Inspraakversie. Woonvisie Lelystad Samen aan de slag

Transcriptie

1 Inspraakversie Woonvisie Lelystad Samen aan de slag Gemeente Lelystad Januari 2016

2 Inhoudsopgave Begrippenlijst Inleiding Waarom een actualisatie van de woonvisie? Bestuurlijke visie Leeswijzer Samenvatting Samenvatting Uitgangs- en actiepunten relevant voor de prestatieafspraken met de corporaties Uitgangs- en actiepunten relevant voor het Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG) Samenhang verschillende (beleids)documenten Visie op wonen in Lelystad Wonen in Lelystad anno Waar staan we? SWOT-analyse wonen in Lelystad Waar willen we naartoe? Ambitie Thema s Randvoorwaarden Uitvoeringsprogramma Goede en betaalbare woningen voor iedereen Betaalbaarheid Beschikbaarheid en bereikbaarheid Wonen met zorg Nieuwbouw Taakstelling vergunninghouders Goede woningen in prettige en gewilde woonwijken Kwaliteit woningvoorraad Duurzaam bouwen en renoveren Kwaliteit openbare ruimte Leefbaarheid Samen aan de slag Een visie van en voor de stad Ondersteunen en stimuleren De woonvisie en dan? Bijlage 1 Bewonersconsultatie Visie van bewoners Resultaten discussieforum 43 Bijlage 2 Feiten en cijfers woningvoorraad Bijlage 3 Trends en ontwikkelingen Bevolkingsontwikkelingen Cijfers leefbaarheid en woontevredenheid

3 3.3. Trends Bijlage 4 Vergelijk raadsbesluit structuurvisie - woonvisie Bijlage 5 Scenario s Bijlage 6 Toegestaan maatschappelijk vastgoed corporaties Bijlage 7 Voorbeeld factsheet

4 Begrippenlijst Aftoppingsgrens Begrip uit de huurtoeslag, die de grens van de huurprijs van een woning aangeeft waarboven de huurtoeslag verlaagd ofwel afgetopt wordt. In de praktijk zijn er twee verschillende aftoppingsgrenzen: 1. Lage aftoppingsgrens die geldt voor 1-persoonshuishoudens en voor 2-persoonshuishoudens tussen 23 en de AOW-gerechtigde leeftijd. 2. Hoge aftoppingsgrens die van toepassing is op huishoudens van 3 of meer personen. De grens geldt ook voor 2-persoonshuishoudens, als minstens 1 van de 2 ouder is dan de AOW-gerechtige leeftijd. En voor 2-persoonshuishoudens die vanwege een handicap in een aangepaste woning wonen. Bouwbesluit Besluit op grond van de Woningwet die de minimale eisen en technische voorschriften voor het bouwen (zowel voor nieuwbouw en verbouw als voor de staat van bestaande bouwwerken) voorschrijft. Duurzaamheidslabel / energielabel Dit label voor woningen geeft door middel van klassen A (zeer zuinig) tot en met G (zeer onzuinig) aan hoe energiezuinig een woning is in vergelijking met soortgelijke woningen. Energie neutrale woning Een woning waarbij met een normaal leefpatroon en een hoog comfortniveau over een jaar gemeten de som van het gebruik en het opwekken van energie nul of zelfs negatief is. De woning zelf levert dus uit duurzame bronnen minstens net zoveel energie op als uit het gas- en elektriciteitsnet wordt betrokken. Extramuralisering Het streven om buiten de muren van een intramurale instelling (waar iemand opgenomen wordt) gelijkwaardige zorg te bieden, bijvoorbeeld in de eigen woning (thuiszorg). De zorg wordt geleverd aan een zelfstandig wonende cliënt. Huurtoeslag Een tegemoetkoming in de huurkosten die onder bepaalde voorwaarden verkregen kan worden als een woning wordt gehuurd. De hoogte van de huurtoeslag hangt af van leeftijd, het aantal gezinsleden, de huurprijs en het (gezamenlijke) inkomen. De belangrijkste voorwaarden om voor huurtoeslag in aanmerking te komen zijn: - Je bent 18 jaar of ouder; - Je huur is niet hoger dan de liberalisatiegrens / huurtoeslaggrens. Is de huur hoger, dan valt de huur onder een geliberaliseerd huurcontract en gelden andere regels - Je voldoet aan de inkomenseisen die gesteld zijn voor het toekennen van huurtoeslag - De woning die je huurt, is een zelfstandige woonruimte Ieder huishouden met recht op huurtoeslag betaalt hoe dan ook een deel van de huurprijs zelf. Het (inkomensafhankelijke) bedrag dat ieder huishouden met toeslag zelf moet betalen heet basishuur of normhuur. Over het deel van de huurprijs dat tussen de basishuur en de aftoppingsgrens valt is huurtoeslag mogelijk. Over het eerste stukje (tot de kwaliteitskortingsgrens) krijg je 100% toeslag, over het tweede stukje (tot de aftoppingsgrens) 65%. Ligt de huurprijs boven de aftoppingsgrens dan moet je een groot deel van de huurprijs zelf betalen. 5

5 ISV-projecten Het Investeringsbudget Stedelijke Vernieuwing (ISV) is bedoeld voor gemeenten en provincies die een ontwikkelingsplan indienen om de leefkwaliteit in de plaatselijke stedelijke omgeving te verbeteren. Deze regeling is inmiddels afgesloten. Kernvoorraad Sociale huurwoningen met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens. Kwaliteitskortingsgrens Het bedrag tussen de basishuur en de kwaliteitskortingsgrens wordt 100% vergoed door huurtoeslag. De kwaliteitskortingsgrens is een harde grens in euro s, die op 1 januari van ieder kalenderjaar wordt aangepast. Levensloopbestendig Zelfstandige woning die geschikt is (of eenvoudig geschikt te maken) voor bewoning tot op hoge leeftijd, ook in geval van fysieke handicaps of chronische ziekten van bewoners. De woning past in alle levensfasen bij de behoeften die de bewoner op dat moment heeft. Liberalisatiegrens Voor woningen met een huurprijs onder deze grens is het mogelijk om in aanmerking voor huurtoeslag te komen. Metropoolregio Amsterdam (MRA) De Metropoolregio Amsterdam - kortweg MRA - is het informele samenwerkingsverband van 36 gemeenten, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Stadsregio Amsterdam. Het metropoolgebied omvat het grondgebied van het noordelijk deel van de Randstad en strekt zich uit van IJmuiden tot Lelystad en van Purmerend tot de Haarlemmermeer. Onder de metropoolvlag werken de partners vanuit een gedeelde visie aan een krachtige, innovatieve economie, snellere verbindingen en voldoende en aantrekkelijke ruimte voor wonen, werken en recreëren. Deelnemers zijn de 33 gemeenten: Aalsmeer, Almere, Amstelveen, Amsterdam, Beemster, Beverwijk, Blaricum, Bloemendaal, Diemen, Edam-Volendam, Gooise Meren, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Hilversum, Huizen, Landsmeer, Laren, Lelystad, Oostzaan, Ouder-Amstel, Purmerend, Uitgeest, Uithoorn, Velsen, Waterland, Weesp, Wijdemeren, Wormerland, Zaanstad, Zandvoort, de provincies Noord-Holland en Flevoland en de Stadsregio Amsterdam. Participatiemaatschappij 6

6 Een samenleving waarin iedereen die dat kan verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar eigen leven en omgeving, waarbij de (landelijke) overheid geen of slechts een faciliterende rol speelt Passend toewijzen Woningcorporaties moeten vanaf 2016 bij het toewijzen van sociale huurwoningen voldoen aan de nieuwe passendheidsnorm. Huishoudens met recht op huurtoeslag moeten in principe een woning toegewezen krijgen met een huur onder de zogenaamde aftoppingsgrenzen. Corporaties zijn daartoe verplicht in ten minste 95 procent van de gevallen. Ze hebben een marge van 5 procent voor uitzonderingssituaties. De norm geldt voor alle nieuwe verhuringen aan huishoudens met een inkomen tot en met de huurtoeslaggrens. De overheid wil hiermee voorkomen dat huishoudens met de laagste inkomens in te dure woningen terecht komen. Primaire doelgroep De primaire doelgroep is de groep van huishoudens met een belastbaar inkomen tot de grens waarop men in aanmerking kan komen voor huurtoeslag. Scheefwoners Met scheefheid bedoelen we de situatie dat het inkomen van de bewoner niet overeenstemt met de huurprijs van de woning waarin degene woont. Twee groepen scheefwoners worden onderscheiden: - Dure scheefwoner: huishouden dat wel tot de (primaire) doelgroep behoort, maar dat niet in de kernvoorraad woont. - Goedkope scheefwoner: huishouden dat niet behoort tot de (primaire) doelgroep, maar dat wel in de kernvoorraad woont. Secundaire doelgroep Groep in de samenleving bestaande uit huishoudens met een inkomen net boven de inkomensgrens van de primaire doelgroep. Deze groep kan gezien het inkomen zich in de praktijk moeilijk een koopwoning veroorloven. Aan de andere kant kunnen zij wel in aanmerking komen voor een sociale huurwoning, maar niet voor huurtoeslag. Verhuurdersheffing Een heffing die zich richt op verhuurders van huurwoningen in de gereguleerde sector. Hiermee worden huurwoningen bedoeld waarvan de huur lager is dan de grens voor de huurtoeslag (liberalisatiegrens). De heffing wordt berekend over de waarde van gereguleerde ofwel sociale huurwoningen en geldt voor verhuurders van meer dan tien huurwoningen. Woonruimteverdeling Een stelsel van regels om huurwoningen in de sociale sector (woningen met een huurprijs onder de liberalisatiegrens) te verdelen. Dergelijke regels zijn nodig als de vraag groter is dan het aanbod, terwijl de huurprijzen zijn gereguleerd. WoON onderzoek De Rijksoverheid doet om de 3 jaar onderzoek naar hoe mensen wonen en willen wonen. Ze kijkt daarbij onder meer naar de samenstelling van huishoudens, de woning, de woonlasten, woonwensen en woonomgeving. Het onderzoek wordt gebruikt voor kennisontwikkeling op het terrein van wonen en bouwen, in het beleidsontwikkelingtraject en voor het beantwoorden van Kamervragen. De basis van het onderzoek vormt de module Woningmarkt. 7

7 1. Inleiding 1.1. Waarom een actualisatie van de woonvisie? De vorige woonvisie, de publieksnotitie Lelystad, een vitale woonstad dateert van 2009 en had een looptijd van vijf jaar. Niet alleen het aflopen van deze woonvisie maakt dat het tijd is voor een actualisatie, er is in deze vijf jaar ook veel veranderd op het gebied van het wonen. De Nederlandse woningmarkt beleefde in de jaren de diepste crisis van na de Tweede Wereldoorlog. De nieuwbouwproductie is landelijk gehalveerd en er kwam een einde aan almaar stijgende verkoopprijzen van woningen. Sterker, ze daalden aanzienlijk. De prijs van koopwoningen zakte uiteindelijk landelijk met meer dan 20 procent. De verkoop van woningen stokte. Het aantal huishoudens dat een beroep deed op de huurtoeslag steeg tussen 2010 en 2014, onder meer door de stijgende werkloosheid, met ruim 20% tot ruim 1,4 miljoen huishoudens in Een ding is duidelijk: de crisis heeft voor veranderingen in de markt heeft gezorgd. Een geactualiseerde woonvisie is ook gewenst omdat er vanuit het Rijk, eveneens naar aanleiding van de crisis, nieuwe beleidskaders zijn. Zo zijn de Huisvestingswet en de Woningwet onlangs geactualiseerd en in werking getreden. In de nieuwe Woningwet is bepaald dat corporaties geen bijdrage aan het woonbeleid hoeven te leveren als de gemeente niet beschikt over een actueel en vastgesteld woonbeleid, zoals een woonvisie. Daarnaast gelden er nieuwe regels ten aanzien van de woonruimteverdeling en is het speelveld van de corporaties en de rol van de huurders en de gemeente veranderd. Ten slotte verandert de maatschappij steeds meer van een verzorgingsstaat in een participatiemaatschappij en gemeenten zien zichzelf als maatschappelijke partner en nemen steeds meer een (op onderdelen) faciliterende en regio voerende rol in. Voor de uitvoering van haar beleid zoekt zij steeds meer de maatschappelijke partners op. Kortom, genoeg redenen om de woonvisie te actualiseren. Hoe de woningmarkt zich de komende tijd verder gaat ontwikkelen, kent een grote mate van onzekerheid. Gemeente Lelystad werkt om die reden met vier mogelijke scenario s. De vier scenario s zijn: groeien met gedoe gezamenlijk gedijen slinken met sores krimpen met kwaliteit Deze scenario s hangen af van de mate van urbanisatie (groei van de bevolking of juist niet) en de kracht van de maatschappij (laag of hoog). De scenario s zijn bij het tot stand komen van deze woonvisie gebruikt om handelingsperspectieven (denkrichtingen, ideeën, mogelijke acties) te toetsen. We moeten ons er bewust van zijn dat de maatregelen en acties uit deze woonvisie gebaseerd zijn op het nu en op onze ambitie voor de toekomst. Zo blijken de voorgestelde maatregelen en acties dan ook het meest robuust te zijn in het scenario dat het meest lijkt op de huidige situatie. Toch is gebleken dat een groot deel van de maatregelen en acties ook stand houdt als Lelystad zich ontwikkelt in de richting van een van de andere scenario s. Het verschil zit vaak in de manier waarop je als gemeente moet acteren. Sommige scenario s vragen om een actievere trekkersrol; in andere scenario s lijken bepaalde zaken vanuit de maatschappij als vanzelf opgepakt te worden. Het ons bewust zijn van het feit dat we vanuit het nu naar de toekomst kijken is zeer belangrijk. We willen de scenario s dan ook blijven gebruiken bij het monitoren van de acties en maatregelen uit het uitvoeringsprogramma. De vragen: in welke richting ontwikkelt Lelystad zich? en doen we dan nog de juiste dingen of is bijstellen noodzakelijk? staan bij de periodieke evaluatie dan ook centraal. Zie hiervoor ook bijlage 5. Deze woonvisie biedt het kader voor het gemeentelijk woonbeleid en sluit aan bij ambities van het Lelystads bestuur, zoals verwoord in de bestuurlijke visie op Lelystad

8 1.2. Bestuurlijke visie De kern van de bestuurlijke visie zoals verwoord in het raadsprogramma, is dat de gemeente zich opstelt als partner van burgers en maatschappelijke organisaties binnen een participerende samenleving. In het raadsprogramma wordt hierover het volgende gezegd: We gaan uit van zelfredzame inwoners die weten wat goed voor ze is. Als gemeentebestuur willen we veel meer gebruik maken van de kracht van de samenleving en daarmee energie vrijmaken en nieuwe ideeën ophalen. Daarbij leveren we meer maatwerk in plaats van blauwdrukken en letten we scherp op hen die minder zelfredzaam zijn. We stellen daarbij weliswaar kaders, maar bieden vooral ruimte voor ontwikkelingen die de samenleving zelf doormaakt of wil doormaken. In het raadsprogramma staat de ambitie verwoord dat Lelystad in 2018 op de kaart staat als aantrekkelijke woon- werk- en recreatiestad. Er is veel aandacht voor de duurzame ontwikkeling van de stad. Duurzaamheid richt zich daarbij niet alleen op energieopwekking of besparing. Nodig is een bewuste houding die gericht is op zorgvuldig gebruik en hergebruik van materialen en op het voorkomen van verspilling. De gemeente heeft hierin een voorbeeldfunctie. Specifiek ten aanzien van wonen en leefbaarheid is een belangrijke richtinggevende uitspraak uit het raadsprogramma, dat ingezet wordt op vitale woonwijken met kwalitatief goede woningen en een prettige woonomgeving. Daarnaast vindt het bestuur het van belang dat we de ligging van de stad benutten en blijven werken aan ons imago. In relatie tot de opgave voor wonen, welzijn en zorg is een belangrijke uitspraak uit het raadsprogramma dat voorop staat dat iedereen verzekerd is van noodzakelijke hulp en -waar nodig- van ondersteuning Leeswijzer Na de inleiding, die vooral ingaat op het waarom van de nieuwe woonvisie, volgt de samenvatting van deze woonvisie. De woonvisie zelf is opgedeeld in twee hoofdstukken: hoofdstuk 3 bevat de visie op en ambitie voor het wonen in Lelystad en hoofdstuk 4 is het uitvoeringsprogramma van deze visie. Het uitvoeringsprogramma is opgedeeld in twee delen: 1. Goede en betaalbare woningen voor iedereen 2. Goede woningen in prettige en gewilde woonwijken Aan het einde van elke paragraaf staan actiepunten verwoord. Het uitvoeringsprogramma eindigt met een paragraaf genaamd Samen aan de slag. Deze titel is tevens de ondertitel van deze woonvisie. In deze paragraaf benadrukt de gemeente dat de woonvisie nadrukkelijk een visie van en voor alle bij het wonen in de stad betrokken partijen is en gaat in op de vraag hoe nu verder?. De belangrijkste cijfers en feiten over het wonen in Lelystad en de trends en ontwikkelingen die daarin een rol spelen vindt u in de bijlagen. Evenals een samenvatting van een tweetal peilingen onder bewoners die gebruikt zijn bij het tot stand brengen van deze woonvisie. In bijlage 4 is een vergelijk gemaakt tussen het raadsbesluit met nummer Z Voorstel tot herijking Structuurvisie Lelystad , dd. 29 januari 2013 en deze woonvisie. 9

9 2. Samenvatting 2.1. Samenvatting Aanleiding Voor u ligt een nieuwe woonvisie Lelystad , samen aan de slag. Een nieuwe woonvisie omdat er in de afgelopen vijf jaar veel veranderd is. We hebben een diepe crisis doorgemaakt, zeker ook op de woningmarkt. De betaalbaarheid van het wonen is voor veel Lelystadse huishoudens een steeds groter wordende zorg; de Nederlandse maatschappij vraagt meer van haar burgers en maatschappelijke organisaties (participatiemaatschappij). De gemeente zal dan ook voor de uitvoering van haar beleid steeds meer deze partners opzoeken. Het rijk heeft een nieuwe Huisvestingswet en Woningwet vastgesteld. De eerste wet gaat over de woonruimteverdeling. In deze laatste wet is het belang van een actuele woonvisie vastgelegd, op basis waarvan de gemeente afspraken kan maken met de corporaties en de huurdersvertegenwoordigers over het te voeren woonbeleid. Stand van zaken Lelystad is een woonstad met veel ruimte, groen en water, centraal gelegen in Nederland en is onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam. De bewoners waarderen deze kwaliteiten en dat willen we behouden. Er zijn echter ook ontwikkelingen die de aandacht vragen; - De kwaliteit van de bestaande stad, met name de oudere woonwijken. De kwaliteit van de woningvoorraad en de leefbaarheid staan onder druk. - De betaalbaarheid en de bereikbaarheid van het wonen wordt een steeds groter wordende zorg; zijn er de komende jaren voldoende woningen beschikbaar en betaalbaar wanneer er meer ouderen komen die langer zelfstandig moeten blijven wonen; voor de toename van het aantal vergunninghouders, voor mensen die zich geen koopwoning kunnen permitteren. - Daarnaast worden we voor onze bevolkingsgroei steeds afhankelijker van vestigers (mensen van buiten Lelystad die zich in Lelystad vestigen). Daarvoor is het essentieel om als totale stad aantrekkelijk te zijn en te blijven. Doelstelling Gezien deze ontwikkelingen hebben we in deze woonvisie de volgende doelstellingen geformuleerd: 1. Goede en betaalbare woningen voor iedereen 2. Goede woningen in prettige en gewilde woonwijken Uitgangspunten Om dit te bereiken hanteren we de volgende uitgangspunten: Betaalbaarheid en bereikbaarheid - De betaalbaarheid van het wonen is voor de gemeente een belangrijke leidraad. - Verduurzaming van de woningvoorraad is (naast de doelstelling om energieneutraal te worden )een belangrijk middel om de betaalbaarheid van het wonen te waarborgen of verbeteren. - In de prestatieafspraken met de corporaties maken we afspraken om de betaalbaarheid en beschikbaarheid voor mensen met lage inkomens beheersbaar te houden. Wonen en zorg Vanwege de toenemende vergrijzing en het beleid om ouderen en andere kwetsbare groepen langer zelfstandig te laten wonen, is het noodzakelijk extra inspanningen te verrichten om zorg te dragen voor voldoende geschikte woningen voor deze doelgroepen. De gemeente heeft daarin met name een faciliterende rol. Daartoe heeft de gemeente een beleidsplan wonen, welzijn, zorg opgesteld. 10

10 De belangrijkste beleidslijnen zijn: - We maken afspraken met de corporaties over het geschikt maken van woningen, eventuele uitbreiding van de woningvoorraad voor deze doelgroepen en over specifieke woonruimteverdelingsregelingen; - We informeren en stimuleren ontwikkelaars om geschikte woningen voor deze doelgroepen te realiseren; - We onderzoeken de mogelijkheden van financiële faciliteiten (bijvoorbeeld de zogenaamde SVn blijvers lening ) voor particulieren om langer zelfstandig te blijven wonen. Kwaliteit woningvoorraad, duurzaam bouwen en renoveren en leefbaarheid - De gemeente stimuleert, faciliteert en verbindt bewoners, en (maatschappelijke) organisaties die initiatieven ter verbetering van woningen en woonomgeving en leefbaarheid willen realiseren. - De gemeente maakt afspraken met Centrada voor de korte en langere termijn om woningen en buurten toekomstproof te maken; dit kan kleinschalige sloop/nieuwbouw betreffen maar ook experimenten over toewijzing van woonruimte, zo nodig in een huisvestingsverordening - Er worden afspraken gemaakt over de samenhang van onderhoudsprogramma s, bijvoorbeeld onderhoud van het groen van gemeente en corporaties en evt. particulieren om een optimale verbetering van de buurt te realiseren. Verduurzaming en aspecten van wonen, welzijn en zorg komen daarbij ook aan de orde. Nieuwbouw - Kwaliteit gaat voor kwantiteit; er wordt organisch ontwikkeld (elk stadium kan in principe het eindstadium zijn), en er wordt vraaggericht gewerkt; - De kernvoorraad sociale huurwoningen, nu 28 %, mag uitbreiden tot maximaal 30%. De kernvoorraad mag niet onder de 28% komen. - We geven ruimte aan marktinitiatieven voor transformatie en ontwikkelingen voor middel dure huur. - We faciliteren consument gericht bouwen. Tot slot Deze woonvisie biedt het beleidskader voor een periode van vijf jaar. In deze periode kan veel gebeuren wat van invloed is op het wonen in Lelystad. Het is de verantwoordelijkheid van de gemeente om samen met bewoners en maatschappelijke partners de beleidsuitvoering daarop aan te passen en te zorgen dat het goed wonen blijft in Lelystad, zoals in de algemene doelstellingen van de woonvisie is verwoord. Daartoe zullen we de ontwikkelingen volgen, instrumenten aanpassen of nieuwe ontwikkelen en nieuwe afspraken met onze partners maken. De doelstellingen en uitgangspunten van deze woonvisie blijven het ijkpunt Uitgangs- en actiepunten relevant voor de prestatieafspraken met de corporaties Uitgangspunten ontwikkeling en beschikbaarheid kernvoorraad: 1. Het percentage sociale huurwoningen in beheer en bezit van corporaties in Lelystad mag de komende 5 jaar groeien tot maximaal 30% van de totale woningvoorraad. Groei naar 30% is uitdrukkelijk geen doelstelling op zich. 2. We willen niet dat het huidige percentage (28%) sociale huur afneemt. We willen dus dat de sociale huurvoorraad meegroeit met de groei van de particuliere voorraad. Sloop-nieuwbouw of verkoop van bezit is mogelijk als er maar tegelijkertijd een uitbreiding van de sociale huurvoorraad tegenover staat. Ook voor gerichte aan- en verkopen in situaties van gemengd bezit staan wij open. 3. Het toevoegen van kwaliteit staat voorop. 11

11 4. Jaarlijks bepalen we aan de hand van de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de sociale huurvoorraad, waarbij we onder andere de wachttijden als indicator gebruiken, of uitbreiding van de kernvoorraad noodzakelijk dan wel wenselijk is. Afspraken hierover worden vastgelegd in de prestatieafspraken met de corporaties. 5. Minimaal 75% van de vrijkomende sociale huurwoningen is beschikbaar voor niet-urgenten. Maximaal 25% van de vrijkomende sociale huurwoningen gaat naar huishoudens met urgentie. 6. Bij uitbreiding van de kernvoorraad wordt de draagkracht van de wijk meegewogen bij het besluit waar toegevoegd wordt. Gemengde wijken met maximaal circa 30% sociale woningbouw zijn uitgangspunt voor de langere termijn. Actiepunten 1. Het verduurzamen van de woningvoorraad ook inzetten als belangrijk instrument om de betaalbaarheid van het wonen te waarborgen/verbeteren. 2. Gemeente Lelystad biedt samenwerking aan partners en gaat na of en zo ja hoe zij kan bijdragen aan het betaalbaar houden van het wonen, bijvoorbeeld door mee te werken aan een gezamenlijk onderzoek naar de mogelijkheden van een zogenaamd woonlastenfonds. 3. In de prestatieafspraken met de corporaties afspraken maken over: a. Het monitoren van de effecten van de herinvoering van de huurinkomentabel (in het kader van het passend toewijzen ) b. De omvang van het aanbod van woningen onder de aftoppingsgrenzen c.q. de beschikbaarheid voor de primaire en secundaire doelgroep in het kader van passend toewijzen. c. Over de inzet van de 10%-ruimte voor huishoudens met een inkomen tussen de en en boven de tot d. Mogelijkheden om het huren voor mensen die langdurig in de bijstand zitten zo betaalbaar mogelijk te houden. 4. In samenwerking met partners ideeën te ontwikkelen om de doorstroming van de zogenaamde scheefwoners naar de bij actiepunt 2 in paragraaf genoemde middel dure huur (wanneer gerealiseerd) te bevorderen. 5. In de prestatieafspraken met de corporaties afspraken maken over: a. Het percentage te verloten woningen b. De ontwikkeling en monitoring van de wachttijden en slaagkansen per doelgroep tijdens de looptijd van deze woonvisie (als indicator voor bereikbaarheid). c. Het bevorderen van de doorstroming om zo woningen vrij te spelen voor de doelgroep met behulp van bijvoorbeeld het landelijke huurprijsbeleid, de nieuwe wettelijke mogelijkheden voor tijdelijke verhuur en het verleiden van senioren om van een eengezinswoning naar een seniorenwoning of appartement te verhuizen. d. Huisvesting kwetsbare jongeren e. Nieuwbouw f. Grondprijzen 6. Instellen huisvestingsverordening op basis van de Huisvestingswet. 7. Herijken beleidsregel kamerverhuur en woningsplitsing 8. Bestaande woningen zullen vaker (preventief) moeten worden aangepast aan beperkingen van de bewoners. Met het oog hierop willen wij: a. afspraken maken met de corporaties over het opplussen van bestaande woningen b. samen met de betrokken organisaties de 6% regeling evalueren en waar nodig aanpassen 9. Ouderen en zorgbehoevenden wonen in toenemende mate in gewone woningen. Een beperkt deel wil graag verhuizen naar een levensloopbestendige gelijkvloerse woning, zoals een (patio)bungalow of appartement. Dit woningtype is in Lelystad nog ondervertegenwoordigd. Met het oog hierop willen wij: a. de prestatieafspraken met de corporaties uitbreiden met afspraken over realisatie van woningen die geschikt zijn voor mensen met beperkingen. Er komt een lijst met voorzieningen waaraan bij levensloopbestendig bouwen of aanpassen standaard wordt voldaan. Op diezelfde lijst komen de voorzieningen te staan waarvoor een beroep op de Wmo gedaan kan worden. 12

12 Het uitgangspunt is dat deze woningen flexibel gebouwd worden, dus (op termijn) ook geschikt voor andere doelgroepen b. overwegen de prestatieafspraken uit te breiden met afspraken over voorrang voor mantelzorgers en -ontvangers in de woonruimteverdeling c. samen met lokale partners nagaan hoe specifieke belemmeringen voor ouderen om te verhuizen naar een geschiktere woning kunnen worden weggenomen 10. We houden er rekening mee dat de vraag naar beschut wonen de komende jaren toeneemt. In dat verband willen wij: a. de corporaties vragen in beeld te brengen welke woningen in haar bezit geschikt zijn om te clusteren voor ouderen of andere specifieke doelgroepen die beschutting nodig hebben. In samenwerking met de zorgpartijen stellen we een programma van eisen op waar deze woningen aan moeten voldoen 11. Samenwerking bieden aan Centrada om te komen tot een (middel)lange termijnstrategie met herstructureringsopgave voor het bezit van Centrada in de diverse wijken. 12. Met Centrada afspraken maken over kleinschalige sloop/nieuwbouw (acupunctuuraanpak) op de korte(re) termijn. Bij sloop/nieuwbouw in de wijk te streven naar een meer gedifferentieerd woningaanbod dat inspeelt op de behoeften van de buurt. 13. Met Centrada afspraken maken over aankoop van woningen in particulier eigendom (indien mogelijk) daar waar het gespikkeld bezit (corporatiebezit en particulier eigendom in een rijtje) problemen oplevert voor bijvoorbeeld de leefbaarheid in een buurt of waar herbestemming wenselijk is. 14. Met de corporaties afspraken maken over hun bijdrage aan de vorming van wooncoöperaties wanneer bewoners hier zelf het initiatief toe nemen. 15. Afspraken met de corporaties over verdere verduurzaming van hun bezit meer dan alleen op het gebied van energie. 16. Afspraken maken over samenhang onderhoudsprogramma s corporaties en gemeente en daarin specifieke kenmerken van de bevolkingsopbouw van een wijk hierin meewegen. 17. Met de corporaties afspraken maken over handhaving in de openbare ruimte 18. Met de corporaties afspraken maken over de inzet op het terrein van de leefbaarheid, waaronder investeringen in maatschappelijk vastgoed (zie bijlage 5). 19. Met Centrada prestatieafspraken maken over de wederzijdse inspanningen voor stedelijke vernieuwing. Hieronder vallen onder meer afspraken over de kluswinkel. De kluswinkel is een belangrijke steunpilaar voor verbetering van de leefbaarheid in de wijken 20. In samenwerking met Centrada afwegen of er passende woonruimteverdelingsmaatregelen zijn die de leefbaarheid en woonkwaliteit in een buurt bevorderen. 21. Realiseren van een project Skaeve Huse Uitgangs- en actiepunten relevant voor het Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG) Uitgangspunten bij nieuwbouw: 1. Er wordt vraaggericht gewerkt. De gemeente faciliteert initiatieven. Waar nodig probeert de gemeente te sturen. Uitganspunt is dat de inbreng van de toekomstig bewoners op de vormgeving en het ontwerp van zijn/haar toekomstige woning substantieel vergroot wordt. Dit om (nog) beter in te kunnen blijven spelen op de behoeften van de woonconsument. Mede hierdoor blijft Lelystad een aantrekkelijke woonstad. Diverse (bewezen) concepten zijn hiervoor toepasbaar: (collectief) particulier opdrachtgeverschap, medeopdrachtgeverschap en consument gericht bouwen. 2. Gemeente zorgt te allen tijde voor voldoende variatie in bouwlocaties, waaronder grote en kleine kavels en stuurt waar mogelijk op de diversiteit in gewenste prijsklassen, woonmilieus (centrum-stedelijk, groen-stedelijk etc.) en woning typologieën), zo veel mogelijk zonder dat de afzonderlijke projecten met elkaar concurreren. Om dit te waarborgen wordt het aanbod gemonitord. 13

13 3. Ruimte bieden op bouwlocaties aan particuliere initiatieven die voorzien in goede woonvormen voor kwetsbare huishoudens, bijvoorbeeld in combinatie met mantelzorg. 4. De groei van de stad draagt bij aan het in evenwicht brengen van de sociale structuur en het vergroten van de koopkracht van de Lelystadse bevolking, hierdoor vindt nieuwbouw vooral plaats in het midden (WOZwaarde ) en hogere segment (WOZ-waarde meer dan ). 5. Er wordt prioriteit gegeven aan het invullen van geheel of gedeeltelijk bouwrijpe gronden. Het afbouwen van Stadshart, Hanzepark, Warande deelgebied 1, Kust en Parkwijk hebben daarbij de hoogste prioriteit gevolgd door onafgemaakte plekken in de bestaande stad en rond bestaande voorzieningen. Voor bijzondere initiatieven of niches die hier niet passen, maar wel een kwalitatieve toevoeging zijn voor de stad, kan een uitzondering worden gemaakt. Zie bijlage 7 voor voorbeeld factsheet. 6. Er wordt zo veel mogelijk organisch ontwikkeld. Elk stadium kan in principe het eindstadium zijn. 7. Over nieuwbouw in het sociale huursegment en grondprijzen worden prestatieafspraken gemaakt met de corporaties. Zie hiervoor paragraaf De grens voor een goedkope koopwoning wordt gesteld op vrij op naam. In principe faciliteren we de bouw van goedkope koopwoningen met een prijs tot vrij op naam niet. Uitzonderingen hierop zijn mogelijk via een apart raadsbesluit om planologisch medewerking te verlenen, bijvoorbeeld bij gebleken grote vraag naar kleine zelfstandige woningen. Voor de grondprijs van goedkope koopwoningen wordt geen sociale grondprijs berekend. 8. Kwaliteit gaat voor kwantiteit. Kwaliteit uit zich in een bepaald architectonisch en bouwtechnisch niveau, bijpassende prijsstelling, locatie en omgevingsfactoren Actiepunten 1. Monitoren van de beschikbare voorraad betaalbare woningen, ook in relatie tot ontwikkeling leencapaciteit woonconsumenten 2. Ontwikkelaars en/of beleggers die zich richten op het middel dure huursegment voor (lage) middeninkomensgroepen (woningen met een huurprijs tussen de 710 (huurprijsgrens sociale huurwoningen) en circa 850) worden gestimuleerd woningen in dit segment in Lelystad te realiseren. 3. Met marktpartijen als de OBL en makelaars periodiek in gesprek blijven om de doorstroming in de bestaande stad en kansen voor nieuwbouwprojecten in relatie tot de vraag op de Lelystadse woningmarkt te bevorderen. 4. Op ieder willekeurig moment is er voldoende kwalitatief goed, gedifferentieerd en concurrerend aanbod aan kavels. We zorgen er voor dat de regeldruk zo laag mogelijk is en blijft. 14

14 2.4. Samenhang verschillende (beleids)documenten 15

15 3. Visie op wonen in Lelystad 3.1. Wonen in Lelystad anno Waar staan we? Lelystad ligt centraal in Nederland in een overgangsgebied tussen de Randstad en Noord- en Oost-Nederland. De stad is vooral een woonstad. Lelystad kenmerkt zich door het vele groen in en om de stad. Tegelijkertijd genieten de Lelystedelingen van de voordelen van een stad als het gaat om voorzieningen, cultuur en recreatie. Een stad, dus ook Lelystad, is nooit af. Afgezien van de onafgemaakte stukken die er nog in de stad zijn en om een invulling vragen, veranderen door de tijd heen behoeften, raken gebouwen of woningen verouderd en komt er mede hierdoor ruimte voor andere functies. Voor het wonen blijft het van groot belang dat de woningvoorraad blijft aansluiten bij de behoeften van de woonconsument. Vernieuwing en verandering blijven noodzakelijk. Alleen dan kan Lelystad een aantrekkelijke woonstad blijven. De bevolkingssamenstelling blijft immers veranderen. De woningvoorraad moet hierdoor in beweging blijven om aan de (specifieke) vragen van de bevolking te kunnen voldoen. Op dit moment wonen veel Lelystedelingen met veel plezier in de stad. Hun woning en woonomgeving geven zij een mooie voldoende (gemiddeld 8 en 7,3) en ook uit de antwoorden op vragen aan het Lely Stads Panel over hun visie blijkt dat velen het wonen in Lelystad als prettig ervaren (zie bijlage 1). In Lelystad is het over het algemeen goed wonen. Ook geven de bewoners aan erg blij te zijn met de ruimte en het groen en het water om hen heen. Lelystedelingen hebben de keuze uit diverse woningtypes in verschillende wijken en buurten. Deze kwaliteiten koesteren we. Toch zijn er plekken in Lelystad die om aandacht vragen en waar de woonkwaliteit verbeterd kan worden. De analyse van de woningvoorraad laat zien dat het merendeel van deze voorraad in een korte periode gebouwd is. We willen zo veel mogelijk voorkomen dat de kwaliteit van de oudere wijken achteruit gaat. De woonconcepten die in die korte periode aan de woningvoorraad zijn toegevoegd raken gedeeltelijk achterhaald en voldoen niet meer aan de kwaliteitsvraag van vandaag. Er ontstaat druk om de woningvoorraad te verduurzamen op zowel het gebied van energieverbruik als levensduur. Kwaliteit en comfort van de woning zijn van belang voor de verhuur- en verkoopbaarheid. Zeker in combinatie met de tendens om langer thuis te blijven wonen, dienen de woningen meer toekomstbestendig en voor bredere doelgroepen geschikt te zijn. De afgelopen jaren hebben al in het teken gestaan van grootschalig onderhoud aan huur- en particuliere woningen in diverse wijken. Dit proces blijft voortdurend om aandacht vragen. De toekomstige ontwikkelingen zijn onzeker, maar we verwachten dat de druk op de sociale woningvoorraad de komende jaren iets toe zal nemen. Anno 2015 is het percentage kernvoorraad (sociale huurwoningen met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens) 28%. We willen dat iedereen in Lelystad kan wonen in een woning die past bij het inkomen. In Lelystad heeft 49% van de huishoudens een inkomen tot Als we kijken naar de grens van komt daar nog eens 5,9% bij. Een groot deel van deze huishoudens woont in een sociale huurwoning. Een deel van deze huishoudens woont in een goedkope(re) koopwoning. Deze verhouding is een goed uitgangspunt. Een klein deel van de sociale huurvoorraad wordt bezet gehouden door scheefwoners: huishoudens met een relatief hoog inkomen. Zij worden gestimuleerd om door te stromen naar een woning op de particuliere markt. Wij verwachten dat de druk op de sociale huurmarkt toeneemt vanwege een aantal bevolkingsontwikkelingen. Landelijk is het percentage circa 30%. De verhouding 30% sociale huur en 70% particulier bezit wordt landelijk als goede mix gezien. We willen ruimte bieden om aan de verwachte toename van de vraag naar sociale huur tegemoet te komen. Meer dan 30% sociale huur zien wij echter als niet wenselijk voor Lelystad als geheel. Uitbreiding van de voorraad sociale huur heeft invloed op de wachttijden (die worden daardoor korter) en we willen voorkomen dat Lelystad daardoor een (nog) aantrekkelijk(er) alternatief wordt voor mensen die elders lang op een sociale huurwoning moeten wachten. Daar waar de stad substantieel groeit, zoals in de uitbreidingswijken, willen wij dat de kernvoorraad in verhouding meegroeit. Dit 16

16 vragen we dan ook aan de corporaties. We willen in ieder geval niet dat het huidige percentage afneemt. Omdat 30% sociale huur geen doel op zich is, maar een richtlijn, willen we in de bestaande stad steeds per wijk of buurt kijken wat de buurt nodig heeft en aankan. In sommige gevallen kan dit prima een toevoeging of vervanging in de sociale huur zijn, terwijl op andere plekken het toevoegen of vervangen van het lagere segment niet wenselijk is gezien de kwaliteit van de wijk. Een wijk is immers aantrekkelijker om in e wonen als er verschillende typen woningen zijn. In het laatste geval streven we naar een toevoeging in het koopsegment of het iets hogere huursegment. Maatwerk dus. Lelystad groeit op termijn steeds minder door natuurlijke bevolkingsgroei (meer geboorten dan sterften) en wordt dus meer en meer afhankelijk van vestigers (mensen van buiten Lelystad die in Lelystad komen wonen). Om te blijven groeien is het van groot belang dat we mensen van buiten Lelystad weten te trekken, maar even zo belangrijk is het dat we de huidige bewoners niet verliezen doordat zij uit Lelystad wegtrekken. We moeten zorgen dat we aantrekkelijk blijven voor zowel de huidige bewoners als de toekomstige bewoners. We gaan er hierbij vanuit dat als onze huidige inwoners prettig wonen en zich thuis voelen, Lelystad ook aantrekkelijk is voor mensen die er nu nog niet wonen. We zien onze huidige inwoners als de beste ambassadeurs van de stad. Wij hebben speciaal oog voor de categorie jongeren. Een deel van de jongeren die in Lelystad opgroeit zal de stad verlaten vanwege studie of werk. Deze groep houd je niet tegen. De ervaring leert echter dat een deel van deze jongeren in de gezinsvormende fase terugkeert naar Lelystad. Voor de jongeren die Lelystad niet hoeven en willen verlaten, willen wij een aantrekkelijke woonstad zijn met passende huisvestingsmogelijkheden. Voor de groep in de gezinsvormende fase, of ze nu in Lelystad opgegroeid zijn of niet, willen wij een goed alternatief zijn als woonstad. Om de stad aantrekkelijk te houden voor een brede groep mensen is het belangrijk dat Lelystad uitgaat van een goede mix van woningtypen en woonmilieus. We willen kansen op het aantrekken van nieuwe, misschien nog niet zeer draagkrachtige, maar wel jonge en talentvolle inwoners niet missen. Het is daarin belangrijk dat we zoeken naar mogelijkheden om de aantrekkingskracht van de gehele stad te vergroten en die te koppelen aan specifieke kansen en opgaven op buurtniveau. Zo wordt bereikt dat de verbetering van de oudere woonbuurten niet alleen goed is voor de buurt zelf en haar bewoners, maar ook voor de stad als geheel. Belangrijk is ook dat er oog is voor de vergrijzing, vooral in de sociaaleconomisch wat zwakkere wijken. Op korte termijn moet er ingezet worden op de leefbaarheid, op langere termijn komen in deze wijken woningen leeg vanwege de vergrijzing. De grote vraag is hoe je deze wijken aantrekkelijk houdt SWOT-analyse wonen in Lelystad Sterke punten Zwakke punten Over het algemeen goede prijskwaliteitverhouding Eenzijdige woningvoorraad; voorraad vooral woningen; in Lelystad krijg je afgestemd op gezinnen met kinderen. veel woonkwaliteit voor relatief weinig geld Sterke lokale woningcorporatie Delen van sommige oudere woonwijken (verouderde woningen en openbare ruimten). De particuliere woningvoorraad is vaak matig tot slecht onderhouden en voldoet in de toekomst niet goed meer aan de woonwensen. Een kwalitatief en kwantitatief goede sociale Te weinig diversiteit in woonmilieus woningvoorraad Centrale ligging van Lelystad in Nederland Onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) 17

17 Kansen Ruimte voor uitbreiding, dus ruimte voor kansrijke woonmilieus Leegstand kantoren en transformatie woningen naar Bestaande voorraad is relatief makkelijk aan te passen aan de behoeften van langer thuiswonende ouderen Onvoldoende woningen voor jongeren en ouderen Woningvoorraad weliswaar wat eenzijdig, maar eengezinswoningen zijn een gewild woonproduct en geschikt voor bewoning door verschillende typen huishoudens Bedreigingen Verouderde wijken en toenemende leefbaarheidsproblematiek maakt Lelystad als geheel minder aantrekkelijk als vestigingsplaats Nieuwbouw met een goede prijskwaliteitverhouding elders kan leiden tot het wegtrekken van hoogopgeleide en/of koopkrachtige inwoners Door het ruime aanbod van woningbouwlocaties in Lelystad bestaat het risico dat er onafgebouwde wijken/buurten blijven bestaan 3.2. Waar willen we naartoe? Ambitie In de toekomst wil Lelystad, als voorportaal van de Randstad, een prettige woonstad blijven. De inwoners van Lelystad wonen in een comfortabele, goed onderhouden woning die bij hem of haar (gezinssituatie) past. De woning staat in een kwalitatief goede omgeving met goede voorzieningen. We streven dan ook de volgende ambitie na: Lelystad biedt het beste van twee werelden. Door haar centrale ligging en de goede bereikbaarheid kunnen inwoners optimaal gebruik maken van alle voordelen van de nabijheid van de grote stad. Aan de andere kant biedt Lelystad haar inwoners de aantrekkelijkheid van een rustig en betaalbaar woonmilieu met ruimte, groen en water in de directe omgeving. Het koesteren en toevoegen van kwaliteit staat voorop en we blijven streven naar een goede balans tussen bebouwing, groen en recreatie Thema s Ons woonbeleid is er op gericht dat er in aantal en kwaliteit voldoende woningen zijn in een prettige woonomgeving voor onze (toekomstige) inwoners en dat er keuzemogelijkheden zijn. Om de komende jaren daadwerkelijk de woonkwaliteit van de stad te koesteren, te verbeteren en kwaliteit toe te voegen werken we de komende tijd aan twee hoofdthema s: De thema s zijn: 1. Goede en betaalbare woningen voor iedereen 2. Goede woningen in prettige en gewilde woonwijken In de hierna volgende uitvoeringsprogramma (hoofdstuk 4) worden deze twee thema s uitgewerkt. 18

18 Randvoorwaarden Uit de visie van bewoners op wonen in Lelystad blijkt dat voor de inwoners van Lelystad wonen veel meer is dan alleen hun woning en directe woonomgeving. Om te bereiken dat Lelystad een aantrekkelijk woonstad blijft, is er dus ook een aantal randvoorwaarden die van cruciaal belang zijn. De eerste randvoorwaarde is de economische ontwikkeling van Lelystad en de daarmee gepaard gaande ontwikkeling van de werkgelegenheid. De werkgelegenheid moet groeien. Er moeten banen bij komen, niet alleen in het lagere segment, maar zeker ook voor hoger-opgeleiden. Zonder groei van werkgelegenheid is het lastig de genoemde ambities te realiseren. De ontwikkeling van Lelystad Airport, de ontwikkeling van bedrijventerreinen OMALA/Larserknoop en de binnenhavenontwikkeling Flevokust is hierin van groot belang. Ook het imago van Lelystad is een belangrijke randvoorwaarde. Het imago is in de afgelopen jaren veranderd van sterk negatief naar licht negatief/neutraal. Hier moet blijvend aan gewerkt worden om het imago van Lelystad positiever te maken. Een positief imago zal immers bijdragen aan de wil van bedrijven en inwoners om hier te blijven of zich hier te vestigen. Een derde randvoorwaarde die van belang is, is de kwaliteit en beschikbaarheid van voorzieningen met de nadruk op het Stadshart. Een kwalitatief goed voorzieningenniveau draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de stad. Gezien de reikwijdte van de woonvisie wordt alleen daar waar deze randvoorwaarden het wonen raken hier verder op ingegaan. 19

19 4. Uitvoeringsprogramma Prettig, goed en betaalbaar wonen is een belangrijke levensvoorwaarde voor vrijwel iedereen. Onze doelstelling is dat iedereen in Lelystad woont in kwalitatief goede woonruimte, passend bij zijn of haar inkomen. Een goede woning is belangrijk, maar als iemand de woning niet kan betalen of er om andere redenen geen toegang toe heeft of niet meer past bij zijn of haar levensfase, heeft hij of zij er niets aan. Paragraaf 4.1. gaat dan ook over de betaalbaarheid, beschikbaarheid en bereikbaarheid van woningen en over wonen met zorg. Ook nieuwbouw komt in deze paragraaf aan de orde. Bij de betaalbaarheid en beschikbaarheid gaat onze aandacht specifiek uit naar huishoudens die niet zelfstandig in hun eigen woonruimte kunnen voorzien. Ook zij moeten in Lelystad een goede en betaalbare woning kunnen vinden. Het gaat hier om de zogenaamde primaire doelgroep (huishoudens met recht op huurtoeslag) en de secundaire doelgroep (huishoudens zonder recht op huurtoeslag met een inkomen tot ). We zorgen voor goed en betaalbaar wonen door afspraken te maken met de corporaties en andere partijen die op de Lelystadse woningmarkt actief zijn te faciliteren. Bij nieuwbouw komt de wens om te groeien naar inwoners aan de orde. Ook zien wij nieuwbouw als een kans om bestaande wijken te revitaliseren. Een kwalitatief goede woning is veilig, goed onderhouden en geïsoleerd en comfortabel. Maar kwaliteit heeft ook te maken met er zo lang mogelijk kunnen blijven wonen. Kortom, de duurzaamheid van de woning wordt steeds belangrijker. Duurzaamheid gaat niet alleen over het gebruik van goede materialen en de toekomstbestendigheid van de woning. Het gaat ook over het comfort en de betaalbaarheid ervan. Een duurzame woning is immers ook energiezuinig. Hoewel veel woningen in Lelystad van een goede kwaliteit zijn, valt er op dat gebied nog wel wat te verbeteren. Omdat de kwaliteit van de woningen en een prettige woonomgeving vaak hand in hand gaan, wordt dit onderwerp verder uitgewerkt in paragraaf Goede en betaalbare woningen voor iedereen Betaalbaarheid Aan een kwalitatief goede woning heb je niets als je deze niet kunt betalen. De koopvoorraad in Lelystad is relatief goed betaalbaar, maar als gemeente hebben wij daar beperkt invloed op. Het is vooral marktwerking. Wij zien de betaalbaarheid wel als een kans voor het wonen in Lelystad! Hier kunnen droomwensen waarheid worden, waar dat elders voor diezelfde huishoudens financieel niet haalbaar is. Om de doorstroming op de koopwoningmarkt te stimuleren voeren wij op dit moment de verordening Startersleningen Lelystad 2015 uit. Wanneer het huidige budget bijna is uitgeput evalueren wij de werking van de starterslening en vragen de raad op basis van de evaluatie een besluit te nemen over voortzetting of intrekking van de verordening. Bij intrekking kunnen de wellicht op een andere manier worden ingezet, bijvoorbeeld voor restschuldfinanciering, waarover later meer. Op de betaalbaarheid van de sociale huurvoorraad hebben vooral het Rijk via de huurtoeslag, maar ook de corporaties en indirect de gemeenten, via bijvoorbeeld de woonvisie en het maken van prestatieafspraken, invloed. Centrada heeft in haar ondernemingsplan betaalbaar wonen als speerpunt genoemd. We willen graag dat de corporaties gaan onderzoeken of er mogelijkheden zijn om meer differentiatie in het huuraanbod aan te brengen met als doel het aantal betaalbare huurwoningen te vergroten. Ook willen we graag dat het aanbod tot aan de aftoppingsgrenzen wordt vergroot. Op deze manier kunnen huishoudens optimaal gebruik maken van de huurtoeslag en is het ook voor de laagste inkomens betaalbaar. Ook worden er naar verwachting landelijke regels gesteld om de mogelijkheid te bieden aan corporaties om tijdelijk de huur te verlagen. Dit kan uitkomst bieden aan huurders die te maken krijgen met een plotselinge, maar waarschijnlijk tijdelijke inkomensdaling. Nu is het volgens het huurrecht praktisch onmogelijk om op het moment dat het inkomen weer gestegen is, de huur weer te verhogen. Op het moment dat hier instrumentarium voor beschikbaar komt, vragen we de corporaties dit in te zetten. 20

20 Daarnaast willen wij afspraken maken met de corporaties over de 10% ruimte voor huishoudens met een inkomen tussen de en de Deze groep huishoudens mag reageren op woningen met een huur boven de aftoppingsgrenzen (afhankelijk van de samenstelling van het huishouden circa 600 euro) zodat zij niet concurreren met de primaire doelgroep (huishoudens met recht op huurtoeslag). Hierdoor bieden we onder meer een oplossing voor de groep senioren in deze inkomenscategorie. Deze groep wordt vanwege de vergrijzing groter en een deel van deze groep heeft, vanwege hun leeftijd, moeite om een nieuwe hypotheek te krijgen op het moment dat ze zouden willen verhuizen naar een meer geschikte woning. Markthuur is voor deze groep vaak net te duur. De 10% ruimte die geboden wordt om huishoudens met inkomens hoger dan te huisvesten willen we uitsluitend inzetten voor de huisvesting van urgenten (mensen die direct woonruimte nodig hebben) volgens het urgentiereglement. Hun maximale inkomen blijft, net als nu, (prijspeil 2015). Voor wat betreft het verlagen van de energielasten (en daarmee de woonlasten) hebben we met Centrada afgesproken dat zij, voor zover mogelijk gezien de verhuurderheffing en energiesubsidies, haar woningvoorraad naar gemiddeld energielabel B gaat brengen in Uitgangspunt is dat de verbeteringen leiden tot netto lagere woonlasten. Zie hiervoor ook paragraaf 4.2. Actiepunten 1. Het verduurzamen van de woningvoorraad ook inzetten als belangrijk instrument om de betaalbaarheid van het wonen te waarborgen/verbeteren. 2. Gemeente Lelystad werkt samen met partners en gaat na, of en zo ja, hoe zij kan bijdragen aan het betaalbaar houden van het wonen, bijvoorbeeld door mee te werken aan een gezamenlijk onderzoek naar de mogelijkheden van een zogenaamd woonlastenfonds. 3. In de prestatieafspraken met de corporaties afspraken maken over: a. Het monitoren van de effecten van de herinvoering van de huurinkomentabel (in het kader van het passend toewijzen ) b. De omvang van het aanbod van woningen onder de aftoppingsgrenzen c.q. de beschikbaarheid voor de primaire en secundaire doelgroep in het kader van passend toewijzen. c. Over de inzet van de 10%-ruimte voor huishoudens met een inkomen tussen de en en boven de tot d. Mogelijkheden om het huren voor mensen die langdurig in de bijstand zitten zo betaalbaar mogelijk te houden. 4. Monitoren van de beschikbare voorraad betaalbare woningen, ook in relatie tot ontwikkeling leencapaciteit woonconsumenten Beschikbaarheid en bereikbaarheid We willen dat de woningen in Lelystad niet alleen kwalitatief goed en betaalbaar zijn, maar ook dat ze bereikbaar zijn. Bereikbaarheid heeft te maken met de beschikbaarheid (het totaal aantal woningen), maar ook met het vrijkomen van deze woningen, dus met de doorstroming op de woningmarkt. In de koopvoorraad zijn er kwantitatief gezien voldoende woningen beschikbaar en bereikbaar. Dit is ook vooral marktwerking. De bereikbaarheid hangt echter ook af van de leencapaciteit van woonconsumenten. Dit willen we periodiek monitoren. De bereikbaarheid van de sociale huurvoorraad heeft ook een wisselwerking met de bereikbaarheid van de koopvoorraad. De sociale huurwoningen van Centrada maken 27% van de totale voorraad uit. Daarbij opgeteld de woningen van Stichting Harmonisch Wonen, dan kom je op circa 28%. De raad heeft in 2013 besloten het percentage sociale huurwoningen te willen beperken tot globaal het aandeel van destijds (28%). De raad wil de nadruk leggen op renovatie en vernieuwing van de voorraad in plaats van uitbreiding. Recente ontwikkelingen als vergrijzing, toename aantal urgenten als gevolg van de verhoogde taakstelling huisvesting vergunninghouders, de relatief hoge werkloosheid, strengere hypotheekvoorwaarden, de groeiende vraag naar passende en zorggeschikte woningen en de mede door de crisis ingegeven grotere belangstelling voor het huren van een woning, maken dat een heroverweging wenselijk is. We verwachten dat de vraag naar 21

21 sociale huur de komende tijd licht stijgt. Aan de ene kant willen we niet dat de wachttijden voor een sociale huurwoning in Lelystad drastisch oplopen. Aan de andere kant willen we vooral ook als woonstad aantrekkelijk zijn voor een brede doelgroep. Dit betekent dat we veel diversiteit in het woningaanbod nodig hebben. We denken dan ook dat maximaal 30% sociale huur een goede norm is voor Lelystad als geheel. Jaarlijks monitoren we de beschikbaarheid en bereikbaarheid van de kernvoorraad aan de hand van onder meer de wachttijden voor een sociale huurwoning. We inventariseren op basis daarvan of een uitbreiding van de kernvoorraad noodzakelijk of wenselijk is. Vervolgens kijken we waar dit mogelijk en wenselijk is, waarbij we de draagkracht van de wijk, naast het maximale percentage van 30% over de stad als geheel, meewegen in het besluit. We streven zo veel mogelijk naar gemengde wijken. Concluderend brengt dit ons tot de volgende uitgangspunten voor de komende vijf jaar: Uitgangspunten ontwikkeling en beschikbaarheid kernvoorraad: 1. Het percentage sociale huurwoningen in beheer en bezit van corporaties in Lelystad mag de komende 5 jaar groeien tot maximaal 30% van de totale woningvoorraad. Groei naar 30% is uitdrukkelijk geen doelstelling op zich. 2. We willen niet dat het huidige percentage (28%) sociale huur afneemt. We willen dus dat de sociale huurvoorraad meegroeit met de groei van de particuliere voorraad. Sloop-nieuwbouw of verkoop van bezit is mogelijk als er maar tegelijkertijd een uitbreiding van de sociale huurvoorraad tegenover staat. Ook voor gerichte aan- en verkopen in situaties van gemengd bezit (particulier eigendom en eigendom van corporaties in een rij) staan wij open. 3. Het toevoegen van kwaliteit staat voorop. 4. Jaarlijks bepalen we aan de hand van de bereikbaarheid en beschikbaarheid van de sociale huurvoorraad, waarbij we onder andere de wachttijden als indicator gebruiken, of uitbreiding van de kernvoorraad noodzakelijk dan wel wenselijk is. Afspraken hierover worden vastgelegd in de prestatieafspraken met de corporaties. 5. Minimaal 75% van de vrijkomende sociale huurwoningen is beschikbaar voor niet-urgenten. Maximaal 25% van de vrijkomende sociale huurwoningen gaat naar huishoudens met urgentie. 6. Bij uitbreiding van de kernvoorraad wordt de draagkracht van de wijk meegewogen bij het besluit waar toegevoegd wordt. Gemengde wijken met maximaal circa 30% sociale woningbouw zijn uitgangspunt voor de langere termijn. Naast het uitbreiden van de voorraad sociale huur zijn er meerdere manieren om de bereikbaarheid van deze voorraad te verbeteren. Centrada verloot al woningen, op dit moment 15% van het vrijkomende aanbod. Wij willen afspraken maken met Centrada over het verhogen van dit percentage. Daarnaast willen wij samen met de corporaties kijken hoe de doorstroming gestimuleerd kan worden. Bereikbaarheid van sociale huurwoningen hangt namelijk ook af van de vraag en de doorstroming op de markt. Hoe meer vraag en hoe minder doorstroming, hoe meer concurrentie van andere woningzoekenden op de woningmarkt. Centrada heeft in het recente verleden al eens geëxperimenteerd met het verleiden van huishoudens om door te stromen naar een andere woning. Aanvullend aanbod in het middel dure huursegment kan hier uitkomst bieden, met name voor de (in Lelystad relatief kleine) groep scheefwoners (huishoudens die gezien de hoogte van hun inkomen te goedkoop wonen). Deze huishoudens zorgen bij verhuizing naar een woning in de vrije sector voor vrijkomend aanbod in het sociale segment. Het middel dure huursegment is op dit moment nog ondervertegenwoordigd in Lelystad. Dit kan door middel van nieuwbouw worden toegevoegd, maar ook door huurliberalisatie kunnen woningen in het vrije sector segment terecht komen. Belangrijk bij het bevorderen van doorstroming van sociale huur naar duurdere huur is dat de woonkwaliteit er eveneens op vooruit gaat. Zonder een toevoeging van woonkwaliteit is iemand niet snel geneigd deze stap te nemen. Het toevoegen van vrije sector huur door huurliberalisatie is, wat ons betreft, mogelijk zolang de totale omvang van de kernvoorraad (sociale huurwoningen met een huur onder de huurtoeslaggrens) maar niet afneemt tot minder dan het huidige percentage van 28%. Om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar tijdelijke, snel beschikbare en goedkope woonruimte willen wij initiatiefnemers die leegstaande panden, op voor woningbouw goede locaties, om willen bouwen naar 22

22 woningbouw, faciliteren. Om te beoordelen of aan een initiatief medewerking verleend kan worden, wordt gekeken naar een aantal zaken. Dit blijft maatwerk; we beoordelen alle initiatieven individueel. Allereerst kijken we naar de vraag/behoefte naar dit type woning. Is die in voldoende mate aanwezig en is de bron waaruit dit blijkt betrouwbaar? Daarna kijken we naar de locatie. Onder voor woningbouw goede locaties verstaan we locaties die voldoen aan de vraag vanuit de markt (bijvoorbeeld nabij centrumvoorzieningen of zorgvoorzieningen ) en die passen in de omgeving. Om te beoordelen of het initiatief past in de omgeving kijken we onder andere naar: de ontsluiting parkeerdruk geluidsaspecten verkeersbewegingen draagkracht van de wijk (bijvoorbeeld bij een initiatief voor sociale huur, hoeveel sociale huur is er al in de wijk?) bij initiatieven sociale huur: invloed aantal te realiseren woningen op totaal percentage kernvoorraad concurrentie met andere initiatieven Het faciliteren doen we door zo veel mogelijk belemmeringen weg te nemen, uiteraard binnen onze mogelijkheden. De komende periode herijken we de beleidsregel kamerverhuur en de beleidsregel woningsplitsing. De (on)mogelijkheden voor het omvormen van leegstaande panden nemen wij hier in mee. Daarnaast is er een groep kwetsbare jongeren die de weg naar de sociale huursector niet vindt en daardoor extra aandacht nodig heeft. Op dit moment brengen we in kaart hoe deze groep er uit ziet, wat hun huisvestingsbehoefte is en hoe we hier aan tegemoet kunnen komen. We hebben met Centrada de afspraak gemaakt dat we in gesprek gaan over mogelijke oplossingen hiervoor. De regeling starterslening draagt bij aan de bereikbaarheid van een woning, in dit geval voor starters. De regeling is geherintroduceerd in 2013 om de doorstroming op de woningmarkt een duwtje in de rug te geven. We verwachten dat binnen afzienbare tijd het doel van de herintroductie van de starterslening bereikt is. Door prijsdalingen zijn starters veel beter in staat een woning te kopen dan voor de crisis. Om de doorstroming op de koopwoningmarkt te bevorderen willen we de restschuldlening introduceren. We zien dit als een goed instrument om beweging op de koopwoningmarkt te blijven genereren. Kopers, waaronder veel starters, die tussen circa 2003 en 2011 een woning hebben gekocht, hebben hun onderpand tijdens de crisis in waarde zien dalen. Hun hypotheken staan onder water, de waarde van de woning is lager dan het hypotheekbedrag. Deze restschulden zijn niet alleen ontstaan door prijsdalingen, maar ook financieel beleid heeft hier aan bijgedragen. In de tijd dat deze hypotheken zijn afgesloten, mocht nog 12% extra worden meegefinancierd. Op dit moment (2015) is dit nog maximaal 3%. Omdat het op basis van de Huisvestingswet niet langer toegestaan is om afspraken over de woonruimteverdeling vast te leggen in prestatieafspraken, achten wij het ten tijde van het opstellen van deze woonvisie noodzakelijk om een huisvestingsverordening in te stellen. Het opstellen van een huisvestingsverordening vindt plaats nadat de eerstvolgende set prestatieafspraken met de corporaties gesloten zijn. Actiepunten 1. Marktinitiatieven om leegstaande (kantoor)panden op goede locaties voor woningbouw om te bouwen tot (betaalbare) woonruimte worden zo veel mogelijk gefaciliteerd. De passendheid in en draagkracht van de omgeving en de vraag vanuit de markt worden hierbij meegewogen. 2. Ontwikkelaars en/of beleggers die zich richten op het middel dure huursegment voor (lage) middeninkomensgroepen (woningen met een huurprijs tussen de 710 (huurprijsgrens sociale huurwoningen) en circa 850) worden gestimuleerd woningen in dit segment in Lelystad te realiseren. 23

23 3. In samenwerking met partners ideeën te ontwikkelen om de doorstroming van de zogenaamde scheefwoners naar de bij actiepunt 2 genoemde middel dure huur (wanneer gerealiseerd) te bevorderen. 4. In de prestatieafspraken met de corporaties afspraken maken over: a. Het percentage te verloten woningen b. De ontwikkeling en monitoring van de wachttijden en slaagkansen per doelgroep tijdens de looptijd van deze woonvisie (als indicator voor bereikbaarheid). c. Het bevorderen van de doorstroming om zo woningen vrij te spelen voor de doelgroep met behulp van bijvoorbeeld het landelijke huurprijsbeleid, de nieuwe wettelijke mogelijkheden voor tijdelijke verhuur en het verleiden van senioren om van een eengezinswoning naar een seniorenwoning of appartement te verhuizen. d. Huisvesting kwetsbare jongeren e. Nieuwbouw f. Grondprijzen 5. De verordening Startersleningen Lelystad 2015 kort voor de verwachte uitputting van het vastgestelde budget evalueren en de raad vragen om op basis van de uitkomsten van de evaluatie te besluiten de starterslening voort te zetten of in te trekken. Bij intrekken de middelen die terugvloeien in het fonds betrekken bij verordening restschuldfinanciering. 6. Instellen verordening restschuldfinanciering. 7. Instellen huisvestingsverordening op basis van de Huisvestingswet. 8. Herijken beleidsregel kamerverhuur en woningsplitsing Wonen met zorg De gemeente Lelystad heeft als ambitie om Lelystedelingen zo lang mogelijk zelfstandig in hun eigen (vertrouwde) woonomgeving te kunnen laten wonen. Ook op hogere leeftijd en/of als zij een beperking krijgen. Behalve een passende woning vraagt dit ook om een geschikte woonomgeving met een aantrekkelijk en toegankelijk openbaar gebied, nabijheid van winkels voor dagelijkse levensbehoeften, basisvoorzieningen voor welzijn en zorg en openbaar of aangepast vervoer naar verder weg gelegen voorzieningen. Zelfs wanneer aan al deze randvoorwaarden wordt voldaan, wordt een beperkt (en afnemend) aantal mensen toch opgenomen in een verzorgings- of verpleeghuis. De verblijfseenheden in deze voorzieningen worden niet als (zelfstandige) woningen beschouwd en vallen daarom buiten de scope van deze woonvisie. Meerjarenprogramma wonen, welzijn en zorg Om in te spelen op de toenemende vergijzing en de behoefte om zo lang mogelijk zelfstandig te wonen, heeft de gemeenteraad al in 2005 het visiedocument en het meerjarenprogramma wonen, welzijn en zorg in Lelystad 2015 vastgesteld. De afgelopen tien jaar is dit programma de leidraad geweest voor de ontwikkeling van woonzorgzones in Lelystad. Rondom de bestaande verpleeg- en verzorgingshuizen zijn zogenaamde sterrenzones ontwikkeld met een divers aanbod van woonvormen en voorzieningen die het langer zelfstandig wonen ondersteunen. Het programma is ook gebruikt als input en toetsingskader bij de ontwikkeling van ontmoetingsactiviteiten en multifunctionele accommodaties in de wijken. Zowel op het gebied van wonen als op het gebied van zorg (en in mindere mate welzijn) is er de afgelopen jaren zoveel veranderd dat het huidige programma niet meer voldoet. Daarom is inmiddels een nieuw beleidsplan wonen, welzijn en zorg opgesteld voor de periode tot Centraal hierin staan de effecten van de extramuralisering in de zorg: de afbouw van het aantal verblijfplaatsen in zorginstellingen. Zelfstandig wonen met zorg en begeleiding aan huis De extramuralisering van de zorg heeft gevolgen voor de reguliere woningvoorraad, omdat meer mensen met zwaardere zorgbehoeften hierdoor langer zelfstandig (moeten) blijven wonen. Niet alleen ouderen maar ook mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid. 24

24 Onder ouderen is er een duidelijke trend om langer zelfstandig te blijven wonen, liefst in de huidige woning. Dankzij het toegenomen aanbod van betaalbare woningaanpassingen en zorg- en dienstverlening aan huis is dit ook steeds vaker mogelijk. De behoefte om te verhuizen naar een gelijkvloerse woning is daardoor in de praktijk veel kleiner dan aanvankelijk werd gedacht. En áls ouderen verhuizen, dan verkiezen zij veelal een geschikte woning met een neutrale uitstraling (zoals een regulier appartement) boven een typische seniorenwoning. Het feit dat ouderen minder vaak verhuizen, en ook mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid langer zelfstandig blijven wonen, brengt met zich mee dat de komende jaren meer woningen moeten worden aangepast aan beperkingen van de gebruikers. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan fysieke aanpassingen als het plaatsen van een traplift of het verwijderen van drempels. Voor woningaanpassingen kán een beroep worden gedaan op de Wmo, maar het standpunt van de Rijksoverheid is dat de eigenaar van de woning (verhuurder of eigenaar-bewoner) hier primair zelf voor verantwoordelijk is. Er zijn daarom ook geen subsidies meer beschikbaar voor het opplussen van bestaande woningen. Wel wordt er, specifiek voor ouderen die langer zelfstandig blijven wonen, gewerkt aan een zogenaamde blijverslening, waarmee eigenaar-bewoners kleine aanpassingen kunnen financieren. Deze zou het probleem ondervangen dat oudere huiseigenaren de overwaarde op hun woning niet kunnen verzilveren zonder de woning te verkopen, omdat financiële instellingen op basis hiervan geen aanvullende financiering meer willen verstrekken. Wanneer (oudere) zorgbehoevenden in hun eigen omgeving blijven wonen, kan dit een positief effect hebben op de instandhouding van hun sociale netwerk en de beschikbaarheid van informele hulp en mantelzorg in de buurt. Gezien de beperktere beschikbaarheid van professionele hulp kan dit essentieel zijn om zelfstandig te blijven. Wanneer iemand zeer intensief verzorgd moet worden, kan het wenselijk zijn om een zogenaamde mantelzorgunit bij de woning te plaatsen. In Lelystad is dit in principe mogelijk via de Wmo. Voor de huisvesting van kwetsbare bijzondere doelgroepen heeft de gemeente een rol als bemiddelaar tussen vraag en aanbod. Hieronder vallen mensen met een fysieke en/of verstandelijke beperking, een psychiatrische stoornis of dementie, maar ook daklozen, ex-gedetineerden en slachtoffers van huiselijk geweld. In het Lokaal Akkoord hebben we afspraken gemaakt met Centrada over de zelfstandige huisvesting van kwetsbare personen die uitstromen uit zorg- en opvangvoorzieningen. Onderdeel van deze afspraken is de zogenaamde 6% regeling, die inhoudt dat 6% van het vrijkomende aanbod van sociale huurwoningen beschikbaar wordt gesteld aan maatschappelijke organisaties ten behoeve van de doorstroming in hun voorzieningen. Deze afspraak wordt gehandhaafd, eventueel in iets gewijzigde vorm. De wijziging kan gaan over uitbreiding van het percentage of andere afspraken over de toenemende groep mensen die niet meer intramuraal wordt opgenomen en ambulant wordt behandeld. Verhuizen naar een levensloopbestendige woning Ondanks de beperkte verhuisgeneigdheid van ouderen, verwacht het Kenniscentrum Wonen en Zorg dat de helft van alle 65-plussers voor het overlijden nog één stap op de woningmarkt gaat zetten. Aan deze laatste woning worden vaak hoge kwaliteitseisen gesteld, waardoor men meestal pas daadwerkelijk gaat verhuizen als er een woning beschikbaar is die aan (vrijwel) alle wensen voldoet. Meestal is dat een gelijkvloerse woning, bijvoorbeeld een (patio)bungalow of appartement. Dit woningtype is in Lelystad nog ondervertegenwoordigd. In de vrije sector zien lokale makelaars vooralsnog geen toename van de vraag naar gelijkvloerse woningen. In de sociale sector is er wel een duidelijke behoefte aan dit type woningen, maar vanwege de inkomenseisen zijn woningen in dit segment in principe niet toegankelijk voor huishoudens met een hoger inkomen. Op wijk- en buurtniveau willen we de kansen die er zijn benutten om gelijkvloerse woningtypen toe te voegen. Hierdoor ontstaan meer gemengde wijken, wat het voor zorgbehoevenden en mantelzorgers eenvoudiger maakt om bij elkaar in de buurt te (blijven) wonen. Bij de uitbreiding van het aanbod van gelijkvloerse woningen is behalve voor de woningcorporaties ook een rol voor de vrije sector weggelegd. Wij willen marktpartijen dan ook stimuleren om voor dit segment een passend en voor de doelgroep bereikbaar aanbod van vrije sector huurwoningen en koopwoningen te realiseren. 25

25 Ouderen die willen verhuizen lopen soms tegen een aantal specifieke beperkingen aan. Naast het eerdergenoemde probleem dat oudere huiseigenaren geen (aanvullende) hypotheek meer krijgen, speelt hierbij een rol dat de maandlasten bij verhuizing vaak fors stijgen. Dit komt omdat ouderen vaak al lang op hun huidige adres wonen en daardoor ofwel de hypotheek grotendeels hebben afgelost, ofwel een betrekkelijk lage huur betalen. De stijging van de maandlasten bij verhuizing staat dan in de beleving van de betrokkenen vaak niet in redelijke verhouding tot de extra kwaliteit van de nieuwe woning. Landelijk is inmiddels een aantal strategieën ontwikkeld om dergelijke belemmeringen weg te nemen, zoals huurgewenning en de inzet van een seniorenmakelaar. Samen met onze partners willen wij nagaan of we deze strategieën ook in Lelystad succesvol kunnen inzetten. Beschut wonen Ondanks de toegenomen mogelijkheden voor zorg en ondersteuning aan huis, is er een groep zorgbehoevenden die zich in een reguliere woning niet comfortabel voelt en een vorm van begeleiding en bescherming nodig heeft om zelfredzaam te kunnen worden of blijven. Dit geldt zowel voor zorgbehoevende ouderen als voor andere doelgroepen, zoals verstandelijk beperkten, psychiatrisch patiënten en jongeren met psychosociale problematiek. Deze groepen kunnen geholpen zijn met een beschutte woonvorm, bijvoorbeeld in de vorm van een hofje waar medebewoners een vergelijkbare achtergrond hebben en zorg en ondersteuning dichtbij zijn. Beschut wonen mag worden beschouwd als een vorm van zelfstandig wonen omdat de bewoners een individueel huurcontract hebben en de zorg los daarvan wordt geregeld. Afgezien hiervan is beschut wonen een lastig te definiëren woonvorm waarvoor landelijk geen specifiek beleid of regelgeving bestaat. In de praktijk wordt beschut wonen daardoor ook wel aangeduid met termen als begeleid, beschermd of verzorgd wonen. Dit draagt bij aan de verwarring over wat beschut wonen nu precies is. Ook de verdere ontwikkeling van deze woonvorm is lastig in te schatten. Het gevoel leeft dat deze de komende jaren aan populariteit zal winnen en dat het aantal initiatieven om beschut wonen te realiseren toeneemt. Dit gevoel is echter lastig met cijfers te onderbouwen. De bovenbeschreven ontwikkelingen worden in het beleidsplan wonen met welzijn en zorg in Lelystad uitgebreider toegelicht. Actiepunten 1. Bestaande woningen moeten vaker (preventief) worden aangepast aan beperkingen van de bewoners. Met het oog hierop willen wij: a. afspraken maken met de corporaties over het opplussen van bestaande woningen. b. de verordening duurzaamheidslening uitbreiden met een component levensloopbestendig (de zogenaamde blijverslening ) zodra deze landelijk beschikbaar is. c. onderzoeken of er belemmeringen zijn bij het ontwikkelen van mantelzorgwoningen en deze zoveel mogelijk wegnemen. d. samen met de betrokken organisaties de 6% regeling evalueren en waar nodig aanpassen. 2. Ouderen en zorgbehoevenden wonen in toenemende mate in gewone woningen. Een beperkt deel wil graag verhuizen naar een levensloopbestendige gelijkvloerse woning, zoals een (patio)bungalow of appartement. Dit woningtype is in Lelystad nog ondervertegenwoordigd. Met het oog hierop willen wij: a. een inventarisatie maken van locaties in Lelystad die zich lenen voor realisatie van (gestapelde) gelijkvloerse woningen, waarbij we nadrukkelijk ook kijken naar de mogelijkheden in bestaande wijken. b. de potentie van deze locaties actief onder de aandacht van ontwikkelaars brengen. c. de prestatieafspraken met de corporaties uitbreiden met afspraken over realisatie van woningen die geschikt zijn voor mensen met beperkingen. Er komt een lijst met voorzieningen waaraan bij levensloopbestendig bouwen of aanpassen standaard wordt voldaan. Op diezelfde lijst komen de voorzieningen te staan waarvoor een beroep op de Wmo gedaan kan worden. Het uitgangspunt is dat deze woningen flexibel gebouwd worden, dus (op termijn) ook geschikt voor andere doelgroepen. 26

26 d. overwegen de prestatieafspraken uit te breiden met afspraken over voorrang voor mantelzorgers en -ontvangers in de woonruimteverdeling. e. samen met lokale partners nagaan hoe specifieke belemmeringen voor ouderen om te verhuizen naar een geschiktere woning kunnen worden weggenomen. 3. We houden er rekening mee dat de vraag naar beschut wonen de komende jaren toeneemt. In dat verband willen wij: a. de corporaties vragen in beeld te brengen welke woningen in haar bezit geschikt zijn om te clusteren voor ouderen of andere specifieke doelgroepen die beschutting nodig hebben. In samenwerking met de zorgpartijen stellen we een programma van eisen op waar deze woningen aan moeten voldoen. b. initiatieven voor beschut wonen individueel beoordelen aan de hand van het afwegingskader dat is opgenomen in het beleidsplan wonen, welzijn, zorg en op basis hiervan bepalen of bestuurlijke medewerking wordt verleend aan realisatie Nieuwbouw Lelystad heeft de wens om te groeien in de richting van de inwoners. We willen de groei gebruiken om de sociaaleconomische samenstelling van de bevolking te verbeteren en het draagvlak voor voorzieningen te waarborgen/creëren. Om de woningbouwbehoefte in te kunnen schatten kijken we in de eerste plaats naar de (toekomstige) omvang van de bevolking op basis van de bevolkingsprognose. Prognoses zijn echter afhankelijk van een nauwkeurige inschatting van het bouwprogramma naar de toekomst toe. Het inschatten van dit programma is naar de lange termijn toe erg lastig gebleken en met de tijd neemt de onzekerheid van de prognoses dan ook toe. Bevolkingsprognoses geven richting en kunnen op slechts die manier gebruikt worden. Uit de bevolkingsprognose van de gemeente Lelystad kunnen een aantal belangrijke richtingen gedestilleerd worden die van belang zijn voor de toekomstige woningbehoefte. De prognose geeft onder andere aan dat verwacht wordt dat tot 2030 de bevolking met inwoners toeneemt tot inwoners. Deze groei is op korte termijn (de komende vijf jaar) nog het gevolg van een hogere natuurlijke aanwas (een hoger geboortecijfer dan sterftecijfer) dan het vertrekoverschot (meer vertrekkende inwoners dan vestigende). Deze autonome groei neemt als gevolg van vergrijzing echter geleidelijk af, waardoor de groei van Lelystad op lange termijn afhankelijk wordt van een vestigingsoverschot: meer vestigende inwoners dan vertrekkende inwoners. Of Lelystad in de toekomst weer te maken krijgt met een grote instroom van buitenaf is onzeker en moeilijk te beïnvloeden. Indien dit vestigingsoverschot niet optreedt zal naar verwachting de bevolkingsgroei op lange termijn stabiliseren en af gaan nemen. Een vestigingsoverschot is deels afhankelijk van het vermogen om nieuwe inwoners aan te trekken. Uit de verhuisstromen van en naar Lelystad blijkt dat de meeste interactie bestaat tussen Lelystad en de regio Amsterdam en de andere gemeenten in Flevoland. Minder grote verhuisstromen bestaan er tevens tussen Lelystad en de provincies Gelderland en Utrecht. Op basis van die verhuisstromen kan opgemaakt worden dat de regio Amsterdam, evenals in het verleden, nog steeds een belangrijk donorgebied is voor nieuwe inwoners. Woningmarktontwikkelingen in deze regio hebben dan ook effect op de Lelystadse woningmarkt. Bovenstaande geeft aan dat de toekomst van Lelystad in enige mate afhankelijk is van de positie die de stad weet te verwerven binnen de regio. Profiteert Lelystad van de regio of weet Lelystad geen positie te verwerven en wordt zij afhankelijk van haar autonome groei? Een ontwikkeling die een grote mate van onzekerheid kent en moeilijk te beïnvloeden is. Op basis van bovenstaande kunnen de volgende conclusies voor de lange en korte termijn getrokken worden: Korte termijn (5 jaar) Op basis van de bevolkingsprognose (2015) zijn er de komende vijf jaar nog woningen nodig om de groei van het aantal inwoners te huisvesten. Volgens deze prognose groeit de bevolking per saldo de komende vijf jaar 27

27 met ongeveer 875 inwoners. Met een gemiddelde woningbezetting van 2,38 betekent dit dat er rond de 75 woningen per jaar nodig zijn om deze groei te huisvesten. Hierbij is rekening gehouden met een eventueel vertrekoverschot, maar niet met andere trends als huishoudingsgrootte. Indien het migratiesaldo (vertrek- of vestigingsoverschot) buiten beschouwing wordt gelaten groeit de bevolking de komende vijf jaar met ongeveer 1450 inwoners. Met dezelfde woningbezetting van 2,38 betekent dit dat er 120 woningen per jaar nodig zullen zijn om deze groei te kunnen huisvesten. Bovenstaande geeft aan dat er op korte termijn een kwantitatieve behoefte aan nieuwbouw is tussen de 75 en 120 woningen per jaar om de groei van de bevolking te kunnen huisvesten. In de afgelopen jaren heeft de gemeente op diverse locaties bouwgrond in ontwikkeling genomen die mede door de economische ontwikkeling nog niet is afgezet. Hierdoor is een voorraad ontstaan, die ruimte biedt aan het realiseren van ca woningen. Kwantitatief is het dus voor Lelystad goed mogelijk om aan de te verwachten vraag aan bouwgrond te voldoen zonder dat hiervoor grote technische en planologische inspanningen moeten worden geleverd. Kwalitatief kan het natuurlijk wel een verschil zijn tussen de in voorbereiding genomen woonmilieus en de actuele vraag. In de eerstvolgende Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG) wordt hier nader op ingegaan. Gezien bevolkingsontwikkelingen als vergrijzing en de toename van het aantal vergunninghouders en trends als grotere (tijdelijke?) interesse in huren en afname van de huishoudensgrootte, verwachten wij een lichte toename van de vraag naar sociale huurwoningen. Op dit moment is de ruimte voor het toevoegen van meer sociale huurwoningen er niet. In deze woonvisie wordt voorgesteld om meer ruimte voor groei in het sociale huursegment te bieden, zonder dat dit een doelstelling op zich wordt. Periodiek wordt, aan de hand van een aantal indicatoren, gekeken hoe de druk op de sociale huurvoorraad zich ontwikkelt en of er uitbreiding nodig dan wel wenselijk is. Lange termijn (10 jaar en verder) Zoals uit de bevolkingsprognose blijkt wordt Lelystad op de lange termijn steeds meer afhankelijk van een vestigingsoverschot en worden de groeimogelijkheden niet meer zo zeer bepaald door de autonome ontwikkeling van de stad, maar door de positie die de stad inneemt in de ruimtelijke netwerken, met name de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Kwantitatief is deze groei dan ook erg onzeker en afhankelijk van de positie die Lelystad weet in te nemen binnen de regio. Duidelijk is dat er sprake is van een wederzijdse afhankelijkheid tussen steden en omliggende gemeenten. Profiteert Lelystad van de regio in de zin dat zij weer als overloop voor de stad of als voorportaal vanuit andere delen van het land gaat fungeren voor die mensen die in de MRA willen wonen? Of krimpt Lelystad omdat zij niet de positie binnen de MRA heeft weten te verkrijgen, waardoor omliggende gemeenten meer mensen trekken en Lelystad zelfs leegtrekken? Gemeente Lelystad wordt dus steeds afhankelijker van vestigers om te kunnen groeien. Om vestigers te trekken, moeten we een aantrekkelijk alternatief als woonstad zijn voor mensen die nu nog niet in Lelystad wonen. De ontwikkeling van de werkgelegenheid speelt hierbij, als randvoorwaarde, een belangrijke rol. Daarnaast moeten de woning en de woonomgeving aantrekkelijk zijn. Om de (met name oudere) wijken aantrekkelijker te maken en meer evenwichtig qua bevolkingssamenstelling te laten zijn, moeten we kansen in de wijken benutten om variatie in het woningaanbod aan te brengen. Door het creëren van een gedifferentieerd woningaanbod bereiken we dat de wijken ook aantrekkelijker worden voor nieuwe doelgroepen met meer draagkracht en/of potentie. Ook houden we de wijken aantrekkelijk voor de huishoudens die er nu wonen zodat zij niet snel vertrekken vanwege de woonomgeving of het gebrek aan doorstroommogelijkheden. Daarnaast kan gekeken worden welke open ruimtes in de bestaande stad gebruikt kunnen worden voor het toevoegen van een ontbrekend segment woningen. Dit is ook een wens van veel bewoners, dat de stad af is. Wat we voorlopig in ieder geval niet willen in de bestaande stad is het toevoegen van meer woningen in het goedkope segment met een koopprijs tot ,-. Woonconsumenten zijn kritisch en willen invloed hebben op het type woning, de indeling en uitstraling van de woning. De kunst is dus om in te spelen op de vraag vanuit de consument en de markt te faciliteren deze woonwensen uit te voeren. Dit betekent dat alle partijen, inclusief wijzelf, maatwerk moeten leveren. Ons uitgangspunt hierbij is dat de woningvoorraad wordt aangepast met projecten, zowel nieuw- als verbouw, die zorgen voor een goede, onderscheidende prijs-kwaliteitverhouding. Men krijgt in Lelystad value for money 28

28 ofwel waarde voor je geld. Dit maakt Lelystad aantrekkelijk voor zowel uitstroom uit de steden als mensen uit de periferie die nabij de grote stad willen wonen. Woonconsumenten kunnen in Lelystad hun droomwoning realiseren op een van de vrije kavels. Het grootste kavelaanbod ligt in de wijk Warande, maar ook in andere delen van de stad, bijvoorbeeld Schoener-West, zijn kavels te koop. In Warande is het mogelijk om zelf de breedte van de kavel te kiezen, zodat de woning altijd past. Dit noem we het pluk-je-kavel-principe. Ook projectontwikkelaars kunnen plukjes kavels ontwikkelen. Qua type en uitstraling van de woning is veel mogelijk. Potentiele kavelkopers kunnen voor alle informatie terecht in de kavelwinkel in het Stadhuis. Ook is er een digitale maquette van Warande beschikbaar en kunnen kopers gebruik maken van een bouwcoach. In Lelystad is het ook mogelijk om samen met anderen de droomwens te realiseren, bijvoorbeeld om de bouwkosten lager te laten uitvallen. Een initiatief voor groepsbouw ofwel collectief particulier opdrachtgeverschap bestaat uit minimaal 5 woningen. De initiatiefnemers verenigen zich in een stichting of vereniging. Onder meer in Warande zijn hier kavels voor gereserveerd. We streven een gedifferentieerd en concurrerend aanbod aan kavels, waaronder voldoende kleine kavels, in de stad na en zorgen er voor dat de regeldruk zo laag mogelijk is en blijft. We werken vraaggericht. In plaats van in detail voorschrijven wat er gebouwd moet worden en hoeveel exact (zoals we in het verleden deden), maken we nu jaarlijks een voorspelling van de verwachte productie. Deze productieplanning wordt gebruikt bij het jaarlijks op te stellen Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG). De vraag vanuit de markt wordt uiteraard getoetst aan het beleid zoals onder meer verwoord in deze woonvisie. Om de woonbehoefte te monitoren zullen we periodiek een woonanalyse maken op basis van de oversampling van het WoON. Het WoON is een landelijk onderzoek in opdracht van de Rijksoverheid naar hoe mensen wonen en willen wonen. Ze kijkt daarbij onder meer naar de samenstelling van huishoudens, de woning, de woonlasten, woonwensen en woonomgeving. De resultaten van het WoON 2015 zijn gereed in de eerste helft van 2016 en zullen gebruikt worden bij de jaarlijkse herijking van dit uitvoeringsprogramma. In 2015 heeft gemeente Lelystad in samenwerking Centrada, net als in 2009, meegedaan aan de oversampling van het WoON. Hierdoor is de steekproef lokaal vergroot zodat voor Lelystad gerichte uitspraken gedaan kunnen worden in de te maken woonanalyse. Ter promotie van Lelystad als woonstad worden, in samenwerking met marktpartijen, gerichte middelen en activiteiten ingezet. Dit wordt vastgelegd in het woonmarketingplan. Daarnaast is het, om Lelystad meer op de kaart te krijgen als aantrekkelijke woonstad waar je value for money krijgt, essentieel om deel te nemen aan het informele bestuursorgaan van de Metropoolregio Amsterdam (MRA). Op die manier kunnen ontwikkelingen binnen deze regio van dichtbij gevolgd worden. Het biedt tevens kansen om binnen de regio een duidelijk en complementair profiel betreft het wonen te definiëren en uit te dragen. Dit moet aansluiten bij de sterke kanten die Lelystad te bieden heeft. Binnen de regio wordt de gehele woningvoorraad in Lelystad getypeerd als groen stedelijk. Het lijkt verstandig om naar de toekomst toe niet van deze typering af te wijken, maar hierbinnen diversiteit te creëren door middel van prijsklasse en woningtype. Vanuit de Woningwet wordt van ons gevraagd lokale woningbouwplannen regionaal af te stemmen. Ook in dit verband is onze deelname aan de MRA belangrijk. Bij nieuwbouw worden de volgende onderstaande uitgangspunten gehanteerd. Uitgangspunten bij nieuwbouw: 1. Er wordt vraaggericht gewerkt. De gemeente faciliteert initiatieven. Waar nodig probeert de gemeente te sturen. Uitganspunt is dat de inbreng van de toekomstig bewoners op de vormgeving en het ontwerp van zijn/haar toekomstige woning substantieel vergroot wordt. Dit om (nog) beter in te kunnen blijven spelen op de behoeften van de woonconsument. Mede hierdoor blijft Lelystad een aantrekkelijke woonstad. Diverse (bewezen) concepten zijn hiervoor toepasbaar: (collectief) particulier opdrachtgeverschap, medeopdrachtgeverschap en consumentgericht bouwen. 2. Gemeente zorgt te allen tijde voor voldoende variatie in bouwlocaties, waaronder grote en kleine kavels en stuurt waar mogelijk op de diversiteit in gewenste prijsklassen, woonmilieus (centrumstedelijk, groen-stedelijk etc.) en woning typologieën, zo veel mogelijk zonder dat de afzonderlijke projecten met elkaar concurreren. Om dit te waarborgen wordt het aanbod gemonitord. 29

29 3. Ruimte bieden op bouwlocaties aan particuliere initiatieven die voorzien in goede woonvormen voor kwetsbare huishoudens, bijvoorbeeld in combinatie met mantelzorg. 4. De groei van de stad draagt bij aan het in evenwicht brengen van de sociale structuur en het vergroten van de koopkracht van de Lelystadse bevolking, hierdoor vindt nieuwbouw vooral plaats in het midden (WOZ-waarde ) en hogere segment (WOZ-waarde meer dan ). 5. Er wordt prioriteit gegeven aan het invullen van geheel of gedeeltelijk bouwrijpe gronden. Het afbouwen van Stadshart, Hanzepark, Warande deelgebied 1, Kust en Parkwijk hebben daarbij de hoogste prioriteit gevolgd door onafgemaakte plekken in de bestaande stad en rond bestaande voorzieningen. Voor bijzondere initiatieven of niches die hier niet passen, maar wel een kwalitatieve toevoeging zijn voor de stad, kan een uitzondering worden gemaakt. Zie bijlage 6 voor voorbeeld factsheet. 6. Er wordt zo veel mogelijk organisch ontwikkeld. Elk stadium kan in principe het eindstadium zijn. 7. Over nieuwbouw in het sociale huursegment en grondprijzen worden prestatieafspraken gemaakt met de corporaties. Zie hiervoor paragraaf De grens voor een goedkope koopwoning wordt gesteld op vrij op naam. In principe faciliteren we de bouw van goedkope koopwoningen met een prijs tot vrij op naam niet. Uitzonderingen hierop zijn mogelijk via een apart raadsbesluit om planologisch medewerking te verlenen, bijvoorbeeld bij gebleken grote vraag naar kleine zelfstandige woningen. Voor de grondprijs van goedkope koopwoningen wordt geen sociale grondprijs berekend. 8. Kwaliteit gaat voor kwantiteit. Kwaliteit uit zich in een bepaald architectonisch en bouwtechnisch niveau, bijpassende prijsstelling, locatie en omgevingsfactoren Actiepunten 1. Met marktpartijen als de OBL en makelaars periodiek in gesprek blijven om de doorstroming in de bestaande stad en kansen voor nieuwbouwprojecten in relatie tot de vraag op de Lelystadse woningmarkt te bevorderen. 2. De kavelwinkel c.q. het nog te realiseren woonadviescentrum zichtbaarder te maken en beter te positioneren als instrument in de woonmarketing en van de servicegerichte klantbenadering. Een optimale bereikbaarheid en kwalitatief en kwantitatief structurele bemensing hoort hierbij en is een randvoorwaarde voor effectief woonmarketingbeleid. 3. De gemeente Lelystad gaat, waar mogelijk in samenwerking met marktpartijen, actief de woonkwaliteiten van Lelystad etaleren en met als doel daarmee nieuwe doelgroepen te interesseren voor vestiging in Lelystad. 4. De kavelwinkel wordt (als woonadviescentrum) onderdeel van het Servicecentrum Lelystad zodat het een verlengstuk van de inspanningen op woonmarketing wordt. De geïnteresseerde woningzoekende kan hier dan zowel fysiek als digitaal geholpen worden aan de gewenste informatie en worden begeleid in een eventueel proces van kavelaankoop en de daarop te bouwen woning. 5. Periodiek deelnemen aan de oversampling van het WoON en eens per drie jaar een woonanalyse op basis van het WoON uitvoeren. 6. Op ieder willekeurig moment is er voldoende kwalitatief goed, gedifferentieerd en concurrerend aanbod aan kavels. We zorgen er voor dat de regeldruk zo laag mogelijk is en blijft. 7. Actieve deelname aan het informele bestuursorgaan Metropoolregio Amsterdam (MRA) Taakstelling vergunninghouders Iedere gemeente krijgt van de rijksoverheid een taakstelling vergunninghouders opgelegd. Elke gemeente is verplicht een specifiek aantal vergunninghouders (verblijfsgerechtigde asielzoekers) te huisvesten. Wij spannen ons in om dit ook daadwerkelijk te doen. Over de huisvesting van vergunninghouders hebben wij afspraken gemaakt met de corporaties. Centrada huisvest 97% en Stichting Harmonisch Wonen 3%. De taakstelling is in 2015 ten opzichte van 2014 nagenoeg verdubbeld. Dit levert een knelpunt in de huisvesting 30

30 op. Met Centrada hebben wij afspraken gemaakt over oplossingen voor dit knelpunt. In 2015 hadden we te maken met een taakstelling van in totaal 130 vergunninghouders in circa 60 woningen. In 2016 wordt een totaal aantal van 195 tot 270 vergunninghouders verwacht. We verwachten hiervoor, op basis van resultaten uit het verleden, tussen de 75 en 135 woningen nodig te hebben. Voor 2017 en verder kunnen we, ten tijde van het opstellen van deze woonvisie, hier geen zinvolle uitspraken over doen. Ontwikkelingen als deze zijn moeilijk te voorspellen. Uiteraard monitoren we de ontwikkelingen. Daarnaast is het noodzakelijk dat er integraal beleid ontwikkeld wordt ten aanzien van de integratie van deze groep mensen. Actiepunten 1. Jaarlijks afspraken maken met de corporaties over de tijdige uitvoering van de taakstelling vergunninghouders. 2. Monitoren verwachte ontwikkelingen ten aanzien van de taakstelling vergunninghouders. 3. Indien de huisvestingscapaciteit onvoldoende blijkt te zijn wordt conform het bestuursakkoord VNG/Rijk passende, sobere huisvesting gerealiseerd. 4. Ontwikkelen integraal beleid ten aanzien van de integratie van de groep vergunninghouders Goede woningen in prettige en gewilde woonwijken Niet alleen de woning draagt bij aan het prettig wonen, ook de woonomgeving is daarbij erg belangrijk. Andersom geldt ook dat goede woningen op een positieve manier bijdragen aan de uitstraling van een wijk of buurt en daarmee aan de leefbaarheid. In deze paragraaf wordt de bijdrage vanuit het woonbeleid aan kwalitatief goede woningen en prettige en gewilde woonwijken uitgewerkt. Kaart 1 Wijkindeling Lelystad 31

31 Kwaliteit woningvoorraad Het merendeel van de Lelystadse woningvoorraad is in een prima staat. De meeste inwoners waarderen hun woning zeer. Wel hebben wij grote zorgen over de kwaliteit en daarmee toekomstbestendigheid van een deel van de goedkope koopwoningvoorraad. Een deel van deze woningen voldoet niet meer aan de eisen van deze tijd voor comfort en uitstraling. Financiële ruimte om de woning op te knappen is er vaak niet. In de uitwerking van de kadernota duurzaamheid wordt geconcretiseerd hoe de bestaande voorraad de komende tijd verduurzaamd en toekomstbestendig gemaakt wordt. We staan hierbij open voor initiatieven vanuit de markt. Zie voor verduurzaming van de woningvoorraad paragraaf Voorlopig gaan we door met de regeling particuliere woningverbetering, zodat eigenaar-bewoners in de Zuiderzee- en Atolwijk hun woning met behulp van een zachte lening kunnen opknappen. We bekijken of deze regeling ook in andere delen van de stad kan worden ingezet. De sociale huurwoningen in Lelystad staan er momenteel gemiddeld gezien goed bij. Centrada heeft de afgelopen jaren ruim 5000 huurwoningen ingrijpend gerenoveerd, met name in de Zuiderzeewijk en de Atolwijk en een tijd daarvoor in de Boswijk. Grootschalige sloop/nieuwbouwprogramma s zijn de komende vijf jaar dus niet aan de orde. Op middellange termijn is echter wel aandacht nodig voor de huurwoningen in andere wijken in de stad. Centrada wil daarom in samenwerking met de gemeente een langere termijnvisie voor deze wijken opstellen. De herstructureringsopgave maakt hier onderdeel van uit, zodat er op de langere termijn wel grootschaliger sloopprogramma s kunnen plaatsvinden. Op kortere termijn willen we met Centrada afspraken maken over kleinschalige sloop/nieuwbouw (acupunctuur aanpak) met als doel de wijk een positieve impuls te geven. Daar waar plannen ontstaan voor inbreidingen en sloop-nieuwbouw worden de mogelijkheden en de wenselijkheid voor het toevoegen van meer differentiatie in het woningaanbod meegewogen. Uiteraard geldt hierbij het uitgangspunt dat de kernvoorraad op peil moet blijven. Daarnaast willen we met Centrada afspraken maken over het gericht aan- en verkopen van woningen. Het gericht aan- of verkopen van woningen heeft als doel dat er mogelijk herbestemming kan plaatsvinden of specifieke problemen bijvoorbeeld met betrekking tot de leefbaarheid kunnen worden opgelost. De staat van de particuliere woningen raakt, zeker in situaties van gemengd eigendom (corporatiebezit en particulier eigendom in een rijtje), namelijk ook de kwaliteit van de sociale huurwoningen. Wooncoöperatie De Woningwet maakt mogelijk dat huurders woningen van de corporatie zelf in beheer nemen. Ze organiseren zich in een coöperatie en doen zelf dan ook het onderhoud van de woning. Ook is het mogelijk dat ze de woningen van de corporatie overnemen. Door het vormen van een coöperatie wordt de betrokkenheid bij de eigen woonomgeving groter en gaan mogelijk de woonlasten omlaag. Het vraagt wel om blijvende betrokkenheid van de leden van de coöperatie. Eigenaren of huurders van ten minste vijf in elkaars nabijheid gelegen woongelegenheden die financieel, administratief, bouwtechnisch, stedenbouwkundig of anderszins een eenheid vormen, kunnen een wooncoöperatie oprichten. De corporatie is verplicht initiatieven hiertoe te faciliteren door mee te werken aan de planvorming en bij te dragen in de opstartkosten. Hierdoor kunnen bewoners met een goed onderbouwd plan komen. We vragen de corporaties dit ook daadwerkelijk te doen. Actiepunten 1. Samenwerking bieden aan Centrada om te komen tot een (middel)lange termijnstrategie met herstructureringsopgave voor het bezit van Centrada in de diverse wijken. 2. Met Centrada afspraken maken over kleinschalige sloop/nieuwbouw (acupunctuuraanpak) op de korte(re) termijn. Bij sloop/nieuwbouw in de wijk te streven naar een meer gedifferentieerd woningaanbod, dat inspeelt op de behoeften van de buurt. 3. Met Centrada afspraken maken over aankoop van woningen in particulier eigendom (indien mogelijk) daar waar het gespikkeld bezit (corporatiebezit en particulier eigendom in een rijtje) problemen oplevert voor bijvoorbeeld de leefbaarheid in een buurt of waar herbestemming wenselijk is. 32

32 4. Met de corporaties afspraken maken over hun bijdrage aan de vorming van wooncoöperaties wanneer bewoners hier zelf het initiatief toe nemen. 5. Afwegen uitbreiding regeling particuliere woningverbetering over andere wijken. 6. Goede initiatieven voor renovatie vanuit de markt stimuleren en faciliteren Duurzaam bouwen en renoveren Lelystad wil een duurzame stad worden. In het raadsprogramma heeft de raad uitgesproken in 2025 energieneutraal te willen zijn (exclusief mobiliteit). Dit doel is een speerpunt van het duurzaamheidsbeleid. De andere speerpunten zijn: afval, voedsel, fysieke leefomgeving, mobiliteit, onderwijs en ondernemen. Voor het thema wonen betekent dit dat er een grote uitdaging ligt om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen en de nieuwbouw te laten voldoen aan hoge energieprestatienormen. Hierbij ligt een relatie met de speerpunten energie en fysieke leefomgeving (gebiedsontwikkeling). Hoewel veelal prioriteit gelegd wordt bij energie, omvat duurzaam bouwen en wonen meer dan dat. Ook elementen als het gebruik en hergebruik van materialen, gezondheid, bereikbaarheid van het openbaar vervoer en voorzieningen, waterverbruik en efficiënt grondgebruik en ecologie zijn van belang om meegenomen te worden. Voor wat betreft de energie-opgave geldt dat vanaf 2020 alleen nog maar zo goed als energieneutraal gebouwd mag worden. Deze verplichting vloeit voort uit Europees beleid en regelgeving voor klimaatadaptatie en - mitigatie. Dat beleid wordt onder andere uitgevoerd via de Richtlijn Energieprestaties gebouwen uit Deze richtlijn is in 2012 via het Bouwbesluit geïmplementeerd. Gemeentelijke beleidslijn is hierbij het Rijksbeleid te volgen, tenzij uit voorbeelden in het land blijkt dat de markt dit kostendekkend kan uitvoeren. Voor de bestaande voorraad, met name de 70er en 80er jaren woningen ligt er nog een grote opgave. Centrada heeft de afgelopen jaren al veel van haar voorraad verduurzaamd. Het gemiddelde energielabel is nu C (landelijk is dit gemiddeld label D voor de corporatiesector). Op basis van het landelijk energieakkoord moet de sociale huurwoningvoorraad in 2020 verduurzaamd zijn tot gemiddeld energielabel B. Dit is in Lelystad lastig haalbaar. Door hoge kosten de afgelopen jaren in groot onderhoud is het niet reëel om hier op korte termijn opnieuw grootschalig in te investeren. Volgens het Ondernemingsplan van Centrada verwacht Centrada gemiddeld label B te kunnen bereiken in In het kader van het programma stedelijke vernieuwing op uitnodiging is door een samenwerkingsverband van vier bouwbedrijven in een door Centrada beschikbaar gestelde woning een pilot van een Nul-op-de-meter-woning gerealiseerd. Bij een Nul-op-de-Meter-woning is een woning dusdanig verduurzaamd dat de gebruiker een energierekening van 0 euro heeft. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de investering voor deze verduurzaming betaald kan worden uit de bespaarde kosten van de energierekening. Op deze wijze wordt bijgedragen aan kostendekkende concept-ontwikkeling. Naast de opgave om de sociale huursector te verduurzamen is er een zeer grote opgave om de woningen van eigenaar-bewoners te verduurzamen. Sinds 2011 worden eigenaar-bewoners gestimuleerd om hun woning duurzamer te maken met behulp van de duurzaamheidslening. Er zijn sinds 22 maart leningen verstrekt (peildatum 21 oktober 2015). Daarnaast wordt proactief gewerkt aan de ontwikkeling om meer bestaande woningen energiezuiniger en/of energieneutraal te maken. Hierin komen een aantal lijnen en initiatieven samen zoals het landelijk programma Stroomversnelling, het project Labelsprong van Natuur en Milieu Flevoland en mogelijk een systeem van woonabonnementen. Het concept van energie neutrale woningen (ook wel 0 op de meter genoemd) wordt de komende jaren nog verder doorontwikkeld. De investeringen zijn nu nog te hoog voor veel particuliere eigenaren, maar de markt ontwikkelt zich snel. De gemeente pakt bij het verduurzamen van de woningvoorraad een stimulerende rol door het proces aan te jagen (bijvoorbeeld door voorlichting te geven, partijen bij elkaar te brengen en financieringsconstructies te ontwikkelen). Verduurzaming van de bestaande woningvoorraad is een meerjarig proces, zeker wanneer het de particuliere voorraad betreft. Dit kunnen we niet alleen. Langdurige samenwerking met verschillende (markt)partijen is hierbij een must. Daarbij kunnen we met andere overheden en kennisorganisaties ervaringen en kennis delen. Om de verduurzaming van woningen te versnellen willen we regionaal hierover in gesprek met 33

33 lokale en regionale bouwbedrijven en kennisinstituten. Het gaat daarbij om zowel energiebesparing (isolatie) als het opwekken van duurzame energie. De aandacht gaat uit naar het stimuleren van en samenhang zoeken in marktinitiatieven. Van belang is aansluiting te zoeken bij de wensen en mogelijkheden van de particuliere eigenaren. Verduurzaming in kleine stappen en zelfwerkzaamheid spelen daarbij ook een rol. Actiepunten 1. Uitwerken projectplan Verduurzamen particuliere woningvoorraad. Onderdelen hiervan zijn: a. deelname aan het landelijke project De Stroomversnelling koopwoningen. In dit project worden rendabele en economische verantwoorde Nul op de Meter renovaties voor particulieren ontwikkeld. b. ontwikkelen concept van woonabonnementen voor Lelystad. c. afwegen uitbreiding van de regeling lening particuliere woningverbetering over andere wijken. 2. Continueren van de duurzaamheidslening. 3. Continueren van de subsidieregeling Duurzaam bouwen. 4. Uitwerken kader voor duurzame gebiedsontwikkeling. 5. Alle inwoners van Lelystad kunnen voor vragen over besparingsmogelijkheden terecht in de duurzaamheidswinkel. De duurzaamheidswinkel is een ontmoetingsplek en inspiratiebron voor iedereen die iets met duurzaamheid wil of kan. 6. Afspraken met de corporaties over verdere verduurzaming van hun bezit meer dan alleen op het gebied van energie Kwaliteit openbare ruimte De kwaliteit van de openbare ruimte is van grote invloed op de leefbaarheid in een wijk of buurt. Lelystad is een unieke gemeente met veel kwaliteiten en voorzieningen in de openbare ruimte. Het onderhoud en beheer daarvan is weliswaar een kerntaak van de gemeente, maar de rol daarin van inwoners is steeds belangrijker aan het worden. Bewoners hebben immers profijt van een omgeving die schoon, heel en veilig is. De kwaliteit en gebruikswaarde van hun buitenruimte draagt bij aan de leefbaarheid van de eigen woonomgeving. Het is de intentie om voorzieningen zo goed mogelijk in stand te houden en te bouwen aan de versterking van de vitaliteit van de bestaande wijken. Dat gaat niet vanzelf en is steeds meer een opgave waarbij bewoners het voortouw nemen en ook krijgen. Dat vraagt om maatwerk en experimenten, bijvoorbeeld op het gebied van beheer van de openbare ruimte. Bovendien is het een uitdaging om samen met de gebruikers van de openbare ruimte inhoud te geven aan een verzorgde, schone en veilige openbare ruimte. De ingezette weg, om bewoners de mogelijkheid te geven delen van het openbaar gebied te adopteren, is succesvol en wordt dan ook voortgezet. Belangrijk daarbij is het toenemen van eigenaarschap bij bewoners voor de eigen woonomgeving, zodat samen wordt gebouwd aan de leefbaarheid en het woongenot in de eigen woonwijk. Actiepunten 1. Afspraken maken over samenhang onderhoudsprogramma s corporaties en gemeente en daarin specifieke kenmerken van de bevolkingsopbouw van een wijk hierin meewegen. 2. Met de corporaties afspraken maken over handhaving in de openbare ruimte Leefbaarheid De problematiek van de 70-er en 80-er jarenwijken blijft een grote opgave ondanks alle investeringen van de afgelopen jaren door Centrada en gemeente. Veel woningen van particulieren kennen een onderhoudsachterstand. De inzet de afgelopen jaren was vooral fysiek getint. Deze oudere wijken kennen echter ook een optelsom van sociaaleconomische problemen. De huishoudens hebben niet alleen vaak een laag inkomen, maar ook een laag opleidingsniveau, veel schulden en zoals in de vorige paragraaf beschreven vaak een (te) hoge hypotheek. Sociale problemen en problemen in de fysieke leefomgeving gaan vaak hand in hand. De bewoners van deze wijken zijn vaak niet of onvoldoende zelfredzaam. 34

34 Rol corporaties bij leefbaarheid Corporaties spelen een belangrijke rol bij het leefbaar houden van de wijken waar zij bezit hebben, vandaar ook de betrokkenheid van Centrada bij het programma stedelijke vernieuwing op uitnodiging. In de nieuwe Woningwet worden strengere voorwaarden gesteld aan deze rol, om te voorkomen dat corporaties zich te veel begeven op terreinen waar niet hun kerntaak ligt. Gemeente Lelystad verlangt van de corporaties dat zij zich, binnen de wettelijke kaders, blijven inzetten voor de leefbaarheid in de buurten waar zij bezit hebben, bijvoorbeeld door middel van activiteiten die de maatschappelijke participatie en/of sociale samenhang versterken. Voorbeelden hiervan zijn het beschikbaar stellen van maatschappelijk vastgoed ter bevordering van de leefbaarheid en de afspraken met Centrada over de kluswinkel (zie paragraaf 7.1.). Ook kijken we gezamenlijk of er woonruimteverdelingsmaatregelen zijn die ingezet kunnen worden om de leefbaarheid in een woonbuurt te verbeteren. Mensen maken de buurt Als gemeente vinden wij het belangrijk om bewoners te stimuleren mee te doen en hun onderlinge betrokkenheid te vergroten. Wij richten ons daarbij op het versterken van de zelfredzaamheid van bewoners en gaan uit van de eigen kracht en de eigen netwerken. Voor het stimuleren van bewonersinitiatieven kennen we een vijftal regelingen die voor de burger met een vraag of initiatief aan de front office met ingang van 2016 onder één noemer zijn gebracht: Mensen Maken De Buurt. Die regelingen zijn: * Buurtbudget * Mensen maken de Buurt * Stedelijke Vernieuwing op Uitnodiging * Ideeënmakelaar Transitie 3 D s * Zwerfafval. De doelstelling van het Mensen Maken de Buurt-programma is vooral het verbeteren van leefbaarheid (fysiek en sociaal) in buurten en wijken. Met de regelingen worden initiatieven van bewoners mogelijk gemaakt die in het fysieke en in het sociale domein vallen. Zelfwerkzaamheid van bewoners en gerichtheid op de buurt als woon- en leefomgeving staan daarbij centraal. Samenwerken aan een sterke sociale buurt waarin het goed wonen is, daar draait het allemaal om. Integrale aanpak van problemen en samenwerking tussen maatschappelijke partners spelen in de benadering van buurtinitiatieven een belangrijke rol. De gemeente heeft in deze regelingen een adviserende, faciliterende, verbindende en/of ondersteunende rol naar de bewoners of organisaties. Vanuit de gemeente wordt beoogd de bewoners steeds meer invloed en zeggenschap te geven over hun initiatieven, projecten en buurtacties. Zij beslissen mee, kleinschalig en op maat. Al met al zijn er al zo n kleine en grotere projecten mogelijk gemaakt. Stedelijke vernieuwing op uitnodiging In 2013 zijn gemeente en Centrada gestart met een nieuwe wijze van werken, waarbij alle betrokken partijen in de wijk uitgenodigd zijn om met initiatieven te komen ter verbetering van de woning en directe woonomgeving. Deze nieuwe werkwijze heet stedelijke vernieuwing op uitnodiging. Deze werkwijze is in 2015 door de raad bekrachtigd en wordt de komende jaren doorgezet. Het is een manier van samenwerken van bewoners met vele andere betrokken partijen, zoeken, terugblikken en leren uit de ervaringen en op basis daarvan verder werken aan de toekomst. Er is weinig staand beleid en wet- en regelgeving. De ambitie van stedelijke vernieuwing op uitnodiging is: versterking van de sociale cohesie en fysieke leefbaarheid van de oudere wijken. Vitale wijken door en voor de bewoners met een betrouwbare en betrokken gemeente als partner. Concrete initiatieven zijn een kluswinkel, de gereedschap uitleen, het per hofje gezamenlijk schilderen van woningen, een initiatief van MILA (Met Inzet Lukt Alles), het initiatief oog voor de buurt van de rijksbouwmeester, waarbij gekeken is naar het vakmanschap in de buurt en dat in september 2015 heeft geresulteerd in een eerste huis, tuin en keukenfestival in de Zuiderzeewijk, mede georganiseerd door bewoners, moestuin projecten en een aantal ISV-projecten en het project Mensen maken de buurt. Ontwikkelingen in het 35

35 kader van stedelijke vernieuwing op uitnodiging leren dat initiatieven niet vanzelf tot stand komen. Zeker in wijken waar veel problemen zijn. Veel bewoners zijn heel betrokken bij hun woon en leefomgeving en hebben goede ideeën en tonen veel inzet. Stimuleren, verbinden en ondersteunen van bijvoorbeeld gemeente, Stichting Welzijn en Centrada blijft echter nodig. Overige maatregelen Naast het Mensen Maken de Buurt, waaronder Stedelijke vernieuwing op uitnodiging en de fysieke opgave zijn er nog een aantal andere maatregelen die de leefbaarheid in wijken positief kunnen beïnvloeden. Zo zijn we op dit moment bezig met het realiseren van een project Skaeve Huse. Hier worden een aantal notoire overlastgevers gehuisvest zodat de overlast in hun oude omgeving wordt verminderd. In de onlangs vastgestelde kadernota veiligheid zijn een aantal actiepunten ten aanzien van leefbaarheid opgenomen. Een van de actiepunten is het verminderen van overlast door kamerverhuur. Actiepunten 1. Het programma Mensen Maken de Buurt en het programma stedelijke vernieuwing op uitnodiging continueren 2. Met de corporaties afspraken maken over de inzet op het terrein van de leefbaarheid, waaronder investeringen in maatschappelijk vastgoed (zie bijlage 6). 3. Met Centrada prestatieafspraken maken over de wederzijdse inspanningen voor stedelijke vernieuwing. Hieronder vallen onder meer afspraken over de kluswinkel. De kluswinkel is een belangrijke steunpilaar voor verbetering van de leefbaarheid in de wijken 4. In samenwerking met Centrada afwegen of er passende woonruimteverdelingsmaatregelen zijn die de leefbaarheid en woonkwaliteit in een buurt bevorderen. 5. Realiseren van een project Skaeve Huse Samen aan de slag Een visie van en voor de stad In deze woonvisie presenteren wij ons woonbeleid voor de komende jaren. Het koesteren en toevoegen van kwaliteit is de komende tijd onze centrale doelstelling. Naast een visie van de gemeente beoogt de woonvisie ook een visie van en voor alle bij het wonen in de stad betrokken partijen te zijn. Om te komen tot deze visie zijn zowel inwoners van Lelystad als vele maatschappelijke partners in het wonen betrokken geweest. De volgende partijen hebben een actieve rol gehad: woonstichting Centrada, huurdersvereniging HVOB, makelaars, de OBL (Overlegorgaan Bouwnijverheid Lelystad), Stichting Harmonisch Wonen, haar huurdersvereniging in oprichting, diverse zorgpartijen, een bank en het ministerie van BZK. Daarnaast zijn ook de inwoners van Lelystad via het LelyStadsPanel gevraagd naar hun visie op het wonen anno nu, naar hun gewenste beeld van het wonen in Lelystad en naar de in hun beleving sterkste en zwakste kanten. Een belangrijke constatering is dat inwoners het wonen zeer breed interpreteren. Wonen is voor hen bijna synoniem aan leven. Zie hiervoor ook bijlage 1. In een later stadium hebben bewoners op het eerste concept van deze visie kunnen reageren via internet. Op een speciale forumwebsite konden bewoners en andere geïnteresseerden reageren op stellingen en met elkaar in discussie treden, zie hiervoor bijlage 5. De inbreng van deze partijen en de inwoners van Lelystad zijn een must geweest om te komen tot de Lelystadse visie op wonen en de ambities en maatregelen die daar bij horen Ondersteunen en stimuleren De gemeente heeft de verantwoordelijkheid goed wonen te bevorderen. De gemeente kan dit niet alleen. Wij hebben geen woningen in eigendom en bouwen of renoveren ze ook niet zelf. We hebben onze partners hard 36

36 nodig om de doelstellingen uit deze woonvisie te realiseren. Dit was al zo, maar recente veranderingen en nieuwe omstandigheden op de woningmarkt vragen om een nog intensievere samenwerking met partners en inwoners. Wij zien de uitvoering van de woonvisie dus als een verantwoordelijkheid van alle partners samen. De gemeente wil binnen de kaders van de woonvisie de plannen en initiatieven van anderen zo goed mogelijk ondersteunen en stimuleren. Het stimuleren en ondersteunen kan op verschillende manieren: met gerichte (kleine) investeringsbijdragen, door middel van lobbyen richting het rijk, het beschikbaar stellen van benodigde kennis en kunde, als ook adequate regelgeving en het voeren van snelle en zorgvuldige procedures. Van onze partners verwachten we dat zij binnen hun mogelijkheden meewerken aan het behalen van de doelstellingen. We zien deze woonvisie dan ook meer dan ooit als een uitnodiging aan onze partners om samen met ons op te trekken om ons woonbeleid vorm te geven De woonvisie en dan? De woonvisie geldt als vertrekpunt en inhoudelijke basis voor alle bij het wonen in de stad betrokken partijen. De visie vormt de basis voor het maken van nieuwe jaarlijkse prestatieafspraken met de corporaties en wordt gebruikt voor de totstandkoming van een woningbouwprogramma die jaarlijks gebruikt wordt als onderlegger voor de Meerjaren Perspectief Grondbedrijf (MPG). In de prestatieafspraken gaat het primair om afspraken over het in de toekomst zo goed mogelijk waarborgen van de woonbehoeften van huishoudens, die zelf niet in hun woonbehoefte kunnen voorzien vanwege een laag inkomen en/of zorgbehoeften. Daarnaast wil de gemeente met de woonvisie ook marktpartijen uitnodigen om met goede bouwplannen en/of renovatieplannen te komen. Wij voeren op reguliere basis overleg met de verschillende partners om te bespreken hoe het gaat met de uitvoering van de in deze visie benoemde maatregelen of om aanvullende afspraken te maken. Uiteraard gebruiken we dit overleg ook om te horen waar onze partners eventueel tegenaan lopen en hoe de gemeente daarin zou kunnen faciliteren. Elk jaar leggen we het uitvoeringsprogramma uit deze woonvisie met de betrokken partners langs de lat leggen en verwerken we de uitkomsten in een voortgangsrapportage. Zitten we op de juiste koers? Dragen de inspanningen bij tot het gewenste doel? Zijn er bijstellingen op uitvoeringsniveau nodig? We doen dit met behulp van de eerder genoemde vier scenario s, zie hiervoor ook bijlage 5. Het eerste toetsingsmoment vindt plaats na het verschijnen van de resultaten van het WoON 2015, welke in de eerste helft van 2016 wordt voorzien. De raad wordt jaarlijks in een raadsbrief over de voortgang geïnformeerd. Over vijf jaar, in 2020, wordt de woonvisie als geheel geëvalueerd en vernieuwd voor de periode

37 Bijlage 1 Bewonersconsultatie Zowel aan het begin als tegen het eind van het proces om te komen tot deze woonvisie zijn bewoners geconsulteerd over hun bevindingen. In eerste instantie konden bewoners via het LelyStadsPanel hun visie geven op het wonen anno 2014 en anno De uitkomsten hiervan worden beschreven in paragraaf 1.1. van deze bijlage. Tijdens de consultatie over het eerste concept van de woonvisie konden bewoners hun mening geven via een speciale discussiewebsite. Daar konden zij eventueel ook nieuwe ideeën kwijt. De concept-versie van de woonvisie was eveneens te vinden op de gemeentelijke website en bewoners waren in staat om te reageren op deze versie via een speciaal adres. De uitkomsten hiervan staan beschreven in paragraaf 1.2. van deze bijlage Visie van bewoners In mei 2014 is aan 401 leden van het LelyStadsPanel gevraagd naar hun woonvisie voor Lelystad. 239 panelleden hebben in hun eigen woorden hun woonvisie voor Lelystad beschreven. De vragen in het onderzoek waren verdeeld over een viertal onderwerpen. Deze onderwerpen waren: 1. Wonen in Lelystad op dit moment 2. Wonen in Lelystad in Sterkste punten van het wonen in Lelystad 4. Zwakste punten van het wonen in Lelystad De omschrijvingen van de panelleden zijn vervolgens gecategoriseerd. Deze categorieën zijn in ronde twee voorgelegd aan alle leden van het LelyStadsPanel. 65% van het digitale panel heeft aan deze ronde meegedaan. Per vraag zijn omschrijvingen van de meest genoemde categorieën voorgelegd met de vraag: welke omschrijving vindt u het beste bij Lelystad passen? In ronde drie werden per vraag de vijf omschrijvingen met de meeste instemming voorgelegd. De respondenten mochten per vraag 100 punten verdelen. De omschrijving die zij het beste vonden passen kreeg de meeste punten. De omschrijving die volgens hen het minst paste geen of slechts weinig punten. Aan ronde drie heeft 66% van het digitale panel meegedaan. Visie op wonen in Lelystad anno 2014 Als we vragen naar het beeld van Lelystad vandaag de dag noemen veel bewoners Lelystad een prettige stad om in te wonen met voldoende voorzieningen op gebied van sport en recreatie. Ze noemen de rust, ruimte, het groen, het water en de ligging van Lelystad aan de kust en ten opzichte van de Randstad als goede punten. De woningen en hun prijs-kwaliteitverhouding worden ook vaak als positief punt ervaren. Toch noemen de inwoners ook vaak de ongezelligheid, de grote leegstand in het Stadshart en sommige achterstandswijken. Ook het gebrek aan een identiteit en warmte en wordt genoemd. Lelystad heeft geen ziel. Wat ook opvallend is, is dat inwoners aangeven het een prettige stad vinden om in de wonen omdat ze in de fijne wijk wonen. Als ze in een minder fijne wijk zouden wonen, zou het beeld dus compleet anders kunnen zijn. Ook geven een aantal inwoners aan Lelystad vooral een slaapstad te vinden en de stad voor het uitgaan of het bezoeken van culturele activiteiten te verlaten. De goede treinverbindingen met bijvoorbeeld Amsterdam en Zwolle maken dit mogelijk. Het beeld van Lelystad is dus niet louter positief. Inwoners van Lelystad hebben geen eenduidig beeld over de veiligheid. De een ervaart Lelystad als zeer veilig, de ander noemt Lelystad onveilig. Enkele visies van bewoners: Een stad met veel groen en daardoor ook relatief veel rust. Ook een stad die door de samenstelling van de bewoners kwetsbaar is, n.l. veel laagopgeleide mensen, waardoor er ook veel werkeloosheid is. Toch is het ook een stad waar ik het prettig wonen vind. Kinderen hebben veel speelruimte. Het winkel aanbod is breed, alles is in Lelystad te vinden. 38

38 Goed betaalbare koopwoningen (ben niet bekend met de huursector in Lelystad) voor iedere portemonnee. Dat is een groot pluspunt voor de stad. Dichtbij de Randstad, goed bereikbaar. En de stad is aangenaam ruim opgezet en er is veel groen om woningen en in de nabijheid, ook dat is zeker een pluspunt van het wonen in Lelystad. Prima woonstad. Goede en betaalbare woningen in over het algemeen prima wijken. Voorzieningen voldoende voor wonen. Bereikbaarheid in principe in orde. Lelystad heeft echter wel een paar uitdagingen, enerzijds om de bewoners binnen te houden en anderzijds om nieuwe bewoners aan te trekken. Zo is er op veel vlakken weinig méér dan de basis. Echt goede winkels zijn er nauwelijks (zeker niet in het centrum), gezelligheid ontbreekt, relatief weinig mogelijkheden voor vertier (zeker niet in combinatie met winkels/centrum/gezelligheid). Lelystad is geen bruisende stad. Bereikbaarheid moet in de gaten worden gehouden. Dichtslibbende A6/Larserweg. Een fijne, frisse, groene stad waarin je goedkoop een ruime woning hebt. Lelystad blijft wel een slaapstad: voor lekker eten, leuk uitgaan, goede concerten of andere culturele activiteiten ga ik regelmatig de stad uit. De reistijd neem ik daarmee voor lief. De goede treinverbindingen met de randstad zijn een randvoorwaarde om hier met plezier te blijven wonen. Ik heb het hier erg naar mijn zin, maar dat is niet alleen omdat ik in Lelystad woon, het komt voornamelijk omdat ik in een bijzonder fijne wijk in Lelystad woon. Ik kan de vraag niet beter beantwoorden. Lelystad is -nog steeds- een groene stad, waar ik zie dat met name rondom het centrum veel wordt gedaan aan modernisering van de stad. De oude wijken lijken daarbij wat vergeten te worden; ik heb het idee dat deze wijken sterk verpauperen. Daarnaast is het jammer dat de gemeente niet in staat lijkt te zijn (of er niet voor kiest) om de winkelstraten in gebruik te houden. In de Promesse is veel leegstand, daarnaast is er een duidelijke trek van winkels van de oostkant van het centrum die zich verplaatsen richting De Wissel en het Stadhuisplein. Verder is de stad qua wonen prettig en ontspannen. Het helpt dat voorzieningen eigenlijk altijd nabij zijn en dat er nu de treinverbinding met Zwolle is die helpt om forenzen naar de stad te trekken. Een gunstig woonklimaat in combinatie met relatief lage huizenprijzen en voldoende voorzieningen zou een gouden combinatie kunnen zijn. Ik ben alleen niet overtuigd of de gemeente in staat is dit te verzilveren. Wat ik wel heel een positieve ontwikkeling vind van de afgelopen jaren is de invoering van LelyStart, de muziekavond in samenwerking met de Underground aan het begin van het cultureel seizoen. Dit zorgt voor een goede sfeer en het is altijd een leuke avond. Lelystad was op zich een rustige stad, alleen de wijk waar wij wonen wordt naar mijn idee een beetje een afvallige buurt. Er komen steeds meer mensen wonen die niets geven om een rustige leefomgeving. De buurt verloedert, mede door het slechte onderhoud van de gemeente qua infrastructuur. De mensen geven niet meer om elkaar en leven hun eigen leven. Er is ook geen sociale controle meer, zoals voorheen. Ook onze hier geboren kinderen (4) vinden Lelystad niet een stad waar ze een gezin zouden willen stichten, 3 zijn er al verhuisd en de vierde wil ook weg. Ouderen kwijnen weg in de wijken, omdat er onvoldoende mogelijkheden zijn om te verhuizen naar een passende omgeving. Er wordt daarentegen wel veel geld uitgegeven om Lelystad te promoten, vooral het kustproject, waar alleen de rijken onder ons van kunnen profiteren. Uit bovenstaande visies op het wonen blijkt wel dat voor veel mensen wonen synoniem is voor leven. We hebben de inwoners van Lelystad ook gevraagd naar de volgens hen sterkste en zwakste kanten van het wonen in Lelystad. Ook hier omvatten de antwoorden die gegeven zijn bijna alle aspecten van het leven. Als het gaat om de sterke kanten van het wonen en Lelystad worden het groen in de stad en de natuur om Lelystad heen erg vaak genoemd. Ook de recreatiemogelijkheden in en om Lelystad worden als sterk punt gezien. Ook de ligging aan het water en de kust zijn vaak genoemd als sterke punten net als de centrale ligging van Lelystad in Nederland en de daarmee gepaard gaande goede bereikbaarheid van werk en allerlei voorzieningen. Ook de rust en de goede interne bereikbaarheid per fiets zijn vaak genoemd. Bewoners zien de woningen zelf en 39

39 haar prijs-kwaliteitverhouding ook als sterk punt. Ook de aanwezigheid van frisse lucht wordt vaak genoemd, evenals het cultuuraanbod en de bibliotheek. De top vijf van best passende omschrijvingen van Lelystad volgens de inwoners in 2014 ziet er als volgt uit: 1. Lelystad heeft een onaantrekkelijk centrum door de grote leegstand, het uniforme winkelaanbod en beperkte uitgaansmogelijkheden. Na sluitingstijd is het zeer ongezellig, omdat er niets meer te doen valt. 2. Mijn eigen woonwijk is een bijzonder prettige woonwijk, daardoor is Lelystad fijn om in te wonen. Er zijn genoeg delen van Lelystad waar ik nooit zou willen wonen. 3. Lelystad is goed bereikbaar met auto en met het openbaar vervoer. 4. Lelystad is een uitstekende fietsstad. 5. Lelystad heeft een mooie groene woonomgeving maar is nog altijd niet echt een stad met een ziel, het is meer een mooi gelegen nieuwbouwwijk. Het meest gegeven antwoord op de vraag wat men het zwakst vindt aan het wonen in Lelystad is het ongezellige Stadshart met haar leegstand en gebrek aan diversiteit aan winkels. Ook het dure parkeren en slechte mogelijkheden om de fiets veilig te parkeren worden hierbij genoemd. Ook het feit dat er drie centra zijn, wordt gezien als zwak punt. Ook veel genoemd zijn de hoge werkloosheid en armoede en het gebrek aan werkgelegenheid binnen de gemeentegrenzen. Ook het imago wordt als zwak punt van het wonen ervaren. Anderen vinden juist dat veel inwoners zelf weinig betrokkenheid tonen en zien dit als zwakte. Ook vinden veel respondenten Lelystad kleurloos, onzichtbaar. Veel respondenten noemen de vele onafgemaakte, open plekken in de stad als zwak punt. Ook de eentonigheid en eenvormigheid van sommige (delen van) wijken en de verpaupering in delen van de stad worden genoemd. In tegenstelling tot de fietsverbindingen vindt men de loopverbindingen in de stad zwak. Hoewel de recreatievoorzieningen vaak als sterk worden ervaren, is dit bij de uitgaansmogelijkheden niet het geval. Ook onveiligheidsgevoelens en criminaliteit, vooral woninginbraken, worden genoemd. Ook de beschikbaarheid van betaalbare, gelijkvloerse woningen dichtbij een centrum voor dagelijkse voorzieningen wordt gemist. Viezigheid en rommel op straat en de onderhoud van het openbaar groen worden ook als antwoord gegeven op deze vraag. De top 5 sterke punten van het wonen in Lelystad is volgens bewoners 1. Veel natuur in en om Lelystad 2. In Lelystad heb je de ruimte 3. Lelystad ligt centraal in Nederland 4. Lelystad heeft schone lucht 5. De fietsverbindingen zijn goed De top 5 van zwakke kanten van het wonen waar volgens inwoners de komende vijf jaar hard aan gewerkt moet worden zijn: 1. Het sfeerloze stadshart 2. De hoge winkelleegstand 3. Tekort aan arbeidsplaatsen 4. Slechts 50 km/uur morgen rijden op vierbaans dreven 5. Het negatieve imago van Lelystad De antwoorden gaan bijna allemaal over zaken die het beleidsterrein wonen weliswaar raken, maar wat buiten het bereik van de woonvisie staat. Een belangrijke constatering is dat deze zaken allemaal wel degelijk van invloed zijn op het woonplezier. Visie van inwoners op het wonen in Lelystad anno 2025 Als we vragen hoe bewoners Lelystad als woonstad het liefste zien in het jaar 2025 krijgen we uiteraard diverse antwoorden. Wat de meeste mensen erg belangrijk vinden is dat de rust, de ruimte, het groen in de stad en de natuur om de stad behouden blijven. Men ziet het liefst een veilige stad en werk voor iedereen. De inwoners willen wel graag meer uitgaansgelegenheden en een gezellig en bruisend Stadshart met een diversiteit aan 40

40 winkels en gezellige terrasjes. Ook zouden de inwoners over het algemeen graag zien dat het aan de kust goed vertoeven is met recreatiemogelijkheden, goede en gezellige horeca en stranden. De meeste inwoners dromen niet van een groter Lelystad, de huidige omvang wordt vaak als ideaal genoemd. Echter, er wordt ook wel ingezien dat meer werkgelegenheid waarschijnlijk ook gepaard zal gaan met wat groei. Het is zeker niet de visie van bewoners om qua grootte op Almere te gaan lijken. De inwoners zien in 2025 ook graag een stad die af is, dus geen kale onbebouwde stukken meer in de bestaande stad. Ook zou men graag willen dat de stad wat meer warmte en sfeer uitstraalt en dat de wijken er fris en verzorgd uitzien. Wat betreft de woningen wordt genoemd dat er een voor verschillende doelgroepen kwalitatief goed aanbod moet zijn, dus niet alleen op traditionele gezinnen gericht. Het wonen moet wel betaalbaar blijven. Inwoners vinden het belangrijk dat het voorzieningenniveau op peil is. Ook hebben een aantal bewoners de wens dat de kust meer een centrumfunctie voor de stad gaat vervullen. Ook droomt men van een betere beschikbaarheid van sociale huurwoningen Over de uitbreiding van het vliegveld zijn de meningen sterk verdeeld. De een juicht dit toe vanwege de toename van de werkgelegenheid en impuls voor de lokale economie en de mogelijke spin-off hiervan, de ander vreest voor lawaai- en stankoverlast. Wat wel naar voren komt is dat de bewoners zouden willen dat Lelystad visie en daadkracht vertoont. Enkele toekomstvisies van bewoners op het wonen in Lelystad in 2025: Gezellige winkelcentra met meer exclusieve mode zaakjes. Meer ontmoetingsplekken in het centrum en meer groen, bloembakken, bankjes. Strenger optreden tegen bijv. troep in de tuinen, verwaarloosde schuttingen, vieze groene schuurtjes. Zoals het nu is, maar dan met een bruisender stadshart. Meer uitgaansmogelijkheden, studiemogelijkheden en een beter imago in Nederland. Ik hoop dat er ook in media of door oud-lelystedelingen minder negatief over Lelystad wordt gesproken en gedacht. Meer gericht op het water. Meer horeca en winkels aan water. Minder mensen met een laag inkomen of uitkeringen. De ruimte, het groen en de korte afstand tot natuur is er nog steeds. Er is een stadscentrum waar je niet alleen ketens en discounters hebt, maar ook gespecialiseerde en 'eigen' zaken. Helaas is de functie van het Lelycentre beperkt tot levensmiddelen, maar dat heeft de Gordiaan wel meer levensvatbaar gemaakt. Er is ruimte voor 'gekke dingen' (zoals de Zilverparkkade, maar dan op kleinere schaal). De Lelystedelingen zijn er trots op in Lelystad te wonen, niet alleen omdat er allerlei problemen zijn overwonnen (water, klei, meer klei, nog meer klei, moeilijke bevolking) maar ook omdat er leuke dingen gebeuren en we het goed hebben met elkaar. De kale plekken dicht gebouwd. Nog steeds een kleinschalig vliegveld. Een gezellig winkelcentrum, waar het oude gedeelte afgebroken is en er een groter park is gekomen. De economie is aangetrokken en dat heeft ook invloed gehad op onze stad in positieve zin. Dat het warm aanvoelt wanneer je hier binnenkomt, zonder dat je steeds aankijkt naar slecht onderhouden tuinen e.d. Wat mij betreft mogen daar sancties op komen te staan. Het hoeft geen plaatje te zijn, maar je gras maaien en rotzooi weghalen zou al de helft schelen. Niet te groot, beter Stadshart Veel groen, goed onderhouden huizen met klimaat besparende maatregelen, winkels voor elk soort publiek, veiliger verkeer, veel aandacht voor kunst en cultuur - zowel voor kunstenaars en hun projecten als voor verenigingen/vrijwilligersorganisaties die Lelystedelingen bij elkaar brengen en houden, zoals Radio Lelystad 41

41 en Stip GGZ. En vooral: Lelystad is een stad. Geen product. Er mag best wat minder aan City marketing worden gedaan en meer aan het tevreden houden van bestaande inwoners. Dat levert uiteindelijk veel meer op. Wij zouden Lelystad graag zien als een bruisende en levendige stad met voldoende werkgelegenheid. Een goed lopend winkelcentrum en een stadshart vol terrassen en een kuststrook waar je kan winkelen, uitwaaien en terrasjes pakken plus een Bataviamarkt die heel Europa kent. De stad dient duidelijker richting het water toe getrokken te worden. Er dient een breed belang voor het merk Lelystad te komen en de pluspunten dienen verder versterkt te worden. Tevens dient Lelystad zich ook op het gebied van duurzaam onderhoud en beheer van infrastructuur, vastgoed en recreatie gebieden te richten. Een bruisende stad met een goed centrum. En nog altijd de mooie natuur en rust (geen vliegveld uitbreiding dus). Voldoende winkelaanbod om het winkelende publiek binnen de stad te houden en voor de jongeren ook mogelijkheden en werkgelegenheid, waardoor zij niet meer wegtrekken. Verder een bredere bevolkingsopbouw waardoor er meer geld in de stad komt!. Ik ben dan 80. Nou, als dan de centrumzone nog niet compleet is, ga ik beslist nog verhuizen. Het zou mooi zijn dat de stad zou door groeien naar ca. honderdduizend inwoners. Dat betekent meer inwoners en dus meer potentiele kopers. Zodat de middenstand een goede bestaansmogelijkheid heeft. En winkels die nu noodgedwongen kennelijk weer hun deuren moeten sluiten kunnen terug keren. De top vijf van best passende omschrijvingen van Lelystad in 2025 ziet er als volgt uit: 1. Een stad met een groen, gezellig stadscentrum. Veel diversiteit in het winkelaanbod en leuke cafés en restaurants. 2. Een stad waar inwoners zowel met de fiets als met de auto prettig naartoe kunnen. Dus: goede fietspaden, veilige fietsstallingen, gratis parkeren en niet zo veel leegstaande winkels. 3. Lelystad is nog steeds een hele groene stad. Het openbaar groen wordt zichtbaar goed onderhouden. 4. De fietspaden en dreven zijn goed onderhouden. Verder zijn de dreven weer 70 km/uur en het probleem van files rond het centrum is opgelost. 5. Lelystad Airport is de tweede luchthaven van het land. 42

42 1.2. Resultaten discussieforum Nieuw participatie instrument Bij het betrekken van de samenleving bij het opstellen van de nieuwe Woonvisie is in de fase van de conceptvisie gebruikgemaakt van een nieuwe participatietool: een discussieforum op internet, waarin verschillende aspecten van het woonbeleid als vraagstuk of idee aan de Lelystedelingen zijn voorgelegd. Iedere burger, maatschappelijke instelling, bedrijf of organisatie had in de periode 1 november - 15 december 2015 de gelegenheid op de vraagstukken en/of ideeën te reageren. Bij elk idee konden argumenten vóór of argumenten tegen worden geplaatst. Op die manier worden verschillende kanten van een vraagstuk of idee inzichtelijk en bevordert dat de meningsvorming, uitmondend in een stem vóór of juist tegen een bepaald idee. Verder was er de mogelijkheid om nieuwe vraagstukken of ideeën binnen het kader van de Woonvisie op de website te plaatsen, waarop door anderen dan weer kon worden gereageerd. De op de website openbaar te volgen discussies en de uitkomsten van de stemming over in de Woonvisie opgenomen ideeën, kunnen een college c.q. gemeenteraad helpen bij de besluitvorming. Het geeft een indruk (maar ook niet meer dan dat) wat er leeft in de samenleving en voor welke ideeën(richtingen) een mogelijk draagvlak is. Hoe meer mensen deelnemen aan de discussie c.q. ideeën aanleveren dan wel erop stemmen, hoe meer gewicht eraan kan worden ontleend. Om mee te kunnen doen aan de discussie is het mensen zo gemakkelijk mogelijk gemaakt; aan de andere is de site zo opgezet dat het geen oerwoud aan willekeurige reacties onder oncontroleerbare pseudoniemen wordt. Wie mee wilde doen aan de discussie over de Woonvisie op de forumsite, kon dat doen via Facebook of een apart account aanmaken met zijn/haar mailadres en invoering van een eigen wachtwoord. Media-aandacht en bereik Over het proces van de Woonvisie, de mogelijkheid tot inspraak, inclusief de rol van de discussiewebsite daarin heeft de gemeente uitgebreid bericht. Lokale/regionale media hebben inhoudelijk aan de concept Woonvisie wel aandacht besteed, maar het bestaan van het discussieforum is in die publicaties onderbelicht geweest. Het bereiken van de Lelystadse inwoner met informatie over de concept Woonvisie en de vraagstukken + ideeën waarop het gemeentebestuur graag input vanuit de samenleving wilde, moest daarom voor het grootste deel komen door de inzet van gemeentelijke middelen en communicatiekanalen: website, digitale nieuwsbrief en sociale media. Als aanhangsel bij deze evaluatie is een overzicht gevoegd van wat de communicatie-inzet aan bereik heeft opgeleverd. Ook de politiek is benaderd om als partij of raadsfractie de discussie te voeden en op die manier mensen aan te sporen om input te leveren. Van die mogelijkheid is geen gebruik gemaakt. De politieke inbreng in de consultatiefase is beperkt gebleven tot BOB-sessie en raadsbijeenkomst, vanwege vrees voor vervuiling in de communicatie. Reacties per mail Los van de discussiesite was er ook de mogelijkheid een uitgebreide reactie op de concept Woonvisie te sturen naar woonvisie@lelystad.nl. Daarvan hebben 4 mensen gebruik gemaakt. Resultaten in cijfers De campagne om bezoekers te genereren aan het discussieplatform en deelname aan de discussie te bevorderen, levert cijfermatig de volgende resultaten: Geregistreerde gebruikers: 72 Ingediende Ideeën van bezoekers: 22 43

43 Geformuleerde argumenten van bezoekers: 55 Aantal malen dat op ideeën is gestemd: 269 Totaal interacties: 346 Totaal aantal paginaweergaven: 4207 Totaal aantal sessies: 1080 Gemiddelde sessieduur: 2:25 min. De website zelf is door (veel) meer mensen bezocht, maar zonder registratie c.q. een reactie achter te laten. Zie hiervoor de cijfermatige bijlage en statistieken. Inhoudelijke reacties en draagvlak voor ideeën Stellingen en vraagstukken waarop is gereageerd of gestemd zijn de volgende: 1. Geef prioriteit aan het afbouwen van Warande, en Hanzepark. Start niet met woningbouw elders in de stad. Stemming: 63% voor; 11% neutraal; 26 % tegen Als argumenten voor deze stelling worden genoemd: - Tevreden houden/krijgen van je bestaande bewoners in een goede combinatie met uitbreiden van de stad zorgt voor meer rust. 2. Nieuwbouw in Lelystad mag alleen nog maar bestaan uit energie neutrale woningen. Stemming: 73% voor ; 27% tegen. Als tegenargument wordt vooral genoemd de hoge kosten van energiezuinig bouwen en de lange terugverdientijd. Milieuoverwegingen geven de doorslag bij de meesten om voor te stemmen Nieuw geplaatste idee bij deze stelling: - De overheid kan wel kleinere windmolens stimuleren in een buurt als collectief. 3. Hoe kunnen we Lelystad als woonstad met goede woningen in prettige woonwijken etaleren en profileren? Dit vraagstuk levert niet veel, maar wel verschillende reacties/ideeën op (het aantal malen dat op deze reacties is gestemd is te weinig om daaraan veel waarde te ontlenen en wordt daarom, niet vermeld): - Wees eerlijk en oprecht! Geef de échte voordelen van Lelystad weer in je marketing. - Speel in op de behoeften van de woonconsument. - Bouw louter energie neutrale, duurzame woningen 4. Hoe houden wij de sociale huur- en koopwoningen in Lelystad betaalbaar? Bij dit vraagstuk is vooral positief gestemd op de volgende ideeën: - Startersleningen blijven verstrekken voor aankoop van woningen in de bestaande stad Stemming: 71% voor; 29% tegen - Bevorder de doorstroming op de koopwoningmarkt door restschuldfinanciering. Stemming: 60% voor; 20% neutraal; 20% tegen Verdeeld gestemd is er over: - Verlaag de grondprijs/m2 Stemming: 50% voor; 50% tegen 44

44 5. De starterslening heeft zijn dienst bewezen en kan worden afgeschaft. Op deze stelling heeft een meerderheid negatief gereageerd. Stemming: 33% voor; 67% tegen. Dat is in overeenstemming met de reacties bij het vraagstuk Hoe houden we de sociale huur- en koopwoningen betaalbaar. 6. Hoe zorgen wij ervoor dat aantal en typen woningen in Lelystad zijn afgestemd op de behoefte? Bij de oplossingen voor dit vraagstuk leverde het volgende idee de meeste stemmen op: - Bouw leegstaande kantoorgebouwen om tot woonruimte voor diverse leeftijdscategorieën. Stemming: 100 % voor Nieuw geplaatst idee bij deze stelling: Tip! Ga in gesprek met bestaande bewoners die hun huis te koop hebben staan, vraag naar de redenen van verkoop en sluit een deal: de gemeente helpt je (financieel?) bij de verkoop, indien je als bewoner besluit een andere bestaande- of nieuwbouw woning te kopen. = Win win 7. Hoe moet Lelystad inspelen op de toenemende vraag naar huurwoningen? De hoogst scorende oplossingen bij dit vraagstuk waren: - Verbouw leegstaande kantoorpanden tot appartementen. Stemming: 100% voor - Bouw huurwoningen in de duurdere sector. Stemming: 83% voor; 17% tegen - Doe jaarlijks onderzoek naar de behoeften van de woonconsument. Stemming: 67% voor; 33% tegen - Bouw juist meer sociale woningbouw, geen dure flats. Stemming: 50% voor; 50% tegen 8. Hoe zorgen wij voor de juiste huisvesting van asielzoekers die mogen blijven en naar Lelystad komen? Als oplossing kiest een meerderheid hier voor de bouw van containerwoningen in combinatie met doorstroming op de lokale woningmarkt. Stemming: 60% voor; 20% neutraal; 20% tegen 9. Hoe stimuleren we woningeigenaren én ook (ver)huurders om 'duurzaam' te gaan wonen? Hier kiezen de deelnemers aan het forum voor: - Zet de duurzaamheidslening voort of maak die voor meer mensen bereikbaar. Stemming: 67% voor; 33 % tegen - Continueer de subsidieregeling Duurzaam Bouwen en zorg voor actieve en adequate voorlichting daarover. - Stemming: 75% voor; 25% tegen Als idee/tip heeft een bewoner gereageerd met: Breng met een spel of wedstrijd de subsidie onder de aandacht. Het geplaatste idee om van de duurzaamheidswinkel dé ontmoetingsplek en inspiratiebron voor duurzaam wonen te maken kon op niet veel bijval rekenen (33% voor; 67% tegen), maar het aantal stemmen is te weinig om daar echt een conclusie aan te verbinden. 10. Hoe zorgen we voor meer betaalbare en snel beschikbare woonruimte voor jongeren en zg. 'spoedzoekers'? De volgende oplossingen konden rekenen op stemmen: - Snelle, flexibele (prefab) containerwoningen inzetten Stemming: 83% voor; 17% tegen 45

45 - Oude leegstaande kantoorpanden omzetten in betaalbare woonruimte. (Of in seniorenwoningen). Stemming: 100% voor. Verdeeldheid is er over: - Het percentage woningen dat door Centrada wordt verloot (nu 15%), moet omhoog. Stemming: 40% voor; 20 % neutraal; 40% tegen Nieuw geplaatst idee, maar zonder score: - Strengere controles op huidige huurders van jongerenwoningen voor een snellere doorstroom 11. Hoe maken we (voldoende) woningen in Lelystad 'seniorenproof' of levensloopbestendig? Mogelijke oplossingen die op het forum werden geboden en (voldoende) stemmen kregen: - Huurwoningen moeten door Centrada worden 'opgeplust' en geschikt gemaakt voor bewoning door ouderen. - Stemming: 71% voor; 14% neutraal; 14% tegen - Stel een financieringsregeling op waarmee ouderen aanpassingen aan hun eigen woning kunnen bekostigen. Stemming: 67%voor; 33% tegen - Bouw meer 65+ woningen. Stemming: 100% Een nieuw geplaatst idee met een relatie tot jongerenhuisvesting dat weinig instemming kreeg, is: - Ouderen die ondersteuning nodig hebben kunnen een kamer verhuren aan studenten tegen een lage prijs. Stemming: 14% voor; 14 % neutraal; 72% tegen. Conclusies 1. Het aantal mensen dat is bereikt met de berichtgeving over de consultatiefase van de Woonvisie is redelijk omvangrijk. 2. De gemeente moet het vooral hebben van de eigen kanalen en uitingen om bekendheid te geven aan de reactiemogelijkheid op de Woonvisie. 3. Het aantal mensen dat uiteindelijk via het internetforum heeft deelgenomen en een bijdrage heeft geleverd aan de Woonvisie in de consultatiefase is beperkt gebleven. 4. De reacties op de vraagstukken en de stemmingen op de ideeën bevestigen grotendeels de in de concept Woonvisie geformuleerde en nader uit te werken beleidsuitgangspunten. 5. Over de waarde van het discussieforum als (nieuw!) participatie instrument is het te vroeg om een oordeel te vellen. Dat vergt nadere analyse over o.a. de formulering van de vraagstukken/stellingen discussiesite, over de mogelijkheid van een actievere inbreng van de politiek, de inzet van andere, aanvullende communicatiemiddelen en parallelle acties e.d. 6. De waarde van een dergelijke forumsite is dat het de discussie over vraagstukken waar een raad over moet besluiten naar voren haalt. Het college en ook de raad kan met deze site input vanuit de samenleving halen om te gebruiken bij de uiteindelijke besluitvorming. Waar discussies en afwegingen tot nu plaatsvinden in de fractiekamers om uiteindelijk standpunten in te nemen, verplaats je de discussie nu naar voren en laat je de samenleving breed en laagdrempelig en transparant - delen in en meedoen bij de te maken afwegingen. Met de nu opgedane ervaringen lijkt het erop dat de werking van de site eerst een nog betere uitleg behoeft, voordat een eventuele nieuwe pilot wordt gedaan. 46

46 Woonvisie Lelystad, bereik online media Om de woonvisie Lelystad op Argu te promoten zijn namens gemeente Lelystad diverse online campagnes gestart. Via de gemeentelijke website/nieuwsbrief, twitter, facebook en LinkedIn is hiervoor promotie gemaakt. Hieronder een overzicht van de campagnes, het bereik van de campagnes en de input op de woonvisie. Totaal bereik online: Website: 677 Social media: mensen bereikt; 923 clicks naar Argu Bereik per medium Website/digitale nieuwsbrief: 677 weergaves (van nieuwsberichten over woonvisie) Facebook-campagne: in totaal mensen bereikt 703 clicks naar Argu De meest betrokken doelgroep is vrouwen van jaar Twitter-campagne: 6286 impressies, 75 clicks naar Argu LinkedIn-campagne: impressies, 145 clicks naar Argu Het totaal aantal reacties/ideeën op de woonvisie is: Geregistreerde gebruikers: 72 Ingediende ideeën van bezoekers: 22 Geplaatste argumenten van bezoekers: 55 Aantal Stemmen: 269 Totaal interacties: 346 Data uit tijdsinterval: 1 november - 15 december Totaal paginaweergaven: 4207 Totaal aantal sessies: 1080 Gemiddelde sessieduur: 2:25 47

47 Waar komen de bezoekers vandaan? 48

48 Bijlage 2 Feiten en cijfers woningvoorraad Algemeen De woningvoorraad van Lelystad bestaat uit ongeveer woningen en kent door de ontstaansgeschiedenis van de stad een specifieke opbouw en kwaliteit. Onder invloed van het gevoerde groeikernenbeleid (gebundelde deconcentratie) vanuit het Rijk zijn in korte tijd in een beperkt aantal segmenten grote hoeveelheden woningen op de markt gebracht. Hierdoor is er een eenzijdige voorraad aan woningen ontstaan die met 86 procent gedomineerd wordt door grondgebonden eengezinswoningen. De overige 14 procent bestaat uit meergezinswoningen. Ter vergelijking: landelijk bestaat de woningvoorraad gemiddeld voor 71 procent uit grondgebonden woningen en voor 29 procent uit appartementen. Andere groeikernen als Alkmaar, Almere, Haarlemmermeer, Hoorn, Purmerend en Zoetermeer zitten onder of rond dit landelijke gemiddelde. Bovengenoemde ontwikkeling is dan ook goed terug te zien in de verdeling over de segmenten en de bouwjaren van de huidige woningvoorraad. Zo is tussen 1970 en 1990 tweederde (67 procent) van de huidige voorraad tot ontwikkeling gekomen. Tabel 1: Procentuele verdeling per segment Segment Percentage totale voorraad Rij / hoek / overige 69% Twee-onder-een-kap 7% Vrijstaand 10% Patiowoningen <1% Appartementen 14% Bron: Gemeente Lelystad, Onderzoek & Statistiek, peiljaar 2015 Tabel 2: Bouwjaren huidige woningvoorraad Bouwjaar Percentage totale voorraad < % % % % % > % Bron: Gemeente Lelystad, Onderzoek & Statistiek, peiljaar 2015 Lelystad heeft nog steeds te maken met een fysieke structuur die gevormd is door haar ontstaansgeschiedenis. De oudste delen van de stad worden gedomineerd door voor die tijd grote laagbouwwoningen. In de jaren negentig is er een omslag te zien in het type woningen dat toegevoegd is aan de voorraad. Op diverse uitleglocaties aan de rand van de stad is via het Masterplan Versnelde Groei geprobeerd de woningvoorraad meer in balans te brengen door woningen in de hogere segmenten toe te voegen. Tot aan de crisis in 2008 heeft het accent in het gemeentelijk woningbouwprogramma gelegen op de bouw van woningen voor het midden- en hoger segment. Doel was om vooral bemiddelde huishoudens van buiten de gemeentegrenzen te trekken. Aanvankelijk werd gebouwd in de Landstrekenwijk en De Landerijen, meer recent in Hanzepark en Warande. Ten tijde van ontwikkelingen in de laatst genoemde wijken brak de crisis uit. Het aantrekken van meer bemiddelde huishoudens van buiten Lelystad is aanvankelijk succesvol geweest. De bouw van de Landstrekenwijk en De Landerijen heeft gezorgd voor meer bemiddelde en hoger opgeleide huishoudens in 49

49 Lelystad. Deze wijken zijn echter ook relatief eenzijdig van samenstelling. Het zijn geen gemengde wijken. Het segment sociaal ontbreekt hier nagenoeg. In Hanzepark en Warande wordt een mix van inkomensgroepen nagestreefd. In Warande gaan we uit van 30% sociale huur. De voorraad sociale huur groeit mee in het tempo van de marktsector (vrije sector huur en koop). Tabel 3: Bouwjaren per segment Segment < > 2010 Rij / hoek / overige 5% 47% 29% 11% 7% 1% Twee-onder-een-kap 1% 18% 17% 32% 30% 1% Vrijstaand 1% 20% 5% 36% 38% 2% Patiowoningen 0% 15% 0% 1% 84% 0% Appartementen 3% 18% 51% 7% 20% 1% Bron: Gemeente Lelystad, Onderzoek & Statistiek, peiljaar 2015 Het aandeel koopwoningen in de woningvoorraad is hoger dan het landelijk gemiddelde. De voorraad bestaat voor 66 procent uit koopwoningen en voor 34 procent uit huurwoningen. De huurwoningen bestaan voor 28 procent uit sociale huur en 6 procent particuliere huur. Landelijk zijn deze percentages respectievelijk 60 en 40 procent. De omvang van de sociale huursector ofwel de kernvoorraad ligt met 28% onder het landelijk gemiddelde van 30 procent en is daardoor relatief klein te noemen. Ook de particuliere huursector blijft met 6 procent achter bij het landelijke gemiddelde (10 procent). Binnen de koopsector zijn vooral de grondgebonden woningen sterk vertegenwoordigd, terwijl de meergezinswoningen vooral in de huursector worden aangeboden. Tabel 4: Koop- en huursector per segment Segment Koop Sociale huur Particuliere huur Rij / hoek / overige 66% 26% 9% Twee-onder-een-kap 95% 0% 5% Vrijstaand 92% 1% 7% Patiowoningen 93% 0% 7% Appartementen 18% 70% 12% Bron: Gemeente Lelystad, Onderzoek & Statistiek, peiljaar 2015 Inventarisatie van de WOZ-waarden van de voorraad laat zien dat meer dan 60 procent van de voorraad een WOZ-waarde heeft die lager is dan ,-. Tabel 5: Verdeling woningvoorraad o.b.v. WOZ-waarden WOZ-waarde Percentage van voorraad Goedkoop (< ) 62% Midden ( ) 28% Hoog ( > ) 10% Bron: Gemeente Lelystad, Onderzoek & Statistiek, peiljaar

50 Koopsector Door de crisis is het aantal transacties (ofwel aantallen verkochte woningen) op de woningmarkt in de jaren vanaf 2009/2010 gehalveerd ten opzichte van de jaren voor de crisis. Zo werden er in 2006 en 2007 nog bijna 1200 woningen per jaar verkocht. In 2013 waren het er slechts 455. Ook het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen nam drastisch af. In 2007 werden er nog 540 nieuwe woningen opgeleverd, in 2014 slechts 61. In het jaar 2002 kreeg Lelystad er zelfs 937 nieuwe woningen bij. De gemiddelde verkoopprijs is behoorlijk gedaald van in 2010 naar in Na 2013 zien we weer een lichte stijging. Grafiek 1 Aantal verkochte woningen in Lelystad Aantal verkochte woningen Bron: Kadaster, bewerking gemeente Lelystad Grafiek 2 Gemiddelde verkoopprijs verkochte woningen Lelystad Gemiddelde verkoopprijs Bron: Kadaster, bewerking gemeente Lelystad Sociale huursector De sociale huursector is vrijwel geheel (97 procent) in het beheer van Centrada. De andere 3 procent is in beheer van Stichting Harmonisch Wonen. Uit het ondernemingsplan van Centrada blijkt dat haar portefeuille van ongeveer 8600 woningen voor het grootste deel (59 procent) bestaat uit eengezinswoningen. De meeste eengezinswoningen hebben drie of vier kamers. Het overige deel (37 procent) bestaat uit appartementen, waarbij twee- en driekamerappartementen goed vertegenwoordigd zijn. Vrijwel de hele voorraad is beschikbaar voor huishoudens met een inkomen tot ,-. De woningbezettingsnormen bepalen wie voor welke woning in aanmerking komt om te voorkomen dat kleine huishoudens hun intrek nemen in grote (schaarse) eengezinswoningen. Centrada heeft een deel van haar voorraad gelabeld: voor jongeren in de leeftijd van 18 51

51 tot 23 jaar is ongeveer 6 procent (ongeveer 500 woningen) van de voorraad beschikbaar, 15 procent (ongeveer 1300 woningen) van de woningen is gelabeld voor senioren van 55 jaar en ouder. De overige 6800 woningen (79 procent) zijn niet specifiek gelabeld en beschikbaar voor alle woningzoekenden vanaf 18 jaar indien zij aan de verschillende toewijzingsnormen voldoen. Tabel 6: Verdeling woningvoorraad Centrada Type woning Percentage Appartement 20 Jongerenappartement 6 Seniorenappartement 11 Seniorenwoning 4 Eengezinswoningen 59 Kamer 0 (nihil) Bron: Centrada, Ondernemingsplan In 2014 staan er bij Centrada 9425 woningzoekenden ingeschreven. Van de vrijkomende woningen wordt een deel verdeeld op basis van inschrijftijd (85%) en een deel wordt verloot (15%). Van de woningzoekenden die staan ingeschreven bij Centrada komt 85% uit Lelystad. Een groot deel van deze woningzoekenden staan uit voorzorg ingeschreven; 20% van alle ingeschreven was in 2014 actief op zoek naar een (andere) woning, 64% van het totaal aantal woningzoekenden heeft zelfs nog nooit op een woning gereageerd. Dit zijn de zogenaamde passief woningzoekenden. In 2014 bedroeg de gemiddelde totale wachttijd 3,2 jaar. Dit is al een aantal jaren behoorlijk stabiel. Bij het monitoren van de wachttijden maakt Centrada onderscheid in passieve en actieve wachttijden. De passieve wachttijd is de tijd tussen het moment van inschrijven en de datum van de eerste reactie op een woning. Vanaf de eerste reactie is een woningzoekende een actief woningzoekende. De tijd vanaf de eerste reactie tot en met datum huurcontract wordt actieve wachttijd genoemd. De wachttijden verschillen per doelgroep. Grafiek 3 Aantal ingeschreven woningzoekenden en hun activiteit Bron: Centrada 52

52 Grafiek 4 Woningbezit Centrada per categorie per Bron: Centrada Grafiek 5 Gemiddelde wachttijd in jaren Bron: Centrada 53

53 Tabel 7 Gemiddelde wachttijden Flevolandse gemeenten Gemeenten sociale huurwoningen mensen op wachtlijst actieve wachttijd Almere ,1 Dronten ,3 - Lelystad ,6 3,2 Noordoostpolder ,7 2,3 Urk ,7 4 Zeewolde ,8 gemiddelde wachttijd Bron: Omroep Flevoland Kwaliteit woningvoorraad Een groot deel van de Lelystadse koopwoningvoorraad was aanvankelijk sociale huur. Bij de start van gemeente Lelystad in 1980 was circa 75% van de woningen een sociale (eengezins)huurwoning. Omdat de rijkstaakstelling voor het bouwen van woningen begin jaren 80 nog doorloopt, terwijl de instroom door de economische teruggang stagneert, loopt de leegstand van woningen in Lelystad snel op. De twee woningbouwverenigingen hebben daardoor te maken met teruglopende inkomsten en door de weinig draagkrachtige bevolking en relatief dure huurwoningen ook met grote huurachterstanden en incassoproblemen. De twee corporaties worden door het Rijk gedwongen te fuseren tot een woonstichting (Centrada) en moeten gedwongen een groot deel van het bezit verkopen. In de periode worden ruim 3650 sociale huurwoningen verkocht, bovenop de bijna 1000 sociale huurwoningen die Centrada en haar twee rechtsvoorgangers al in de periode hebben verkocht. Omdat dit snel moet, verkoopt Centrada door het hele bezit heen, met uitzondering van appartementencomplexen. Ruimte voor het voeren van een strategisch verkoopbeleid is er niet. In de wijken Atolwijk, Boswijk en de Bolder worden de meeste woningen verkocht. Deze manier van verkoop heeft geleid tot een sterk versnipperd bezit op straat- en hofjesniveau. Vanaf 2005 hebben gemeente en Centrada besloten te stoppen met de grootschalige verkoop van woningen. Vanaf die tijd begonnen er ook wachtlijsten voor sociale huur te ontstaan. De verkochte woningen hadden ten tijde van de verkoop een leeftijd van gemiddeld tussen de 20 en 30 jaar oud. Een deel van de verkochte woningen had inmiddels achterstallig onderhoud en/of was toe aan renovatie. Centrada had geen middelen voor een ingreep voordat de woningen werden verkocht en verkocht de woningen dus onverbeterd, voor een bijpassend lage prijs. Er zijn bij de verkoop ook geen voorwaarden gesteld voor onderhoud of beheer. Vele kopers van een woning van Centrada waren voormalig huurders, vaak met een zwakke sociaaleconomische achtergrond. Men werd min of meer verleid tot koop door lage hypotheeklasten (in tegenstelling tot alsmaar stijgende huren) en gemakkelijk te verkrijgen financiering. Voor het opknappen en onderhouden van de woning was vaak geen geld en aandacht. Mensen die dit wel hadden, verkochten hun woning in de economische bloeiperiode eind jaren 90- begin 2000 met grote winst en vertrokken naar nieuwe wijken als de Landstrekenwijk en de Landerijen. Veel nieuwe eigenaren van de ex-sociale huurwoningen hebben een andere culturele achtergrond en besteden niet veel aandacht aan de buitenkant van de woning. De nieuwe eigenaren hebben vaak ook een hoge (top)hypotheek. Vanaf 2008 zijn de prijzen gedaald waardoor er nu veel hypotheken onder water staan. Ook veel eigenaar-bewoners die de woning destijds van Centrada kochten hebben een hypotheek die onder water staat, ondanks dat de huizenprijzen aanvankelijk alleen maar stegen. Zij hebben vaak hun theoretische overwaarde omgezet in een verhoging van de hypotheek om daarmee allerlei consumptieve uitgaven mee te financieren. Recent hebben we pogingen gedaan om huiseigenaren beter in staat te stellen om hun woning op te knappen en energiezuiniger te maken met behulp de duurzaamheidslening en de lening particuliere woningverbetering 54

54 (de laatstgenoemde alleen in Zuiderzee- en Atolwijk). Dit heeft geleid tot 57 renovaties aan woningen van eigenaar-bewoners gerealiseerd met behulp van de lening particuliere woningverbetering en 82 leningen voor duurzaamheidsingrepen. Deze mogelijkheden blijven openstaan. Ook hebben we de verordening starterslening uitgebreid zodat de regeling ook openstaat voor kopers van bestaande koopwoningen in handen van een handelaar/belegger die de woning opkoopt en vervolgens opknapt en weer te koop aanbiedt. Dit soort initiatieven dragen, net als de duurzaamheidslening en de lening particuliere woningverbetering, bij aan het toekomstbestendig maken van de woningvoorraad. Toch is niet iedereen die dit wil in staat om hier gebruik van te maken. Sommige huiseigenaren staan zo ver met hun hypotheek onder water of hebben een dusdanig laag inkomen dat er geen extra ruimte is om geld te lenen, zelfs niet als de lening zachte voorwaarden biedt zoals de duurzaamheidslening en de lening particuliere woningverbetering. Voor het aanpakken van de problemen in de oudere wijken, zowel op fysiek als sociaal gebied, is er sinds 2013 de aanpak stedelijke vernieuwing op uitnodiging. Een van de doelstellingen van deze aanpak is het verbeteren van de particuliere koopvoorraad in de oudere wijken. De gemiddelde kwaliteit van de woningen van Centrada is goed. Tien jaar geleden was sprake van veel achterstallig onderhoud. Sindsdien zijn ruim woningen gerenoveerd. De kwaliteit van de woningen kan nu op peil gehouden worden middels normaal periodiek onderhoud. Ten aanzien van de energieprestatie en de geschiktheid voor ouderen wil Centrada de kwaliteit de komende jaren nog verder verhogen. De situatie van gespikkeld bezit in combinatie met onderhoudsachterstanden in het particuliere deel levert ook voor Centrada problemen op. Het raakt de leefbaarheid voor de huurders en heeft daarnaast een negatieve invloed op de waardeontwikkeling van de huurwoningen. Uiteindelijk kan het mogelijk de verhuurbaarheid negatief beïnvloeden. Betaalbaarheid In 2012 woonden er in de gemeente Lelystad huishoudens met een inkomen tot de inkomensgrens sociale huur (in 2012 was dit ) (bron: RIO). Dit is 49% van het totaal aantal huishoudens. Bijna een op de twee huishoudens in Lelystad valt dus in de doelgroep voor sociale huur. Als we de categorie huishoudens met een inkomen tussen de en de bekijken, zien we dat dit nog eens 5,9% is, zie tabel 7. Een groot deel van deze huishoudens is aangewezen op de sociale huursector. Toch kan ook een deel van deze huishoudens in Lelystad prima terecht in de koopsector. De koopwoningen in Lelystad hebben relatief lage prijzen en zijn daardoor ook voor deze groep betaalbaar. Vaak is de netto-maandlast, mede door de huidige lage hypotheekrente, zelfs lager dan de huur van een sociale huurwoning in Lelystad. Toch zegt het feit dat deze woningen in theorie betaalbaar zijn nog niets over de bereikbaarheid ervan voor deze inkomensgroep. In de afgelopen jaren zijn de hypotheeknormen behoorlijk aangescherpt, waardoor een deel van deze doelgroep niet meer in staat is om een hypotheek te krijgen. Als voorbeeld: om een woning te kunnen kopen van ,- is een gezamenlijk huishoudinkomen nodig van circa (oktober 2015). Tabel 8 Aantal huishoudens en inkomensverdeling Inkomen per huishouden 2012 % tot ,0% ,9% ,5% > ,6% Totaal huishouden Bron: RIO 2012 Alle sociale huurwoningen hebben een huur onder de 710,68 (prijspeil 2015) en vallen daarmee in de categorie betaalbaar. Toch is een huur van 710,68 lang niet voor alle huishoudens in de doelgroep betaalbaar, ook niet als rekening wordt gehouden met huurtoeslag. We weten dat de groep huishoudens met 55

55 de laagste inkomens het moeilijk heeft. De laatste jaren zijn er behoorlijke huurverhogingen doorgevoerd als gevolg van rijksbeleid en zijn ook de prijzen van ander noodzakelijk levensonderhoud (waaronder bijvoorbeeld de energielasten) gestegen. Mensen in deze groep zijn ook gezien het inkomen kwetsbaar; de lage inkomens zijn vaak niet meegestegen met de inflatie en werkloosheid komt regelmatig voor. Uit onderzoek van het PBL blijkt dat in 2012 landelijk circa huurders (13% van alle huurders) een besteedbaar inkomen hadden dat ontoereikend was om de netto huurlasten en de minimale kosten voor levensonderhoud te betalen. In 2002 was dit nog 5%. Bij eigenaar-bewoners is dit percentage al jaren stabiel rond de 3% en is recent niet gestegen; deze groep heeft vaker een hoger inkomen. Deze huishoudens lopen het risico dat ze op een gegeven moment de huur of hypotheek niet meer kunnen betalen. Betaalbaarheid van de sociale huurvoorraad is dan ook een belangrijk thema de komende jaren. Sinds 1 juli 2015 zijn corporaties verplicht minimaal 80% van de vrijkomende sociale huurwoningen toe te wijzen aan de groep tot (prijspeil 2015) en mogen zij maximaal 10% toewijzen aan de huishoudenscategorie met inkomens tussen de en De overige 10% mag toegewezen worden aan inkomens boven de met voorrang aan personen die door omstandigheden moeilijkheden ondervinden bij het vinden van passende huisvesting. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen met fysieke of psychische beperkingen. Tot nu toe heeft Centrada vrijwel alle vrijkomende woningen toegewezen aan huishoudens met een inkomen tot Alleen voor urgenten werden uitzonderingen gemaakt tot maximaal een inkomen van Daarnaast moeten corporaties vanaf 1 januari % van de huishoudens met een inkomen tot aan de huurtoeslaggrenzen een woning toewijzen tot aan de aftoppingsgrenzen. Dit heet passend toewijzen. Dit betekent dat ten minste 95% van de huishoudens met een inkomen tot de huurtoeslaggrens ( voor eenpersoonshuishoudens; voor twee- of meerpersoonshuishoudens) in een woning met een huur tot de aftoppingsgrens moet worden gehuisvest ( 577 voor een- en twee persoonshuishoudens en 618 voor gezinnen, prijspeil 2016) Uit onderzoek blijkt dat Centrada, gezien haar relatief grote voorraad betaalbare woningen (zo n 86%), zonder al te grote beleidswijzigingen aan de eis van passend toewijzen kan voldoen. Tabel 9 Aantal woningen per huurprijscategorie per Aantal woningen in bezit/beheer Centrada Goedkoop Betaalbaar Duur tot Vrij sector Totaal (< 389,05) ( 389,05-596,75) huurtoeslaggrens ( 596,75-699,48) > 699, Bron: Centrada Koopwoningen zijn in Lelystad, gezien het grote aantal woningen met een waarde tot ,-, zeer betaalbaar. Van de totale voorraad te koop staande woningen valt circa 33% in de categorie met een vraagprijs tot ,-. Veel van deze woningen staan in de oudere wijken van Lelystad. Woningen met een vraagprijs boven de ,- zijn vooral te vinden in de recente nieuwbouw aan de randen van de stad. Zeker in vergelijking met Amsterdam en directe omgeving is de prijs-kwaliteitverhouding in heel veel gevallen zeer goed te noemen. Dit is enerzijds een kans voor het wonen in Lelystad. In Lelystad kun je in een woning met tuin (en een gratis parkeerplaats voor de deur) op circa 40 minuten afstand van Amsterdam wonen voor netto 400,- per maand (hypotheeklasten). Dit is exclusief kosten voor onderhoud et cetera. Anderzijds is het grote aanbod van goedkope woningen een teken van een kwetsbare woningmarkt. Kwantitatief gezien achten wij de voorraad goedkope koop dan ook meer dan voldoende. In de oudere delen van de stad is het vaak juist de kwaliteit van de koopwoningen en de woonomgeving die te wensen overlaat. 56

56 De kwaliteit en betaalbaarheid van de woning hangt ook samen met de mate van duurzaamheid van de woning. Immers, de energierekening maakt een steeds groter deel uit van de woonlasten en een duurzame woning is vaak van goede kwaliteit. Hoe zuiniger de woning, hoe minder geld men kwijt is aan de energierekening. Sinds 2011 stimuleert de gemeente Lelystad particulieren om hun woning duurzamer en energiezuiniger te maken met behulp van de duurzaamheidslening. Dit heeft geleid tot 82 verstrekte leningen. Een ander instrument dat we de afgelopen jaren hebben ingezet om een bijdrage te leveren aan de duurzaamheid is betere informatieverstrekking aan inwoners over de voordelen van een energiezuinige woning en de mogelijkheden om energie te besparen in de woning. Hier hebben we ook afspraken over gemaakt met de corporaties. De komende jaren willen we hier mee doorgaan. Om woningen in de bestaande stad meer financieel bereikbaar te maken voor starters met groeipotentie biedt Lelystad de starterslening aan. Met behulp van de starterslening kunnen starters een woning kopen in de bestaande stad (tot maximaal ) die ze normaal niet zouden kunnen financieren. Ook starters van buiten Lelystad kunnen hier gebruik van maken. In de afgelopen tijd hebben we gezien dat de starterslening in een behoefte voorziet. De verordening starterslening is medio 2013 ingevoerd en tot nu toe zijn er in totaal zo n 60 leningen verstrekt. Er worden met behulp van de starterslening in de gehele bestaande stad woningen gekocht, ook in de minder populaire wijken. De starterslening is alleen in te zetten voor de aankoop van een woning in de bestaande stad om de doorstroming op de woningmarkt te bevorderen. Door de crisis was er weinig doorstroming op de koopwoningmarkt en weinig doorstroom van huur naar koop. Met behulp van de starterslening hopen we hier meer beweging in te krijgen. Starters hoeven immers geen woning te verkopen. Het instrument is dus meer ingezet als instrument tegen nadelige effecten van de crisis (doorstroming bevorderen) dan als volkshuisvestelijk instrument (starters op de woningmarkt helpen). Uit de evaluatie van de starterslening is gebleken dat dit voorziet in een behoefte. Op dit moment signaleert SVn dat het aantal startersleningen landelijk terugloopt. In Lelystad zien we dit op dit moment niet. Er is op dit moment (oktober 2015) een toenemende interesse, afgaande op het aantal telefonische vragen. Als reden voor de interesse noemen mensen het intrekken van de starterslening in omliggende gemeenten. In mei 2015 is het rijk gestopt met haar bijdrage. Tot dan toe financierde het rijk 50% van elke lening. De gemeente financierde de andere helft. Op dit moment financiert gemeente Lelystad 100% van elke starterslening. De raad heeft begin 2015 besloten het kredietplafond te verhogen tot 2 miljoen. Naar verwachting is dit voldoende om tot en met het eerste kwartaal van 2016 startersleningen te verstrekken. Beschikbaarheid en bereikbaarheid Koopwoningen in de laagste prijsklasse zijn in Lelystad in voldoende mate aanwezig. Er is al geconcludeerd dat deze koopwoningen niet voor iedereen bereikbaar zijn i.v.m. steeds strenger geworden hypotheekeisen. Ook bij de sociale huur zegt het totaal aanbod aan woningen in verhouding tot de grootte van de doelgroep voor sociale huur niets over de bereikbaarheid van de woningen. In alle woningen wonen immers mensen. Toch hebben gemeente en Centrada tot nu toe geconcludeerd dat de voorraad voldoende is in verhouding tot de doelgroep. Zeker als we daarbij bedenken dat een deel van de doelgroep ook in de betaalbare koopvoorraad terecht kan. We monitoren de druk op de sociale huurvoorraad in samenwerking met Centrada aan de hand van wachttijden. 57

57 Grafiek 6 Wachttijd per doelgroep Bron: Centrada Voor de groep spoedzoekers heeft Centrada een aantal jaren geleden het loten geïntroduceerd. Van het vrijkomende aanbod sociale huurwoningen wordt 15% door Centrada verloot. Het verloten van woningen is een manier om de bereikbaarheid van de sociale huur voor woningzoekenden met korte wachttijden te vergroten. Op deze manier maken zij meer kans op een woning dan wanneer er enkel woningen op basis van wachttijd zouden worden verdeeld. Ondanks de maatregelen die Centrada heeft getroffen ten aanzien van de groep spoedzoekers signaleren wij op dit moment een toenemende vraag naar tijdelijke, snel beschikbare, goedkope woonruimte. Deze groep bestaat veelal uit jongeren en dertigers en veertigers die een relatie verbroken hebben en/of werkloos zijn geworden. Kamerverhuurders in Lelystad bevestigen dat zij in toenemende mate kamers verhuren aan dertigers en veertigers. Dit kan leiden tot verdringing van andere groepen, zoals (kwetsbare) jongeren. Vanwege de grotere kans op overlast bij kamerverhuur en woningsplitsing hebben wij de regels hiervoor begin 2015 aangescherpt. Dit beperkt de mogelijkheden voor nieuwe kamerverhuurpanden, sommige wijken zitten hierdoor vol. We zien in toenemende mate dat eigenaren van bijvoorbeeld kantoorpanden woonruimte voor mensen die snel beschikbare, goedkope woonruimte zoeken, willen realiseren. 58