Sterktes van nu, de kracht van Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor vrijwillige inzet

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Sterktes van nu, de kracht van 2015. Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen voor vrijwillige inzet"

Transcriptie

1 Sterktes van nu, de kracht van 2015 Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen vr vrijwillige inzet

2 MOVISIE Kennis en advies vr maatschappelijke ntwikkeling MOVISIE verzamelt, ntwikkelt en verspreidt kennis en adviseert p het gebied van welzijn, zrg en sciale veiligheid. MOVISIE werkt vr en samen met verheden, burgerinitiatieven, prfessinele en vrijwilligersrganisaties met als del de participatie en zelfredzaamheid van burgers te vergrten. Centrale thema s daarbij zijn vrijwillige inzet, mantelzrg, kwetsbare grepen, leefbaarheid en huiselijk en seksueel geweld. Kijk vr meer infrmatie p COLOFON Auteur(s): Matthijs Terpstra, Elize Smal, Wendy Stubbe, Ks Berkelaar Prjectnummer: Datum: 01 maart 2007 MOVISIE, maart 2007 Bestellen:

3 Inhudspgave 1. Inleiding Actuele ntwikkelingen rnd vrijwillige inzet Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen Vrijwillige inzet is veral De rganisatie van vrijwillige inzet Ondersteuning van vrijwillige inzet Meerwaarde van vrijwillige inzet Vrijwillige inzet in Organisatie Ondersteuning Zrg Maatschappelijke stage Sterktes van nu, de kracht van Cnclusies Aanbevelingen...20 Bijlagen Bijlage 1: Lijst van deelnemende rganisaties aan dit nderzek Bijlage 2: Ttaalverzicht van sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen

4 1. Inleiding Aanleiding en nderzeksvraag Het ministerie van VWS heeft aan het Sciaal en Cultureel Planbureau (SCP) de pdracht gegeven p krte termijn een tekmstverkenning vr vrijwillige inzet uit te veren. De tekmstverkenning bestaat uit verschillende nderdelen, die dr verschillende partijen wrden uitgeverd. CIVIQ (thans MOVISIE) is gevraagd een SWOT-analyse (Strengths, Weaknesses, Opprtunities, Threats) uit te veren van en dr het veld van vrijwillige inzet. Aanpak De belangrijkste resultaten zijn verkregen dr interviews en brainstrmsessies met verschillende spelers, afkmstig uit de vlle breedte van het vrijwilligersveld. Het ttale expertpanel bestnd uit circa 70 respndenten 1.De uitkmsten zijn vervlgens in een expertmeeting besprken, aangevuld, gepririteerd en vrzien van acties en aanbevelingen. Begripsmschrijving 'Vrijwilligerswerk is werk dat in enig gerganiseerd verband, nverplicht en nbetaald wrdt verricht ten beheve van anderen f de samenleving.' Z luidt de algemene definitie vr vrijwilligerswerk. Afhankelijk van del, gebruik en ambities zullen betrkkenen vrijwilligerswerk in smmige situaties veel breder pvatten en inzetten. Sms wrdt vrijwilligerswerk namelijk in ngerganiseerd verband, (deels) betaald, (semi) verplicht f ten beheve van jezelf verricht. Daarm heeft CIVIQ de stap van 'vrijwilligerswerk' naar 'vrijwillige inzet' gemaakt. In dit rapprt vatten we vrijwilligerwerk k in brede zin p. In principe spreken we dus van vrijwillige inzet, tenzij er sprake is van citaten, uitdrukkingen f wanneer vrijwilligerswerk m een andere reden een meer geschikte term lijkt. Leeswijzer Deze rapprtage begint met een schets van de actuele maatschappelijke cntext waarin vrijwillige inzet zich afspeelt. In het derde hfdstuk vlgt een rapprtage van de belangrijkste resultaten van de SWOT-analyse. De uitkmsten zijn uitgewerkt in vier subthema s. De gevnden resultaten zijn niet cijfermatig nderbuwd; het zijn ervaringen van mensen die in verschillende disciplines binnen het vrijwilligersveld actief zijn. Dit betekent dat er k geen eenduidigheid bestaat; wat de één als sterkte van het veld ervaart, ziet de ander sms juist als een zwakker punt. De belangrijkste uitkmsten van de analyse extrapleren we vervlgens naar een beeld van vrijwillige inzet in het jaar 2015, m te eindigen met enkele cnclusies en aanbevelingen 1 In bijlage 1 zijn de rganisaties pgenmen die een bijdrage hebben geleverd. Utrecht, 04 mei 2007 * 2

5 2. Actuele ntwikkelingen rnd vrijwillige inzet Sinds het Internatinaal Jaar van Vrijwilligers in 2001 heeft vrijwillige inzet cntinu in de belangstelling gestaan en p verschillende manieren nieuwe impulsen gekregen. Hiernder een krte schets van de belangrijkste ntwikkelingen van de afgelpen zes jaar. Speerpunten van het Internatinaal Jaar van Vrijwilligers (IJV) waren: prmtie, ndersteuning, erkenning en netwerken. In het Manifest ver de tekmst van vrijwillige inzet gaven pinieleiders hun visie. 2 Teneinde het vrijwilligerswerk in Nederland vr 2002 tt 2005 veilig te stellen, zal er in de ndersteuning en facilitering van vrijwillige inzet vanuit de verschillende sectren systematische aandacht meten zijn vr diversiteit, flexibiliteit, berepskrachten en kwaliteit. Belangrijke impulsen gingen daarbij uit van de Cmmissie Vrijwilligersbeleid en de Tijdelijke Stimuleringsregeling Vrijwilligerswerk. Gemeenten en prvincies werden ndersteund bij het ntwikkelen van vrijwilligersbeleid met een sterke nadruk p ndersteuning en deskundigheidsbevrdering van vrijwillige inzet. De Eurpean Radmap t 2010, die in het kader van Eurfestatin 2004 is ntwikkeld, buwt vrt p de speerpunten van IJV De rl van natinale, prvinciale en lkale verheden, vrijwilligersrganisaties en stakehlders staat centraal. Overheden hebben als taak ged vrijwilligerswerkbeleid te ntwikkelen. Ok dient de verheid een infrastructuur ten beheve van de ndersteuning van vrijwilligerswerk te faciliteren. 3 In de Radmap wrden daarnaast delstellingen gefrmuleerd p het gebied van het prmten van werknemersvrijwilligerswerk. Prmtie in bredere zin kreeg vrm in diverse mediacampagnes en in de Make A Difference Day, die in 2006 vr de tweede keer plaats vnd. In de lp der jaren heeft CIVIQ (vrheen NOV en svm) vijf trendrapprten uitgegeven. 4 Deze trendrapprten bieden infrmatie ver maatschappelijke trends aan vrijwilligersrganisaties, beleidsmakers en ndersteuners. De infrmatie helpt hen vruit te kijken en in te spelen p deze trends. In ieder trendrapprt kmen naast waarneembare trends, bestaande feiten en cijfers ver vrijwillige inzet in Nederland aan bd. Enkele trendrapprten bevatten bvendien een themadeel ver relevante nderwerpen in relatie tt vrijwilligerswerk (bijvrbeeld: jngeren, meeden in de maatschappij). In het trendrapprt van 2004/2005 zien we dat de vraag naar vrijwilligers stijgt, het aanbd in heveelheid gelijk blijft, maar dat de aard van het aanbd verschuift van traditinele vrijwilligers naar nieuwe srten vrijwilligers. Tegelijkertijd zijn er nieuwe vrmen van vrijwillige inzet in pkmst. De rl van de gemeente als regisseur van vrijwillige inzet neemt te, net als de rl van lkale ndersteuningsrganisaties, zals vrijwilligerscentrales. 2 Manifest ver de tekmst van vrijwilligerswerk. Aangebden aan Staatssecretaris Vliegenthart van het Ministerie van Vlksgezndheid, Welzijn en Sprt tijdens de Sltmanifestatie van het Internatinaal Jaar van Vrijwilligers Natinaal Cmité Internatinaal Jaar van Vrijwilligers 2001, 15 december Eurpean Radmap t 2010: Vlunteering and participatin in the EU. Drafted at Eurfestatin 2004, 7 th 9 th Nvember Vr de verandering (1998); Feiten en cijfers (1999); De (2001); Onvltide tekmst (2002); Uitsluiten f uitndigen (2004/2005). Utrecht, 01 maart 2007 * 3

6 Drie nderzeksinstituten verzamelen landelijke cijfers ver vrijwillige inzet. Dit zijn het Centraal Bureau vr de Statistiek (CBS), het Sciaal en Cultureel Planbureau (SCP) en de vakgrep filantrpische studies van de Vrije Universiteit met haar nderzek Geven in Nederland (GIN). Omdat de nderzekspzet per nderzek net iets anders is, is het meilijk m cijfers te vergelijken. Z liggen de deelnamepercentages bij het CBS ver het algemeen hger dan bij het SCP en 'Geven in Nederland'. Dit heeft te maken met de definitie van het begrip vrijwilligerswerk, maar k met de wijze waarp in de enquêtes naar vrijwillige inzet wrdt gevraagd. Niet alle bevlkingsgrepen in de Nederlandse samenleving zijn in gelijke mate vrijwillig actief. Z zijn er wat betreft vrijwillige inzet duidelijke verschillen waarneembaar tussen verschillende leeftijdscategrieën, tussen allchtnen en autchtnen en tussen mensen met een betaalde baan en mensen met een uitkering. De vrijwillige inzet varieert zwel binnen- als tussen sectren. Dit heeft niet alleen te maken met de persnlijke vrkeuren van vrijwilligers, vaak zijn deze verschillen k te herleiden naar de fase in de levenscyclus. Binnen de zrgsectr zijn bijvrbeeld meer dan gemiddeld vruwen van middelbare leeftijd actief. In de aanlp naar de Tweede-Kamerverkiezingen van 22 nvember 2006 stelden de plitieke partijen hun verkiezingsprgramma s p. Vereniging NOV cnstateerde na bestudering van deze prgramma s dat slechts een beperkt aantal partijen vrijwillige inzet een plaats geeft in het prgramma. Dat vrijwillige inzet een rl speelt in de samenleving wrdt dr het CDA, de PvdA, de ChristenUnie en de Partij vr de Vrijheid (Wilders) expliciet erkend. Over één van de belangrijkste in dit dcument gecnstateerde bedreigingen, namelijk de instrumentele inzet van vrijwillige inzet, met het gevaar van het plegen van rfbuw p de vrijwilliger, zwijgen alle partijen. De nadruk wrdt gelegd p het verminderen van administratieve lasten (CDA, PvdA, GrenLinks en ChristenUnie), p het belang van lkale ndersteuning (CDA, PvdA en PvdDieren) en p de participatie van grepen in de samenleving die achter blijven (CDA, SP, ChristenUnie en PvdV). Utrecht, 01 maart 2007 * 4

7 3. Sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen In dit hfdstuk beschrijven we de belangrijkste resultaten uit de interviews en brainstrmsessies met sleutelfiguren uit het vrijwilligersveld. Deze resultaten zijn besprken, aangevuld en gepririteerd in de expertmeeting, met als eindresultaat de SWOT-matrices die de basis vren van dit hfdstuk. De gevnden resultaten zijn in vier thema s beschreven: 1. Vrijwillige inzet is veral 2. Organisatie van vrijwillige inzet 3. Ondersteuning van vrijwillige inzet 4. Meerwaarde van vrijwillige inzet In de telichting p de SWOT-matrices wrden deze thema s verder uitgewerkt in subthema s. Aangezien sterktes en zwaktes, kansen en bedreigingen vaak elkaars spiegelbeeld zijn, lpt de invulling van de subthema s vaak dwars dr de kwadranten van de matrices heen. In de telichting zijn verwijzingen pgenmen naar de items uit de matrix, bijvrbeeld (Z2). De letters crrespnderen met de letters S, Z, K en B vr respectievelijk sterkte, zwakte, kans en bedreiging. (Z2) verwijst naar zwakte nummer 2 in de matrix. De gevnden items staan in de matrices niet in vlgrde van pririteit weergegeven. Wel vrmen de pgenmen items een selectie uit een veel grtere heveelheid sterktes, zwaktes, etc. die geïnventariseerd zijn. Deze zijn geselecteerd, p grnd van het vaak nemen van dit item f p grnd van priritering die binnen verschillende verleggen (.a. de expertmeeting) is uitgeverd. Het vlledige en nbewerkte verzicht van alle genemde sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen is te vinden in bijlage 2. In de telichting van de SWOT-matrices wrden in de tekst verwijzingen gegeven naar de items uit de matrix, bijvrbeeld (Z2). De letters crrespnderen met de letters S, Z, K en B vr respectievelijk sterkte, zwakte, kans en bedreiging. (Z2) verwijst naar zwakte nummer 2 in de matrix Vrijwillige inzet is veral Vereniging NOV heeft in aanlp naar de Tweede-Kamerverkiezingen van 22 nvember 2006 een brchure uitgegeven met de titel Vrijwillige inzet is veral. In gerganiseerd verband f in de vrm van burgerinitiatieven, vrijwilligerswerk is de drijvende kracht achter de civil sciety. Die kracht wrdt ntleend aan vier miljen burgers die zich inzetten, mdat ze dat zelf belangrijk en leuk vinden. In deze brchure wrdt k pgerepen m de lkale ndersteuning van vrijwilligerswerk te versterken. Daarnaast wrdt de bedreiging van het plegen van rfbuw p het vrijwilligerswerk, vral dr de invering van de Wm nder de aandacht gebracht. Utrecht, 01 maart 2007 * 5

8 Vr het thema Vrijwillige inzet is veral is de vlgende SWOT-matrix pgesteld: Sterktes 1. Grte ptentiële impact en slagkracht 2. Indicatr vr maatschappelijke betrkkenheid 3. Middel vr participatie 4. Betekent veel vr civil sciety, demcratie en sciaal kapitaal 5. Traditie is stevig gewrteld in de samenleving; zrgt vr cntinuïteit 6. Gede pstap naar betaald werk 7. Kan bevlkingsgrepen binden Kansen 1. Grei maatschappelijk betrkken ndernemen 2. Tename maatschappelijk belang 3. Hgere kwaliteitseisen dr nieuwe vrijwilligers 4. Vergrijzing 5. Ndzaak brengt beweging Zwaktes 1. Te bescheiden 2. Rl in de Wm nvldende scherp 3. Vrijwilligerswerk is een lege term; bindt niet Bedreigingen 1. Instrumentele benadering 2. Nadruk p veiligheid in plaats van leefbaarheid 3. Appèl dr terugtrekkende verheid 4. Verandering in leefpatrnen 5. Claimcultuur Breedte van het veld Het is een gegeven dat vrijwillige inzet p alle plekken en in alle lagen van de samenleving te vinden is. In de cmmunicatie ver vrijwillige inzet krijgt met name het werk in zrg en welzijn aandacht en eventueel in de sprt. Maar k kerken en mskeeën kunnen niet znder vrijwilligers. Ok zijn er vrijwilligers actief in rechtswinkels, p kinderberderijen, bij de vrijwillige brandweer, bij de rganisatie van Oerl, in de bewnerscmmissie van de flat, in de plitiek, als websitemderatr p een website van een zelfhulpgrep, in de vlkstuinvereniging en ga z maar dr. Ok het vrijwilligerswerk vanuit het bedrijfsleven (nder de nemer van maatschappelijk betrkken ndernemen ) is de laatste jaren sterk in de lift (K1). Zwel p landelijk niveau (denk bijvrbeeld aan prjecten van Frtis, KPMG f Nike), als p lkaal niveau (het accuntantskantr in het drp det sms iets vr de lkale vetbalclub). Met een geschat aantal van 4 miljen vrijwilligers in Nederland is het vrijwilligerswerk in therie in staat m het verschil te maken in de samenleving (S1). Mits deze (slag)kracht ged gebundeld is, is er dr een dergelijk grte en breed verspreide grep mensen een stevige vuist te maken vr meer erkenning en betere ndersteuning van vrijwillige inzet. Maar juist in die bundeling ligt k een zwakte van vrijwillige inzet. Immers, lang niet alle vier miljen vrijwilligers in Nederland hebben het gevel dat zij deel uitmaken van het vrijwilligerswerk (Z3). Dat maakt het lastig lbbyen. Daarnaast nemen vrijwilligers, rganisaties en ndersteuners een bescheiden psitie in, in relatie met andere partijen als de verheid f het bedrijfsleven (Z1). Het vrijwijwilligerssteunpunt Samen vr Zeist geeft bijvrbeeld aan dat in trajecten van maatschappelijk betrkken ndernemen de vrijwilligersrganisaties Calimer-gedrag laten zien. De meningen verschillen f het de mgeving is die vrijwillige inzet niet als gelijkwaardige gesprekspartner ziet, f dat vrijwillige inzet zelf een ndergeschikte psitie inneemt. Effect is wel dat er slechts een geringe invled uitgeefend wrdt p de plitieke besluitvrming. Tch betekent vrijwillige inzet te veel m te negeren f niet serieus te nemen. De mate en de aard van vrijwillige inzet zijn een indicatr van de maatschappelijke betrkkenheid, maar k van misstanden die zich vrden (S2). Wanneer de nd hg is, schieten vrijwilligersinitiatieven als paddestelen uit de grnd (K5). Utrecht, 01 maart 2007 * 6

9 De waarde van meeden Daarnaast is vrijwillige inzet een ged middel vr deelname van zwakkeren in de samenleving (S3). De activiteiten die dr vrijwilligers gerganiseerd wrden, hebben sms als effect dat ze de sciale samenhang versterken en bevlkingsgrepen bij elkaar brengen (S4, S7). Maar het is niet alleen die utput van vrijwillige inzet, k het (mee)den zelf heeft dit effect. Ok vr mensen die via een geleidelijke weg de stap naar betaalde arbeid meten maken, is vrijwillige inzet een mgelijke plssing (S6). Aan de andere kant wrdt maatschappelijke inzet steeds belangrijker gevnden, bijvrbeeld in sllicitatieprcedures. Veel spelers in het veld vinden dat één van de uitdagingen vr de tekmst is m allchtnen meer bekend te maken met diverse vrmen van vrijwillige inzet en hen hiervr te interesseren. Het gaat hier dus m vrijwillige inzet breder dan in zelfrganisaties, want daar wrdt al veel gedaan dr allchtnen. De verheid erkent de instrumentele waarde van vrijwillige inzet steeds meer (K2). Ok de mgelijke slagkracht van de grte massa aan vrijwilligers wrdt nderkend. Daarm speelt vrijwillige inzet binnen de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wm) een belangrijke rl. Hewel dit uiteraard kansen biedt, wrdt er dr het vrijwilligersveld niet nverdeeld psitief naar de Wm gekeken. Het is vr veel spelers in ieder geval ng nduidelijk welke rl vrijwilligers, rganisaties en vrijwillige inzet in het algemeen spelen en meten gaan spelen in de Wm (Z2). Dat maakt het dan k lastig kansen te nderkennen. Er wrdt een sterke bezrgdheid geuit ver de signalen dat vrijwillige inzet als instrument met wrden ingezet m delstellingen van de Wm te behalen (B1). Daar waar de Rijksverheid vrheen centraal de cördinatie van het welzijnswerk p zich nam, ligt dit met de Wm nu decentraal, bij de gemeenten Daarbij wrdt in de uitvering van de wet een expliciet appèl gedaan p de inzet van vrijwilligers en vrijwillige inzet (B3). Nu ligt er in praktijk k wel een stevige basis van vrijwilligerswerk in de samenleving verankerd (S5), maar de huding van de verheid die het vrijwilligerswerk de verantwrdelijkheid geeft m bepaalde prblemen p te pakken, valt niet altijd ged binnen het vrijwilligersveld. Tussen kansen en bedreigingen Tensltte is er een aantal ntwikkelingen zichtbaar die vrijwillige inzet bedreigen f juist ten gede kmen. Hewel er steeds meer aandacht vr kmt, heeft vrijwillige inzet ng altijd veel last van belemmeringen dr wet- en regelgeving. Vral de lkale verheden lijken zich meer p veiligheid te richten dan p leefbaarheid (B2). Vrijwilligersrganisaties zijn aansprakelijk vr de gevlgen van het werk dat de vrijwilliger det. Steeds vaker leidt dit tt feitelijke claims (B5). De vergrijzing wrdt sms als bedreiging gezien, met name vr rganisaties en verenigingen met een grijs vrijwilligersbestand, waar de ene na de andere vrijwilliger dr fysieke prblemen f zelfs dr verlijden afhaakt. Vaker ng wrdt de vergrijzing als kans gezien. De grep mensen die niet gebnden is dr werk, wrdt grter (K4). Ok nder uderen stijgt het pleidingsniveau, dus m deze mensen te binden met een rganisatie wel interessant en uitdagend werk kunnen bieden. Onduidelijk is, f dit feitelijk tt meer vrijwilligers gaat leiden. Wel wrdt gezien dat nieuwe vrijwilligers vaak anders tegen vrijwillige inzet aankijken dan de traditinele vrijwilliger. Nieuwe vrijwilligers stellen hgere eisen aan nder andere de kwaliteit van het werk (K3). Dit triggert een aantal rganisaties m de eigen kwaliteit eens ged tegen het licht te huden. Een grte levensbeschuwelijke rganisatie (het Nederlands Bijbelgentschap) ndervindt vral vrdelen van de nieuwe vrijwilliger. Deze vrijwilliger hpt en zapt er weliswaar p ls, maar zal hierdr niet vastresten, en heeft gemiddeld een hgere pleiding dan de ude vrijwilliger. Verschillende rganisaties (bijvrbeeld de Dierenbescherming en SOS Kinderdrpen) zijn zich bewust van het stijgende pleidingsniveau van vrijwilligers, en de daarbij behrende hgere eisen die deze mensen stellen. Met het ude vrijwilligerswerk is het nmgelijk deze mensen aan de rganisatie te binden. Maar dr een divers en uitdagend aanbd te creëren vr zwel de deners als de denkers, Utrecht, 01 maart 2007 * 7

10 is het mgelijk meer ptentiële vrijwilligers vinden. De kunst is dus m als rganisatie een cmbinatie te bieden van vrijwillige inzet p het gebied van grte idealen en handen uit de muwen. Een van de grtste bedreigingen van vrijwillige inzet is de verandering in leefpatrnen, waardr andere tijdsintensieve activiteiten als werk, gezin, sciale cntacten, televisie en internet pririteit krijgen bven vrijwillige inzet (B4) De rganisatie van vrijwillige inzet Vrijwillige inzet is er in vele srten en smaken, zwel in gerganiseerd als ngerganiseerd verband. De definitie sluit p dit mment de laatste grep ng uit: 'Vrijwilligerswerk is werk dat in enig gerganiseerd verband, nverplicht en nbetaald wrdt verricht ten beheve van anderen f de samenleving. Maar wat is gerganiseerd verband? Twee mensen die afspraken maken? Een buurtcmité? Op de website van CIVIQ is zelfs dr middel van een draaischijf een persnlijke definitie vast te stellen. Vrijwilligersrganisaties hebben sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen weergegeven ver vrijwilligers, de eigen rganisatie en andere rganisaties. Ok andere spelers uit het vrijwilligersveld hebben hun visie p de rganisatie van vrijwillige inzet weergegeven. Dit resulteert in de vlgende SWOTmatrix: Sterktes 1. Enthusiasme en betrkkenheid 2. Beweging creëren 3. Huidige vrijwilligers binden 4. Effectiviteit 5. Steeds prfessineler 6. Dicht bij de delgrep/prfijtgrep (in tegenstelling tt bedrijven) Kansen 1. Aanbieden vrijwilligerswerk p maat: gericht p cmpetenties, interesses 2. Vermindering belemmering wet- en regelgeving, gede fiscale regels 3. Prfessinaliteit en kwaliteit wrden steeds belangrijker 4. Nieuwe allianties buiten de grenzen van de eigen netwerken, inzmen p knelpunten en uitdagingen Zwaktes 1. Onvldende zakelijk, ndernemend en resultaatgericht 2. Meite met prfessineel en prjectmatig werken 3. Niet naar buiten gericht 4. Meite m activiteiten af te stten 5. Niet klaar vr veranderingen 6. Spanning tussen prjectmatig werken en zingeving 7. Teveel gericht p ns-srt-mensen 8. Zelfstandigheid van rganisaties kan leiden tt islement 9. Met name bezig met eigen delen en minder met beleidsdelen en vrijwilligers 10. Kwetsbaar; leunen p kernvrijwilligers Bedreigingen 1. Maatschappelijke stage 2. Verplicht vrijwilligerswerk 3. Drslaande drang naar certificering 4. Overbevissing 5. Niet klaar vr jngeren en andere nieuwe delgrepen 6. Vrijwillige inzet als instrument m prblemen van derden p te lssen 7. Organisaties verplichten een maatschappelijk del na te streven 8. Vermaatschappelijking van zrg, nderwijs 9. Tenemende cncurrentie 10. Bij financiers nadruk p utput en niet p intrinsieke waarde 11. Oneigenlijke cncurrentie vrijwillige inzet en betaald werk Utrecht, 01 maart 2007 * 8

11 Enthusiasme en betrkkenheid Over de vraag waar vrijwilligersrganisaties wel en niet ged in zijn, zijn de meningen verdeeld. Dat is lgisch, mdat het een enrm hetergene grep is. De sterkte van de ene rganisatie is de zwakte van de andere. Waar de meningen unaniem ver zijn, is het feit dat vrijwilligers enthusiasme en betrkkenheid als gedeeld kenmerk hebben, uitznderingen daargelaten (S1). NOC*NSF vindt het pvallend dat een gede manager van een grt bedrijf als vrijwillige vrzitter van een sprtclub peens niet ged kan managen. Dit kmt dr emties; de vrijwilligers zelf zijn gek van die bepaalde sprt f hun kinderen zijn lid van die vereniging. Uit deze grte betrkkenheid kunnen cnflicten vrtkmen. Maar tegelijkertijd heb je dit enthusiasme nder de vrijwilligers k ndig in een vereniging. Hierdr zijn rganisaties in staat m een bepaalde beweging te creëren (S2). Dit is vral het geval bij lkale rganisaties. Ok wrdt p bepaalde gebieden de effectiviteit van vrijwilligersrganisaties geremd (S4). Vrbeelden zijn bijvrbeeld te vinden bij rganisaties vr traumaverwerking, ndhulp en terminale zrg. Ok belangenrganisaties en lbbyrganisaties die één bepaald thema aanpakken, beken regelmatig psitieve resultaten. Denk bijvrbeeld aan het vertragen f afblazen van de aanleg van een snelweg dr een natuurgebied. Prfessinaliseringsdwang Dr strengere eisen van financiers, die steeds meer nadruk leggen p de utput van een rganisatie in plaats van p de intrinsieke waarde (B10), wrden rganisaties gedwngen steeds prfessineler te werken. Vanuit het veld kmt het signaal dat dit in meer en meer rganisaties langzamerhand wrdt pgepakt en dat er daadwerkelijk een grei in prfessinaliteit ntstaat (S5). Maar dit kmt niet alleen dr de eisen van financiers. Ok (nieuwe) vrijwilligers eisen steeds vaker dat ze kunnen werken in een prfessinele mgeving. Daarnaast is er meer cncurrentie, zwel van cmmerciële partijen die een srtgelijke dienst aanbieden, als van andere (vrijwilligers)rganisaties, die uit dezelfde middelen (lees: subsidiept) willen vissen (B9). Prfessinalisering en nadruk p kwaliteit kan een rganisatie een vrsprng geven en de effectiviteit vergrten (K3). Prfessinalisering kan k nadelen hebben. Het vastleggen van kwaliteit leidt vaak tt een verregaande drang naar certificering (B3). Het Nederlands Bijbelgentschap is enerzijds blij met de tenemende aandacht vr kwaliteit, maar is k erg veel tijd kwijt aan het papierwerk dat kmt kijken bij certificering. Prfessineel en prjectmatig werken wrdt veelvuldig k als zwakte van vrijwilligersrganisaties genemd (Z2). Dat is verigens niet alleen een zwakte van vrijwilligersrganisaties. In veel rganisaties waarin zingeving f intrinsieke waarde een sterke rl speelt, bestaat er een spanningsveld tussen het prjectmatig werken en de hgere delen van de rganisatie (Z6). Z heeft Defence fr Children Internatinal Nederland adviesbureau Huse f Sharing ingehuurd m enige structuur te brengen in de werkzaamheden, timemanagement en prjectmatig werken aan te leren. Externe prfilering De grei in prfessinaliteit start bij vrijwilligersrganisaties vaak bij het verhgen van de kwaliteit van bestaande activiteiten, vral p het gebied van interne rganisatie. Organisaties zijn vaak weinig naar buiten gericht (Z3). Hierdr is er weinig g vr kansen en bedreigingen uit de mgeving. HOF Den Haag geeft aan dat vrijwilligersrganisaties vaak meite hebben m het gede dat ze den in een duidelijke bdschap naar buiten uit te dragen. Vrijwilligersrganisaties beperken daarnaast hun inzet in de regel tt het ambitieniveau van de aanwezige vrijwilligers. De maatschappelijke vraag naar vrijwillige inzet is geen vraagstuk van een vrijwilligersrganisatie. Het ntwikkelen van een zakelijk en ndernemend instinct staat ng in de kinderschenen. Met name gezien de greiende cncurrentie, is dat een duidelijke zwakte. Ervaring in adviestrajecten bij vrijwilligersrganisaties leert daarnaast dat resultaatgericht werken slechts in beperkte mate vrkmt (Z1). Vral ndersteuningsrganisaties geven aan dat zij dit zien als zwakte van vrijwilligersrganisaties. Utrecht, 01 maart 2007 * 9

12 Eén van de grte valkuilen van vrijwilligersrganisaties is in hun gen het feit dat er sterk gestuurd wrdt p cntinuïteit. Dat betekent dat er weinig kritisch gekeken wrdt naar de kwaliteit van de diensten en de bijdragen die ze leveren aan het hgere del f aan de resultaten. Het afstten van activiteiten is een duidelijke zwakte (Z4). Daarnaast zrgt de nadruk p cntinuïteit vr een beperkte veranderingsbereidheid. En als die bereidheid er wel is, dan is de rganisatie er vaak ng niet klaar vr (Z5)(Z9). Verandering kan betrekking hebben p de wijze van rganiseren, maar k p het srt vrijwilliger (B5). Organisaties zijn vlgens geïnterviewden teveel gericht p ns-srt-mensen, zwel als vrijwilliger, als bij de delgrep (Z7). Op zich is dit lgisch bij vr-ns-dr-ns rganisaties (bijvrbeeld de vetbalvereniging die alleen activiteiten vr leden uitvert), maar het beperkt de flexibiliteit en kan p langere termijn een gevaar vr de cntinuïteit pleveren. Vrijwilligersrganisaties zien vinden en binden als een belangrijk thema. Hewel zij vaak ged in staat zijn m de huidige vrijwilligers aan zich te binden (S3), is het vinden van nieuwe vrijwilligers (in het bijznder nieuwe srten vrijwilligers jngeren, uderen, allchtnen) vaak een prbleem. Kansen vr de tekmst Het pnemen van zwaktes van vrijwilligersrganisaties geeft geen rskleurig beeld van de tekmst van deze rganisaties. Uit ns nderzek kmen echter wel een aantal kansen naar bven, waarp vrijwilligersrganisaties kunnen en meten inspelen. Z wrdt de zwakte van het naar binnen te gericht zijn gepareerd dr te wijzen p de kansen die rganisaties hebben als ze buiten de grenzen van de eigen netwerken kijken, als ze nieuwe allianties sluiten en daarbij fcussen p uitdagingen en knelpunten (K4). Een andere kans, die in de expertmeeting een hge pririteit meekreeg, heeft k alles te maken met externe gerichtheid. Vrijwilligersrganisaties kunnen veel winnen dr vrijwilligerswerk p maat aan te bieden en beter aan te sluiten bij cmpetenties en interesses van (nieuwe) vrijwilligers (K1). Dit maakt allereerst vrijwillige inzet aantrekkelijker vr een bredere grep mensen. Daarnaast biedt het een grtere kans p capabele vrijwilligers p de juiste plek. Vrijwilligers zijn zelf ged in staat m hun eigen interesses aan te geven. Z zetten jngeren zich in het kader van hun maatschappelijke stage vrijwillig in vr een verzrgingshuis. Dr te luisteren naar hun interesses is beslten een make-ver dag vr de udere dames te rganiseren, een heel andere activiteit dan het wandelen en kffie schenken van de reguliere vrijwilligers. Instrumentalisering Als één van de grtste bedreigingen vr de rganisatie van vrijwillige inzet wrdt de tendens gezien dat vrijwillige inzet als instrument wrdt ingezet m prblemen van derden p te lssen, f dit nu binnen f buiten de kaders van de Wm is (B6). Ok in de vrige paragraaf is dit al aan de rde gekmen. Z vindt NOC*NSF dat sprt in de sprtnta steeds meer Haarlemmerlie wrdt. Dat kan een grt gevaar zijn. Vrijwilligers willen iets met sprt, maar niet m de samenlevingsprblemen p te lssen. Dit heeft cnsequenties vr het plezier dat vrijwilligers eraan beleven, vr hun beschikbaarheid, hun mtieven en de kwaliteit van hun werk. Swies wrdt vanuit het vrijwilligersveld kritisch gekeken naar de manier waarp vrijwillige inzet gezien en gebruikt (gaat) wrden. De vermaatschappelijking van zrg en nderwijs vrmt vlgens veel respndenten een bedreiging vr vrijwillige inzet (B8). Dat burgers steeds meer betrkken zijn bij zrg en nderwijs, is natuurlijk prima, maar het is de vraag f deze betrkkenheid frmeel in de vrm van vrijwillige inzet vastgelegd met wrden. Deze vraf vastgelegde rl van vrijwillige inzet, krt gezegd verheidsbemeienis met de inhud ervan, belemmert bepaalde srten vrijwilligersrganisaties in het functineren. Er is een tendens zichtbaar dat gerganiseerd vrijwilligerswerk een maatschappelijk del met dienen (B7). Dat zu het vr de sprtsectr f ntspanningsverenigingen lastig maken m vrijblijvend hun eigen ding te blijven den. Ok vrijwillige inzet als verplichtende activiteit m een uitkering te ntvangen f behuden, det vlgens het veld geen ged aan vrijwillige inzet en het imag Utrecht, 01 maart 2007 * 10

13 daarvan (B2). Er blijft altijd een grep vr wie betaald werk een stap te ver is. Deze mensen krijgen bijstand, maar in ruil daarvr vragen we degenen die dat kunnen iets terug te den vr de samenleving. Denk aan vrijwilligerswerk f mantelzrg. (VVD-verkiezingsprgramma 2006). Een andere vrm van instrumentalisering is de Maatschappelijke Stage vr schlieren, die dan k dr respndenten vral als bedreiging vr vrijwillige inzet wrdt gezien (B1). Aan de ene kant is het een kansrijk initiatief m jngeren te laten kennismaken met vrijwilligerswerk, mits dit ged gerganiseerd is en het aansprekende activiteiten betreft. Ongeveer 5 tt 10% van de leerlingen blijft zich inzetten vr de vrijwilligersrganisatie waar via Maatschappelijke Stage vrijwilligerswerk deden. Aan de andere kant levert de testrm van duizenden jngeren een capaciteitsprbleem p vr vrijwilligersrganisaties. Er zijn echter niet zveel geschikte klussen, dus wrden er vr deze grep kunstmatig klussen gecreëerd die verder niet bijdragen aan de delstellingen van de rganisatie en dr de jngeren al gauw als niet zinvl gezien wrden. Een vrbeeld is dat jngeren in een verzrgingshuis bedden mesten pmaken en gedurende hun stage geen enkele udere bewner zagen f spraken. Daarnaast zagen we al dat veel rganisaties helemaal niet klaar zijn vr nieuwe delgrepen, dus k niet weten wat jngeren bezig hudt en welk srt vrijwilligerswerk überhaupt interessant is vr deze grep. Als laatste hiermee samenhangende bedreiging wrdt het vraagstuk van de verbevissing genemd. De gedachte hierbij is dat vrijwillige inzet gezien kan wrden als een cllectieve brn, net als lievelden, visgrnden f andere natuurlijke brnnen. Een greiend berep p deze brnnen in cmbinatie met nzrgvuldig gebruik kan leiden tt krapte en neerlijke verdeling van de vrzieningen 5. Alle vrijwilligersrganisaties vissen tensltte in dezelfde vijver van beschikbare, relatief gedkpe menskracht die vrijwilligers bieden. De neiging tt veruitputting ntstaat dr twee krachten: enerzijds is er een vrijwel neindige behefte aan werkkrachten en anderzijds is vrijwillige inzet gedkp vr de rganisatie. Om die reden, en mdat het lijkt dat k de heveelheid beschikbare vrijwilligers steeds aangevuld (kan) wrden, is het vr rganisaties veel ecnmischer nieuwe vrijwilligers te werven dan m in duurzaam gebruik te investeren Ondersteuning van vrijwillige inzet Vrijwillige inzet wrdt dr verschillende instanties en p verschillende niveaus ndersteund. Op landelijk niveau wrdt ndersteuning geleverd dr landelijke bureaus van vrijwilligersrganisaties. CIVIQ (vanaf 1 januari 2007 nderdeel van MOVISIE) is het landelijk adviesbureau en kennisinstituut vr vrijwillige inzet, NOC*NSF en het NISB vervullen deze rl vr de sprtsectr. Vereniging NOV is de vereniging die de belangen behartigt vr vrijwillige inzet en vrijwilligersrganisaties. In elke prvincie behalve Limburg en Overijssel is er een srt Centrum vr Maatschappelijke Ontwikkeling (CMO). Deze centra bieden vaak ndersteuning aan lkale vrijwilligerscentrales en bvenlkale vrijwilligersrganisaties. Smmige CMO s adviseren gemeenten in hun prvincie bij het frmuleren f uitveren van vrijwilligerswerkbeleid. Ok bieden ze ndersteuning aan bij bepaalde thema s, zals maatschappelijke stage, werknemersvrijwilligerswerk en taakverlichting bij vrijwilligers. Smmige centra 5 Tragedy f the cmmns 6 De Stichting Bijzndere Leerstel Vrijwilligerswerk en Civil sciety vert in samenwerking met CIVIQ, instituut vrijwillige inzet in 2006 een nderzek uit vr het Ministerie van Vlksgezndheid Welzijn en Sprt naar kansen en bedreigingen in de nabije tekmst van het vrijwilligerswerk. De belangrijkste vraag: He schaars is de tekmst van vrijwillige inzet? Utrecht, 01 maart 2007 * 11

14 hebben een cncreet aanbd zals een prvinciale vrijwilligersprijs, een prvinciale website vr vrijwilligers en deskundigheidsbevrdering. De varieteit in het dienstenaanbd heeft deels te maken met de gekzen pririteiten en met de heveelheid en de kwaliteit van het persneel. CMO s krijgen hun basissubsidie van de prvincie. Op lkaal niveau zijn er p dit mment z n 220 vrijwilligerscentrales, lkale steunpunten vrijwilligerswerk f vrijwilligersvacaturebanken in Nederland. Vrijwilligerscentrales bieden uiteenlpende diensten, drgaans bepaald dr de financier (meestal de gemeente). Deze diensten richten zich p de individuele vrijwilliger (deskundigheidsbevrdering, bemiddeling en infrmatie), p de vrijwilligersrganisatie (bemiddeling, infrmatie en advisering) en p de samenleving. Het merendeel (85%) van de vrijwilligerscentrales is geen zelfstandige rganisatie, maar een nderdeel van een grtere rganisatie, zals een brede welzijnsrganisatie. Naast vrijwilligerscentrales zijn er 81 lkale sprtservicepunten, die lkaal de sprt ndersteunen. Tensltte zijn er z n 40 lkale makelaars maatschappelijk betrkken ndernemen. Ok in de plitiek is ndersteuning een issue, z stelt het CDA verkiezingsprgramma 2006 dat het CDA het vrijwilligerswerk wil blijven stimuleren: De lkale steunpunten meten als partner van de gemeente de spin in het web wrden en vraag en aanbd bij elkaar brengen. De SWOT-matrix vr ndersteuning van vrijwillige inzet ziet er als vlgt uit: Sterktes 1. Ondersteuningsstructuur is in smmige plaatsen ged gerganiseerd 2. Met name grte vrijwilligersrganisaties ndersteunen hun vrijwilligers Kansen 1. Bundeling van de kennis (MOVISIE) bevrdert de lbby vr vrijwillige inzet 2. Prfessinalisering van de ndersteuning 3. Steunpunten kunnen leren van initiatieven maatschappelijk betrkken ndernemen uit het bedrijfsleven Zwaktes 1. Er wrdt meer geïnvesteerd in bestuurder dan in de uitvering in de rganisaties 2. Ondersteuningsstructuur blijft teveel versnipperd 3. Prjectmatige ndersteuning biedt nvldende antwrd p de behefte 4. Grt verschil tussen verschillende ndersteuningsrganisaties 5. Te weinig practief bij maatschappelijke stages 6. Onvldende cördinatie-uren m vrijwillige inzet ged te rganiseren en te ndersteunen 7. Steunpunten laten nvldende aan financiers zien wat ze den en wat het plevert Bedreigingen 1. Succes van vrijwillige inzet betekent afbreukrisic van prfessinele ndersteuning 2. Vrijwilligerscentrales hebben een veel psitiever beeld van de kwaliteit van de ndersteuning dan hun mgeving Utrecht, 01 maart 2007 * 12

15 Versnippering ndersteuningsstructuur De ndersteuningsstructuur vr vrijwillige inzet in Nederland is een bnte verzameling van rganisaties die, hewel ze dezelfde naam dragen (bijvrbeeld vrijwilligerscentrale ), als dag en nacht van elkaar kunnen verschillen. Vr vrijwilligers en vrijwilligersrganisaties is het vaak nduidelijk waar ze het beste vr ndersteuning f advies terecht kunnen. De nduidelijkheid betreft dan zwel het niveau (lkaal steunpunt, CMO f landelijke rganisatie), als de vraag f een algemene f specifieke ndersteuner de vrkeur heeft. Zals in de inleiding van deze paragraaf staat, zijn er algemene ndersteuners vr vrijwillige inzet, maar k specifieke vr de sprt, vr maatschappelijk betrkken ndernemen en vr andere specifieke sectren binnen het vrijwilligersveld, zals de vrijwillige thuishulp (Landelijk Steunpunt Vrijwillige Thuishulp) f mantelzrgndersteuning (Mezz). Krtm, de ndersteuningstructuur is flink versnipperd (Z2). Daarnaast zijn er grte verschillen tussen ndersteuningsrganisaties, qua grtte en qua prfessinaliteit (Z4). Vereniging NOV stelt als één van de speerpunten in haar p de plitiek gerichte visiedcument dat in slechts 10% van de Nederlandse gemeenten een krachtige ndersteuningsrganisatie actief is. Dat betekent dat z n 55 van de 220 vrijwilligerssteunpunten vlden aan de kwalificatie krachtig. In smmige, vral grtere plaatsen is de ndersteuning dus ged gerganiseerd (S1). Z wrden in Den Haag dr HOF en andere ndersteuners alle vrijwilligersrganisaties bereikt. Er zijn diverse netwerkbijeenkmsten en de rganisaties kunnen p een breed terrein ndersteuning krijgen; van het werven van vrijwilligers tt het aanschrijven van fndsen, het verzrgen van de bekhuding en het pzetten van een eigen rganisatiestructuur. In Apeldrn bieden zwel de gemeente als het Verenigingsbureau trainingen en advies en zrgen vr prmtie van vrijwillige inzet. Naast grte en prfessinele ndersteuningsrganisaties, zijn er vele kleine steunpunten te vinden. Veel van deze steunpunten hebben nvldende cördinatie-uren m vrijwillige inzet lkaal ged te rganiseren en te ndersteunen (Z6). De ervaring uit het vrijwilligersveld is dat de meest prfessinele ndersteuning van de vrijwilligers is te vinden in de grte vrijwilligersrganisaties (S2). Deze rganisaties hebben vaak prfessinele cördinatren, beleidsmakers en cnsulenten in dienst. Andersrtige ndersteuning Wat betreft de aard van de ndersteuning, wrdt aangegeven dat een grt deel van de aandacht gaat naar bestuurders van vrijwilligersrganisaties. Hewel zij numeriek een klein deel van rganisaties uitmaken, zijn veel trainingen en methdieken tegespitst p deze grep. Daarmee is meteen gezegd dat er dus in verhuding minder ndersteuning is vr uitverende vrijwilligers (Z1). Ondersteuningsrganisaties zijn gewend m ndersteuning in de vrm van prjecten te geven. Daarbij wrdt een bepaald nderwerp f prbleem aangepakt in een traject met een kp en een staart. Dit sluit niet vldende aan bij de vragen die er zijn bij rganisaties (Z3). Smmige prblemen f vraagstukken van vrijwilligersrganisaties vragen een cntinue begeleiding. Dit heft niet altijd even intensief te zijn. Er is k veel behefte aan ndersteuning dr het meeden f vrden van bepaalde activiteiten; veel ndersteuning wrdt nu dr middel van (afstandelijk) advies gegeven. Wel ervaren de respndenten uit het vrijwilligersveld dat veel ndersteunende rganisaties lerende rganisaties zijn. Ondersteuners leren vral van prfessinals uit andere sectren, zals het bedrijfsleven. Het prfessinaliteitspeil kmt z steeds hger te liggen (K2). Utrecht, 01 maart 2007 * 13

16 Gemiste kansen Op het gebied van maatschappelijk betrkken ndernemen is de ndersteuning met z n 40 lkale makelaars ng redelijk beperkt. Een deel van deze lkale makelaars fcust ng teveel p bezwaren, zals een beperkt budget f nvldende tijd en heeft te weinig k vr de kansen die er liggen. Cmmerciële bedrijven hebben de laatste jaren steeds meer het maatschappelijk betrkken ndernemen in eigen hand genmen. Lkale makelaars kunnen leren van de prfessinele aanpak die het bedrijfsleven daarin hanteert (K3). Ok p het gebied van maatschappelijke stages hebben de ndersteuningsrganisaties niet practief gereageerd (Z5). Dr de uitgebreide kennis van het lkale vrijwilligerswerk, zuden vrijwilligerscentrales een gede rl kunnen spelen in de cördinatie van de maatschappelijke stages. In praktijk ligt deze cördinatie vaker bij cmmerciële rganisaties f bij schlen zelf. Deze rganisaties hebben echter niet de vrijwilligersrganisaties als klant, maar de nderwijsinstellingen. Dr deze insteek en de wijze waarp in smmige gevallen vrijwilligersrganisaties nder druk wrden gezet m stageplaatsen te creëren vr leerlingen, neemt bij vrijwilligersrganisaties de bereidheid af m hieraan mee te den. Vrijwillige inzet is veral, z luidt het eerste thema. Dat vrijwillige inzet steeds meer een maatschappelijke rl krijgt, is duidelijk. De vrming van een nieuw kennisinstituut vr maatschappelijke ndersteuning 7 (MOVISIE) wrdt aangegeven als kans vr de lbby van vrijwillige inzet (K1). Vrijwillige inzet kan daarmee eenvudiger in een breder perspectief geplaatst wrden, drdat kennis van de gehele maatschappelijke ndersteuning in één rganisatie is ndergebracht. Een keerzijde van succesvlle vrijwillige inzet is dat het idee kan ntstaat dat prfessinele ndersteuning niet meer ndig is (B1). Als het vrijwilligerswerk té ged gaat, trekken financiers (zals de verheid) en ndersteuners er de handen van af, z is de gedachte. Dit is een bedreiging vr investeringen in de tekmst en het p lange termijn brgen van gede ndersteuning. Tensltte valt p dat het beeld dat vrijwilligerscentrales zelf hebben ver de kwaliteit van hun lkale ndersteuning psitiever is dan het rdeel van hun mgeving (zals vrijwilligersrganisaties) (B2). Dit té psitieve zelfbeeld, kan een belemmering vrmen vr het kritisch naar eigen functineren en het leren van eigen futen. 7 Fusie van CIVIQ instituut vrijwillige inzet; NIZW Sciaal Beleid; X-S2 kennisnetwerk maatschappelijke vraagstukken; Transact kennisinstituut huiselijk en seksueel geweld; LCO, landelijk centrum pbuwwerk en KCLH, kenniscentrum lesbisch en hm-emancipatie. Utrecht, 01 maart 2007 * 14

17 3.4. Meerwaarde van vrijwillige inzet De maatschappelijke erkenning vr vrijwillige inzet wrdt steeds grter. Meer en meer wrdt ingezien dat vrijwillige inzet een meerwaarde heeft vr de vrijwilliger als individu, maar k vr de samenleving f delen van de samenleving (K6) (S4). Een leefbare buurt, een leefbare stad, een leefbaar land, maken we samen. We mgen van mensen verwachten dat ze daar actief een bijdrage aan kunnen leveren. Het is daarm ged dit al jng te leren. Tallze vrijwilligers jng en ud geven wat dat betreft het gede vrbeeld. (CDA-verkiezingsprgramma 2006) Het thema meerwaarde van vrijwillige inzet is meer beschuwend van aard dan de andere thema s. Tch nderkennen de geïnterviewden k hier verschillende sterktes, zwaktes, kansen en bedreigingen: Sterkte 1. Vrijwillige inzet als middel vr zingeving 2. Vrijwillige inzet past bij individuele ntwikkeling 3. Vrijwilligerswerk is efenterrein vr vaardigheden en sciale cntacten 4. Vrijwillige inzet zrgt daadwerkelijk vr een belangrijke bijdrage aan de samenleving Kansen 1. Vrijwilligerswerk p maat 2. Zingeving vr taakcmbineerders en kanslzen 3. Digitalisering 4. Maatschappelijke stage (kennismaking) 5. Mtivatie steeds duidelijker p individueel niveau 6. Tename maatschappelijk belang 7. Dr ntwikkelingen met de wijze van rganiseren veranderen Zwaktes 1. Vrijwilligersrganisaties kijken ng nvldende naar de drijfveren van vrijwilligers 2. Onvldende inspelen p flexibel vrijwilligerswerk Bedreigingen 1. Vrijwillige inzet als middel m prblemen van derden p te lssen (instrument) 2. Cncurrentie met betaald werk 3. Vrijwilligersvergeding 4. Zwakke vrijwilligers vragen veel meer begeleiding Maatwerk gevraagd Een trend als ntkerkelijking leidt tt een tename in de zektcht naar zingeving p andere gebieden. Vrijwillige inzet speelt daarin een rl (S1). Dr het brede palet aan srten vrijwillige inzet, is er altijd wel iets te vinden waarmee een vrijwilliger het gevel krijgt een bijdrage te leveren en zinvl bezig te zijn. In de keuze van vrijwilligerswerk, wrdt niet alleen naar zingeving gekeken, maar k naar mgelijkheden m dit vrijwilligerswerk te gebruiken vr het ntwikkelen van bepaalde vaardigheden f sciale cntacten (S2) (S3). Vrijwilligerswerk wrdt vaak als veilige mgeving gezien m hierin te efenen. Er liggen dus vldende mgelijkheden vr individuele vrijwilligers. Vrijwilligersrganisaties spelen daarp echter ng nvldende in. Ng te vaak is het (vrijwilligers)werk dat te den is het vertrekpunt, in plaats van de drijfveren en interesses van de vrijwilliger (Z1). Deze zwakte is af te leren; in de expertmeeting is het leveren van vrijwilligerswerk p maat als één van de grtste en belangrijkste kansen aangegeven (K1). Vrijwilligerswerk p maat is gericht p cmpetenties en interesses van vrijwilli- Utrecht, 01 maart 2007 * 15

18 gers en speelt in p de behefte m zich in te zetten vr grte idealen f juist p de behefte m de handen uit de muwen te steken. Wanneer vrijwillige inzet zdanig vrijwilligergericht kan wrden ingestken, vergemakkelijkt dit de werving en het behud (het vinden en binden ) van vrijwilligers bij de rganisatie. Als rganisaties zich ntwikkelen en diverse psities, werkzaamheden en vrmen van betrkkenheid rganiseren, kunnen vrijwilligers zich p basis van de eigen mtivatie p alle vlakken ntwikkelen, meldt HOF Prmtie uit Den Haag. De mtivatie vr vrijwillige inzet ligt steeds meer p individueel niveau (K5). Dit geldt k vr de kansarmen in de samenleving. Zij zijn net z ged p zek naar zingeving in hun bestaan. Vrijwilligerswerk p maat levert daarin een bijdrage (K2). Inspelen p ntwikkelingen Vrijwillige inzet kan vr steeds meer mensen een meerwaarde pleveren, als rganisaties in hun aanbd vldende rekening huden met belangrijke maatschappelijke ntwikkelingen. Technlgische ntwikkelingen, de pkmst van taakcmbineerders 8, het minder willen binden vr het leven en de cncurrentie met andere vrmen van vrijetijdsbesteding f met betaald werk (B2), zrgen ervr dat de rganisatie van vrijwillige inzet met en gaat veranderen (K7). Aan elke ntwikkeling is een keerzijde te ntdekken, het is juist de kunst m daarin k weer kansen te zien. De trend van de steeds verdergaande digitalisering levert bijvrbeeld kansen p vr vrijwillige inzet (K3). Infrmatie wrdt tegankelijker, cmmunicatie kan sneller. Digitaal vrijwilligerswerk is interessant vr jnge vrijwilligers, die geen bdschap hebben aan het traditinele vrijwilligerswerk, wat ng altijd een stffig imag heeft. Vrijwilligersrganisaties meten deze trends wel herkennen en erkennen. En k de daarbij hrende flexibele vrijwilliger, die niet meer p vaste tijden een dagdeel ingezet kan en wil wrden. Veel rganisaties hebben ng steeds meite m ged m te gaan met de zgenaamde zapvrijwilliger. Deze cncurrentie in tijdsbesteding wrdt k dr de plitiek nderkend: Juist nu participatie p de arbeidsmarkt van z grt belang is, meten we er wel vr zrgen dat er ruimte is vr het gezin, vr pveding en vr vrijwilligerswerk. (CDA-verkiezingsprgramma 2006). Werk is veelal verengd tt betaald werk en niet zelden verwrden tt een keurslijf, ndig m te vlden aan de tallze eisen die de huidige maatschappij én mensen zelf aan het leven stellen. De tijdsdruk die betaald werk p mensen legt, beperkt de ruimte vr zrgarbeid en vrijwilligerswerk. Het is zaak deze balans te herstellen. (ChristenUnie-verkiezingsprgramma 2006). De erkenning van de meerwaarde van vrijwillige inzet dr de verheid leidde tt een testrm van nieuwe srten vrijwilligers. Mensen met weinig uitzicht p betaalde arbeid (fase-4), mensen in een reïntegratie- f inburgeringstraject, sciaal zwakkeren, psychiatrische patiënten, vr veel delgrepen zag de verheid een rl weggelegd vr het vrijwilligerswerk m deze mensen p te vangen en te vrzien van een zinvlle dagbesteding f invulling van hun leven. Op de extra begeleiding van deze zwakkere vrijwilligers zijn vrijwilligersrganisaties nvldende ingesteld (B4). Daarnaast vervaagt zeker bij deze grepen vrijwilligers het verschil tussen betaalde en nbetaalde arbeid Hewel de Wm k als kans vr vrijwillige inzet wrdt genemd, zijn er veel partijen in het vrijwilligersveld die deze wet vral als bedreiging zien. In paragraaf 2.1 zijn de bedenkingen ver de instrumentele benadering van vrijwillige inzet al weergegeven. 8 Utrecht, 01 maart 2007 * 16

19 4. Vrijwillige inzet in 2015 Vanuit de belangrijkste uitkmsten van de SWOT-analyse trekken we in dit hfdstuk enkele lijnen dr naar de nabije tekmst. In 2015 zal vrijwillige inzet naar verwachting ng steeds een behefte aan zingeving vervullen. Vrijwel alle partijen uit het vrijwilligersveld gaan ervan uit dat er niet minder vrijwilligerswerk gedaan zal wrden. Vrijwillige inzet neemt een steeds belangrijker plaats in p het persnlijke curriculum vitae; betrkkenheid scrt! Er is een trend waarneembaar dat er meer en meer erkenning kmt vr pgedane vaardigheden en cmpetenties in het vrijwilligerswerk. De verwachting is dat deze tename tt 2015 zal drzetten Organisatie De mate waarin burgers zich vrijwillig inzetten zal in 2015 naar verwachting niet spectaculair afwijken van 2007, de vrm en de rganisatie gaat wel veranderen. Om te beginnen zullen rganisaties meer maatwerk vr verschillende segmenten van de vrijwilligersmarkt gaan bieden. Z is er een andere visie p udere vrijwilligers ndig m de Zilveren Kracht van een greiende grep vitale uderen te benutten. Daarnaast velen jngeren en allchtnen zich minder aangetrkken tt traditinele vrmen van vrijwillige inzet. Om hen tch te verleiden zich meer vrijwillig in te zetten, zal er in 2015 een grtere variëteit aan vrmen van vrijwillige inzet bestaan. In 2015 is bvendien een grt deel van de Nederlanders hger pgeleid. Zij zullen inhudelijk interessant werk willen den. Slimme rganisaties zullen in 2015 dan k een cmbinatie bieden van inhudelijk werk p het gebied van idealen (bijvrbeeld belangenbehartiging en lbby) en meer praktisch handen uit de muwen werk. De kwaliteitseisen die wrden gesteld aan vrijwillige inzet en betaalde arbeid verschillen nu ng sterk. Deze verschillen zullen verminderen. Vrijwilligersrganisaties ndervinden steeds meer cncurrentie nderling in het verkrijgen van vrijwilligers en zullen daarm een kwalitatief gede werkplek meten bieden. Zeker nu cmmerciële partijen zich hierin k gaan mengen niet in de cncurrentie m vrijwilligers, maar wel m vrijwilligersklussen meten vrijwilligersrganisaties werken aan hun kwaliteit en aantrekkelijkheid. Ok (ptentiële) vrijwilligers zelf stellen steeds meer eisen aan rganisaties. Dat is enerzijds te verklaren dr het tenemende pleidingsniveau van vrijwilligers en anderzijds dr de grei aan keuzemgelijkheden m de schaarse vrije tijd p een leuke en nuttige manier in te vullen. Vrijwilligersrganisaties ervaren dat er steeds meer behefte is aan flexibele, krtlpende klussen f nieuwe vrmen van vrijwillige inzet. Een aantal nieuwe vrmen, die zich nu ng in een pril stadium bevinden, wrden vr 2015 als kansrijk gezien. Vrijwillige inzet vr het hele gezin kan een leuke en zinvlle invulling wrden van gezinsactiviteiten, die in alle drukke agenda s meten wrden ingepland. Een cmbinatie van daten en vrijwillige inzet is vanwege de tename van het aantal singles in Nederland in 2015 een bekend fenmeen. In ieder geval zal vrijwillige inzet steeds meer in de cntext van experience marketing ftewel de belevingsecnmie plaatsvinden; vrijwillige inzet als iets dat je écht een keer gedaan met hebben. Veranderende beheften vragen m aanpassingen van vrijwilligersrganisaties. De verwachting is dat smmige rganisaties zich niet vldende zullen kunnen aanpassen en het daarm niet gaan redden. Dat geldt bijvrbeeld in wijken in steden waar de bevlkingssamenstelling snel verandert. Ok ver- Utrecht, 01 maart 2007 * 17

20 schuift vrijwillige inzet van traditinele vrijwilligersrganisaties naar andere rganisatievrmen als burgerinitiatieven. Vruwenrganisaties hebben het bijvrbeeld meilijk m zich staande te huden. Op het gebied van wet- en regelgeving zal er de kmende 10 jaar k een en ander veranderen. In het bedrijfsleven en bij ngevallen is er een steeds sterker wrdende claimcultuur zichtbaar in Nederland. Werknemers die hun werkgever vr de rechter slepen, letselschadeadvcaten die gede zaken den. In vrijwillige inzet begint deze trend k dr te dringen. De eerste daadwerkelijke claims van vrijwilligers tegen hun rganisatie zijn bekend. Als de claimcultuur Amerikaanse vrmen gaat aannemen, kan het in 2015 de vrijwillige inzet ndermijnen. Dit leidt namelijk tt een tename van regelgeving, die belemmerend werkt vr vrijwilligers en rganisaties. Het is ann 2007 al ingewikkeld geneg m vr vrijwilligersrganisaties afwijkende wet- en regelgeving te verkrijgen. Bij andere rganisatievrmen, zals die van burgerinitiatieven, wrdt het ng ingewikkelder. Maatschappelijk betrkken ndernemen zit al enige jaren in de lift. In 2015 zullen meer bedrijven zich maatschappelijk inzetten dr werknemers de kans te geven m zich vrijwillig in te zetten. Dat betekent een grei in het aantal vrijwilligersuren dat vanuit het bedrijfsleven wrdt ingezet. Deze grei zal echter niet spectaculair zijn. Binnen maatschappelijk betrkken ndernemen is namelijk de trend zichtbaar dat slechts een selecte grep grte ndernemingen de werknemer (ingekaderde bijvrbeeld alleen prjecten met jngeren) vrijheid geeft m zich een bepaald aantal uren vrijwillig in te zetten. Het grtste deel van de bedrijven vult het maatschappelijk betrkken ndernemen in dr jaarlijks éénmalig een klus te den met het persneel. Wanneer dit (de jaarlijkse klus) gemeenged is binnen bedrijven, stagneert de grei van vrijwillige inzet vanuit het bedrijfsleven Ondersteuning Ondersteuning van lkale vrijwillige inzet vindt p dit mment vral plaats vanuit de vrijwilligerssteunpunten. In 2015 zijn er meer partijen die een grte rl spelen, in de eerste plaats de gemeenten, die in het kader van de Wm vanaf 2007 verplicht zijn vrijwillige inzet een frmele rl te geven en dit te ndersteunen. Ok de financiering van de ndersteuning kmt meer decentraal te liggen. De taken die nu wrden uitgeverd dr de CMO s en de vrijwilligerssteunpunten wrden verbreed van het sec ndersteunen van vrijwilligersrganisaties naar een maatschappelijke rl, in samenlevingspbuw. Vrwaarde vr het vervullen van deze rl is vldende rganisatrische kwaliteit van de ndersteuners. Steeds meer cmmerciële partijen, jnge maatschappelijke ndernemers en freelancers staan klaar m deze taken ver te nemen. Zeker wanneer een gemeente besluit m dit aan te besteden, kmt er ruimte vr nieuwe ndersteuners. Vr de traditinele bemiddelingsfunctie van vrijwilligerssteunpunten (tussen vrijwilliger en klus ) staan in 2015 prfessinele uitzendbureaus klaar, die dit als integraal nderdeel van de dienstverlening verzrgen. Daarnaast wrdt veel nline bemiddeld. Ok grte landelijke vrijwilligersrganisaties den in 2015 meer aan ndersteuning van het lkale veld. Alles bij elkaar genmen zal de ndersteuning in 2015 ver meer partijen zijn verdeeld, waarbij de nderlinge herkenbaarheid een aandachtspunt is. Als de huidige ndersteuners hun pgebuwde kennis, ervaring en netwerken willen blijven gebruiken, zal er een prfessinaliseringsslag meten plaatsvinden m in 2015 ng een partij van betekenis te kunnen zijn. Utrecht, 01 maart 2007 * 18

Projectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân

Projectaanvraag Versterking sociale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1 Prjectaanvraag Versterking sciale infrastructuur t.b.v. burgerkracht in Fryslân 1. Aanleiding Eind 2012 heeft Prvinciale Staten van de prvincie Fryslân keuzes gemaakt mtrent de 'kerntakendiscussie'.

Nadere informatie

Duurzaam inzetbaar in een vitale organisatie

Duurzaam inzetbaar in een vitale organisatie Duurzaam inzetbaar in een vitale rganisatie Vitaliteit en bevlgenheid vrmen sleutelbegrippen vr het ptimaal en duurzaam inzetten van medewerkers. Vitale medewerkers bruisen van energie, velen zich fit

Nadere informatie

Bibliotheek en basisvaardigheden. Handreiking voor een structurele aanpak op lokaal niveau

Bibliotheek en basisvaardigheden. Handreiking voor een structurele aanpak op lokaal niveau Biblitheek en basisvaardigheden Handreiking vr een structurele aanpak p lkaal niveau 1 Inhud Een structurele aanpak van laaggeletterdheid p lkaal niveau 3 1. Draagvlak bij de gemeente 3 2. Draagvlak in

Nadere informatie

Samenvatting Deelprojecten Ouderen Samen

Samenvatting Deelprojecten Ouderen Samen Samenvatting Deelprjecten Ouderen Samen Vughtse Ouderen aan het Wrd In januari 2007 zijn dr het Prject Ouderen Samen vier bijeenkmsten gerganiseerd waarvr alle Vughtse inwners van 55 jaar en uder waren

Nadere informatie

LOGBOEK van: klas: 1

LOGBOEK van: klas: 1 LOGBOEK van: klas: 1 Inhudspgave Inleiding en inhud van het lgbek Wat is de maatschappelijke stage? Delen van de maatschappelijke stage Waar de je maatschappelijke stage? Kaders waarbinnen de maatschappelijke

Nadere informatie

Bijlage 4. Toetsingskader ontwerp levensloopbestendig Zeist-Oost

Bijlage 4. Toetsingskader ontwerp levensloopbestendig Zeist-Oost Bijlage 4 Tetsingskader ntwerp levenslpbestendig Zeist-Ost 1. Opzet Het tetsingskader Levenslpbestendig Zeist-Ost bestaat uit een aantel nderdelen. Een algemeen deel gaat ver de levenslpbestendige wijk:

Nadere informatie

Pedagogische Civil Society

Pedagogische Civil Society Pedaggische Civil Sciety Nieuwkmer in het cntinuüm van pvedndersteuning? 4 juni 2010 Drs. Cécile Winkelman Irene Sies, MSc Welkm Drs. Cécile Winkelman Irene Sies, MSc Werkzaam bij SO&T: kwaliteit in Opveden

Nadere informatie

Communicatie voor beleid Interactie (raadplegen, dialoog, participatie) en procescommunicatie; betrokkenheid, betere besluiten en beleid

Communicatie voor beleid Interactie (raadplegen, dialoog, participatie) en procescommunicatie; betrokkenheid, betere besluiten en beleid Samenvatting BEELDEN OVER COMMUNICATIE TEYLINGEN Bevindingen gesprekken ver Cmmunicatie, raad- en cllegeleden, rganisatie en samenleving In deze ntitie zijn de resultaten van zwel de gesprekken van 9 ktber

Nadere informatie

Bij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen.

Bij leefbaarheid gaat het er om hoe mensen hun omgeving ervaren en beoordelen. 1 Leefbaarheid is een belangrijk, z niet hét thema van de laatste jaren. De wnmgeving wrdt vr mensen steeds belangrijker vr de ervaren wn. Ok vanuit het perspectief van sciale chesie, veiligheid en sciaal-ecnmische

Nadere informatie

Maak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar

Maak van 2015 jouw persoonlijk professionaliseringsjaar Maak van 2015 juw persnlijk prfessinaliseringsjaar en wrd Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Nlc erkend Register Lpbaanprfessinal (RL) Deze status wrdt bereikt na certificering dr het nafhankelijke

Nadere informatie

Maatschappelijke Stage

Maatschappelijke Stage Maatschappelijke Stage 2 Inhud 1. Wat is MAS? 1.1 MAS algemeen. 1.2 MAS p het Gren van Prinstererlyceum 1.3 Deadlines 2. Stage zeken 2.1 De stage cördinatr p schl. 2.2 Masactief 3. De frmulieren 3.1 Aanvraagfrmulier

Nadere informatie

Beleidsplan 2014 tot en met 2016

Beleidsplan 2014 tot en met 2016 Blessed Generatin Nederland Falkejacht 25 9254 EJ Hurdegaryp Beleidsplan 2014 tt en met 2016 Blessed Generatin Nederland (0511) 47 21 37 - www.blessedgeneratin.nl - inf@blessedgeneratin.nl KvK 01100560

Nadere informatie

Ondersteuning gericht op kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van personen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken.

Ondersteuning gericht op kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van personen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken. Ondersteuning gericht p kwaliteit van leven en maatschappelijke participatie van persnen met een beperking. Een wetenschappelijke stand van zaken. Bea Maes KU Leuven Een veld in beweging Vlwaardig burgerschap

Nadere informatie

Cursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs

Cursussen CJG. (samenwerking tussen De Meerpaal en het onderwijs in Dronten) Voortgezet Onderwijs Cursussen CJG (samenwerking tussen De Meerpaal en het nderwijs in Drnten) Vrtgezet Onderwijs 1 Faalangst (vrtgezet nderwijs) Faalangsttraining is vr jngeren die gespannen zijn en (te) veel nadenken ver

Nadere informatie

Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht op Gedifferentieerd RekenOnderwijs.

Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht op Gedifferentieerd RekenOnderwijs. Begeleidende tekst bij de presentatie Ieder kind heeft recht p Gedifferentieerd RekenOnderwijs. Dia 1 Opmerking vr de presentatr: in het geval u tijd te krt kmt, kunt u de blauwe tekst als ptineel beschuwen

Nadere informatie

Beleidsregels voorziening jobcoaching Participatiewet 2015

Beleidsregels voorziening jobcoaching Participatiewet 2015 Beleidsregels vrziening jbcaching Participatiewet 2015 1-7-2015 Jbcaching Reginale beleidsregels jbcaching Participatiewet regi Achterhek Inleiding Jbcaching gaat ver het ndersteunen van mensen bij het

Nadere informatie

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten

Beschermd Wonen met een pgb onder verantwoordelijkheid van gemeenten Beschermd Wnen met een pgb nder verantwrdelijkheid van gemeenten Een factsheet vr cliënten, cliëntvertegenwrdigers en familievertegenwrdigers 1 februari 2016 Sinds 1 januari 2015 valt Beschermd Wnen (vrheen

Nadere informatie

Huiswerk Informatie voor alle ouders

Huiswerk Informatie voor alle ouders Nummer 6 mei 2010 Huiswerk Infrmatie vr alle uders Huiswerk en efening Ged leren lezen en rekenen is belangrijk, want je hebt deze vaardigheden in het dagelijks leven veral ndig. Kinderen ged leren lezen

Nadere informatie

Handreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers

Handreiking functionerings- en beoordelingsgesprekken griffiers Handreiking functinerings- en berdelingsgesprekken griffiers September 2014 Functineringsgesprek Als de griffier is aangesteld, is het verstandig m met elkaar te blijven reflecteren p het functineren.

Nadere informatie

Hoe kan uw overheidsorganisatie professionalisering en verduurzaming van het inkoopproces bewerkstelligen

Hoe kan uw overheidsorganisatie professionalisering en verduurzaming van het inkoopproces bewerkstelligen He kan uw verheidsrganisatie prfessinalisering en verduurzaming van het inkpprces bewerkstelligen He kan uw verheidsrganisatie prfessinalisering en verduurzaming van het inkpprces bewerkstelligen UITWERKING

Nadere informatie

Alterim Arbeidsmarktindex Publicatie voorjaar 2015

Alterim Arbeidsmarktindex Publicatie voorjaar 2015 Alterim Arbeidsmarktindex Publicatie vrjaar 2015 1 Publicatie vrjaar 2015 Alterim presenteert de uitkmsten van nze peridieke Alterim Arbeidsmarkt Index. Gericht nderzek nder 716 hg pgeleide financiële

Nadere informatie

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017

SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE SEPTEMBER 2017 SOCIALE VEERKRACHT INNOVATION GAMES DEAR FUTURE 23 28 SEPTEMBER 2017 1.WAARDENKAARTEN Hiernder wrden de waardenkaarten weergegeven. Uit 24 kaarten zijn er 6 gekzen die centraal staan bij dit team en het

Nadere informatie

Evaluatierapport Scalda - Groep 3 29 januari 26 maart 2014

Evaluatierapport Scalda - Groep 3 29 januari 26 maart 2014 Evaluatierapprt Scalda - Grep 3 29 januari 26 maart 2014 1. Inleiding, deelnemers en activiteiten In dit dcument wrden de bevindingen weergegeven van begeleiders en deelnemers die betrkken waren bij de

Nadere informatie

c. Relatiebeheer algemene en éénmalige groepen d. Relatiebeheer maatschappelijke organisaties e. Contacten en samenwerking met bedrijven

c. Relatiebeheer algemene en éénmalige groepen d. Relatiebeheer maatschappelijke organisaties e. Contacten en samenwerking met bedrijven Inhudspgave Inleiding 1. Huidige situatie 2. Delstellingen 2014 2.1 Algemeen Del 2.2 Jaarvisie 3. Actieplan 3.1 Algemeen Del 3.2 Jaarvisie a. Cördinatie b. Relatiebeheer kerken c. Relatiebeheer algemene

Nadere informatie

Transmuraal Programma Management

Transmuraal Programma Management Transmuraal Prgramma Management Een prpsitie van Vitha versie 1 Inhudspgave 1 Inleiding... 3 2 Transmurale behandelpraktijken... 3 2.1 Transmurale zrg nader gedefinieerd... 3 2.2 Transmurale zrg in de

Nadere informatie

VGSO Nieuwsbrief extra editie over komende gemeenteraadsverkiezingen

VGSO Nieuwsbrief extra editie over komende gemeenteraadsverkiezingen VGSO Nieuwsbrief extra editie ver kmende gemeenteraadsverkiezingen Hierbij ntvangt u een extra nieuwsbrief van de VGSO. Deze nieuwsbrief staat vrijwel geheel in het teken van de gemeenteraadsverkiezingen

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE WET VERPLICHTE MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING GEMEENTEN NOORDOOST-BRABANT

IMPLEMENTATIE WET VERPLICHTE MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING GEMEENTEN NOORDOOST-BRABANT BIJLAGE 1 IMPLEMENTATIE WET VERPLICHTE MELDCODE HUISELIJK GEWELD EN KINDERMISHANDELING GEMEENTEN NOORDOOST-BRABANT 1. Inleiding Op 1 juli 2013 is de Wet verplichte meldcde huiselijk geweld en kindermishandeling

Nadere informatie

Tussenrapportage: plan van aanpak raadsenquête grondexploitatie Duivenvoordecorridor.

Tussenrapportage: plan van aanpak raadsenquête grondexploitatie Duivenvoordecorridor. Tussenrapprtage: plan van aanpak raadsenquête grndexplitatie Duivenvrdecrridr. Enquêtecmmissie grndexplitatie Duivenvrdecrridr 16 februari 2015 Inhudspgave: 1. Inleiding 2. Organisatie 3. Verfijning nderzeksvraag

Nadere informatie

E-pupillen. Leeftijdskenmerken

E-pupillen. Leeftijdskenmerken E-pupillen Leeftijdskenmerken De kinderen hebben een grte speldrang. Ze den dingen vanwege het plezier van-hetden. De kinderen meten de kans krijgen allerlei vaardigheden en plssingen in spelsituaties

Nadere informatie

Kenneth Smit Consulting -1-

Kenneth Smit Consulting -1- Versneld en cntinu verbeteren van de perfrmance en de resultaten van uw medewerkers en rganisatie. Perfrmance en rendementsverbetering van uw rganisatie is de fcus waarp de activiteiten van Kenneth Smit

Nadere informatie

CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014

CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014 CMD EVALUATIE STAGEBEDRIJVEN 2014 Inhud Respns... 1 Samenvatting van de resultaten... 1 Vragen ver de pleiding... 2 Vragen ver de stagiair... 3 Wat ziet u als sterke punten van de pleiding CMD?... 4 Wat

Nadere informatie

Mediteren voor Musici

Mediteren voor Musici Het Sandelhut Meditatietechnieken, Caching en Training Mediteren vr Musici Lcatie: Het Beekse Bshuis Girlesedijk ngenummerd Hilvarenbeek Pst: Gildelaan 41 5081 PJ Hilvarenbeek Cntact: 06 155 77 510 infrmatie@hetsandelhut.nl

Nadere informatie

Verandertrajecten voor individuele medewerkers

Verandertrajecten voor individuele medewerkers Het Sandelhut Meditatietechnieken, Caching en Training Verandertrajecten vr individuele medewerkers Lcatie: Het Beekse Bshuis Girlesedijk ngenummerd Hilvarenbeek Pst: Gildelaan 41 5081 PJ Hilvarenbeek

Nadere informatie

Vergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen

Vergaderen Informatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7. Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 1 van 7 Vergaderen Vergaderen Infrmatieblad (VP) IEV1 Bladzijde 2 van 7 Vergaderen Elke vergadering kent een vaste structuur en een vaste vlgrde. Deze structuur

Nadere informatie

Genderloopbaankloof: enkele voorzetten vanuit Persephone vzw, organisatie van vrouwen met een handicap of invaliderende chronische ziekte

Genderloopbaankloof: enkele voorzetten vanuit Persephone vzw, organisatie van vrouwen met een handicap of invaliderende chronische ziekte Genderlpbaanklf: enkele vrzetten vanuit Persephne vzw, rganisatie van vruwen met een handicap f invaliderende chrnische ziekte De genderlpbaanklf verdient aandacht van de beleidsmakers en de sciale partners.

Nadere informatie

Concept Startnotitie vrijwilligersbeleid Aa en Hunze

Concept Startnotitie vrijwilligersbeleid Aa en Hunze Cncept Startntitie vrijwilligersbeleid Aa en Hunze Ten eerste Vr u ligt de cncept startntitie vrijwilligersbeleid Aa en Hunze die in nauwe samenwerking met het Steunpunt Vrijwilligerswerk van Impuls welzijn

Nadere informatie

Start duurzame inzetbaarheid

Start duurzame inzetbaarheid Start duurzame inzetbaarheid Een praktijkcasus Dr: Rlf Weijers, Pauline Miedema Hewel duurzame inzetbaarheid een veelbesprken thema is, blijft het lastig m het cncreet te maken en er handen aan veten aan

Nadere informatie

Lokale subsidies voor energiebesparing en duurzame energie

Lokale subsidies voor energiebesparing en duurzame energie RETS RESpedia Lkale subsidie vr energieprjecten Ec Centre Wales Jake Hllyfield Lkale subsidies vr energiebesparing en duurzame energie Diverse lkale verheden in Wales hebben uiteenlpende maatregelen genmen

Nadere informatie

Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hoera? De rol van de OR bij de invoering van Het Nieuwe Werken

Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hoera? De rol van de OR bij de invoering van Het Nieuwe Werken Het Nieuwe Werken: hieperdepiep hera? De rl van de OR bij de invering van Het Nieuwe Werken De kans is grt dat er in uw rganisatie al wrdt gesprken ver de invering van Het Nieuwe Werken. En z niet, dan

Nadere informatie

MedewerkerMonitor Benchmark in de Zorg

MedewerkerMonitor Benchmark in de Zorg MedewerkerMnitr Benchmark in de Zrg Telichting pzet vragenlijst en invulinstructies U heeft een inlgcde ntvangen per brief f per e-mail. Mcht u geen inlgcde ntvangen hebben, dan kunt u terecht bij de benchmarkcördinatr

Nadere informatie

Informatie voor scholen

Informatie voor scholen Infrmatie vr schlen Niet alleen studenten, maar k schlen kunnen rekenen p een gede samenwerking met Travel2Cnnect als partner. Dr nze jarenlange persnlijke ervaring met stagiaires, vrijwilligers en lkale

Nadere informatie

re-integratie jobcaoching praktijkleerwerktraject De Pastorie diverse branches social return

re-integratie jobcaoching praktijkleerwerktraject De Pastorie diverse branches social return jbcaching praktijkleerwerktraject De Pastrie scial return Stichting MatchWinners Rermnd jbcaching praktijkleerwerktraject De Pastrie scial return Stichting Matchwinners Rermnd 1. Intr Sinds 2009 biedt

Nadere informatie

Rollenspel Jezus redt

Rollenspel Jezus redt Rllenspel Jezus redt Krte mschrijving prgrammanderdeel De leerlingen spelen samen een bestuursrechtzaak bij de Raad van State na. De Raad van State is de hgste bestuursrechter van Nederland. In deze rechtszaak

Nadere informatie

IKZ DEEL II : De informatieronde

IKZ DEEL II : De informatieronde Vanuit het standpunt van de zn is de schaduw nzichtbaar (Gethe) IKZ DEEL II : De infrmatiernde Het is méér dan een cliché f butade: m aan een breed kwaliteitsbeleid te werken, heb je écht steun, inbreng

Nadere informatie

Handleiding. Het opstellen van een diaconaal beleidsplan

Handleiding. Het opstellen van een diaconaal beleidsplan Handleiding Het pstellen van een diacnaal beleidsplan Versie 1.0 Generale diacnale cmmissie Datum: augustus 2015 Generale diacnale cmmissie Vendelier 51-D 3905 PC VEENENDAAL Telefn (0318) 505541 Website:

Nadere informatie

Openbare raadpleging over de evaluatie van de Europese strategie inzake handicaps 2010/2020

Openbare raadpleging over de evaluatie van de Europese strategie inzake handicaps 2010/2020 Openbare raadpleging ver de evaluatie van de Eurpese strategie inzake handicaps 2010/2020 Er zijn in de EU ngeveer 80 miljen mensen met een handicap. Vr deze mensen is het, dr allerlei belemmeringen, vaak

Nadere informatie

Checklist Veranderaanpak Inhoud en Proces

Checklist Veranderaanpak Inhoud en Proces list Veranderaanpak Inhud en Prces AdMva 2011 www.admva.nl www.arbcatalgusvvt.nl list Veranderaanpak Inhud en Prces www.arbcatalgusvvt.nl Clfn Sturen p Werkdrukbalans en Energie AdMva 2011 Erna van der

Nadere informatie

Communicatieplan eindopdracht PD

Communicatieplan eindopdracht PD Cmmunicatieplan eindpdracht PD Een nieuwe identiteit Renée Krpraal, Patrick van Bxtel en Michel Janse INHOUDSOPGAVE Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4 Pagina 5 Pagina 6 Pagina 8 Pagina 10 Pagina 11 Pagina 12 Pagina

Nadere informatie

In de workshop is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tot de theoretische onderbouwing/ het theoretisch kader van het curriculum.

In de workshop is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tot de theoretische onderbouwing/ het theoretisch kader van het curriculum. Verslag wrkshp 1 en 2 : In de wrkshp is alleen een bijdrage geleverd met betrekking tt de theretische nderbuwing/ het theretisch kader van het curriculum. Een eerste reactie p de pzet van het curriculum:

Nadere informatie

Boschveld on Tour. Herijking Sociale Visie Boschveld 2015-2019

Boschveld on Tour. Herijking Sociale Visie Boschveld 2015-2019 Bschveld n Tur Herijking Sciale Visie Bschveld 2015-2019 Inleiding Vr u ligt het verslag van de herijking van de sciale visie van Bschveld vr de peride 2015 2019. In 2007 is de sciale visie van Bschveld

Nadere informatie

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Relaties en seksualiteit.

Ter voorbereiding op uw aanvraag vindt u in dit document de criteria en vragenlijst voor het themacertificaat Relaties en seksualiteit. Criteria en vragenlijst themacertificaat Relaties en seksualiteit Primair nderwijs Ter vrbereiding p uw aanvraag vindt u in dit dcument de criteria en vragenlijst vr het themacertificaat Relaties en seksualiteit.

Nadere informatie

Lokale ketensamenwerking

Lokale ketensamenwerking Lkale ketensamenwerking Lkale ketensamenwerking He kunnen we de ketensamenwerking een (kwaliteits) impuls geven? Wat is ndig? Wat heb jij ndig en kan jij als buurtsprtcach de (kwaliteit van) samenwerking

Nadere informatie

Huurdersvereniging In De Goede Woning ACTIVITEITENPLAN

Huurdersvereniging In De Goede Woning ACTIVITEITENPLAN ACTIVITEITENPLAN 2014 Activiteitenplan 2014 : INLEIDING In 1997 werd de in Zetermeer pgericht met als del het behartigen van de belangen van huurders van de cmplexen van R.K. Wningbuwstichting De Gede

Nadere informatie

Voorbereidingsjaar hoger onderwijs voor anderstaligen. Functieprofiel: Leerondersteuner Voorbereidingsjaar Hoger Onderwijs voor Anderstaligen

Voorbereidingsjaar hoger onderwijs voor anderstaligen. Functieprofiel: Leerondersteuner Voorbereidingsjaar Hoger Onderwijs voor Anderstaligen Vrbereidingsjaar hger nderwijs vr anderstaligen Prvincieplein 1 Cntact: Functieprfiel: Leerndersteuner Vrbereidingsjaar Hger Onderwijs vr Anderstaligen Samenvatting Als leerndersteuner begeleid en ndersteun

Nadere informatie

Vacature en procedure benoeming voorzitter landelijk bestuur Verantwoordelijke

Vacature en procedure benoeming voorzitter landelijk bestuur Verantwoordelijke Bijlage 6 Ledenraad 27 nvember 2014 Vrlegger Onderwerp Vacature en prcedure beneming vrzitter landelijk bestuur Verantwrdelijke Landelijk bestuur Aanleiding Er ntstaat een vacature vanwege het niet beschikbaar

Nadere informatie

Stappenplan beleidsplan. Sportvereniging

Stappenplan beleidsplan. Sportvereniging Stappenplan beleidsplan Sprtvereniging 2012 Vrwrd Een beleidsplan is een plan dat de kers aangeeft die een vereniging in een bepaalde peride (meestal 3 tt 5 jaren) wil varen. Elke vereniging hrt een beleidsplan

Nadere informatie

Resultaten openbare marktconsultatie. Verkoop klooster Groot Bijstervelt Gemeente Oirschot. BIZOB-2011-SK-OIR-010 CONCEPT 19 april 2012

Resultaten openbare marktconsultatie. Verkoop klooster Groot Bijstervelt Gemeente Oirschot. BIZOB-2011-SK-OIR-010 CONCEPT 19 april 2012 Resultaten penbare marktcnsultatie Verkp klster Grt Bijstervelt Gemeente Oirscht BIZOB-2011-SK-OIR-010 CONCEPT 19 april 2012 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De gemeente Oirscht is sinds nvember 2009 eigenaar

Nadere informatie

Veel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012

Veel gestelde vragen huurbeleid 18 oktober 2012 Veel gestelde vragen huurbeleid 18 ktber 2012 Algemeen: 1. Waarm kmt er een nieuw huurbeleid? Een aantal ntwikkelingen heeft ervr gezrgd dat wij ns huurbeleid hebben aangepast. Deze ntwikkelingen zijn:

Nadere informatie

Heart4Women. Duurzaam Bewogen Missionair. Sponsor een vrouw

Heart4Women. Duurzaam Bewogen Missionair. Sponsor een vrouw Heart4Wmen Duurzaam Bewgen Missinair Spnsr een vruw Vruwen in hun kracht Heart4Ghana is bewgen met de psitie van de vruw binnen de Dagmba en Nanumba cultuur. Deze vruwen hebben het niet altijd makkelijk

Nadere informatie

Sociaal akkoord arbeidsmarkt Zorg en Welzijn Stedendriehoek en Noord-Veluwe

Sociaal akkoord arbeidsmarkt Zorg en Welzijn Stedendriehoek en Noord-Veluwe Sciaal akkrd arbeidsmarkt Zrg en Welzijn Stedendriehek en Nrd-Veluwe De aanleiding tt het vrmen van een sciaal akkrd In 2013 waren ruim 57860 (brn: WGV Zrg en Welzijn) inwners in de regi s Stedendriehek

Nadere informatie

Aanbod Diensten Baan in Beeld

Aanbod Diensten Baan in Beeld Aanbd Diensten Baan in Beeld 3751 LM Bunschten inf@baaninbeeld.cm www.baaninbeeld.cm Inhudspgave 1. Over Baan in Beeld p. 3 Wie wij zijn, utplacement en lpbaanadvies, fcus, resultaat en lcatie. 2. Outplacementprgramma

Nadere informatie

EVALUATIE TER STATE. Marion Matthijssen, Marn van Rhee. Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) juli 2005. In opdracht van Raad van State

EVALUATIE TER STATE. Marion Matthijssen, Marn van Rhee. Centrum voor Onderzoek en Statistiek (COS) juli 2005. In opdracht van Raad van State EVALUATIE TER STATE Marin Matthijssen, Marn van Rhee Centrum vr Onderzek en Statistiek (COS) juli 2005 In pdracht van Raad van State Centrum vr Onderzek en Statistiek (COS) Auteur: Marin Matthijssen en

Nadere informatie

Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden

Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden Gespreksleidraad WOII geïnteresseerden Delstellingen Diepgaand inzicht krijgen in infrmatiebehefte m.b.t. WOII persnlijke betekenis WOII ntstaan interesse in WOII beiende/interessante thema s gebruik en

Nadere informatie

Wie zijn we? Kernwaarden in ons handelen zijn:

Wie zijn we? Kernwaarden in ons handelen zijn: Wie zijn we? Zrggrep Kans is een zrginstelling die ptimale zrg, begeleiding en huisvesting biedt aan zwel jngvlwassenen met psychiatrische strnissen en daarmee samenhangende gedragsprblematiek, als aan

Nadere informatie

1. Een wereld te winnen!

1. Een wereld te winnen! 1. Een wereld te winnen! We hebben als KWBN een wereld te winnen. Wandelen is znder twijfel een van de meest tegankelijke vrmen van bewegen en daarmee bereikbaar vr velen. Ruim 10 miljen mensen in Nederland

Nadere informatie

Jaarverslag cliëntenraad. Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

Jaarverslag cliëntenraad. Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Jaarverslag 2015 cliëntenraad Juvans Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Vrwrd Gewaardeerde lezer, Graag bieden we u hierbij ns jaarverslag 2015 aan zdat u geïnfrmeerd bent ver nze inbreng in het beleid

Nadere informatie

Mee kunnen doen in Hengelo

Mee kunnen doen in Hengelo Mee kunnen den in Hengel Wet Maatschappelijke Ondersteuning Burger en cliëntparticipatie Uitwerkingsntitie III Gemeente Hengel, juli 2006 Inhud 1 Inleiding... 3 2 Wat staat er in de WMO... 4 3 WMO platfrm

Nadere informatie

Kenniscentrum. Gezondheid, Welzijn & Technologie Praktijk 1 Wmo en de rol van vrijwilligers

Kenniscentrum. Gezondheid, Welzijn & Technologie Praktijk 1 Wmo en de rol van vrijwilligers Kenniscentrum Gezndheid, Welzijn & Technlgie Praktijk 1 Wm en de rl van vrijwilligers augustus 2010 Praktijk 1 Wm en de rl van vrijwilligers Een beschrijving van de huidige praktijk, een literatuurnderzek,

Nadere informatie

Ouderen en cultuur. Dit convenant komt voort uit de overtuiging van de ondertekenaars dat:

Ouderen en cultuur. Dit convenant komt voort uit de overtuiging van de ondertekenaars dat: Ouderen en cultuur Cnvenant Ministerie van OCW, Ministerie van VW, tichting RCOAK, Fnds luyterman van L, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (LKCA), Fnds vr Cultuurparticipatie (FCP),

Nadere informatie

Samenvatting van de Jaarrapportage Welzijn 2014. AKROS: ISO gecertificeerd Kwaliteit in dienstverlening en organisatie

Samenvatting van de Jaarrapportage Welzijn 2014. AKROS: ISO gecertificeerd Kwaliteit in dienstverlening en organisatie Samenvatting van de Jaarrapprtage Welzijn 2014 AKROS: ISO gecertificeerd Kwaliteit in dienstverlening en rganisatie Maart 2015 Algemeen Dit is de samenvatting van de Jaarrapprtage Welzijn 2014 van Stichting

Nadere informatie

Beweeg Mee! De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) 1 in de collectieve verzekering voor de minima van de gemeente Den Haag

Beweeg Mee! De gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) 1 in de collectieve verzekering voor de minima van de gemeente Den Haag Beweeg Mee! De gecmbineerde leefstijlinterventie (GLI) 1 in de cllectieve verzekering vr de minima van de gemeente Den Haag Mensen niet alleen aan het bewegen brengen, maar k aan het bewegen huden. Dat

Nadere informatie

Het Grote Geldonderzoek: hoe ga je met je geld om?

Het Grote Geldonderzoek: hoe ga je met je geld om? Het Grte Geldnderzek: he ga je met je geld m? Natinaal Instituut vr Budgetvrlichting (Nibud) Tijdsduur: één les Werkvrm: individueel met een discussie in de klas Niveau: bedeld vr alle leerlingen van klas

Nadere informatie

Verslag Platformbijeenkomst Wonen Welzijn Zorg 20 Maart 2013 Regio Brabant Noordoost-oost

Verslag Platformbijeenkomst Wonen Welzijn Zorg 20 Maart 2013 Regio Brabant Noordoost-oost Verslag Platfrmbijeenkmst Wnen Welzijn Zrg 20 Maart 2013 Regi Brabant Nrdst-st Op 20 maart vnd de platfrmbijeenkmst Wnen Welzijn Zrg plaats. Ok deze platfrmbijeenkmst stnd geheel in het teken van de Transitie

Nadere informatie

.1-4- gemeente Eindhouen

.1-4- gemeente Eindhouen .1-4- gemeente Eindhuen Inleiding 3 3 Vr u ligt het Jaarverslag Leerplicht en Straks.nu 2008-2009. Qua vrm en pmaakeen ander jaarverslag dan u gewend bent. De vrij uitgebreide weergave van allerlei zaken

Nadere informatie

Uitstroomprofiel opleiding Klinisch Informatica September 2014

Uitstroomprofiel opleiding Klinisch Informatica September 2014 Uitstrmprfiel pleiding Klinisch Infrmatica 1 Inleiding Dit uitstrmprfiel sluit aan p het berepsprfiel van de klinisch infrmaticus. Het berepsprfiel beschrijft evenwel de ttale breedte van het veld van

Nadere informatie

De volgende kenmerken die betrekking hebben op de algemene ontwikkeling kunnen wijzen op een ontwikkelingsvoorsprong.

De volgende kenmerken die betrekking hebben op de algemene ontwikkeling kunnen wijzen op een ontwikkelingsvoorsprong. 1 Checklist kinderen met een ntwikkelingsvrsprng (grep 1 en 2). De vlgende kenmerken die betrekking hebben p de algemene ntwikkeling kunnen wijzen p een ntwikkelingsvrsprng. mndelinge taalvaardigheid gede

Nadere informatie

Koninklijke Nederlandse Algemene Schermbond

Koninklijke Nederlandse Algemene Schermbond KvK te s-gravenhage 40409378 Pstbus 600 Phne +31 (0)79 343 81 49 inf@knas.nl 2700 MD Zetermeer Fax +31 (0)79 343 81 50 www.knas.nl Kninklijke Van: KNAS Opleidingen Maitre AJ van der Weg Onderwerp: Tpcach

Nadere informatie

opleidingsniveau laag % % middelbaar/hoog % %

opleidingsniveau laag % % middelbaar/hoog % % Niet-werkende werkzekenden aan het werk in 2010: Wie zijn ze en waar vinden ze werk? Managementsamenvatting Oktber 2011 UWV WERKbedrijf helpt werkzekenden bij het vinden van een baan en werkgevers bij

Nadere informatie

Goed kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcoach! Trainingen rechtstreeks van de ontwikkelaar van het model.

Goed kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcoach! Trainingen rechtstreeks van de ontwikkelaar van het model. Natuurlijk, een netwerkcach. Tweedaagse vr Cördinatren. Een prgramma dr Nfactry van Slt & Partners Natuurlijk een Netwerkcach! Trainingsprgramma s dr Nfactry van Slt & Partners, ntwikkelaars van dit mdel

Nadere informatie

Succesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas.

Succesvol samenwerken met ouders. Onderzoek Ouderbetrokkenheid. Bundel in te kijken in de leraarskamer. http://flob.sint-niklaas. Onderzek Ouderbetrkkenheid V.U. : Lieve Van Daele, Grte Markt 1, 9100 Sint-Niklaas Succesvl samenwerken met uders Bundel in te kijken in de leraarskamer http://flb.sint-niklaas.be ONDERZOEK GOK-PROJECT

Nadere informatie

Functie-eisen coördinatoren

Functie-eisen coördinatoren Functie-eisen cördinatren Psitinering De beide cördinatren hebben de leiding van de rganisatie. De vrijwilligers zijn de spil in de rganisatie. Functieniveau De stichting Hspice Zwlle heeft gekzen vr 2

Nadere informatie

Baan in Beeld. Outplacementprogramma Goud

Baan in Beeld. Outplacementprogramma Goud Baan in Beeld. Outplacementprgramma Gud De utplacementprgramma s van Baan in Beeld zijn bestemd vr medewerkers die een rganisatie gaan verlaten en nieuw werk zeken. Om aan de unieke behefte van uw medewerker

Nadere informatie

Huiswerk. Waarom geven wij op school huiswerk? Wij vinden huiswerk zinvol, omdat we denken daar het volgende mee te kunnen bereiken :

Huiswerk. Waarom geven wij op school huiswerk? Wij vinden huiswerk zinvol, omdat we denken daar het volgende mee te kunnen bereiken : Versie: ktber 2016 Huiswerk Op nze schl wrdt in diverse grepen huiswerk gegeven. Onder huiswerk verstaan we werk dat vanuit de schl meegegeven wrdt en waarvan verwacht wrdt dat het dr de kinderen thuis

Nadere informatie

Statenvoorstel nr. PS/2014/341

Statenvoorstel nr. PS/2014/341 Statenvrstel nr. PS/2014/341 Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke Participatie Datum Inlichtingen bij 23 april 2014 mevruw G.J. Overmeen-Bakhuis Aan Prvinciale Staten Onderwerp Initiatiefvrstel Cde Maatschappelijke

Nadere informatie

Cijfers & trends op de arbeidsmarkt voor hoog opgeleide financials

Cijfers & trends op de arbeidsmarkt voor hoog opgeleide financials Cijfers & trends p de arbeidsmarkt vr hg pgeleide financials Alterim Arbeidsmarktindex Oktber 2015 Vrwrd Alterim presenteert de uitkmsten van de Alterim Arbeidsmarkt Index. Gericht nderzek nder 514 hg

Nadere informatie

NOTITIE REGIONAAL REPRESSIEF DEKKINGSPLAN FASE 2 BESTUURLIJKE UITGANGSPUNTEN. 1. Inleiding

NOTITIE REGIONAAL REPRESSIEF DEKKINGSPLAN FASE 2 BESTUURLIJKE UITGANGSPUNTEN. 1. Inleiding NOTITIE REGIONAAL REPRESSIEF DEKKINGSPLAN FASE 2 BESTUURLIJKE UITGANGSPUNTEN 1. Inleiding De pdracht van het AB VrZW bij de vaststelling van het dekkingsplan fase 1 p 18 ktber 2013 luidde: nderzek de mgelijkheden

Nadere informatie

Handleiding Handleiding Communicatie voor. Promotoren. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020.

Handleiding Handleiding Communicatie voor. Promotoren. Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020. Handleiding Handleiding Cmmunicatie vr Prmtren Eurpees Fnds vr Reginale Ontwikkeling VLAANDEREN 2014-2020 1 Eurpese Unie Inhud 1 Inleiding... 1 2 De minimale cmmunicatieverplichtingen... 1 a) Weergave

Nadere informatie

Meldcode bij een vermoeden van kindermishandeling voor scheidingsbegeleiders [versie 28-04-2009]

Meldcode bij een vermoeden van kindermishandeling voor scheidingsbegeleiders [versie 28-04-2009] 1 Algemeen Meldcde bij een vermeden van kindermishandeling vr scheidingsbegeleiders [versie 28-04-2009] 1.1 Iedere ScS Scheidingsspecialist, ScS Zandkasteelcach, ScS OKEE-cach, hierna te nemen scheidingsbegeleider,

Nadere informatie

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018

Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018 Vr- en Vregschlse Educatie (VVE) Winterswijk 2013-2018 1. Inleiding Vr- en Vregschlse Educatie, als nderdeel van het bredere beleidsterrein nderwijsachterstandbeleid, wrdt sinds 2002 in Winterswijk vrmgegeven.

Nadere informatie

Onze school gebruikt hierbij naast het SPCO veiligheidplan, in ieder geval de volgende hulpmiddelen:

Onze school gebruikt hierbij naast het SPCO veiligheidplan, in ieder geval de volgende hulpmiddelen: Graaf Jan van Mntfrtschl Beleid ter vrkming en/f regulering van pestgedrag 1. 1 Inleiding: Iedere schl heeft een veilig schlklimaat ndig. Op de Graaf Jan van Mntfrtschl zijn wij ns ervan bewust dat veiligheid

Nadere informatie

Actieplan leeftijdsbewust personeelsbeleid 2013-2023

Actieplan leeftijdsbewust personeelsbeleid 2013-2023 Nvember 2013 Actieplan leeftijdsbewust persneelsbeleid 2013-2023 Actie 1: Ontwikkelen van een stagebeleid. Stagiaires zijn ptentiële nieuwe cllega s. Een stageperide kunnen we aanzien als een inwerkperide.

Nadere informatie

Goed kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcoach! Trainingen rechtstreeks van de ontwikkelaar van het model.

Goed kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcoach! Trainingen rechtstreeks van de ontwikkelaar van het model. 2014/2015 Natuurlijk een Netwerkcach! Brchure Trainingsprgramma s Prfessinals Krte Opleidingen van Ik-land nar Wijland. Ged kunnen werken met Natuurlijk, een netwerkcach! Trainingen rechtstreeks van de

Nadere informatie

Zijn in de aanvraag bijlagen genoemd en zijn die bijgevoegd? Zo ja, welke? Nummer desgewenst de bijlagen.

Zijn in de aanvraag bijlagen genoemd en zijn die bijgevoegd? Zo ja, welke? Nummer desgewenst de bijlagen. Checklist berdeling adviesaanvraag 1. De adviesaanvraag Heeft de r een adviesaanvraag gehad? Let p: een rapprt is in principe geen adviesaanvraag. Met een adviesaanvraag wrdt bedeld: het dr de ndernemer

Nadere informatie

o o o BIJLAGE PEDAGOGISCHE VISIE A. Gedragsindicatoren personeel in relatie tot leerlingen (vice versa)

o o o BIJLAGE PEDAGOGISCHE VISIE A. Gedragsindicatoren personeel in relatie tot leerlingen (vice versa) PEDAGOGISCHE VISIE A. Algemeen De pedaggische visie vertelt he de schl met leerlingen, persneel en uders van leerlingen wil mgaan en wat de schl verwacht ten aanzien van de relatie tussen leerlingen en

Nadere informatie

Samenvatting. Evaluatierapport Buurt in Actie December 2006 2

Samenvatting. Evaluatierapport Buurt in Actie December 2006 2 Evaluatierapprt Samenvatting Dit rapprt bevat de resultaten van de evaluatie van Buurt in Actie (BIA). Deze evaluatie is uitgeverd m inzicht te krijgen in het functineren van het prject en aanbevelingen

Nadere informatie

352),(/(1352*5(66,( ,QOHLGLQJ

352),(/(1352*5(66,( ,QOHLGLQJ 352),(/(1352*5(66,(,QOHLGLQJ Een pdracht van schlen is te kmen tt een bij de rganisatie passende systematiek van planning en cntrl. De bedrijfvering wrdt daarbij gezien als een afgeleide van de inhudelijke

Nadere informatie

Projectomschrijvingen van het Uitvoeringsprogramma 2012-2015 Visie Openbaar Vervoer 2020

Projectomschrijvingen van het Uitvoeringsprogramma 2012-2015 Visie Openbaar Vervoer 2020 Vrdracht Prvinciale Staten van Nrd-Hlland Vrdracht Haarlem, juli 2012 Onderwerp: Uitveringsprgramma 2012-2015 Visie Openbaar Verver 2020 Bijlage: Prjectmschrijvingen van het Uitveringsprgramma 2012-2015

Nadere informatie

Solliciteren bij bnr. Selectiecriteria juniormedewerker

Solliciteren bij bnr. Selectiecriteria juniormedewerker Slliciteren bij bnr Fijn dat je wilt slliciteren p de functie van junirmedewerker bnr. Dat kan dr nderstaande vragen te beantwrden, die gebaseerd zijn p de selectiecriteria vr junirmedewerkers. Het eindprfiel

Nadere informatie

Onderzoeksrapport Bedrijvenkring Oldebroek

Onderzoeksrapport Bedrijvenkring Oldebroek Onderzeksrapprt Bedrijvenkring Oldebrek AIDA Cmmunicatie 6 juni 2014 Inhudspgave Samenvatting 4 1. Inleiding 5 2. Prbleemanalyse 6 2.1 Aanleiding van het prbleem 6 2.2 Het krachtenveld 6 2.3 Wat mest nderzcht

Nadere informatie