Focus. Inhoud. IAB-Raad bepaalt kader inzake bestuursmandaat accountants. Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB)

Transcriptie

1 Focus IAB-Raad bepaalt kader inzake bestuursmandaat accountants. Inhoud Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB) Opgericht bij Wetten van 21 februari 1985 en 22 april 1999 Uitvoerend Comité Voorzitter : Johan De Leenheer Vice-Voorzitter : Guy Stevens Secretaris-penningmeester : André Bert Secretaris : Micheline Claes Raad Voorzitter : Johan De Leenheer Vice-Voorzitter : Guy Stevens Leden : André Bert Micheline Claes Christine Cloquet Dominique Deliège Gérard Delvaux Ruddy De Wilde Michel Dumont Raymond Sambaere Maurice Vander Auwera Joseph Van Wemmel Daniëlle Van Zegbroeck Erwin Vercammen Secretaris-Generaal Philip Van Eeckhoute Directie-attaché Isabelle Hamerlinck Accountancy & Tax Driemaandelijks tijdschrift van het IAB n r 1/2003 Administratie en redactie IAB, Livornostraat Brussel Tel : 02/ Fax : 02/ info@iec-iab.be Hoofdredactie Johan De Leenheer Philip Van Eeckhoute Redactiecoördinator Maggy Talboom m.talboom@iec-iab.be Redactiecomité Philip Van Eeckhoute Roger Lassaux Amid Faljaoui Rutger Van Boven Caroline Hugé Liesbet Dhaene Eric Basso Adviescomité A. Bert G. Stevens R. Krockaert M. Claes I. Hamerlinck K. Peeters B. Tilleman R. Vandelanotte J. Van Wemmel Grafische vormgeving perplex Aalst Prepress/Press Corporate Copyright n.v. V.U. : J. De Leenheer, Livornostraat, 41, 1050 Brussel ISSN De auteurs, het redactiecomité en de uitgever streven naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie waarvoor ze echter niet aansprakelijk kunnen worden gesteld. Voorwoord BESTUURSMANDAAT VAN DE ACCOUNTANT p. 5 Wij moeten onze ondernemers helpen te werken met toekomstscenario s. Interview CHARLES PICQUÉ p. 6 «Ik nodig het beroep uit een actieve rol te spelen in het informeren van de overheid over de Belgische micro-economie» Minister van Economie, Charles Picqué, wijst op enkele belangrijke verwezenlijkingen van zijn departement. Hij drukt eveneens de wens uit dat het IAB een actieve rol zou spelen in de uitwerking van een betere kennis van de bedrijfswereld ten dienste van de overheid, via bijvoorbeeld een Observatorium van de micro-economie. Fiscaliteit FISCALE CONCURRENTIE p. 14 Landen vechten de concurrentieslag voor het aantrekkelijkst investeringsklimaat dikwijls met fiscale wapens uit. Anne Murrath verduidelijkt het begrip fiscale concurrentie en plaatst de recente hervorming van de vennootschapsbelasting in een internationale context. AANVULLENDE PENSIOENEN p. 20 Het fiscale luik van de hervorming eindelijk in het parlement! De hervorming van de aanvullende pensioenen brengt ook op fiscaal vlak een aantal grondige wijzigingen met zich mee. Jean Baeten bespreekt er de voornaamste van. Boekhoudrecht DE WERKING VAN EFRAG GEDURENDE 2002 p. 28 Jan Verhoeye, accountant-belastingconsulent, zetelt in de Supervisory Board van EFRAG en geeft toelichting bij de voornaamste activiteiten van de Adviesgroep in International Accounting Standards vanaf eind maart 2003 in het Nederlands beschikbaar Beroep RAAD IAB VERFIJNT VOORWAARDEN INZAKE BESTUURSMANDAAT ACCOUNTANT: DE ACCOUNTANT ALS VOORLOPIG BEWINDVOERDER EN BESTUURDER/ZAAKVOERDER p. 30 De Raad van het Instituut heeft de criteria verfijnd op grond waarvan de accountant een actievere rol kan spelen binnen ondernemingen die (tijdelijke) moeilijkheden kennen. SAMENWERKING TUSSEN ACCOUNTANTS EN/OF BELASTINGCONSULENTEN EN DE ONDERNEMINGS- LOKETTEN. STANDPUNT VAN DE RAAD VAN HET IAB p. 35 De wet van 16 januari 2003 betreffende de oprichting van een Kruispuntbank van Ondernemingen en erkende ondernemingsloketten zou de administratieve vereenvoudiging in ons land een nieuwe, concrete impuls moeten geven. Hoe kan, in de nieuwe structuur, de samenwerking verlopen tussen de leden van het Instituut en de ondernemingsloketten? De Raad van het Instituut zet zijn standpunt terzake uiteen. HET GERECHTELIJK DESKUNDIGENONDERZOEK, DE ACCOUNTANT EN DE BELASTINGCONSULENT p. 38 Studiedag 12 december 2002 Op 12 december 2002 werd in het Brusselse Paleis voor Congressen een studiedag gehouden over het gerechtelijk deskundigenonderzoek. Een verslag. Voor u gelezen VAKLITERATUUR p. 48 Trends EERLIJKE HANDEL EN ETHISCH VERANTWOORDE BELEGGINGEN IN BELGIË p. 50 Westerse consumenten kunnen blijk geven van hun burgerzin door voor bepaalde producten meer te betalen, en zo de kloof tussen het noorden en het zuiden van de planeet te verkleinen. Maar de concepten eerlijke handel en ethisch verantwoorde beleggingen blijken in België bij nader inzien nog niet erg ingeburgerd Te gast NOEL DEVISCH p. 53 Land- en tuinbouwers gaan meer en meer op zoek naar accountants en belastingconsulenten die over een gedegen sectorkennis beschikken om hen bij te staan, alsdus Noël Devisch, Voorzitter van de Boerenbond.

2

3 V oorwoord Bestuursmandaat van de accountant Geachte confrater, Ter gelegenheid van de Algemene Vergadering in 2002 stelde ik dat het vraagstuk van de wijze waarop wij ons beroep uitoefenen in eerste instantie een economisch vraagstuk is, een vraagstuk van doelmatigheid van het beroep als middel ten dienste van het algemeen belang en kon ik u meedelen dat de Raad van het Instituut zou onderzoeken in welke mate onze confraters nauwer betrokken konden worden bij de werking van de raad van bestuur van onze ondernemingen. De Raad van het IAB heeft bij beslissing van 2 december 2002 de criteria verfijnd op grond waarvan de accountant in ondernemingen die moeilijkheden kennen moeilijkheden die zowel betrekking kunnen hebben op de financiële toestand van de onderneming als op de werking ervan een rol kan spelen die veel verder gaat dan die van adviseur. De Raad heeft zich hierbij laten inspireren door de vigerende rechtsleer en rechtspraak omtrent de voorlopige bewindvoerder. Aangezien de accountant, mits rechterlijke machtiging, bepaalde bestuursbevoegdheden mag uitoefenen, oordeelde de Raad terecht dat hij dergelijke bevoegdheden ook moet kunnen uitoefenen zonder dat hij hiertoe wordt gemachtigd door de rechter, maar dat dan vooraf wel aan strikte criteria moet zijn voldaan. Gezien het grote belang van de problematiek, worden deze criteria omstandig toegelicht in dit tijdschrift. Wij moeten onze ondernemers helpen te werken met toekomstscenario s. Enkel deze benadering dwingt tot denken en tot het nemen van de beste beslissingen. Zoals ik eveneens ter gelegenheid van de Algemene Vergadering in 2002 aanhaalde, is er veel en grondig denkwerk nodig om Johan De Leenheer Voorzitter Naar aanleiding van een studiedag die het Instituut eind 1998 organiseerde met als thema De accountant, partner bij een dynamisch ondernemingsbeleid, stelde ik dat accountants door tijdig problemen te signaleren ( ) een belangrijke bijdrage [kunnen]leveren tot het voorkomen van onherstelbare schade en dus bijdragen tot het behoud van de tewerkstelling De accountant is een gedegen economist, een vakman die het ondernemingsgebeuren onderschraagt, gedragen door een sterk rechtsbewustzijn. Hij is de drijvende kracht van de onderneming. Wij moeten onze ondernemers helpen te werken met toekomstscenario s deugdelijke antwoorden te geven aan ondernemers die zich afvragen welke kerncompetenties ze moeten ontwikkelen, welke ontwikkelingsprojecten ze moeten beschermen of welke initiatieven zij op lange termijn moeten volgen. Dergelijke vragen krijgen in veel bedrijven te weinig aandacht Hoe groter het karwei en hoe geringer de middelen, des te belangrijker wordt het om goed te focussen op een continuïteitsperspectief. De Raad zal erop toezien dat zijn beslissing accountants in welbepaalde omstandigheden en onder welbepaalde voorwaarden bestuursbevoegdheid te verlenen geen vrijgeleide wordt voor een wildgroei aan bestuursmandaten maar integendeel zal bijdragen tot een efficiënter bestuur en tot het bevorderen van de continuïteit en de ermee verbonden tewerkstelling van onze ondernemingen, ten dienste van het algemeen belang. 5 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

4 Interview Ondernemingsloketten geen concurrentie voor de IAB-leden

5 Interview Ik nodig het beroep uit een actieve rol te spelen in het informeren van de overheid over de Belgische micro-economie IAB : Het Instituut heeft sinds geruime tijd met uw Ministerie een vertrouwensrelatie opgebouwd, wat zich trouwens heeft vertaald in gemeenschappelijke initiatieven, zoals meer bepaald het project gericht op het verbeteren van de kennis van de IAS-normen bij de ondernemingsraden. Waar kan ons beroep volgens u nog een rol spelen op het economische vlak? Charles Picqué :Ik zie er al minstens één belangrijke rol voor weggelegd: bijdragen tot een betere kennis van de Belgische micro-economie, ten voordele van de overheid. In ons land beschikken we over veel bronnen en statistieken op het macro-economische vlak. Verschillende universiteiten, het Nationaal Instituut voor Statistiek, het planbureau of de Nationale Bank van België verrichten uitstekende studies over dit onderwerp. Op het micro-economische vlak is het daarentegen wat pover gesteld. Neem het voorbeeld van de faillissementen: we hebben weliswaar een idee over de redenen van die faillissementen, we beschikken ook over enkele statistieken via de verschillende rechtbanken van koophandel, maar dat is niet voldoende. We moeten veel verder gaan, een methodologie creëren waarmee we een betere kennis zouden verkrijgen van de Belgische micro-economische structuur. Op dat vlak ligt een belangrijke rol voor het IAB en zijn leden, want jullie zijn de voornaamste raadgevers van de ondernemingen en in het bijzonder van de KMO s. Jullie zijn In het kader van de besprekingen over het koninklijk besluit betreffende de stage ontmoetten de Voorzitter van het Instituut, Johan De Leenheer, Vice-Voorzitter Guy Stevens en Secretaris- Generaal Philip Van Eeckhoute de Minister van Economie Charles Picqué. In een hartelijk en constructief onderhoud herinnerde onze voogdijminister aan enkele belangrijke verwezenlijkingen van zijn departement. Hij drukte eveneens de wens uit dat het IAB een actieve rol zou spelen in de uitwerking van een betere kennis van de bedrijfswereld ten dienste van de overheid, via bijvoorbeeld een Observatorium van de microeconomie. Raad voor het Bedrijfsleven? dus het best in staat om ons te helpen. We moeten samen ruimte creëren voor expertise en dialoog op het micro-economische vlak. Hoe beter we immers de echte gezondheidstoestand van onze ondernemingen kennen, hoe beter de politiek met kennis van zaken zal kunnen beslissen. IAB : Zou het in dat kader mogelijk zijn dat een lid van het IAB als neutraal expert zetelt in bijvoorbeeld de Centrale Charles Picqué :Dat is momenteel niet het geval, maar ik zie niet in waarom dat niet mogelijk zou zijn. Het moet van nabij worden onderzocht. IAB : Verschillende leden van ons Instituut vragen zich af waarom er tenminste op het tijdstip dat we dit artikel schrijven nog geen koninklijk besluit is over de stage. Charles Picqué :Laten we duidelijk zijn: ikzelf heb er al het mogelijke voor gedaan net als mijn administratie, die dit dossier trouwens nauwgezet heeft opgevolgd. Ik kan u bevestigen dat ik dat koninklijk besluit al ondertekend heb en er voor 100% achtersta. Maar op het ogenblik van dit interview wachten we nog op de handtekening van Minister Rik Daems. Ik hoop dat dit koninklijk besluit er nog komt vóór het einde van deze legislatuur en stel alles in het werk opdat die timing 7 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

6 Interview gerespecteerd wordt. (Ik blijf optimistisch vermits het om een koninklijk besluit gaat, waarvan de tekst dus niet naar het Parlement moet.) Voor dat K.B. zijn we vertrokken van het idee om een systeem van vrijstellingen in te voeren en zo te vermijden dat studenten sommige examens die ze al afgelegd hebben, nog eens moeten over doen. In het begin kregen we enige kritiek van het Nederlandstalig onderwijs, maar ondertussen hebben we een systeem van vrijstellingen uitgewerkt waar iedereen zich in zou moeten vinden. Ik zie niet in waarom dit dossier geblokkeerd zou moeten blijven. Ik volg het van zeer nabij op en zal alles doen wat ik kan om te verhinderen dat kandidaten die tot het beroep willen toetreden of stagiairs omwille van wettelijke redenen geblokkeerd zouden worden in hun beroepsloopbaan. IAB : De laatste maanden is de invoering van de IAS/IFRS-normen vaak ter sprake gekomen. Hoe staat het met de toepassing ervan in België? Charles Picqué :Zoals u weet, zullen alle Europese beursgenoteerde ondernemingen verplicht zijn om de IAS/IFRS-normen toe te passen vanaf 1 januari 2005, en dat voor de opstelling en de publicatie van hun geconsolideerde rekeningen. In België wordt het aantal beursgenoteerde bedrijven die geconsolideerde rekeningen opstellen, op ongeveer 140 geschat. IAB : De IAS/IFRS-normen gelden voor beursgenoteerde bedrijven. Hoe staat het precies met de eventuele toepasselijkheid ervan binnen de andere ondernemingen? Wilt u dat ook zij in de nabije toekomst hun rekeningen volgens de IAS/IFRS-normen kunnen opstellen? Charles Picqué :Wat de KMO s betreft, die meestal geen beursgenoteerde bedrijven zijn, meen ik dat de ondernemingen die het willen die normen zouden kunnen gebruiken om hun geconsolideerde rekeningen op te stellen. Maar let op: ik leg de nadruk op het facultatieve karakter van deze optie. Op termijn zouden alle bedrijven, beursgenoteerd of niet, evenals de dochterondernemingen de IAS/IFRS-normen kunnen gebruiken. Dat alles zal uiteraard tijd vragen, maar het is een doelstelling die we moeten nastreven. Ik weet dat ze niet makkelijk is uit te voeren, want fiscale overwegingen spelen eveneens mee, maar ik denk niet dat dat onoverkomelijk is. In het kader van het KB op de stage hebben we een systeem van vrijstellingen uitgewerkt waar iedereen zich in zou moeten vinden. Ik zie niet in waarom dit dossier geblokkeerd zou moeten blijven. IAB : Ons Instituut heeft samen met uw Kabinet inspanningen geleverd voor een betere bekendheid van de IAS/IFRS-normen bij de ondernemingsraden. Heeft een dergelijke operatie al vruchten afgeworpen? Charles Picqué :Zeker en vast en ik dank het IAB voor zijn hulp daarbij. Om de overgang naar die nieuwe boekhoudkundige normen zo goed mogelijk voor te bereiden, had ik beslist om een informatiebrochure uit te geven, bestemd voor de ondernemingsraden, en om speciaal voor de leden van die ondernemingsraden opleidingen te organiseren. De brochure "De boekhoudkundige revolutie IAS/IFRS: een verandering voor de ondernemingsraden?" biedt de lezer informatie over de oorsprong, de werking en de gevolgen van deze nieuwe normen. De lezer vindt er een overzicht van de voornaamste verschillen tussen de nieuwe normen en het Belgische boekhoudrecht. Ten slotte bevat de brochure ook verwijzingen naar basiswerken, websites en informatie over de interpretatie van de IAS/IFRSnormen. Om te kunnen rekenen op zoveel mogelijk belangstelling, is die brochure verspreid op tienduizend exemplaren. Door het enorme succes heb ik een extra oplage van 3000 brochures gevraagd in de twee landstalen. Bovendien wordt ze ter beschikking gesteld van alle bezoekers van de website van het departement evenals die van de Commissie voor Boekhoudkundige Normen en die van het IAB. Maar dat is niet alles: naast de brochure heb ik ook beslist om opleidingssessies te lanceren, die gegeven worden door accountants en bedrijfsrevisoren, voor de leden van de ondernemingsraden. Dit initiatief heeft als doelstelling de werknemers en bedienden nauwer te betrekken bij de werking van de onderneming en het tewerkstellingsbeleid. Het gaat erom een beter sociaal klimaat te creëren en te komen tot een echte dialoog tussen werkgevers en werknemers. IAB : Waarom specifiek de ondernemingsraden? Charles Picqué : Omdat België zowat ondernemingsraden telt met leden, vertegenwoordigers van vakbonden en werkgevers. Meer dan de helft van die vennootschappen moeten ofwel geconsolideerde rekeningen opstellen, ofwel als dochteronderneming aan hun moederbedrijf financiële overzichten bezorgen die mogelijk moeten worden opgesteld volgens de IAS/IFRS-normen. Bovendien mogen we niet uit het oog Accountancy & Tax Nummer 1/2003 8

7 Interview verliezen dat de tijd die een onderneming nodig heeft om over te schakelen op de IAS/IFRS-normen over het algemeen op minstens 12 maanden wordt geschat. Dat betekent dat de ondernemingen die vanaf 1 januari 2005 naar de IAS/IFRS-normen zullen overschakelen, zich op dit ogenblik al volop bewust moeten zijn van de omvang van de taak in termen van interne organisatie en op zeer korte termijn moeten starten met hun voorbereidingen. Concreet zullen de opleidingen als volgt verlopen. Er is een groep van 200 mensen samengesteld. Die mensen zullen na de opleiding fungeren als «coaches» in hun ondernemingen. De groep telt 100 deelnemers uit werkgeversorganisaties en 100 deelnemers uit werknemersorganisaties. Die leden van de ondernemingsraden ontvangen een «opleidingstoolbox» in de maanden februari en maart In de opleidingen wordt vooral belang gehecht aan interactiviteit en de moeilijkheden of concrete vragen die zullen opduiken. De groepen zijn beperkt en de lesgevers die voor die sessies zijn aangeduid accountants of bedrijfsrevisoren beschikken over een degelijke praktische ervaring. Aangezien de IAS/IFRS-normen zullen evolueren, moet het opleidingsproces voortgezet worden in 2004 en Ik hoop dat aan het einde van de opleiding de leden van de ondernemingsraden hun informatierecht beter dan vandaag de dag zullen kunnen uitoefenen en Minister Picqué drukte de wens uit dat het IAB een actieve rol zou spelen in de uitwerking van een betere kennis van de bedrijfswereld ten dienste van de overheid, via bijvoorbeeld een Observatorium van de micro-economie. (V.l.n.r. : de heren Philip VAN EECKHOUTE, Guy STEVENS, Charles PICQUÉ en Johan DE LEENHEER) meer betrokken - en dus meer gemotiveerd zullen zijn bij de activiteit van de onderneming. Ik ben blij te kunnen zeggen dat mijn initiatief positief onthaald is bij de boekhoudkundige vakspecialisten, die hun beste elementen ter beschikking hebben gesteld voor de opleiding. IAB : Quid met de Kruispuntbank van Ondernemingen? Hebt u al iets gehoord op het terrein? Charles Picqué :Ik wil er uw leden graag nogmaals aan herinneren dat de Kruispuntbank het principe huldigt van de eenmalige verzameling van bedrijfsgegevens. Met andere woorden, de verschillende federale administraties (en op termijn de gewest-, gemeenschaps- en gemeentelijke besturen) zullen de ondernemingen niet langer meerdere keren dezelfde gegevens mogen vragen, ze zullen verplicht zijn de Kruispuntbank te raadplegen. De Kruispuntbank zou begin april 2003 volledig operationeel moeten zijn. Ze is eigenlijk al geïnstalleerd sinds 1 maart 2003, maar in afwachting van de inwerkingtreding van de wet is ze enkel toegankelijk voor de federale overheidsdiensten. De fase waarin de verschillende registers (handelsregisters, 9 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

8 Interview rechtspersonen, ) in de Kruispuntbank moesten worden opgenomen, is achter de rug. Momenteel zitten we in de fase van controle en schoonmaak van de gegevens. Vanaf het ogenblik dat de wet in werking treedt, zullen de ondernemingen ingelicht worden over de gegevens die er worden gegroepeerd en zal er hen gevraagd worden te controleren of die identificatiegegevens correct zijn. We moeten samen ruimte creëren voor expertise en dialoog op het micro-economische vlak. Hoe beter we immers de echte gezondheidstoestand van onze ondernemingen kennen, hoe beter de politiek met kennis van zaken zal kunnen beslissen. IAB : Zullen de ondernemingsloketten op 1 juli van start gaan? Charles Picqué : Dat is de doelstelling. We stellen alles in het werk om die datum te kunnen respecteren, maar er kan altijd iets onverwachts voorvallen. Wat mij betreft, moet de invoering van die loketten niet leiden tot een nieuwe concurrentie met de IAB-leden. Als ik me in de plaats stel van een starter, denk ik dat de accountant of de belastingconsulent bevoorrechte gesprekspartners blijven. Ik zie niet in hoe iemand een degelijke zaak kan starten zonder hun advies in te winnen. IAB : Er wordt deze dagen veel gesproken over e-government: hoe gaat dit gegeven volgens u het leven van de ondernemingen en dat van de IAB-leden vergemakkelijken? Charles Picqué : De Regering heeft e-government niet alleen beschouwd als een modernisering van de openbare besturen, maar ook als een middel voor administratieve vereenvoudiging, zowel voor de ondernemingen als voor de burgers. De meest concrete maatregel voor de ondernemingen is de oprichting van de Kruispuntbank. Vooraleer de maatregelen inzake e-government die echt zichtbaar zijn voor burgers en ondernemingen, geconcretiseerd konden worden, moesten er evenwel eerst een aantal instrumenten worden gecreëerd. Zo moesten er systemen voor een unieke identificatie worden opgezet (uniek nummer voor de ondernemingen en elektronische identiteitskaart met een elektronische handtekening voor de burgers). Ik geeft u graag enkele verwezenlijkingen mee waaraan we hebben meegewerkt: Oprichting van de Kruispuntbank van Ondernemingen: ze maakt een unieke identificatie van de ondernemingen mogelijk en voert het principe van de eenmalige gegevensverzameling in; Creatie van de elektronische identiteitskaart waarop een elektronische handtekening wordt aangebracht: ze maakt het mogelijk de burgers te identificeren op basis van hun rijksregisternummer in hun relaties met de administratie via . Het wetsontwerp voor de creatie van de elektronische identiteitskaart is half maart in plenaire zitting in Accountancy & Tax Nummer 1/

9 Interview de Senaat goedgekeurd en de kaarten zijn in 11 proefgemeenten verspreid sinds eind maart; Oprichting van een federaal portaal waar de verschillende materies volgens de verwachtingen en behoeften van de burgers en de ondernemingen worden voorgesteld en niet volgens de institutionele verdeling van de bevoegdheden. Het portaal wordt uitgerust met interactieve toepassingen. Tot daar enkele realisaties van mijn departement in het kader van e-government. IAB : In de pers is er de laatste weken sprake van een vloedgolf van uitsluitingen voor autoverzekeringen. Hoe verklaart u dat fenomeen als voogdijminister van de Controledienst der Verzekeringen? Op termijn zouden alle ondernemingen, beursgenoteerd of niet, evenals dochterondernemingen de IAS/IFRS kunnen gebruiken. Dat zal tijd vergen, maar het is een doelstelling die we moeten nastreven. Charles Picqué : Er hebben altijd moeilijke risico s bestaan in de autoverzekeringen (net zoals bij de andere verzekeringen trouwens). Tot voor kort ging het om echt zeer moeilijke risico s, vooral vanwege een hoog schadeverleden. Het unieke tarief hield immers een sterke solidariteit in stand tussen de goede en minder goede risico s. Maar de liberalisering van de markt, vanaf halfweg de jaren negentig, heeft de prijzen voor de goede risico s doen dalen. De premies voor de slechte risico s zijn daarentegen gestegen om het evenwicht tussen de opbrengsten en de kosten te behouden. Bovendien werd dat evenwicht pas gehaald dankzij de financiële inkomsten van de technische provisies. Bij autoverzekeringen is er voor één euro premie ongeveer 3 à 3,5 euro provisie. Het probleem is dat er door de daling van de beurs geen manna van financiële inkomsten meer is. We moeten dus terug naar een striktere orthodoxie bij de tariefbepaling. Met andere woorden, de premies moeten zijn afgestemd op de kosten. Daarnaast moet u zich realiseren dat de markt van de autoverzekeringen gekenmerkt wordt door een grote concurrentie die zich bijna uitsluitend op de prijs toespitst. Die verzekering is immers verplicht en het product is voor allen identiek. U kunt dus begrijpen dat de verzekeraars niet graag de premies van hun beste klanten verhogen. Om het evenwicht te bereiken moeten de kosten dus naar beneden, wat betekent dat de minst rendabele klanten de deur worden gewezen. Die schoonmaak neemt niettemin buitensporige proporties aan. Het zijn niet alleen enkele wegpiraten of enkele mensen die niet kunnen rijden, die geen verzekering meer vinden. Het fenomeen betreft een alsmaar groter aantal bestuurders. Mijn diensten worden dagelijks met problematische gevallen geconfronteerd. De verzekeraars verwijten die bestuurders dat ze ofwel te jong zijn, ofwel te oud, ofwel met een te oude auto rijden, gehandicapt zijn, enz. In sommige gevallen, jammer genoeg geen alleenstaande gevallen, wordt zelfs niet meer gekeken naar het schadeverleden van de verzekerden. Sommigen worden uitgesloten terwijl ze een bonus-malus 0 hebben, dus al langer dan tien jaar geen ongeval veroorzaakt hebben! Maar het ergste is niet dat iemand bij één enkele verzekeringsmaatschappij uitgesloten wordt. Tenslotte hebben we gevallen gekend waarin verzekeraars slechte tariefkeuzes hebben gemaakt. Een contractbreuk is in dat geval het enige middel om de zaken recht te zetten. Persoonlijk vind ik het ergste dat de verzekerde die bij één maatschappij wordt uitgesloten, een stempel draagt die hem verhindert een nieuwe verzekering te vinden. De uitsluiting bij één verzekeringsmaatschappij wordt synoniem voor automatische uitsluiting op de hele markt. De situatie loopt dus op de hele markt uit de hand! IAB : Kan tegen dit fenomeen niets worden ondernomen? Charles Picqué :Jawel, maar dat is niet zo eenvoudig. De oplossingen zijn niet makkelijk uitvoerbaar. De meest logische oplossing zou een terugkeer zijn naar tariefnormen. Door een minimum- en maximumprijs op te leggen, zou men de premies op aanvaardbare niveaus kunnen houden terwijl de concurrentie nog zou kunnen spelen. Jammer genoeg heeft in de jaren negentig iedereen gedacht dat de liberalisering van de markt een goede zaak zou zijn voor alle verzekerden. Zelfs sommige consumenten hebben dat geloofd. Europa heeft dus beslist dat de tarieven voor verzekeringen volledig vrij zijn. Die totale vrijheid is zopas bevestigd in een recent arrest van het Europees Hof van Justitie van 25 februari Alleen een beperkte prijscontrole, in het kader van een veralgemeende controle ter bestrijding van de inflatie, is nog toegestaan. Die verplichting, die ik uiteraard betreur, kan alle andere maatregelen onbruikbaar maken. Wat voor nut 11 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

10 Interview heeft het immers de verzekeraars te verplichten te verzekeren of het recht tot opzegging te beperken, als u geen tariefnormen kunt opleggen? We voorzien maatregelen op meerdere niveaus. De eerste is het Tariferingsbureau dat momenteel wordt opgericht. Men zou ook de verzekeraar kunnen verplichten gevolg te geven aan ieder verzoek voor dekking, de mogelijkheden voor opzegging nog wat meer te beperken, Kortom, het gaat erom de verzekeraar te verplichten te verzekeren. Een andere mogelijkheid is de duurtijd van de overeenkomsten te verlengen. Die zou stijgen van één jaar tot drie of vijf jaar. Het is de bedoeling om zo de verzekering van de jonge bestuurders te vergemakkelijken. Het is vooral in de loop van het eerste jaar dat ze de weg opgaan, dat die bestuurders veel ongevallen veroorzaken. Maar we kunnen niet overhaast te werk gaan, zonder Ik ben blij dat mijn vormingsinitiatief rond de IAS/IFRS voor ondernemingsraden positief onthaald is bij de boekhoudkundige vakspecialisten, die hun beste elementen ter beschikking hebben gesteld voor de opleiding. dat we de gevolgen van de voorgestelde maatregelen hebben gemeten. Zo vrezen we bijvoorbeeld dat een beperking van het opzeggingsrecht van de verzekeraar een neveneffect zou kunnen hebben: het zou de verzekeraar ertoe kunnen aansporen om zijn beleid van risicoaanvaarding nog te verstrengen (aangezien hij ze langer zal moeten behouden in zijn portefeuille). IAB : Kunt u ons meer details geven over de oprichting van dat Tariferingsbureau waarvan u zojuist sprak? Charles Picqué : Het Tariferingsbureau is een van de oplossingen voor het probleem van de uitsluiting dat hoe langer hoe groter wordt in bepaalde categorieën bestuurders. Accountancy & Tax Nummer 1/

11 Interview Dat bureau richt zich in de eerste plaats tot de uitgeslotenen, d.w.z. wie geen autoverzekering meer kan vinden. Vanaf het ogenblik dat een bestuurder bij drie verzekeraars geweigerd is, kan hij zich tot het bureau wenden. Een tweede drempel is de hoge premie. Die is vastgelegd als vijf keer de laagste premie voor een identiek voertuig bij de maatschappij waartoe de bestuurder zich heeft gewend. Men wil zeer hoge tarieven vermijden die neerkomen op weigeringen. Het Tariferingsbureau zal de premie bepalen van de bestuurders die zich tot het bureau hebben gewend. Daarbij zal zowel met het reële risico als met de solidariteit tussen de bestuurders rekening worden gehouden. Maar let op, begrijp me goed: er is geen sprake van dat er cadeautjes worden uitgedeeld aan wegpiraten. Wél willen we iets doen voor de bestuurders die eenvoudigweg het gebrek hebben dat ze jong of oud zijn, wat ongeluk gehad hebben, enz. De solidariteit zal worden hersteld door de kosten van het Tariferingsbureau (d.w.z. de schadevergoedingen na aftrek van de premies) te verdelen over alle autoverzekeraars die in België actief zijn. Dat betreft dus eveneens de directe verzekeraars en de verzekeraars die hun diensten vrij verrichten. Dat systeem kan dus verlieslatend werken wat trouwens zeer waarschijnlijk is en zal worden rechtgetrokken door de hele markt, d.w.z. de goede bestuurders. Er zal uiteraard een evenwicht moeten zijn tussen de tarieven van het bureau en de realiteit van de markt. Er kan geen sprake van zijn dat de premies van iedereen in onredelijke proporties stijgen. IAB : Wanneer komt dat Tariferingsbureau er? Charles Picqué : Het is moeilijk om een precieze datum op te geven waarop het bureau zal werken. De ingestelde solidariteitsmechanismen noodzaken het beheer van financiële stromen tussen alle autoverzekeringsondernemingen en het Gemeenschappelijk Motorwaarborgfonds (beheerder van het systeem). Dat impliceert enkele zware investeringen in informatica. We willen niettemin dat het Tariferingsbureau voor de verzekeraars geen voorwendsel zou vormen om nog meer schoonmaak te houden in de autoverzekeringsportefeuilles. IAB : Door de daling van de Beurs willen de verzekeraars ook het gegarandeerde rendement verminderen Het Tariferingsbureau is één van de oplossingen voor het steeds groter wordende uitsluitingsprobleem in bepaalde categorieën bestuurders. dat ze aan hun verzekerden aanbieden. Wat vindt u daarvan? Charles Picqué : Ook hier moet ik eraan herinneren dat de levensverzekeringsovereenkomsten onderworpen zijn aan een technische rentevoet. Die is de maximumintrest die de verzekeringsmaatschappijen kunnen toekennen gedurende de hele duur van de overeenkomst. Ze kunnen die technische rentevoet uiteraard aanvullen met winstdeelnames, om de hogere rendementen van de financiële markten in sommige periodes in rekening te brengen. Die rentevoet bedroeg 4,75 % tot in Vandaag de dag bedraagt hij 3,75 %. Het gaat om een maximum. Iedere verzekeringsonderneming kan een lagere rentevoet toekennen. Momenteel kennen veel maatschappijen maar een rentevoet van 3,25 % toe. In die optiek vallen de eisen van de verzekeraars om de maximumrentevoet te verminderen, niet goed te begrijpen. Niets verhindert hen dat te doen. Uiteraard is de boodschap bij hun klanten makkelijker over te brengen als de verzekeraars kunnen zeggen dat het de minister of de Regering is die hen verplichten om "maar" 3,25 % toe te kennen. Dat is dus nog een voorbeeld van mislukte zelfregulering van de verzekeringsmarkt. IAB : Een argument waarmee de verzekeraars zich verdedigen is dat diezelfde rentevoet een minimum is in de nieuwe wet op de tweede pijler. Charles Picqué : Er moeten wat verduidelijkingen worden aangebracht. Die wet is nog niet van kracht. Ze moet nog worden gestemd in het Parlement. Dat minimum is wel nodig. De tweede pijler is een pensioen. De aangeslotenen zijn meer bezorgd over een jaarlijks of maandelijks bedrag dan over een rendement. Je kunt de verzekeraars niet laten speculeren met het geld van de gepensioneerden. Bovendien moet dat minimumrendement niet ieder jaar gegarandeerd worden, maar over de hele periode waarin de begunstigde bij de verzekeraar blijft. Het is niet correct te stellen dat het feit dat de begunstigde de werkgever en dus de verzekeraar ieder jaar kan verlaten, impliceert dat die rentevoet op jaarbasis berekend moet worden. Dat zou maar kloppen wanneer alle werknemers van een bedrijf hetzelfde jaar dat bedrijf zouden verlaten, wat een toch vrij theoretische veronderstelling is 13 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

12

13 F iscaliteit Fiscale concurrentie ANNE MURRATH Managing Partner PricewaterhouseCoopers Tax Consultants Belastingconsulent Inleiding In een openmarkteconomie, zoals de onze, is vrije en eerlijke concurrentie een vaste waarde. Ook landen concurreren met elkaar, met name om investeerders aan te trekken. Diverse motieven kunnen hier meespelen: het aantrekken van fondsen, kennis, technologie en innovatie, werkgelegenheidscreatie, de ontwikkeling van een bepaalde sector evenals exportpromotie. Dit artikel beoogt meer specifiek het begrip fiscale concurrentie te verduidelijken en de recente hervorming van de vennootschapsbelasting in een internationale context te plaatsen. Instrumenten van fiscale concurrentie De concurrentie voor buitenlandse investeerders is de laatste jaren steeds feller geworden naarmate landen hun grenzen meer en meer openstellen en voor hun economische groei afhankelijk zijn van buitenlandse investeringen. De toenemende globalisering van de economie en in het bijzonder de ontwikkeling van de technologie, die bepaalde activiteiten voortdurend mobieler maken, hebben deze concurrentie aangewakkerd. De concurrentieslag voor het aantrekkelijkst investeringsklimaat wordt dikwijls met fiscale wapens uitgevochten. Landen staan onder druk om fiscale voordelen toe te kennen die minstens zo aantrekkelijk zijn als deze in de hen omringende landen. Ook België is voor zijn ontwikkeling en economische groei sterk afhankelijk van buitenlandse investeringen. Ons land ziet zich dan ook verplicht om mee te dingen en staat onder druk van de omringende landen. Er zijn veel instrumenten om aan fiscale concurrentie te doen. Om de fiscale aantrekkelijkheid van een bepaald regime te kennen, dienen dan ook verschillende elementen bekeken en vergeleken te worden 1. Zo is het vooreerst belangrijk een onderscheid te maken tussen de algemene fiscale regels en bijzondere fiscale voordelen. Om de aantrekkelijkheid van het algemene fiscale regime te beoordelen, kijken investeerders in de eerste plaats naar de toepasselijke tarieven en naar de bepaling van de belastbare basis. Hierbij wordt in eerste instantie aandacht besteed aan het fiscaal regime dat van toepassing is op de inkomsten uit de economische activiteit. Uit de praktijk blijkt dat investeerders veel belang hechten aan het nominale tarief als eerste indicatie bij het bepalen van de fiscale aantrekkelijkheid van een land 2. Daarnaast vergelijken zij in het bijzonder mogelijkheden tot vrijstelling van inkomstenbelasting (b.v. vrijgestelde investeringsreserve en vrijstelling van dividenden en meerwaarden op aandelen), aftrekken van belastingkredieten (b.v. investeringskrediet, investeringsaftrek en interestaftrek) en afschrijvingsregels (b.v. versnelde afschrijvingen). Maar ook de fiscale regels met betrekking tot verliescompensatie en fiscale consolidatie evenals de nationale regels met betrekking tot verrekenprijzen en anti-rechtsmisbruik zijn belangrijk voor de vergelijking. Een zeer belangrijk fiscaal instrument van concurrentie blijkt de mogelijkheid om voorafgaande individuele afspraken te maken met de fiscale overheid (de zogenaamde rulings). Dit is een praktijk die landen als Nederland en Zwitserland een hele tijd geleden hebben ontwikkeld en sindsdien promoten. Eveneens van belang zijn de toepasselijke bronheffingen. Hoge bronheffingen maken repatriatie van winsten immers duur en zijn onaan- 15 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

14 Fiscaliteit trekkelijk. Een uitgebreid dubbelbelastingsverdragsnetwerk en nationale vrijstellingen of verminderingen van bronheffing zijn dan ook een belangrijke troef in de vergelijking. Ten slotte zijn er de diverse lokale en indirecte belastingen. Deze laatste worden soms - ten onrechte - stiefmoederlijk behandeld in vergelijkende studies tussen landen. Lokale en indirecte belastingen vormen namelijk dikwijls een niet onaanzienlijk bestanddeel van de totale belastingkost voor een onderneming. Ze zijn bovendien meestal niet afhankelijk van het bedrijfsresultaat en zijn dus ook verschuldigd in jaren van verlies. De bijzondere fiscale voordelen kunnen verschillende vormen aannemen. Hierbij kan een onderscheid worden gemaakt tussen de zogenaamde tax holidays (d.w.z. verminderingen of vrijstellingen van belasting voor een bepaalde tijdspanne) en de gunstregimes (d.w.z. verlaagde tarieven en/of bijzondere aftrekken of vrijstellingen van de belastbare basis voor bepaalde belastingplichtigen, voor bepaalde activiteiten of in bepaalde regio s). De eerste vereiste voor een land dat aan fiscale concurrentie wil doen, is te voorzien in een algemeen fiscaal regime dat zowel voor de eigen als voor de buitenlandse investeerders aantrekkelijk is. In de praktijk blijkt evenwel dat landen nog dikwijls voorzien in gunstregimes die niet zelden gericht zijn op buitenlandse investeerders. Dit gebeurt typisch in opkomende economieën, maar niet alleen daar. Studies die in opdracht van de VN, de OESO en de Europese Commissie zijn uitgevoerd, tonen namelijk aan dat ook regeringen in ontwikkelde landen buitenlandse investeerders proberen aan te trekken door fiscale voordelen te verstrekken 3. Het voorzien in gunstregimes als fiscaal instrument voor het aantrekken van buitenlandse investeerders heeft evenwel ook nadelen. Vooreerst is er de kostprijs - de niet geïnde belasting - die telkens moet worden afgewogen tegen de opportuniteit van de bijkomende investeringen. Preferenties creëren bovendien scheeftrekkingen in zoverre ze leiden tot investeringen die (min of meer) uitsluitend door fiscale overwegingen zijn ingegeven. Ten slotte kunnen ze als oneerlijke concurrentie worden bestempeld in zoverre niet alle investeerders de voordelen kunnen genieten. Gezien het belang van de KMO-economie voor België lijkt het duidelijk dat de bevordering van deze economie via fiscale maatregelen dient te worden voortgezet. Internationale ontwikkelingen OESO Ook de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) heeft de trend van toenemende fiscale concurrentie opgemerkt. De OESO is een intergouvernementele organisatie van geïndustrialiseerde landen die functioneert op consensusbasis. Ze telt 30 landenleden, waaronder de 15 EU-lidstaten. De OESO werkt met verschillende comités, waaronder het comité fiscale zaken. De aanbevelingen en rapporten van de OESO hebben als dusdanig geen juridisch bindende waarde maar leggen afspraken vast tussen regeringen. Binnen de OESO geldt dat het beginsel van vrije concurrentie eveneens van toepassing is op regeringen. Bovendien wordt binnen de OESO erkend dat fiscale politiek een exclusieve bevoegdheid is van de nationale overheid. Bij de leden van de OESO leeft evenwel ook een groeiende bezorgdheid over inkomenserosie. Dit risico is de laatste jaren als gevolg van de technologische evolutie reëler geworden doordat steeds meer activiteiten eenvoudigweg verplaatsbaar zijn (zoals financiële activiteiten en bepaalde diensten) zodat ze makkelijk vanuit zogenaamde belastingparadijzen ( tax Accountancy & Tax Nummer 1/

15 Fiscaliteit havens, d.w.z. landen met geen of uiterst lage belasting) kunnen worden uitgevoerd. De aandacht van de OESO ging niet toevallig in eerste instantie uit naar deze tax havens. Aan de vrijheid van fiscale concurrentie stelt de OESO dan ook één beperking: de concurrentie moet eerlijk zijn. Volgens de OESO is concurrentie niet eerlijk indien nationale bedrijven via de fiscaliteit worden gesubsidieerd, of nog wanneer overheidsbepalingen bedrijven aanmoedigen om belastingen te omzeilen in de staat waar ze gevestigd zijn. De OESO voert met andere woorden promotie voor eerlijke fiscale concurrentie door landen aan te moedigen om een omgeving te creëren waarin een vrije en eerlijke fiscale concurrentie mogelijk is (het zogenaamde level playing field ). Hieronder dient te worden verstaan dat landen zich ertoe verbinden om informatie tussen de fiscale autoriteiten uit te wisselen, de transparantie van de regels te verzekeren en ringfencing (d.w.z. het beperken van fiscale voordelen tot buitenlandse bedrijven) uit te sluiten. Van bijzonder belang is in dit verband het Global Forum, een platform dat de OESO gebruikt om niet-oeso-leden tot eerlijke fiscale concurrentie te bewegen. Landen die in de context van het Global Forum hun medewerking toezeggen, verbinden zich ertoe om de principes van transparantie en effectieve informatie-uitwisseling toe te passen en worden in ruil daarvoor niet op de door de OESO aangelegde zwarte lijst van nietcoöperatieve belastingparadijzen opgenomen 4. Ook de WTO (Wereldhandelsorganisatie) biedt de OESO een platform om niet-leden bij haar campagne voor een level playing field te betrekken. De beslissing van de WTO inzake het Amerikaanse FSC-regime ( FSC staat voor foreign sales corporation ) is dan ook niet toevallig. De WTO besloot met name dat dit regime een overtreding is van de internationale regels inzake eerlijke handel en legde de US bijgevolg op dit regime af te schaffen 5. Internationale ontwikkelingen EU Ook binnen de EU is het thema fiscale concurrentie bijzonder actueel. In de context van de EU krijgt het debat een bijzondere en unieke dimensie, met name omwille van het Europese objectief om een interne markt te realiseren. In een interne markt is geen plaats voor marktverstoring en dus ook niet voor fiscale verstoringen 6. Vanuit deze achtergrond moeten we de verregaande afspraken inzake concurrentiebeperking in het kader van de zogenaamde Gedragscode ( code of conduct ) begrijpen. Het accent wordt hierbij gelegd op de afschaffing van gunstregimes (en dus b.v. niet op de vastlegging van een minimaal vennootschapsbelastingtarief). Meer in het bijzonder werd onder de EU-landen afgesproken om geen nieuwe schadelijke gunstregimes in te voeren (de zogenaamde stand still -bepaling) en om de bestaande te laten aflopen (de zogenaamde roll back - bepaling) 7. De afspraken rond deze Gedragscode maken deel uit van het zogenaamde belastingpakket waarover in principe tegen eind 2002 in zijn geheel een akkoord had moeten bereikt zijn en dat nu, in maart 2003, op de Europese Raad zou moeten worden aangenomen 7bis. De Commissie heeft evenwel nog een stok achter de deur. Ze kan met name de Europese bepalingen inzake ongeoorloofde staatssteun inroepen om een bepaald fiscaal regime te bestrijden 8. Gevolgen van deze ontwikkelingen Onder druk van de OESO en de EU zien de betrokken landen zich genoodzaakt om hun gunstregimes aan te passen of op te heffen en op een andere manier te concurreren. Een analyse van de fiscale hervormingsplannen in de ons omringende landen toont aan dat er een trend is van tariefverlaging van de vennootschapsbelasting. Koploper is Ierland, dat sedert 1997 zijn nominaal tarief verlaagde van 36% in 1997 tot 16% in 2002 en 12,5% in Ook Frankrijk en Italië kondigden verdere tariefverlagingen aan. Tariefverlagingen zijn evenwel een relatief dure ingreep als maatregel om nieuwe investeringen aan te trekken, aangezien ze ook betrekking hebben op bestaande investeringen. Naast tariefverlagingen zijn er andere trends merkbaar. Zo nemen landen maatregelen om makkelijk verplaatsbare activiteiten aan te trekken of in het land te houden. Voorbeelden zijn de nieuwe regels die het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg hebben ingevoerd om hun fiscaal regime aantrekkelijker te maken voor holdingactiviteiten. Daarnaast maakt het gebruik van voorafgaande afspraken steeds meer opgang en behoren APA s ( advanced pricing agreements voorafgaande prijsovereenkomsten) en ATR s ( advanced tax rulings voorafgaande fiscale akkoorden) steeds meer tot het standaardjargon van de internationale fiscale praktijk. De Belgische reactie Zoals bekend is de Belgische economische groei mee afhankelijk van het aantrekken van buitenlandse 17 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

16 Fiscaliteit investeringen. Het fiscaal beleid in dit land is dan ook al veel jaren gekenmerkt door diverse gerichte fiscale maatregelen die (buitenlands) kapitaal moeten aantrekken of bepaalde activiteiten en sectoren ontwikkelen. Opeenvolgende regeringen hebben hiertoe verschillende technieken aangewend. Er werd een beroep gedaan op zowel verminderingen van de belastbare basis (zoals versnelde afschrijvingen gewone en verhoogde investeringsaftrek investeringsreserve) als speciale gunstregimes (waaronder de T- zones, de reconversievennootschappen en het zeer succesvol gebleken Belgisch Coördinatiecentrum (BCC)). Zoals we weten besloot de huidige regering de kaart van de tariefverlaging te trekken, ook al impliceert dit dat enkele aftrekken van de belastbare basis werden opgeofferd. De studie die de Hoge Raad in 2001 in opdracht van de regering uitvoerde, vestigde immers terecht de aandacht op de beperkingen die verbonden zijn aan concurrentie via gunstregimes en concludeerde, eveneens terecht, dat het Belgische nominale tarief van de vennootschapsbelasting een belangrijke concurrentiehandicap vormde 9. Zoals bekend voorziet de recente hervorming van de vennootschapsbelasting ook in een nieuwe veralgemeende rulingpraktijk die een nieuw en wettelijk kader biedt voor individuele bindende afspraken. ` Daarnaast werd ondertussen ook het KB met betrekking tot het BCC aangepast opdat de regeling volledig aan de voorschriften van transparantie en het verbod van ringfencing zou beantwoorden. Het is nu nog wachten op de zegen van de Europese Commissie. De huidige regering besloot de kaart van de tariefvelaging te trekken. Daarnaast werd geopteerd voor het uitbouwen van een veralgemeend rulingbeleid dat het vereiste juridische kader biedt voor de in internationaal verband zo belangrijke rechtszekerheid, al is de verwachting dat het jaren zal duren vooraleer deze praktijk in België ingeburgerd zal zijn. Evaluatie: de toekomst? Gezien het belang van de KMO-economie voor België lijkt het duidelijk dat de bevordering van deze economie via fiscale maatregelen dient te worden voortgezet, net zoals de voortgezette vermindering van de personenbelasting van groot belang is om kennis en innovatie in België te houden. Internationaal gezien kwam de ondertussen doorgevoerde tariefverlaging tot 33% (plus 3% crisisbelasting) niets te vroeg en brengt ze het Belgische nominaal tarief op het niveau van de omringende landen (cf. NL: 34,5%; FR: 33,3%; VK: 30%; Lux (stad): 30,38% 10. De gezette stap naar een veralgemeend rulingbeleid biedt het vereiste juridische kader voor de in internationaal verband zo belangrijke rechtszekerheid, al is de verwachting dat het jaren zal duren vooraleer deze praktijk in België ingeburgerd zal zijn. De door de Minister van Financiën reeds aangekondigde voortgezette tariefverlaging is positief aangezien ze België onder het Europees gemiddelde zou brengen. Dit zou evenwel niet gepaard mogen gaan met extra beperkingen van aftrekken van de belastbare basis. Zo hebben de als compensatoire maatregel ingevoerde aanpassingen van het Belgische fiscale holdingregime de Belgische concurrentiepositie voor dit type activiteit al negatief beïnvloed 11. De internationale concurrentie voor dienstenactiviteiten (waaronder onderzoek en ontwikkeling evenals financiële en logistieke diensten) Accountancy & Tax Nummer 1/

17 Fiscaliteit vergroot. Het creëren van fiscale stimulansen ter ondersteuning van de ontwikkeling van deze activiteiten, die voor de economische groei van België belangrijk zijn (b.v. door te voorzien in aftrekken van de belastbare basis voor onderzoeksactiviteiten), is dan ook prioritair 12. Op dit vlak kunnen de regio s wellicht een steentje bijdragen. Daarnaast lijdt het, gezien de gewijzigde internationale context geen twijfel dat het snel uitrollen van een transparant en werkbaar rulingbeleid de voornaamste fiscale uitdaging is voor België. Dit rulingbeleid moet België niet alleen aantrekkelijk maken voor toekomstige investeerders, maar ook relokalisatie van bestaande investeerders vermijden. In dit verband is het overigens van het grootste belang zo snel mogelijk duidelijkheid te creëren met betrekking tot vroeger gemaakte afspraken. Bij een goed werkend rulingbeleid hoort een gestroomlijnd fiscaal marketingbeleid. Een coherente promotie van ons fiscaal regime op federaal, regionaal en zelfs provinciaal of stedelijk niveau is essentieel voor het (fiscaal) aanzien van België binnen en buiten de landsgrenzen. Op dit vlak kunnen alle belastingconsulenten van dit land dan weer een steentje bijdragen. Voetnoten Een accurate vergelijking houdt rekening met de effectieve belastingdruk. Voor een interessante studie van methodologieën: Gaëtan Nicodème, Computingeffective corporate tax rates: comparisons and results, ECFIN E2/358/01-EN; inance/publications/economic_papers /2001/ecp153en.pdf Zie onder meer: Commission Staff Working Paper Company taxation in the Internal Market (COM/ final), Brussel, SEC (2001); ustoms/publications/official_doc/ip/ip 1468/company_tax_study_en.pdf Voor een uitgebreide analyse van de trends en nuttige referenties: Prof. Alex Easson, IBFD, July 2001 Voor meer info: zie de website van de OESO: Voor meer info: zie de website van de WTO: Zie onder meer: Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité Naar een interne markt zonder belastingbelemmeringen, COM (2001) 582 definitief; ustoms/publications/official_doc/ip/ip 1468/communication_nl.pdf De studie die werd uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie in de context van het vastleggen van de Gedragscode, gaf 5 Belgische speciale regimes de stempel schadelijk mee (het Belgisch Coördinatiecentrum (BCC), de distributiecentra, de dienstencentra, de foreign sales corporations en de info-cap ruling); ustoms/taxation/law/primarolo.htm De Belgische regering aanvaardde de conclusies van de studie van de Europese Commissie slechts gedeeltelijk. Voor een argumentatie, zie het Rapport van de Hoge Raad van Financiën Afdeling Fiscaliteit en Parafiscaliteit De hervorming van de vennootschapsbelasting april 2001, p.93 e.v.; _04.pdf 7bis Zie hierover : NewMain.asp?LANG=1 Zo besliste de Europese Commissie om het BCC te onderwerpen aan een onderzoek in het kader van de Europese bepalingen inzake ongeoorloofde staatssteun. Ondertussen besliste de Commissie dat het (oude) BCC regime inderdaad niet toelaatbaar is. De voordelen voor bestaande BCC s moeten ten laatste op 31 december 2010 uitgefaseerd zijn. Gezien de Commissie destijds het regime goedkeurde, moeten genieters geen verkregen voordelen terugbetalen. Rapport van de Hoge Raad van Financiën Afdeling Fiscaliteit en Parafiscaliteit De hervorming van de vennootschapsbelasting april 2001; ibidem Dit is inclusief gemeentebelasting In dit verband is het van belang te kijken naar de intentie van de Europese Commissie, die erin bestond bedrijven te onderwerpen aan een geconsolideerde heffingsgrondslag voor hun activiteiten in de hele EU. Zie de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement en het Economisch en Sociaal Comité Naar een interne markt zonder belastingbelemmeringen, COM (2001) 582 definitief; ibidem Zie hierover onder meer A research paper on public policy and R&D in Belgium, Final Report Executive Summary, April 2002; survres.nsf/docid/ de1f203ce8 0256C0F Accountancy & Tax Nummer 1/2003

18 Fiscaliteit Aanvullende pensioenen Het fiscale luik van de hervorming eindelijk in het parlement! JEAN BAETEN Fiscaal adviseur van het VBO Belastingconsulent In het kader van de hervorming van de aanvullende pensioenen op initiatief van onze eerste minister en onze minister van Pensioenen, had de Regering de minister van Financiën verzocht om de nodige wijzigingen aan te brengen in de fiscale wetgeving om ze af te stemmen op het wetsontwerp dat in juli 2001 bij het parlement werd ingediend. De tekstvoorstellen werden in de loop van de maand januari 2003 voorgelegd aan de Kamer (document nr. 1340/007). Uit deze teksten blijkt dat enkele fiscale basisregels met betrekking tot de pensioenen en de aanvullende pensioenverzekeringen grondig werden gewijzigd. Vermits deze hervorming een aantal belangrijke wijzigingen inhoudt voor de ondernemingen, hun werknemers en hun leidinggevenden, is het belangrijk dat zij zich daarop van nu af aan voorbereiden. We zetten de voornaamste wijzigingen en hun gevolgen hierna uiteen 1. Het wetsontwerp betreffende de aanvullende pensioenen heeft tot gevolg dat de fiscaliteit die van toepassing is op de tweede pensioenpijler (de pensioenen die voor de werknemers en de bedrijfsleiders worden gevormd door tussenkomst van de onderneming), volledig moest worden herschreven, inzonderheid op het vlak van: de collectieve pensioentoezeggingen die zowel door een pensioenfonds als door een groepsverzekering mogen worden gefinancierd tot dekking van: - de gewone plannen (op sectoraal of op ondernemingsniveau); - de nieuwe sociale plannen (die eveneens op sectoraal of op ondernemingsniveau mogen worden georganiseerd); en de individuele pensioentoezeggingen die omvatten: - de oude pensioenbeloften; - de nieuwe individuele pensioentoezeggingen; - het nieuwe stelsel van de individuele voortzetting. Naast de eigenlijke pensioentoezeggingen dekt het fiscale luik in tegenstelling tot het sociale ook de aanvullende pensioenverzekeringen die door tussenkomst van de onderneming worden onderschreven (de arbeidsongeschiktheid, de hospitalisatie en de medische kosten, de afhankelijkheidsverzekeringen, de verzekeringen voor ernstige aandoeningen, enz.). De teksten zorgen niet alleen voor wijzigingen op het vlak van de inkomstenbelastingen, maar ook op dat van de met het zegel gelijkgestelde taksen die op de betaalde bijdragen en premies worden geheven. 1. DE GEWONE COLLECTIEVE PEN- SIOENTOEZEGGIN- GEN In de praktijk stemmen de gewone collectieve pensioentoezeggingen overeen met de huidige collectieve plannen waaraan de sectorplannen die dezelfde fiscale regeling ondergaan, moeten worden toegevoegd. Vanuit fiscaal oogpunt hebben deze toezeggingen de minste wijzigingen ondergaan. De na te leven regels gelden zowel voor de werknemers als voor de regelmatig bezoldigde bedrijfsleiders Financiering van de pensioentoezegging Aftrek van de werkgevers/ ondernemingsbijdragen De werkgevers/ondernemingsbijdragen die in uitvoering van collectieve pensioentoezeggingen worden betaald, blijven aftrekbaar in dezelfde mate en onder dezelfde voorwaarden als die welke momenteel van toepassing zijn (art. 52, 3, Accountancy & Tax Nummer 1/

19 Fiscaliteit b) en 59 W.I.B.). Uit de verantwoording van de tekst blijkt eveneens dat dezelfde regels moeten worden toegepast voor de stortingen met betrekking tot tak 23. In het geval van de bedrijfsleiders herinnert artikel 195, 1 W.I.B. (niet gewijzigd) ten slotte aan de voorwaarde dat er regelmatige bezoldigingen moeten worden betaald en dat de stortingen daarop betrekking moeten hebben. Dat betekent dat de 80%-regel principieel niet in vraag wordt gesteld. Enkel de verplichtingen van de pensioeninstellingen inzake het controleren van de toepassing van de grens, worden verzwaard. Een gelijkvormigheidsattest met de 80%-grens zal moeten worden opgemaakt in de volgende gevallen: - de invoering van een pensioenreglement of van een individuele overeenkomst van aanvullend pensioen - de wijziging van dat reglement of van die overeenkomst - de vaststelling van een overschrijding van de grens door een pensioeninstelling. Deze hervorming houdt een aantal belangrijke wijzigingen in voor de ondernemingen, hun werknemers en hun leidinggevenden Vrijstelling van de werkgevers/ondernemingsbijdragen als voordeel van alle aard Met het oog op de rechtszekerheid wordt artikel 38 W.I.B. gewijzigd zodat het voortaan uitdrukkelijk bevestigt dat de voordelen die voor de begunstigden (werknemers of bedrijfsleiders) voortvloeien uit de betaling van bijdragen of premies die door de onderneming ten laste worden genomen in uitvoering van aanvullende pensioentoezeggingen, geen voordelen van alle aard vormen. Bovendien wordt in artikel 38, 1, 19 nieuw W.I.B. een bijkomende voorwaarde voor de bedrijfsleiders opgenomen waarvan wij evenwel het nut niet inzien: de vrijstelling geldt met name enkel wanneer de bijdragen krachtens artikel 195, 1, 2e lid W.I.B. van de bedrijfsresultaten mogen worden afgetrokken. Deze vrijstelling zou dus niet van toepassing zijn op de bedrijfsleiders die geen periodieke en regelmatige bezoldigingen van hun onderneming ontvangen. De bijdragen en premies zullen in hun hoofde steeds belastbaar zijn als voordelen van alle aard (wat niet strookt met de huidige situatie voor de collectieve plannen) hoewel ze niet als bezoldigingen aftrekbaar zijn voor de ondernemingen (artikel 195, 1, 2e lid W.I.B.) en ze aanleiding zouden kunnen geven tot belasting van de latere prestaties (wat de Minister, volgens zijn verklaringen tegenover het Parlement, leek te willen uitsluiten). Naast het geval van de bedrijfsleiders die niet regelmatig worden bezoldigd, zal deze voorwaarde eveneens, zonder enige rechtvaardiging, het voordeel van de vrijstelling ontnemen aan de bedrijfsleiders van entiteiten die niet aan de vennootschapsbelasting of aan de belasting der niet-inwoners/vennootschappen onderworpen zijn waarvoor deze bijdragen, vanwege hun onderwerping aan de rechtspersonenbelasting, geen aftrekbare lasten vormen. 21 Accountancy & Tax Nummer 1/2003

20 Fiscaliteit Belastingvermindering voor de persoonlijke bijdragen De persoonlijke bijdragen van de werknemers en de bedrijfsleiders aan een collectief plan zullen tevens recht geven op een belastingvermindering binnen dezelfde grenzen en dezelfde voorwaarden als deze van de onderneming, zoals thans ook reeds het geval is (art ,1 en W.I.B.) Overdracht van reserves Artikel 364ter van het W.I.B. behoudt de vrijstelling van de reserveoverdrachten. Het artikel wordt evenwel gewijzigd om een incoherentie in de huidige tekst weg te werken. Deze overdrachten waren immers niet toegestaan wanneer de oude en de nieuwe werkgever bij dezelfde pensioeninstelling waren aangesloten. In minder gunstige zin wordt het artikel tevens aangepast om te specificeren dat de overdracht slechts wordt vrijgesteld indien het om soortgelijke toezeggingen gaat, wat betekent dat de overdrachten steeds moeten gebeuren naar toezeggingen die onder de tweede pensioenpijler vallen Met het zegel gelijkgestelde taksen De taks op de verzekeringscontracten (van 9,25 %) blijft beperkt tot 4,4 % voor de bijdragen en premies die betrekking hebben op de collectieve pensioentoezeggingen (art ,WZGT in ontwerp). Dit verlaagd tarief zou evenwel opnieuw in vraag kunnen worden gesteld voor de zogeheten collectieve plannen, zoals bijvoorbeeld een bestaand reglement of een ondernemingsovereenkomst die zowel de dekkingen bij leven en overlijden en andere dekkingen, zoals de arbeidsongeschiktheid of de hospitalisatie zou verlenen (artikel 175 1, 3 WZGT van het ontwerp). Deze plannen zullen aan drie nieuwe voorwaarden worden onderworpen: - het plan moet op een identieke en niet discriminerende wijze toegankelijk zijn voor alle aangeslotenen; - de toezeggingen bij overlijden, arbeidsongeschiktheid en medische kosten mogen geen aanleiding geven tot uitsluiting op grond van een medisch onderzoek wanneer meer dan 10 personen tot het plan toetreden; - het plan moet op een gedifferentieerde wijze worden beheerd door de pensioeninstelling. De tweede voorwaarde werd nog verder aangevuld voor de zogeheten cafetariaplannen (gedefinieerd als zijnde de collectieve plannen waarvoor in een globaal premiebudget werd voorzien voor alle aangeslotenen waarbij elke aangeslotene vrij mag bepalen hoe hij dit budget aanwendt door het over de verschillende toezeggingen die het plan aanbiedt te spreiden). Deze plannen moeten altijd voorzien in een standaardtoezegging en -dekking die bij gebreke van een uitdrukkelijke keuze zullen gelden en waarop het verbod van uitsluiting op grond van een medisch onderzoek van toepassing is. Deze standaarddekkingen en -toezeggingen moeten in het reglement worden omschreven en een betekenisvolle inhoud hebben. Volgens de Regering moet het begrip betekenisvol worden geïnterpreteerd vanuit de redelijke behoeften van de aangeslotene en rekening houdend met zijn premiebudget. ( ) Indien deze standaarddekking niet betekenisvol is en het doel van de standaarddekking de ontwijking van de medische acceptatie is, wordt het gehele plan aan het tarief van 9,25% belast. Het is niet zeker dat deze bepaling werkelijk een bron van rechtszekerheid zal vormen voor de cafetariaplannen! De derde voorwaarde dient als aanvulling op een diskwalificerende maatregel die op het vlak van de directe belastingen wordt getroffen voor de collectieve plannen (inclusief de cafetariaplannen) die niet door de pensioeninstelling op een gedifferentieerde wijze worden beheerd. Voor deze verbintenissen bepaalt artikel 38, 3 W.I.B. in ontwerp dat de vrijstelling als voordeel van alle aard van de voordelen die voortvloeien uit de betaling van de bijdragen of premies ten laste van de onderneming niet van toepassing is. Indien één van deze drie (vier voor de cafetariaplannen) voorwaarden niet is nageleefd, wordt er op het vlak van de indirecte belastingen voorzien in een sanctie waardoor alle bijdragen en premies (inclusief de pensioenbijdragen) zullen worden onderworpen aan het tarief van 9,25 % hoewel de Raad van State erop heeft gewezen dat deze eventuele verhoging van het tarief tot 9,25 % meer dan een verdubbeling buitensporig lijkt. Opdat iedereen zich aan al deze voorwaarden zou kunnen aanpassen, wordt een overgangsperiode van 5 jaar ingevoerd. Vermits de reglementen voor het merendeel van de reeds Accountancy & Tax Nummer 1/