Ouderengeneeskunde. Medicatieveiligheid. Mei 2015 Dr Richard A. Faaij, Klinisch farmacoloog klinisch geriater

Transcriptie

1 Ouderengeneeskunde Medicatieveiligheid Mei 2015 Dr Richard A. Faaij, Klinisch farmacoloog klinisch geriater

2 Richard A. Faaij, MD PhD Research contracts: None Consulting: None Employment in industry: None Stockholder of a healthcare company: Owner of a healthcare company: Other: None None None

3 Utrecht/Zeist/Doorn

4 Opbouw Intro Context Brug Medicatie Afronding

5 Schrikbeeld?

6

7

8 Fysiologie

9 Bone Mass Osteoporose Attainment of peak bone mass Peak bone mass Onset of Menopause* Bone loss Formation > Resorption Resorption > Formation Age (years)

10 Sarcopenie

11

12 Non-fysiologisch?

13 Boezemfibrilleren First described in 1903 by Hering Most common sustained arrhythmia

14 Prevalentie

15 Hartfalen Leeftijd Rotterdam Study jr 4.0 % jr 9.7 % %

16

17 Alzheimer dementie 1% bij mensen va 60 jaar 2% bij mensen va 65 jaar 4% bij mensen va 70 jaar 8% bij mensen va 75 jaar 16% bij mensen va 80 jaar 32% bij mensen va 85 jaar 45% bij mensen va 90 jaar

18 Syncope

19 Obstipatie

20 Overgewicht in Nederland neemt toe

21 DM-II ± 50% v/d p tn Bijna één op de vijf 75-plussers heeft diabetes

22 Welzijnsproblematiek Eenzaamheid Verlies partner Problemen mobiliteit Gemis sociale contacten

23 Een ongeëvenaard succes afname van sterfte op jonge en middelbare leeftijd afname van sterfte op hoge leeftijd Oeppen&Vaupel, Science 2002

24 Verouderingsproces

25 Jongere Oudere

26 Geriatrische patiënt kenmerken Verminderde homeostase Snelle achteruitgang Toename complicaties Verminderde reconvalescentie Andere ziekte-presentatie Multipathologie Leeftijdsspecifieke aandoeningen Veranderde farmacokinetiek/-dynamiek

27 Chronische aandoeningen Ouderdom komt met gebreken. Gezondheidsraad 2008

28 Veroudering maakt een mens uniek Zorg op maat Veroudering is een dynamisch proces Zorg moet dat dus ook zijn

29 De oudere patiënt

30 Meerdere ziekten tegelijk Oncologiepatiënt Leeftijd Geen 55 % 34 % 26 % Eerdere kanker COPD/Bronchitis Hart-vaat ziekten Hypertensie Diabetes mellitus

31 Prescripties bij ouderen Aantal jr >74 jr geen 46% 25% 1 18% 18% % 27% % 18% >6 5% 12%

32 Polyfarmacie bij ouderen: het probleem

33 Polyfarmacie bij ouderen

34 De oudere: wat getallen 60% patiënten met kanker > 65 jaar 80% 1 co-morbiditeit 78% van medicatie op recept voor pnt > 65 j 90% gebruikt ook zonder recept verkrijgbare medicijnen 39% 5 medicijnen per dag= polyfarmacie 1 niet geschikte medicatie: Beers criteria 8% dubbele medicatie Balducci L Ann of Oncol 23, suppl 7, 2013

35 Compliantie

36 Compliantie Vaak meerdere voorschrijvers Gebruik van vrij te krijgen medicatie Medicatie om bijwerkingen van andere medicatie te behandelen Fysiologische veranderingen: nierfunctie, minder doorbloeding lever Veel van gemelde bijwerkingen toe te schrijven aan interacties

37 Non-compliance Meerdere diëten 40% 30% 20% Diëten Natriumarm Verhoogd cholesterol Diabetes Eiwitbeperkt Energiebeperkt 10% 0% 1 dieet 2 dieten 3 dieten 4 dieten geen Carlson, 2001

38 Voorlichting In de spreekkamer

39 Verwarring - I

40 Verwarring - II

41 Gesprek in de spreekkamer Therapietrouw (adherence) Patiënt: dokter, u heeft de vorige keer echt andere medicijnen voorgeschreven. Arts: ik check het even in uw dossier. Klopt! Heeft u verschillen bemerkt? Patiënt: deze capsules spoelen anders weg. Arts: wat bedoelt u daar precies mee? Patiënt: als ik ze in het toilet gooi, blijven ze drijven.

42 Incidentie geneesmiddelen interactie Drug-drug interactions in oncology P Blower et all; Crit rev oncol hemat 55, 2005, 117

43 percent of patients with ADR Bijwerkingen number of drugs taken

44 Aandachtspunten bij anamnese Wat gebruikt de patiënt echt? Wat merkt de patiënt van zijn/haar pillen? Positieve effecten én Negatieve effecten Is de patiënt tevreden? Luisteren Samenvatten Doorvragen!!!

45 Intermezzo Tijdens ontwikkeling geneesmiddelen nauwelijks aandacht voor ouderen Testgebruikers zijn geen (kwetsbare) ouderen Artsen weten meestal niet hoe geneesmiddelen en verpakkingen eruit zien Apotheek weet dat wel, maar vraagt er niet altijd naar Focus vooral op werking/bijwerkingen

46 Gebrek aan evidence Erna Beers 2013

47 Gebrek aan evidence Evidence gebaseerd op een andere populatie dan de oude patiënt in de spreekkamer

48 Multimorbiditeit Richtlijnen zijn (meestal) gemaakt voor één ziekte Richtlijnen kunnen met elkaar in tegenspraak zijn

49

50 Hoe te voorkomen?? Richtlijn Polyfarmacie in Ouderen (2012)

51 Richtlijn Polyfarmacie onvoldoende nageleefd ANP De kwaliteit van de farmacotherapeutische zorg voor kwetsbare ouderen met polyfarmacie moet beter. Dat concludeert de IGZ op basis van een nulmeting naar de naleving van de richtlijn Polyfarmacie bij ouderen.

52 Medicatiebeoordeling: patiënt, arts en apotheker 65 jaar en 5 geneesmiddelen egfr < 50 ml/min/1,73m² Verminderde cognitie/geheugenstoornissen Verhoogd valrisico Signalen verminderde therapietrouw Niet zelfstandig wonend Niet geplande ziekenhuisopname Richtlijn polyfarmacie ouderen 2012

53 Rol VZ/VP

54 Medicatiegebruik thuiszorg Rode vlaggenlijst Wat heb jij gezien?

55 Proces Medicatieoverzicht apotheek (=uitdraai) aanwezig? Zo ja: datum: / / Zo ja: Slikt de patiënt de medicijnen die op het overzicht staan? O Ja O Nee

56 Heeft de patiënt (last van) - Maagpijn? - Pikzwarte ontlasting? - Regelmatig bloedneuzen? - Blauwe plekken? - Duizeligheid bij opstaan? - Sufheid? - Dorst? - (Verergering van) benauwdheid? - Wegrakingen? - Misselijkheid, braken en/of geen eetlust? - Buikpijn en/of meer dan 5 dagen geen ontlasting? - Bij suikerziekte: Hartkloppingen en transpireren? - Bij suikerziekte: Hongergevoel? Is de patiënt onlangs gevallen zonder duidelijke oorzaak?

57 Patiënt Vergeet deze zijn/haar medicatie regelmatig? - Bevat de weekdoos medicijnen van voorgaande dagen? - Bevat de baxterrol zakjes medicijnen van voorgaande dagen? Is de voorraad medicatie in huis: - Niet goed geordend? (slingeren er medicijnen rond?) - Regelmatig onvoldoende in huis?

58 Patiënt Moeite met het innemen van de medicatie? (bijvoorbeeld slikproblemen) Moeite met het openen van de verpakkingen? Heeft deze pijn? - > 8 paracetamol per dag zonder voorschrift? - andere OTC-pijnstillers? Meer dan 3 IE alcohol per dag? In ernstige mate anders dan anders? (bijv plotseling erg in de war, zeer prikkelbaar of apathisch)

59 Richtlijn Polyfarmacie Medicatiebeoordeling: Indicatie voor elk medicament? Heeft het medicijn het gewenste effect? Aspecifieke klachten tgv de medicatie? Juiste dosering? Potentiële drug-drug interacties? Invloed anti-kanker behandeling? Therapietrouw? Lange termijn doelen: mn preventieve medicatie voor bv hyperchol

60 Samenvattend Polyfarmacie belangrijke factor interacties en therapietrouw Regelmatig medicatiebeoordeling belangrijk Hou alles zo simpel mogelijk Realiseer je dat een patiënt goede redenen kan hebben om medicatie niet te slikken Goede voorlichting en follow up erg belangrijk

61 Samen Aandacht voor geneesmiddelen bij ouderen is noodzakelijk en maatwerk!!

62 Vragen??

63 Meer info