet behandeling

Nadere informatie

Inleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Verdieping/dak. Klaar!? Puberteit Puberhersenen Wat hebben pubers nodig? Is het een probleem?

Inleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Verdieping/dak. Klaar!? Puberteit Puberhersenen Wat hebben pubers nodig? Is het een probleem? Inleiding Braakliggend terrein? Fundamenten Gelijkvloers Verdieping/dak Puberteit Puberhersenen Wat hebben pubers nodig? Is het een probleem? Klaar!? Beïnvloedingsproces Ouders kind Invloed van ruimere

Nadere informatie

Motivatie. Even voorstellen 11-11-14. Gedragsverandering bij schulden Waarom en hoe?

Motivatie. Even voorstellen 11-11-14. Gedragsverandering bij schulden Waarom en hoe? Gedragsverandering bij schulden Waarom en hoe? Gejo Duinkerken Motivatie 0 10 Op een schaal van 1 tot 10, hoe belangrijk vindt u het om uw achterstand in te lopen? Even voorstellen Wat is de rol van motivatie

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen

Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen Pedagogisch beleidsplan Buitenschoolse Opvang Mathil Rouveen Inhoud: Voorwoord 2 Pedagogisch doel 3 Visie op ontwikkeling en opvoeding 4 Sociaal- emotionele veiligheid 5 Sociale ontwikkeling 5 Emotionele

Nadere informatie

Hoe gaat het nu?

Hoe gaat het nu? Hoe gaat het nu? Stel jezelf de vraag hoe het op dit moment gaat op het gebied van wonen en beschrijf dat. Bij wonen kun je aan veel verschillende dingen denken, bijvoorbeeld: k Het huis waarin je woont;

Nadere informatie

Observatielijst Groepsfunctioneren

Observatielijst Groepsfunctioneren Observatielijst Groepsfunctioneren Toelichting De Observatielijst Groepsfunctioneren is verdeeld in twee leeftijdscategorieën: kinderen tot 1,5 jaar en kinderen ouder dan 1,5 jaar. Met de lijst wordt de

Nadere informatie

Betekenis van vaderschap

Betekenis van vaderschap Betekenis van vaderschap Conferentie vader-empowerment G.O.Helberg Kinder-en Jeugdpsychiater Materiaal ontleed aan onderzoek: Prof. dr. Louis Tavecchio Afdeling POWL, Universiteit van Amsterdam Een paar

Nadere informatie

Het Pedagogisch Beleidsplan

Het Pedagogisch Beleidsplan 2015 BSO de Bosplaats M Moura MSvan Wijnen Het Pedagogisch Beleidsplan 1 Inleiding Voor u ligt het pedagogisch beleidsplan van BSO de Bosplaats. Dit pedagogisch beleidsplan is een leidraad van waaruit

Nadere informatie

Gastouderbureau MijnGastouderopvang

Gastouderbureau MijnGastouderopvang Hoe gaat het met mijn gast- of oppaskind? Gastouderbureau MijnGastouderopvang Observatielijst voor de ontwikkeling van kinderen in de gastouderopvang Iedere gastouder kent 'haar' gastkind na tijdje behoorlijk

Nadere informatie

Het is alleen maar een gevoel, SEO in de praktijk. Els Ronsse www.psysense.be

Het is alleen maar een gevoel, SEO in de praktijk. Els Ronsse www.psysense.be Het is alleen maar een gevoel, SEO in de praktijk Els Ronsse www.psysense.be Van alle tijden, en van alle mensen EO is behoorlijk universeel: wij, VB, NB, autisme, VB én autisme, NB en autisme Emotionele

Nadere informatie

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel

Zingeving en geluk. Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Zingeving en geluk Inleiding Wat is zingeving Wat is geluk Elementen zinvolleven Er TOE doen Verkenningsvragen Carrousel Inleiding Wie zijn wij Jolanda Verschuren Brigitte Kruik Lerende praktijk zingeving

Nadere informatie

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11

Inhoud. Voorwoord bij de 24 e druk 11 Inhoud Voorwoord bij de 24 e druk 11 1 Inleiding Marcel van Aken en Wim Slot 13 1.1 Adolescentie: een eerste typering 13 1.2 Puberteit en adolescentie 14 1.2.1 Oorsprong van de begrippen puberteit en adolescentie

Nadere informatie

Tussendoelen domein SOCIAAL EMOTIONELE ontwikkeling. Zelfbeeld. *bron: SLO ;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7

Tussendoelen domein SOCIAAL EMOTIONELE ontwikkeling. Zelfbeeld. *bron: SLO ;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7 1 Tussendoelen domein SOCIAAL EMOTIONELE ontwikkeling Zelfbeeld 1. Gebruikt en begrijpt het woord wij. 2. Ontdekt verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en de anderen in de groep. 3. Toont non-verbaal

Nadere informatie

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg

Wonen Doe Je Thuis: inhoudelijk kader van Combinatie Jeugdzorg Combinatie Jeugdzorg helpt kinderen en ouders vakkundig bij complexe vragen over opvoeden en opgroeien, zodat kinderen zich optimaal ontwikkelen en meedoen in de samenleving. Daarbij worden participatie

Nadere informatie

Activiteitenlijst - Baby s en peuters

Activiteitenlijst - Baby s en peuters Activiteitenlijst - Baby s en peuters BSO Kinderbegeleider Duaal - NAAM KLAS Activiteitenlijst Kinderbegeleider Duaal - Baby s en peuters CLUSTER : ALGEMENE ACTIVITEITEN LD P P. Gaat op een positieve,

Nadere informatie

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1

Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Achtergrondinformatie opdracht 1, module 1, les 1 Er zijn leuke en fijne momenten in de opvoeding, maar ook moeilijke en zware momenten. Deze moeilijke momenten hebben soms te maken met een bepaalde fase

Nadere informatie

Terrorisme en dan verder

Terrorisme en dan verder Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.

Nadere informatie

Inhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens

Inhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren

Nadere informatie

Roepnaam : recente foto. Wilt u dit formulier volledig aan alle zijden invullen en waar nodig 0 zwart maken.

Roepnaam : recente foto. Wilt u dit formulier volledig aan alle zijden invullen en waar nodig 0 zwart maken. Inschrijfformulier 2019. Wilt u dit formulier zo spoedig mogelijk PER POST sturen aan: Mevr. H. de Jong, Windmolen 101, 2986 TL Ridderkerk, 0180-430860 Roepnaam : recente foto Achternaam Straat Postcode

Nadere informatie

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.

Betrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld. Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede

Nadere informatie

Functiebeschrijving Kraamverzorgende

Functiebeschrijving Kraamverzorgende Functiebeschrijving Kraamverzorgende Algemene informatie Organisatie: BTKzorg Functie: Kraamverzorgende Datum: Maart 2012 Status: Functiebeschrijving FWG-schaal: 35 Kern en doelstelling van de functie

Nadere informatie

OPLEIDINGSPROGRAMMA ILW. DUUR: 36 maanden 24 maanden indien de competenties Logistieke hulp in de verzorgingssector reeds zijn verworven

OPLEIDINGSPROGRAMMA ILW. DUUR: 36 maanden 24 maanden indien de competenties Logistieke hulp in de verzorgingssector reeds zijn verworven VERZORGENDE OPLEIDINGSPROGRAMMA ILW DUUR: 36 maanden 24 maanden indien de competenties Logistieke hulp in de verzorgingssector reeds zijn verworven Competenties: CLUSTERS VAN COMPETENTIES De leerling kan

Nadere informatie

#Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan

#Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan Gezinskaraktercoach gespecialiseerd in de ontwikkelingsfase van 9-jarige kinderen die over veel meer gaat dan 9-jarige kinderen #Gevoelsbeleving #IKontwikkeling #AANgaan In dit e-book krijg je van mij

Nadere informatie

Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide

Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide Pedagogisch beleidsplan Integraal Kindcentrum de Weide Pagina 1 van 7 Pedagogisch beleidsplan IKC de Weide. Inhoudsopgave Pedagogisch beleidsplan Kindcentrum de Weide Leeuwarden Voorwoord... 3 1. Integraal

Nadere informatie

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS

NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor

Nadere informatie

Begeleiding van kind en ouders op de SEH. Leerdoelen. ontwikkeling. 20% van de patienten die een SEH bezoeken is jonger dan 16 jaar.

Begeleiding van kind en ouders op de SEH. Leerdoelen. ontwikkeling. 20% van de patienten die een SEH bezoeken is jonger dan 16 jaar. Begeleiding van kind en ouders op de SEH Module 3 vervolgopleiding SEH-vpk Monique Vermaas Verpleegkundige SEH UMCN st Radboud Leerdoelen Aan het eind van de les heeft de cursist kennis en inzicht in de

Nadere informatie

Ik heb een ziekte, maar ik ben die ziekte niet!

Ik heb een ziekte, maar ik ben die ziekte niet! Ik heb een ziekte, maar ik ben die ziekte niet! Langdurig Zieke Leerlingen in reguliere onderwijs Hélène Sieljes ambulant begeleider Partner Passend Onderwijs Tarweweg 3 6534 AM Nijmegen tel. 024-3602873

Nadere informatie

Beargumenteer je beoordeling met minimaal één voorbeeld uit je stage Is je motivatie voor het werk toegenomen of afgenomen? Leg uit waarom.

Beargumenteer je beoordeling met minimaal één voorbeeld uit je stage Is je motivatie voor het werk toegenomen of afgenomen? Leg uit waarom. Beoordelingsformulieren van. Beoordelingsformulier onderdeel 1: motivatie Motivatie ten aanzien van het werk: 1 2 3 Op het werk ben ik gemotiveerd. Op het werk kom ik op tijd. Op het werk kom ik mijn afspraken

Nadere informatie

Aan de slag! Wat is er nodig in de jji s?

Aan de slag! Wat is er nodig in de jji s? Aan de slag! Wat is er nodig in de jji s? Leonieke Boendermaker / expertisecentrum jeugdzorg Utrecht, 8-6-2006 NIZW Jeugd Doel jeugdstrafrecht Vergelden én voorkomen Schuld als maatstaf voor straf (vergelding)

Nadere informatie

Behandelprogramma chronische pijn. Almere

Behandelprogramma chronische pijn. Almere Behandelprogramma chronische pijn Almere Voor wie is het behandelprogramma zinvol? Als eerdere behandelingen zoals fysiotherapie of een operatie niet geholpen hebben komen mensen met chronische pijn vaak

Nadere informatie

Inschrijfformulier Wilt u dit formulier zo spoedig mogelijk terugzenden aan: Mevr. H. de Jong, Windmolen 101, 2986 TL Ridderkerk,

Inschrijfformulier Wilt u dit formulier zo spoedig mogelijk terugzenden aan: Mevr. H. de Jong, Windmolen 101, 2986 TL Ridderkerk, Inschrijfformulier 2017. Wilt u dit formulier zo spoedig mogelijk terugzenden aan: Mevr. H. de Jong, Windmolen 101, 2986 TL Ridderkerk, 0180-430860 Roepnaam : recente foto Achternaam Straat Postcode en

Nadere informatie

ABC - Ambulant Behandelcentrum

ABC - Ambulant Behandelcentrum ABC - Ambulant Behandelcentrum Als het thuis en/of op school dreigt vast te lopen Informatie voor verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Vergroten van sociale competenties. Vergroten zelfbeeld/zelfvertrouwen.

Nadere informatie

SOVA /AR op Maat Presentatie

SOVA /AR op Maat Presentatie SOVA /AR op Maat Presentatie Doelgroep Sociale Vaardigheden op Maat Jongens en meisjes in de leeftijd van 15-21 jaar Jongeren met probleemgedrag dat o.a. voortkomt uit onvermogen tot zelfstandig en adequaat

Nadere informatie

Aanpassingen Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind SEO

Aanpassingen Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind SEO Aanpassingen Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind SEO Juni 2018 verdeling in basisdoelen en extra doelen In onderstaande tabel zijn de basisdoelen groen gekleurd. Voor Betrokkenheid en Welbevinden is

Nadere informatie

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen

Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP. Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Psycho sociale gevolgen bij kinderen met CP Susanne Sluijter Orthopedagoog Mytylschool De Trappenberg Mytylschool Behandelteam Merem Huizen Ontwikkelingsfasen bij kinderen. 3 Basisbehoeften van kinderen.

Nadere informatie

Emoties, wat is het signaal?

Emoties, wat is het signaal? Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel

Nadere informatie

Psychisch of Psychiatrie? 12-06-2012

Psychisch of Psychiatrie? 12-06-2012 Wat is een psychische stoornis? Een psychische stoornis is een patroon van denken, voelen en gedrag dat binnen de geldende cultuur ongebruikelijk is. Het patroon veroorzaakt last bij de persoon zelf en/of

Nadere informatie

Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid

Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug Naam leerling. Sociaal-emotionele ontwikkeling Betrokkenheid Leer- en ontwikkelingslijnen jonge kind (ZONDER extra doelen) - versie aug 2018 Sociaal-emotionele ontwikkeling etrokkenheid etrokkenheid - 0 eleeft plezier in het ontdekken van nieuwe dingen Laat heel

Nadere informatie

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.

Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon

Nadere informatie

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders

Hoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen

Nadere informatie

2 Training of therapie/hulpverlening?

2 Training of therapie/hulpverlening? Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt

Nadere informatie