Borstamputatie (mamma-amputatie)

Transcriptie

1 Chirurgie Patiënten informatie dossier Mammacare Borstamputatie (mamma-amputatie) Inhoud 1 Het gebruik van het patiënten informatie dossier Algemene informatie over borstkanker Behandeling Algemene voorbereiding op de opname De operatie Na de operatie Herstel Casemanager/contactpersoon Vragen Kosten Medicijngebruik Bron Interessante websites Ruimte voor vragen en aantekeningen Het gebruik van het patiënten informatie dossier Dit patiënten informatie dossier bevat aanvullende informatie op het gesprek dat u met uw specialist heeft gehad over uw borstamputatie. U kunt dit boekje gebruiken als naslagwerk. Wij raden u aan om: Uw persoonlijke gegevens in te vullen, zie pagina 3. Uw patiënten informatie dossier bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huisarts en overige hulpverleners mee te nemen en zo nodig te laten lezen. De arts of verpleegkundige te vragen om belangrijke informatie op te schrijven bij hoofdstuk 12. Hier kunt u zelf ook aantekeningen maken. 2 Borstkanker 2.1 Inleiding Bij u is vastgesteld dat de aandoening in uw borst kwaadaardig is of zich in een voorstadium hiervan bevindt. Dit nieuws komt vaak onverwacht en geeft veel angst. Wij kunnen de angst niet wegnemen. Veel mensen genezen tegenwoordig van de ziekte. Daarvoor is echter vaak een ingrijpende behandeling nodig. Uw behandelend specialist en/of verpleegkundig specialist mammacare zullen de ziekte, de onderzoeken en behandelmogelijkheden goed met u bespreken. In dit hoofdstuk kunt u lezen over: De bouw van de borst Het ontstaan van een tumor Een kwaadaardige tumor Het lymfestelsel Het is belangrijk dat u zich tijdens het lezen realiseert dat de situatie voor iedereen weer anders is

2 2.2 De bouw van de borst Onder de huid van uw borst voelt u uw melkklieren in de vorm van kleine hobbeltjes. Deze zijn over het algemeen zacht en voelen in beide borsten hetzelfde aan. Samen vormen de melkklieren het borstklierweefsel. In de borst bevinden zich geen spieren. Wanneer u uw borsten in de spiegel bekijkt, ziet u dat ze niet volkomen gelijk zijn. Dit is bij de meeste mensen het geval. a. steunweefsel b. rib c. melkklier d. borstspier e. melkgang f. tepel 2.3 Het ontstaan van een tumor Het weefsel waaruit ons lichaam is opgebouwd, bestaat uit miljarden cellen. Iedere cel heeft een beperkte levensduur en moet dus steeds worden vervangen. Dit gebeurt door celdeling. Als er echter meer cellen bijkomen dan afsterven, ontstaat er een wildgroei. De balans wordt verstoord en de cellen die teveel zijn verdringen de normale cellen. Er is dan sprake van een tumor die goed- of kwaadaardig kan zijn of een afwijking met het voorstadium van kwaadaardigheid. 2.4 Een kwaadaardige tumor Bij een kwaadaardige (maligne) tumor is er sprake van ongeremde celdeling, die niet meer vanzelf stopt. De cellen die ontstaan hebben een afwijkende vorm en functioneren niet meer zoals het hoort. Zij dringen de omliggende weefsels binnen en tasten deze ook aan. Op deze manier komen tumor-cellen in de lymfe- en bloedbaan terecht en verspreiden zich door het lichaam. Zo kunnen ook op andere plaatsen tumoren ontstaan. Dit noemen we uitzaaiingen of metastasen. Bij borstkanker gaat het meestal om een zogeheten ductaalcarcinoom. Een ductaalcarcinoom ontstaat in de melkbuisjes (tekening e) van de borst. Wanneer de oorsprong van de tumor zich in de melkklier (tekening c) bevindt, spreken we van een lobulair carcinoom. Het lobulair carcinoom vormt minder vaak één tumor, maar groeit meer verspreid door de borst. Door deze groeiwijze wordt een lobulair tumor vaak pas in een later stadium ontdekt. 2.5 Het lymfestelsel Bij borstkanker speelt het lymfestelsel een grote rol. Als de tumorcellen zich verspreiden dan gebeurt dat in de regel via het lymfestelsel. Veel mensen zijn niet bekend met de werking van het lymfestelsel. Daarom geven we u een korte uitleg De lymfevaten Lymfevaten vormen de kanalen van het lymfestelsel. Deze kanalen worden vanuit de weefsels gevuld met een kleurloze vloeistof: de lymfe. In de lymfe worden de afvalstoffen uit het lichaam opgenomen. Ook bevinden zich in de lymfe witte bloedcellen. Via de grotere vaten komt dit weefselvocht uiteindelijk in de bloedbaan terecht. Voordat de lymfe in de bloedbaan komt passeert het tenminste één lymfeklier. 2

3 2.5.2 De lymfeklieren Lymfeklieren zijn de zuiveringsstations van het lymfestelsel; daarin worden de ziekteverwekkers, voornamelijk bacteriën en virussen onschadelijk gemaakt. Afvalstoffen uit de lymfe worden gefilterd. Deze lymfeklieren zijn op meerdere plaatsen in ons lichaam te vinden waaronder de oksel. 3 Behandeling U krijgt voor de behandeling van borstkanker een borstamputatie. U hebt hierover van uw chirurg uitleg gehad. Een borstamputatie kan in principe gecombineerd worden met een borstreconstructie. In dit hoofdstuk vindt u meer uitleg over een borstamputatie. 3.1 De borstamputatie Wanneer is een borstamputatie nodig? Een borstamputatie is nodig als: Het gezwel te groot is ten opzichte van de grootte van uw borst. Er meerdere gezwellen op verschillende plaatsen in de borst zitten. De tumor op een cosmetisch ongunstige plek zit. Er na een borstsparende operatie is gebleken dat er nog resten kwaadaardige cellen aanwezig zijn. Op voorhand al duidelijk is dat bestraling bij u niet mogelijk of voor u niet wenselijk is. Het kan ook zijn dat een borstsparende operatie wel mogelijk is, maar dat u zelf voorkeur hebt voor een borstamputatie. Bij een borstamputatie wordt de gehele borst met tepel en lymfeklieren uit de oksel verwijderd. Dit laatste heet een okselkliertoilet. De onderliggende borstspier blijft gespaard. Het resultaat is een platte borst. De ribben blijven bedekt door de borstspier. Het litteken loopt vanaf het borstbeen in een horizontale lijn tot in de oksel. De wond wordt onderhuids gehecht. De operatie duurt ongeveer een uur. 3.2 Weefselonderzoek Na de operatie wordt het weefsel van uw borst en de lymfeklieren door de patholooganatoom onderzocht. Dit is een specialist op het gebied van weefselonderzoek. Het duurt ongeveer 5 tot 7 werkdagen voordat de uitslag van het weefselonderzoek bekend is. Rond die tijd hebt u een afspraak met uw chirurg voor het zogenoemde PA-gesprek (PA staat voor Pathologische Anatomie). U krijgt dan onder andere de uitslag. Het onderzoek Bij het weefselonderzoek bepaalt de patholoog-anatoom de tumorkenmerken en geeft antwoord op de volgende vragen: Is de tumor volledig verwijderd? Er moet een bepaalde marge schoon weefsel om de tumor zitten om er zeker van te zijn dat de tumor helemaal weggehaald is. Wat is de werkelijke grootte van de tumor? De grootte kan afwijken van de eerder geschatte afmetingen op basis van het mammogram of de echografie. De patholoog kan de exacte diameter onder de microscoop bepalen. Hoeveel lymfeklieren zijn er weggehaald en zijn ze vrij van uitzaaiingen? Hoe agressief is de tumor? Is de tumor gevoelig voor de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron? Bevat de celwand een teveel aan groeibevorderende eiwitten (Her2neu-bepaling)? Al deze uitslagen bij elkaar zijn mede bepalend voor het (na)behandeladvies. Behandeladvies Uw chirurg bespreekt de uitslagen van het weefselonderzoek eerst in het borstkankerteam. Het team overlegt vervolgens op basis van de landelijke richtlijnen én uw specifieke situatie 3

4 over de beste behandeling in uw geval. Mogelijk krijgt u nog een operatie of een andere vervolgbehandeling. Bijvoorbeeld: Radiotherapie (bestraling) Chemotherapie Hormoontherapie Immunotherapie Een combinatie van deze behandelingen 4 Algemene voorbereiding op de opname Voor de opname krijgt u een combinatie afspraak mee voor het spreekuur van de mammacareverpleegkundige en het preoperatieve (anesthesie) spreekuur. 4.1 Verpleegkundig spreekuur mammacareverpleegkundige De mammacareverpleegkundige is verantwoordelijk voor de specifieke zorg voor patiënten met een aandoening in de borst. Mammacare betekent letterlijk: borstzorg (mamma = borst en care = zorg). Een mammacareverpleegkundige is een verpleegkundige die zich door middel van een specifieke opleiding heeft gespecialiseerd in de zorg voor patiënten met borstkanker of andere borstafwijkingen. Door deze specialisatie is zij in staat voorlichting, begeleiding en praktische hulp te bieden aan vrouwen met de hiervoor genoemde aandoeningen. Patiënten worden doorverwezen door de specialist of door de verpleegkundig specialist mammacare. Ook kunt u contact opnemen bij vragen over de opname, behandeling, erfelijkheid of reconstructie mogelijkheden. Onze ervaring is dat thuis allerlei vragen opkomen die te maken hebben met uw ziekte of operatie. Het is dan prettig om de informatie die u tijdens het bezoek aan de specialist heeft gekregen, met iemand door te kunnen nemen. Om deze reden heeft de mammacareverpleegkundige een spreekuur voor patiënten die een borstoperatie zullen of hebben ondergaan. In het gesprek voorafgaand aan de operatie worden, naast het afnemen van een verpleegkundige vragenlijst (anamnese), de volgende onderwerpen met u besproken: Opnamedag Operatie Dag na de operatie Tijdelijke en uitwendige borstprothese BH voor het aanmeten van tijdelijke prothese Voorkomen van lymfoedeem en armmeting Eventuele nabehandelingen Nazorg Thuiszorg Patiëntenvereniging, Borstkanker Vereniging Nederland Lotgenotencontact Bewegen en gezonde voeding tijdens de behandelingen 5 De operatie 5.1 Opname en narcose U wordt voor een borstamputatie enkele dagen opgenomen. De meeste patiënten mogen na 1 tot 2 nachten naar huis. U krijgt voor de operatie algehele anethesie (narcose). Voor de algemene informatie over een opname in het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis verwijzen wij u naar het patiënten blad Hofpoort Info. 4

5 U meldt zich op dag van de operatie op de afgesproken tijd en afdeling. De verpleegkundige zal u vervolgens uw kamer wijzen en u begeleiden naar de operatieafdeling. 5.2 De ingreep De chirurg verwijdert de gehele borst, inclusief de tepel en de lymfeklieren uit de oksel. De operatie duurt ongeveer 1 uur. De wond wordt onderhuids gehecht met oplosbare hechtingen. U krijgt een verband op de wond. Het litteken loopt vanaf de aanzet van de borst bij het borstbeen, tot de zijkant van de borst. Meestal loopt het litteken horizontaal. 6 Na de operatie 6.1 De wond De wond is afgeplakt met zogenaamde steristrips en een wond(eiland)pleister, met daaroverheen een drukverband voor de eerste 24 uur. Dit ter voorkoming van een bloeduitstorting. De eilandpleister kunt u na een dag verwijderen. De steristrips kunt u na een aantal dagen zelf verwijderen en anders worden ze een week na de operatie verwijderd op de polikliniek. Douchen is geen probleem. In bad gaan en zwemmen kunt u beter uitstellen tot na het eerste polibezoek na uw opname. Wondvocht Het kan zijn dat de chirurg tijdens de operatie een drain in de wond achterlaat. Dit is een slangetje dat het wondvocht afvoert. De drain wordt in principe 24 uur na de operatie verwijderd. Soms hoopt zich daarna toch nog wondvocht op in het wondgebied. Dit is normaal. Het lichaam heeft tijd nodig om het vocht af te voeren. Omdat de wond nog niet vastzit aan de onderliggende laag, kan het vocht heen en weer bewegen. Ook dit is normaal. De wond bekijken Het verband mag na 24 uur verwijderd worden. U kunt de wond dan voor het eerst zien. U kunt met de verpleegkundige die voor u zorgt, afspreken wanneer u de wond wilt bekijken. Misschien vindt u het prettig als er nog iemand bij is, uw partner bijvoorbeeld. Dat is uiteraard prima. We raden u aan om de wond al in het ziekenhuis te bekijken en niet te wachten tot u thuis bent. In het ziekenhuis kan de verpleegkundige u begeleiden en uitleggen waar u op moet letten bij de verzorging van de wond. Hoe ziet de wond eruit? Over het algemeen ziet de wond er rustig uit. Rond het litteken is de wond vaak wat verhard en verdikt door de operatie. Ook ziet u soms paarsrode huidverkleuringen, blauwe plekken, blaartjes of donkere plekjes rond het litteken. Dit komt doordat de huid in het wondgebied na de operatie nog dun en kwetsbaar is. Dit herstelt zich in de loop van de weken na de controle. Het is belangrijk dat u de wond elke dag bekijkt. U kunt zo het herstel controleren en wennen aan de nieuwe situatie. Verzorging van de wond U kunt 24 uur na de operatie weer douchen. Ga nog niet in bad, dat maakt de wond te week. Wacht hier mee tot uw eerste controle op de poli Chirurgie. Er hoeft na het douchen in principe geen verband meer op de wond. Lekt er nog (wat) vocht uit de wond? Doe dan een absorberend op de wond of leg een los gaasje in uw BH. Absorberend verband is verkrijgbaar bij de drogist. Plak bij voorkeur geen pleisters op de wond. 6.2 Roken Roken heeft een slechte invloed op wondgenezing en is slecht voor uw gezondheid en herstel. Indien u rookt is het verstandig om zo spoedig mogelijk te stoppen met roken. Wanneer u hulp wilt bij het stoppen met roken dan zou dit kunnen via de stop-met-roken poli van het Zuwe Hofpoort ziekenhuis. U kunt dagelijks een afspraak maken via de 5

6 secretaresse van de polikliniek longgeneeskunde op T U heeft hiervoor geen verwijzing van uw huisarts of specialist nodig. 6.3 Pijn na de operatie De eerste weken voelt het wondgebied vaak doof aan. Meestal hebt u dan niet zoveel pijn. Het kan zijn dat het wondgebied na een paar weken gevoeliger wordt. Dit komt doordat de zenuwtjes in het wondgebied zich herstellen. Hebt u na de operatie pijn? Geef dit door aan de verpleegkundige. Als u weer thuis bent, mag u paracetamol gebruiken. Afhankelijk van hoeveel pijn u hebt, neemt u 500 of 1000 mg per keer. De maximale dosis is 4 keer per dag 1000 mg. Bij aanhoudende pijn, kunt u het beste enkele dagen bij elke maaltijd én voor de nacht een pijnstiller nemen. Dit is effectiever dan af en toe een pijnstiller. U kunt dit later geleidelijk weer afbouwen. 6.4 Zenuwpijn Na een borstoperatie waarbij de klieren in de oksel zijn verwijderd, raakt soms een gevoelszenuw in de oksel beschadigd. De pijn- en gevoelsstoornissen die hierdoor kunnen ontstaan, kunnen voorkomen in de oksel, de achterzijde van de bovenarm, de borstkaswand en de schouder aan de geopereerde zijde. Zenuwpijn kan als brandend, schrijnend, dof, zeurend of stekend ervaren worden. Is er ook sprake van lymfoedeem dan verergert dit deze gevoelsstoornissen. Zenuwpijn is moeilijk te behandelen maar vaak wordt de zenuwpijn minder als het lymfoedeem vermindert. Is er geen lymfoedeem aanwezig dan kan een verstoord gevoel toch het idee geven dat er zwelling is. 6.5 Lymfoedeem Na een okselkliertoilet bestaat een kans op vorming van lymfoedeem. In hoofdstuk 2 heeft u kunnen lezen wat de functie van de lymfeklieren en lymfebanen is. Na het verwijderen van de lymfeklieren in de oksel kunt u aan de onderkant van de bovenarm een wat doof gevoel overhouden. 6.6 Fysiotherapie De fysiotherapeut geeft u al tijdens de opname voorlichting en begeleiding bij het uitvoeren van schouder- en armoefeningen. Dit om ervoor te zorgen dat de schouder soepel blijft en er geen bewegingsbeperking ontstaat. Tevens helpen de oefeningen om eventueel wondvocht af te voeren. U krijgt ook informatiefolders over Lymfoedeem bij kanker mee. Heeft u vier weken na de operatie nog last van bewegingsbeperking van uw arm, lymfoedeem of vragen hierover, dan kunt u contact opnemen met de verpleegkundig specialist. Zij kan u eventueel verwijzen naar de (oedeem)fysiotherapeut. 6.7 Prothese Voordat u naar huis gaat, krijgt u een tijdelijke borstprothese. Deze is gemaakt van zacht materiaal en is licht van gewicht. De prothese is bedoeld voor de eerste 6 tot 8 weken na de operatie. De wond moet in die periode nog genezen. Pas als het wondgebied maatvast is, kunt u een definitieve uitwendige siliconenprothese aanschaffen. Neem voor het passen van de tijdelijke prothese een beha mee met een hele cup die goed past, bijvoorbeeld een sportbeha. 7 Herstel Een operatie bij borstkanker is lichamelijk gezien over het algemeen niet zwaar. Dit komt omdat er geen vitale organen worden geraakt. Het herstel verloopt daarom meestal voorspoedig, ook bij patiënten op hoge leeftijd. Het herstel verloopt voor iedereen verschillend. Het is hoe dan ook belangrijk dat u de eerste 2 weken rustig aan doet. Doe nog geen zwaar lichamelijk en/of huishoudelijk werk. U mag niet zwaar tillen en wacht nog even met sporten. Bouw dit alles na de eerste weken weer langzaam op. U hebt verder geen beperkingen. Luister wel goed naar uw lichaam en neem eventuele signalen zoals pijn serieus. 6

7 7.1 Psychisch herstel De operatie is lichamelijk niet zwaar, maar de psychische belasting is groot. U wordt geconfronteerd met het verlies van uw borst en een veranderd zelfbeeld. U leeft in onzekerheid over uw toekomst en u maakt zich misschien zorgen over de situatie thuis. Kortom, er gebeurt ontzettend veel in korte tijd. Om dat te kunnen verwerken, is tijd nodig. 7.2 Complicatie Dit zijn de meest voorkomende complicaties na een borstamputatie: Nabloeding direct na de operatie: om de bloeding te verhelpen is soms een 2e operatie nodig. Wondinfectie. 7.3 Infectie van de wond Een wondinfectie kan nog tot een paar weken na de operatie ontstaan. U herkent een infectie aan: Rode, warme en pijnlijke huid rond de wond. Hard aanvoelen van het wondgebied. Koorts. Vaak is een behandeling met antibiotica voldoende. U komt dan wel vaker voor controle. 7.4 Seroomvorming Na het verwijderen van het borstweefsel ontstaat er wondvocht, oftewel seroom. Dit is een natuurlijk gevolg van de operatie. Bij overmatige seroomvorming kan er een flinke zwelling onder het litteken ontstaan, soms wel zo groot als de verwijderde borst. Als de zwelling soepel aanvoelt en u weinig klachten hebt, hoeft u zich hier niet ongerust over te maken. Om vochtvorming en eventuele klachten zoveel mogelijk te voorkomen kunt u voor tegendruk een strak hemdje of een (sport) beha dragen. 7.5 Controle U komt na ongeveer 5 werkdagen voor controle op de poli Chirurgie. U hebt dan een afspraak met de chirurg. U krijgt de uitslag van het weefselonderzoek en de wond wordt gecontroleerd en de chirurg bespreekt de eventuele vervolgbehandeling met u. Zo nodig wordt via een naald (punctie) overtollig wondvocht (seroom) uit de wond gezogen. Wij adviseren u om voor dit gesprek iemand mee te nemen. 8 Casemanager/contactpersoon Tijdens uw behandeling voor borstkanker krijgt u met diverse zorgverleners te maken en ook met verschillende ziekenhuizen. Gedurende het behandel- en nazorgtraject blijft de chirurg uw hoofdbehandelaar. Tijdens bijvoorbeeld de chemotherapie is de internist-oncoloog uw behandelaar en zal hij/zij u tijdens de chemotherapie begeleiden, maar de hoofdbehandelaar blijft de chirurg. Voor u is het belangrijk om één contactpersoon te hebben die van uw situatie en behandeltraject op de hoogte is en die u zal begeleiden, soms wat meer op de achtergrond. De casemanager voor de borstkankerzorg is de verpleegkundig specialist. Bereikbaarheid: Verpleegkundig specialist mammacare: T E wbode@zuwehofpoort.nl of via mammacare@zuwehofpoort.nl Bij afwezigheid kunt u uw vraag stellen via de mail of bij (dringende) vragen contact opnemen met de mammacareverpleegkundigen of uw behandelend arts. 7

8 9 Vragen Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, belt u dan gerust. Mammacareverpleegkundigen T Bereikbaar tijdens het spreekuur op donderdag van uur mammacare@zuwehofpoort.nl Afdeling Chirurgie Voor vragen over uw verblijf in het ziekenhuis T Psycho Sociale Zorg Voor vragen over sociale, psychische en maatschappelijk zorg rondom uw ziekte en herstel, kunt u contact opnemen met: T medisch maatschappelijk werk T dienst geestelijke verzorging 10 Kosten In Nederland worden de meeste ziekenhuisbehandelingen rechtstreeks met de zorgverzekeraar afgehandeld. Niet alle ingrepen en behandelingen vallen onder het basispakket en daarbij heeft u een eigen risico. Informeer altijd vooraf bij uw zorgverzekeraar of u voor een (volledige) vergoeding van uw behandeling in ons ziekenhuis in aanmerking komt. Bent u onverzekerd dan krijgt u zelf de rekening van uw behandeling toegestuurd. Voor de vergoeding van ziekenhuiszorg heeft u altijd een verwijzing nodig van uw huisarts of andere specialist. Neem altijd uw legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) en uw verzekeringspas mee bij een bezoek aan het ziekenhuis. Meer informatie vindt u op 11 Medicijngebruik Neem altijd uw actueel medicatieoverzicht mee. Dit overzicht kunt u krijgen bij uw apotheek. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen, meld dit altijd vooraf aan uw arts. Bepaalde medicijnen mag u voor de operatie niet meer gebruiken. Uw specialist zal dit met u bespreken. 12 Bron Deze folder is afkomstig van Mammacare Zuwe Hofpoort Ziekenhuis gebaseerd op informatie van de Richtlijn Mammacarcinoom (2012) en Borstkanker Vereniging Nederland (BVN). 13 Interessante websites Voor meer informatie kijkt u op of op onze speciale website: van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. Hier vindt u alles over de mammacare in het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis en andere nuttige informatie zoals de B-bewust checklists van de Borstkanker Vereniging Nederland. 8

9 14 Ruimte voor vragen en aantekeningen De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. April 2016 Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan GN Woerden T I