Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

Transcriptie

1 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling Deze publicatie is ook beschikbaar op Colofon Serie Statistiek 26/13 Gemeente Leiden Concernstaf BOA (Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies) Postadres: Postbus 91, 23 PC Leiden Bezoekadres: Stadhuisplein 1 Telefoon: BOA@leiden.nl Druk: Stadsdrukkerij, gemeente Leiden

2 2 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

3 Voorwoord Uiteindelijk zijn we als gemeente Leiden altijd in touw voor de burgers. Heel veel activiteiten van de gemeente zijn gericht op de bevolking. Denk aan allerlei voorzieningen, welzijnsactiviteiten, woningen, werkgelegenheid, en sociale zekerheid. Maar weten we eigenlijk wel genoeg over die bevolking, over de ontwikkeling in het verleden en mogelijke ontwikkelingen in de toekomst? Realiseren we ons altijd dat de omvang en de samenstelling van de bevolking van wezenlijk belang is bij de bepaling van ons beleid? BOA, het bureau voor Beleidsinformatie, Onderzoek en Advies binnen de gemeente Leiden, wijdt een uitgave aan de Leidse bevolking. Hoe is de bevolkingsontwikkeling geweest de afgelopen vijf jaar en wat verwachten we voor het jaar 211? De ontwikkeling van een bevolking is de resultante van verschillende processen: geboorte en sterfte, vestiging en vertrek, immigratie en emigratie: in deze publicatie beschrijven we deze processen om te begrijpen waarom de Leidse bevolking is zoals hij is (en mogelijk wordt zoals we denken dat hij wordt). Inzicht leidt tot uitzicht! In de ontwikkeling van de laatste vijf jaar is duidelijk te zien dat het vooral gezinnen met jonge kinderen zijn die per saldo uit Leiden vertrekken. Voor personen in de studentenleeftijd is de vestiging juist hoger dan het vertrek. In elke prognose zijn altijd een aantal aannamen over (ontwikkelingen in) de toekomst opgenomen. Aannamen over ontwikkelingen in geboorte, sterfte en migratie en aannamen aangaande woningbouwplanning. In deze uitgave zijn voor de woningbouwplanning tot 211 drie scenario s doorgerekend: 1. nulscenario: per saldo (nieuwbouw minus sloop) nul woningen erbij tot scenario2: per saldo tweeduizend woningen erbij tot scenario4: per saldo vierduizend woningen erbij tot 211. Het eerste scenario is een referentiescenario; in dat scenario wordt duidelijk dat als Leiden niet bouwt de bevolking in de nabije toekomst in aantal zal afnemen; de afname bedraagt dan zo n 2,3 duizend personen. In de andere scenario s neemt de bevolking tot 211 nog wel toe, afhankelijk van het scenario met 1,7 à 4,6 duizend personen. Het percentage 65-plussers in 211 varieert van 11,6% tot 12,1%, nog niet veel hoger dan de 11,6% op 1 januari 26. Wel neemt (onafhankelijk van het scenario) het aantal 6- tot en met 64-jarigen de komende vijf jaar sterk toe: met zo n tweeduizend personen. Het percentage Leidenaren van Nederlandse herkomst (74,% op 1 januari 26) neemt in de nabije toekomst zeer licht af, afhankelijk van het scenario met 1, à 1,2 procentpunt tot 72,8% à 73,%. Verder stijgt zowel het percentage Leidenaren van niet-westerse herkomst (van 14,2% tot ongeveer 14,9%) als het percentage Leidenaren van westerse herkomst (van 11,7% tot ongeveer 12,3%). U ziet het, veel belangrijke informatie is in deze uitgave beschikbaar. Opmerkingen en suggesties zijn van harte welkom. Hanny Zalme, Onderzoeksadviseur BOA. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 3

4 4 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

5 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inhoudsopgave 5 Inleiding 7 1 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 8 Samenvatting Inleiding Ontwikkeling van de verschillende herkomstgroepen Ontwikkeling van de verschillende leeftijdsgroepen Leeftijd en herkomst op 1 januari Geboorten Sterfte Binnenlandse migratie Buitenlandse migratie 18 2 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari Samenvatting Inleiding Ontwikkeling van de verschillende herkomstgroepen Ontwikkeling van de verschillende leeftijdsgroepen Leeftijd en herkomst op 1 januari Bijlagen Bronnen, definities begrippen en prognosemodel 27 Ontwikkeling van de Leidse bevolking, 21 tot en met Kenmerken van de Leidse bevolking, 1 januari 21 tot 1 januari Ontwikkeling groepen naar herkomst (geboorteland) in Leiden, 21 t/m 25 3 Geboorten in Leiden 21 tot en met Sterfte in Leiden 21 tot en met Vestiging en vertrek (binnenland) in Leiden naar herkomst, jaren 21 t/m Immigratie en emigratie (buitenland) in Leiden naar herkomst, jaren 21 t/m Externe migratie (binnenland en buitenland), verhuizingen en personen, 21 t/m Prognose ontwikkeling van de Leidse bevolking, totaal jaren 26 t/m Leidse bevolking naar herkomst en leeftijd, 26 en 211 (3 scenario s) 35 Kenmerken Leidse bevolking bij de drie scenario s vergeleken met 1 jan Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 5

6 6 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

7 Inleiding Dit rapport gaat over de bevolkingsontwikkeling van Leiden in het begin van de 21 e eeuw. In dit rapport wordt een beeld gegeven van diverse kenmerken van Leidse bevolking zoals hun leeftijdsopbouw, in welk land zijzelf of hun ouders zijn geboren, waar zij vandaan komen en waarnaar zij vertrekken als ze verhuizen uit Leiden. In het eerste hoofdstuk gaat het over de ontwikkeling in de afgelopen periode van vijf jaar, van 1 januari 21 tot en met 1 januari 26. Het tweede hoofdstuk kijkt vijf jaar vooruit in drie prognoses voor 1 januari 211. Terugblik Voor de terugblik van de demografische ontwikkeling in Leiden wordt gebruik gemaakt van gegevens uit de Gemeentelijke BasisAdministratie (GBA) van Leiden. Hierin zijn zeer veel gegevens voorhanden over alle inwoners van Leiden en over geboorte, sterfte en migratie. Bevolkingsprognose In de bevolkingsprognose worden vooruitberekeningen gemaakt aangaande de toekomstige groei en samenstelling van de Leidse bevolking. Deze vooruitberekeningen zijn gebaseerd op ontwikkelingen in het verleden en op aannames over ontwikkelingen in de toekomst. Dit betreft zowel demografische kenmerken als samenstelling van de bevolking naar leeftijd, sekse, (geboorte-)land, geboorte, sterfte en migratiepatronen als woningbouwvoorraad en woningbouwplanning. Voor de historische demografische gegevens vormt het GBA van de gemeente Leiden weer de bron, voor de historische woningvoorraadgegevens is de bron de Onroerend Goed Kartotheek (OGK). Een prognose maken blijft altijd een als dan verhaal: als de aan de prognose ten grondslag liggende aannamen voor de toekomst niet uit komen, dan zal ook de prognose niet bewaarheid worden. Als bijvoorbeeld een gepland woningbouwprogramma niet of later wordt gehaald, zal ook de bevolking in de periode waarop de woningbouwplanning betrekking had, niet zo snel groeien als voorspeld. Ook ontwikkelingen op landelijk of mondiaal niveau, waarop een gemeente geen invloed kan uitoefenen spelen hierbij een rol. Te denken valt bijvoorbeeld aan het asielbeleid van Nederland en de ontwikkeling van immigratie en emigratie. Bijlagen Deze publicatie bevat een groot aantal bijlagen. Allereerst is er een kort overzicht van de definitie van alle in de publicatie gehanteerde begrippen. Verder staan er in de bijlagen een groot aantal cijfermatige tabellen met verdere uitsplitsingen van in de hoofdstukken genoemde cijfers. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 7

8 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 1 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 Samenvatting 1. Op 1 januari 26 woonden er in Leiden ruim 118 duizend inwoners, ongeveer duizend meer dan vijf jaar daarvoor. 2. Voor de verschillende herkomstgroepen in de bevolking is de ontwikkeling: Nederlandse herkomst: van 89,9 duizend naar 87,4 duizend afname met 2,4 duizend niet-westerse herkomst: van 14,4 duizend naar 16,8 duizend toename met 2,5 duizend westerse herkomst: van 12,8 duizend naar 13,8 duizend toename met duizend 3. Voor de verschillende leeftijdsgroepen is er vooral een zeer grote toename in de groep 55- t/m 59 jarigen: van 5,2 duizend naar 7,3 duizend toename met 2,2 duizend 4. Grote migratiebewegingen: ongeveer een derde van de bevolking in de afgelopen vijf jaar vertrokken of hier komen wonen. 5. Geboorten: ruim 7,2 duizend in de totale periode, gemiddeld per jaar; Leiden volgt landelijke trend: afname aantal geboorten per jaar. 6. Sterfte: 4,5 duizend personen, gemiddeld negenhonderd per jaar; gestorven mannen voor grootste gedeelte onder de tachtig (59%), gestorven vrouwen voor grootste gedeelte boven de tachtig (61%). 7. Binnenlandse migratie: alleen in 23 zijn er meer vestigers uit andere Nederlandse gemeenten dan vertrekkers, in de andere jaren een vertrekoverschot. meer vestigers dan vertrekkers in de groep alleenstaanden in de leeftijd van vijftien tot en met vierentwintig jaar: saldo over vijf jaar +5,7 duizend personen meer vertrekkers dan vestigers in de groep gezinnen met kinderen onder de vijftien: saldo over vijf jaar -4,1 duizend personen. 8. Buitenlandse migratie: Leiden volgt landelijke trend: in de jaren 21 tot en met 23 meer immigratie dan emigratie, in 24 en 25 meer emigratie. meer immigratie dan emigratie van alleenstaanden. meer emigratie dan immigratie van paren en gezinnen met of zonder kinderen. De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot en met 1 januari Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

9 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Inleiding Dit hoofdstuk gaat over de ontwikkeling van de Leidse bevolking in de periode 21 tot en met 25. Hier worden ontwikkelingen in geboorte en sterfte en migratiepatronen besproken en hoe door deze ontwikkelingen de samenstelling van de bevolking is veranderd. Op 1 januari 26 had Leiden inwoners, zo n duizend inwoners meer (+1.39) dan in 21. Toen woonden er mensen in Leiden. Tussen 21 en 24 nam de bevolking toe, in 24 en 25 was er sprake van een afname. Van 21 tot en met 25 werden er in totaal kinderen geboren (gemiddeld per jaar) en stierven er 4.55 Leidenaren (gemiddeld 91 per jaar). Het verschil tussen geboorte en sterfte was alle jaren positief; in totaal werden er in die vijf jaar meer kinderen geboren dan er inwoners overleden. Verder kwamen er in deze periode 38.7 personen in Leiden wonen en vertrokken er personen uit Leiden; er vertrokken dus 1.63 mensen meer dan er kwamen wonen. De totale omvang van de bevolking is in de afgelopen vijf jaar dus maar licht toegenomen; de samenstelling van de bevolking is in dezelfde periode sterker veranderd. Dat komt vooral door de grote aantallen mensen die in Leiden zijn komen wonen en de grote aantallen die uit Leiden zijn vertrokken: een derde (32,3%) van de inwoners op 1 januari 26 woonde vijf jaar geleden nog niet in Leiden, en een derde (33,7%) van de inwoners op 1 januari 21 woonde er vijf jaar later niet meer. In de eerste grafiek hieronder zijn duidelijk de grote migratiebewegingen te zien. Vooral het aantal vestigingen uit en vertrek naar andere gemeenten in Nederland is elk jaar opnieuw hoog. De onderste grafiek toont alleen de saldi van de verschillende componenten van de bevolkingsontwikkeling. Daarin is onder andere te zien dat in de eerste drie jaren (21 t/m 23) er meer mensen immigreerden dan emigreerden terwijl in 24 en 25 er juist meer mensen emigreerden dan immigreerden. Ontwikkeling bevolking in Leiden, 21 tot en met 25 af bij geboorte - sterfte vestiging - vertrek (binnenland) immigratie - emigratie saldo totale ontwikkeling Ontwikkeling bevolking in Leiden, 21 tot en met 25, saldi (andere schaal dan hierboven!!) af bij saldo geboorte - sterfte saldo vestiging - vertrek (binnenland) saldo immigratie - emigratie (buitenland) s aldo totale ontwikkeling Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 9

10 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Ontwikkeling van de verschillende herkomstgroepen Hiervoor ging het over de verschillende aspecten van de ontwikkeling van de totale Leidse bevolking van jaar tot jaar. Hier volgt een bespreking van de bevolkingsontwikkeling in de periode van 21 tot en met 25 van de wat geboorteland betreft verschillende groepen in Leiden. Op basis van dit criterium worden vijf groepen onderscheiden: 1. Leidenaren van wie beide ouders in Nederland zijn geboren (= Leidenaren van Nederlandse herkomst). 2. Leidenaren van wie minimaal een ouder in het buitenland is geboren en die zelf in een niet-westers land zijn geboren (= Leidenaren van niet-westerse herkomst van de eerste generatie). 3. Leidenaren die zelf in Nederland zijn geboren en van wie een of beide ouders in een niet-westers land zijn geboren (= Leidenaren van niet-westerse herkomst van de tweede generatie). 4. Leidenaren van wie minimaal een ouder in het buitenland is geboren en die zelf in een westers land zijn geboren (= Leidenaren van westerse herkomst van de eerste generatie). 5. Leidenaren die zelf in Nederland zijn geboren en van wie een of beide ouders in een westers land zijn geboren (= Leidenaren van westerse herkomst van de tweede generatie). Alleen in de groep Leidenaren van Nederlandse herkomst is er een afname in de bevolking geweest in de laatste vijf jaar, gemiddeld was die afname jaarlijks 5,6 personen per duizend. Op 1 januari 21 vormden zij 76,8% van de totale bevolking, op 1 januari 26 was dat 74,%. In de grafieken hieronder staan voor de verschillende bevolkingsgroepen alle aspecten van hun bevolkingsontwikkeling: geboorte, sterfte en (binnen- en buitenlandse) migratie. De eerste grafiek toont de absolute aantallen, de tweede de aantallen per duizend per jaar van de betreffende bevolkingsgroep. In de grafieken valt vooral de hoge immigratie en emigratie op van Leidenaren van westerse herkomst van de eerste generatie. Ontwikkeling diverse Leidse bevolkingsgroepen, totaal 21 t/m 25 absolute aantallen af bij NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e geboorte - sterfte vestiging - vertrek (binnenland) immigratie - emigratie s aldo totale ontwikkeling Ontwikkeling diverse Leidse bevolkingsgroepen, totaal 21 t/m 25 per duizend per jaar bij af ,6 +25,5 +4,5 NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e geboorte - sterfte vestiging - vertrek (binnenland) immigratie - emigratie +27,4 saldo totale ontwikkeling NED=Nederland nwes=niet-westerse herkomst WES=westerse herkomst 1 e en 2 e : generatie Leesvoorbeeld: Per duizend Leidenaren van westerse herkomst van de eerste generatie kwamen er jaarlijks gemiddeld 27,4 personen bij in de periode 21 tot en met 25 (+27,4) ,2 1 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

11 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 De uiteenlopende ontwikkeling van de wat geboorteland betreft verschillende bevolkingsgroepen in Leiden, heeft geleid tot: een afname van bijna 2,5 duizend Leidenaren van wie beide ouders zijn geboren in Nederland (Nederlandse herkomst). een toename van ruim 2,4 duizend Leidenaren met geboortewortels in een niet-westers land (niet-westerse herkomst). een toename van bijna 1,1 duizend Leidenaren met geboortewortels in een westers land (westerse herkomst). Inwoners Leiden op 1 januari 21 en 1 januari 26, naar herkomst l : totaa totaal : Nederland niet-westers land westers land totaal Ontwikkeling inwoners Leiden 21 t/m 25, naar herkomst totaal : Nederland niet-westers land westers land totaal 1.3 Ontwikkeling van de verschillende leeftijdsgroepen Ook voor de verschillende leeftijdsgroepen zijn er grote verschillen in de ontwikkeling geweest in de laatste vijf jaar: De grootste toename is er geweest in de groep van 55- tot en met 69-jarigen, waarvan velen zijn geboren in de na-oorlogse geboortegolf. Begin 26 zijn er 3,1 duizend meer inwoners in deze groep dan vijf jaar eerder. Binnen deze groep zijn het dan weer de 55- tot en met 59-jarigen die het meest in aantal zijn gegroeid, namelijk met bijna 2,2 duizend; vanaf bereiken zij de pensioengerechtigde leeftijd. Daarnaast nam het aantal veertigers toe met zo n negenhonderd personen, het aantal 15- tot en met 24-jarigen met bijna achthonderd personen en het aantal 8-plussers met zo n honderd personen. De grootste afname vond plaats in de leeftijdsgroep rond de dertig, de leeftijd waarop veel mensen beginnen aan gezinsvorming. Zoals besproken in het vorige hoofdstuk verlaten veel gezinnen met jonge kinderen Leiden. In de leeftijd van 25 tot en met 34 jaar zijn er daardoor in 26 bijna 2,7 duizend minder mensen dan begin 21. De afname in de groep kinderen onder de vijftien is in de afgelopen vijf jaar bijna vijfhonderd personen. Daarnaast nam het aantal zeventigers af met ruim driehonderd personen en het aantal 35- tot en met 39-jarigen nam af met een kleine driehonderd personen. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 11

12 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 Bevolkingsopbouw 1 januari 21 (* 1.) Bevolkingsopbouw 1 januari 26 (* 1.) ,5 6, 4,5 3, 1,5 1,5 3, 4,5 6, 7,5 7,5 6, 4,5 3, 1,5 1,5 3, 4,5 6, 7,5 m annen vrouw en m annen vrouw en Nederland niet-westers westers Nederland niet-westers westers Bevolkingsontwikkeling Leiden in de jaren 21 tot en met 25, per vijfjaarsgroep Nederlandse herkomst niet-westerse herkomst westerse herkomst totaal 12 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

13 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Leeftijd en herkomst op 1 januari 26 In Leiden was op 1 januari 26 een van elke negen inwoners (11,6%) een 65-plusser. Dit aandeel is relatief laag. Lager dan gemiddeld in Nederland waar een van de zeven inwoners 65-plus (14,3%) is; en ook lager dan in de meeste overige gemeenten van het Grotestedenbeleid, alleen in Lelystad (9,4%), Utrecht (1,6%) en Amsterdam (11,3%) is het percentage 65-plussers lager. Verder is Leiden in de afgelopen vijf jaar gemiddeld wel ouder geworden, dat ligt dat vooral aan de grote toename van het aantal 55- tot en met 59-jarigen. Het aandeel 65-plussers is in de laatste vijf jaar ongeveer gelijk gebleven en is afgerond op een cijfer achter de komma nog steeds 11,6%. Ook het aandeel Leidenaren onder de twintig is relatief laag: in 26 is een op de vijf (21,2%) inwoners zo jong. Landelijk is dat een op de vier inwoners (24,3%). Van de gemeenten van het Grotestedenbeleid hebben Groningen (19,6%), Maastricht (19,8%), Heerlen (2,4%), Eindhoven (21,%) en Amsterdam (21,1%) een lager percentage. Het aandeel 2-minners in Leiden is in de laatste vijf jaar iets gedaald want begin 21 was 21,3% van de inwoners onder de twintig. De zeer karakteristieke leeftijdsopbouw van Leiden is het gevolg van de vele studenten die in de stad wonen; van de totale bevolking maken zij relatief een groot deel uit (zie ook de bevolkingspiramiden). Het gegeven dat Leiden een studentenstad is verklaart echter niet volledig de bevolkingsopbouw. Dat het aandeel 65-plussers zo laag is, is ook een gevolg van de leeftijdsopbouw van de Leidenaren van buitenlandse herkomst en met name van de Leidenaren met geboortewortels in een niet-westers land. Begin 26 is slechts drie van de honderd Leidenaren in deze groep (3,1%) 65+ en een op de drie (33,%) is jonger dan twintig. Van de Leidenaren van Nederlandse herkomst is een veel groter aandeel 65+: een op de zeven (13,8%) en een veel lager aandeel is jonger dan twintig: 19,8%. Bevolkingsgroepen in Leiden naar drie leeftijdsgroepen, 1 jan 21 en 1 jan 26, aantallen NED nwes WES NED nwes WES Bevolkingsgroepen in Leiden naar drie leeftijdsgroepen, 1 jan 21 en 1 jan 26, percentages totaal 21,3% 67,1% 11,6% ,5%66,7% NED nwes WES 36,7% 15,9% 76,8% totaal 21,2% 67,2% NED 19,8% 66,3% nwes 33,% WES 15,8% 76,4% 63,9% 61,1% 13,8% 2,2% 7,4% 11,6% 13,8% 3,1% 7,8% % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% NED=Nederland nwes=niet-westerse herkomst WES=westerse herkomst Leesvoorbeeld: Op 1 jan 26 is van de Leidenaren van niet-westerse herkomst 3,1% 65+. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 13

14 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Geboorten In de afgelopen vijf jaren werden er ruim 7,2 duizend Leidse kinderen geboren, gemiddeld per jaar. Vanaf 22 is daarbij het aantal geboorten per jaar steeds verder afgenomen. Leiden volgt daarmee de landelijke trend. Ook als je kijkt naar de leeftijd van de moeders ten tijde van de geboorte is het Leidse beeld gelijk aan het landelijke. Bij de geboorte van hun kind is een van elke negen moeders (1,4%) jonger dan 25, twee van elke drie (64,8%) moeders zijn tussen de 25 en 35, en een van elke vier (24,8%) is ouder dan 35. De meeste moeders zijn dus rond de dertig bij de geboorte van hun kind. Omdat er minder vrouwen rond de dertig zijn neemt het aantal geboorten af. Dit effect wordt nog versterkt doordat vrouwen rond deze leeftijd minder kinderen krijgen; in 23 werden 118 (117,8) van elke duizend vrouwen van 3 tot en met 34 moeder, in 25 waren het er nog maar 18 (18,2) per duizend. Geboorten naar leeftijd van de moeder, 21 tot en met t/m t/m 39 3 t/m t/m t/m 24 Leesvoorbeeld: In 22 waren er 636 geboorten waarbij de moeder tussen de 3 en 35 was; in 25 waren het er 548. Vrouwen in de vruchtbare leeftijd (15 t/m 49 jaar), 21 tot en met 25 (aantallen * 1.) ,1 34,1 34,3 34,4 34,1 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 4,8 4,8 4,8 4,7 4, 7 5,6 5,5 5,4 5,3 5,1 6,1 6, 5,9 5,8 5,8 9,5 9,7 1, 1,1 1, t/m t/m 39 3 t/m t/m t/m 24 Leesvoorbeeld: In 21 waren er 11,7 duizend vrouwen rond de dertig (6,1 duizend 25 t/m 29 en 5,6 duizend 3 t/m 34 jaar); in 25 waren het er 1,9 (5,8 + 5,1) duizend. Geboorten per 1. vrouwen per leeftijdsgroep, 21 tot en met t/m 34: 16,4 3 t/m 34: 114,9 3 t/m 34: 117,8 3 t/m 34: 111, 3 t/m 34: 18,2 41,4 44,4 42,9 41,6 41, t/m t/m 29 3 t/m t/m 39 4 t/m 49 totaal: 15 t/m 49 Leesvoorbeeld: In 22 waren er 44,4 geboorten per duizend vrouwen in de leeftijd van 15 tot en met 49; in 25 waren dat er 41, per duizend vrouwen in die leeftijdsgroep. 14 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

15 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Sterfte In de afgelopen vijf jaar stierven er 4.55 inwoners van Leiden, gemiddeld ruim negenhonderd personen per jaar; van het totaal aantal overledenen waren er 2.17 man en vrouw. Van alle gestorvenen is meer dan de helft (52%) ouder dan tachtig, hier zijn grote verschillen tussen mannen en vrouwen; meer dan drie van elke vijf gestorven vrouwen (61%) behoren tot deze leeftijdsgroep, van de gestorven mannen zijn het er ruim twee van elke vijf (41%). Vrouwen worden dus duidelijk ouder dan mannen. Dat zie je ook aan de verschillende leeftijdsopbouw van mannen en vrouwen: 2,1% van de mannen is ouder dan tachtig, 4,5% van de vrouwen. In deze periode stierven er jaarlijks gemiddeld 7,9 vrouwen per duizend vrouwen en 7,3 mannen per duizend mannen. Sterfte in Leiden naar sekse en leeftijdsgroep, totaal 21 tot en met 25 mannen = 41% 2.17 vrouwen = 61% totaal = 52% Leesvoorbeeld: 41% van de gestorven mannen en 61% van de gestorven vrouwen is tachtig of ouder geworden. Bevolking in Leiden naar sekse en leeftijdsgroep, gemiddeld 21 tot en met 25 (* 1.) mannen vrouwen 34,3 15,5 6,5 1,2 dzd 8+ = 2,1% 34,9 15,1 7,6 2,7 dzd 8+ = 4,5% 57,6 6,4 totaal 69,3 c 3,6 14,1 3,9 118, Leesvoorbeeld: Er zijn 2,7 duizend vrouwen van tachtig jaar of ouder, dat is 4,5% van het totaal aantal vrouwen. Sterfte per 1. inwoners, naar sekse en leeftijdsgroep, gemiddeld 21 tot en met ,7 16,9 118,3 7,3 7,9 7,6 mannen vrouwen totaal alle leeftijden Leesvoorbeeld: Per duizend vrouwen stierven er gemiddeld 7,9 vrouwen per jaar, per duizend mannen 7,3 mannen. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 15

16 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Binnenlandse migratie Alleen in het jaar 23 kwamen er in Leiden meer mensen vanuit elders in Nederland wonen dan er vertrokken naar andere gemeenten. In de andere jaren van 21 tot en met 25 vertrokken er juist meer mensen naar andere Nederlandse gemeenten. Het totaal over die vijf jaar is negatief: er vertrokken mensen meer naar andere gemeenten in Nederland dan er vanuit andere gemeenten in Leiden kwamen wonen. Voor de verschillende herkomstgroepen is het beeld gelijk: alleen een vestigingsoverschot in 23, in de andere vier jaren een vertrekoverschot. Ongeveer zeventig procent van de vestigers vanuit andere Nederlandse gemeenten is van Nederlandse herkomst, evenals ongeveer zeventig procent van de vertrekkers naar andere gemeenten van Nederlandse herkomst is. Vestiging en vertrek (binnenland) van verschillende herkomstgroepen in Leiden, 21 t/m 25 g tigin vertrek ves NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e Saldo vestiging en vertrek van de verschillende herkomstgroepen in Leiden, 21 t/m 25 Let op: andere schaal saldo - saldo NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e NED=Nederland nwes=niet-westerse herkomst WES=westerse herkomst 1 e en 2 e : generatie Leesvoorbeeld: In 25 kwamen vanuit elders in Nederland personen van Nederlandse herkomst in Leiden wonen en vertrokken personen van Nederlandse herkomst uit de stad. Indat jaar was er derhalve een vertrekoverschot naar andere gemeenten in Nederland van 522 personen van Nederlandse herkomst. 16 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

17 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 Behalve naar de herkomst van verhuizende personen kun je ook kijken naar een ander belangrijk aspect van migratie: zijn het alleenstaanden of gezinnen die zich in Leiden vestigen of die vertrekken uit Leiden? Er is als je zo kijkt een zeer duidelijk patroon waarneembaar: Jaar in jaar uit voor alle vijf jaren van 21 tot en met 25 is er een vestigingsoverschot voor eenpersoonsverhuizingen, jaar in jaar uit is er een vertrekoverschot voor gezinsverhuizingen. Binnenlandse migratie een- en meerpersoonsverhuizingen per jaar, 21 tot en met 25 iging t ves vertrek eenpersoonsverhuizingen saldo vestiging - vertrek (personen) Het gaat om het aantal personen betrokken bij de verhuizingen meerpersoons- =gezinsverhuizingen Dit patroon hangt voor een groot deel samen met het feit dat in Leiden zoveel instellingen voor (hoger) onderwijs zijn gevestigd. Er is jaar in jaar uit een grote stroom van alleenstaanden in de studentenleef- tijd de stad in; in de vijf jaar waarover deze publicatie gaat kwamen er 12,3 duizend alleenstaanden in deze leeftijdscategorie van elders in Nederland in Leiden wonen. Wanneer zij na een aantal jaren beginnen aan gezinsvorming vormen zij een belangrijk deel van de vraagzijde van de woningmarkt. Een deel van hen zal binnen Leiden willen blijven wonen maar vanwege hun grote aantallen zal niet iedereen een woning binnen de stad kunnen vinden; van deze groep verhuist een groot deel naar een gemeente in de buurt. Een ander deel zal uit de stad verhuizen omdat zij elders in het land een baan krijgen. Het bovenstaande proces zie je terug in het vertrekoverschot voor gezinnen met jonge kinderen onder de vijftien; in vijf jaar vestigden zich in deze groep weliswaar bijna 3,8 duizend personen in Leiden maar er vertrokken 7,9 duizend personen, 4,1 duizend meer. Binnenlandse migratie een- en meerpersoonsverhuizingen, totaal 21 tot en met 25 vertrek ve stiging eenpersoonsverhuizingen saldo vestiging - vertrek (personen) meerpersoons- = gezinsverhuizingen Bij meerpersoonsverhuizingen zijn alle personen meegeteld in de leeftijdsgroep van de jongste meeverhuizende van het gezin met of zonder kinderen Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 17

18 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari Buitenlandse migratie In de jaren 21 tot en met 23 was er in Leiden nog een immigratie-overschot, in 24 en 25 was net als in heel Nederland ook in Leiden de emigratie groter dan de immigratie. In de immigratie en emigratie van de verschillende herkomstgroepen zijn overeenkomstige patronen te herkennen als voor heel Leiden al zijn er onderling wel verschillen. Voor de Leidenaren van Nederlandse herkomst is er in alle vijf jaren meer emigratie dan immigratie; in 25 was dit emigratie-overschot het hoogst van alle jaren. Voor Leidenaren van niet-westerse herkomst van de eerste generatie is er in alle jaren weliswaar meer immigratie dan emigratie maar het saldo wordt steeds kleiner. Ook voor Leidenaren van westerse herkomst van de eerste generatie is tot en met 24 het saldo tussen immigratie en emigratie steeds kleiner met in 24 zelfs meer emigratie dan immigratie; in 25 was er weer meer immigratie dan emigratie. Voor Leidenaren van niet-nederlandse herkomst van de eerste generatie is er net iets meer emigratie dan immigratie en het verschil neemt in de loop van de tijd toe. Voor Leidenaren van niet-nederlandse herkomst van de tweede generatie is zowel de emigratie als de immigratie gering; alle jaren is de emigratie net iets hoger dan de immigratie. Immigratie en emigratie van de verschillende herkomstgroepen in Leiden, 21 t/m 25 atie 1. emigratie immigr NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e Saldo immigratie en emigratie van de verschillende herkomstgroepen in Leiden, 21 t/m 25 sa ldo saldo NED nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e NED=Nederland nwes=niet-westerse herkomst WES=westerse herkomst 1 e en 2 e : generatie Leesvoorbeeld: In 25 kwamen vanuit het buitenland 257 personen van Nederlandse herkomst in Leiden wonen en er vertrokken 545 personen van Nederlandse herkomst naar het buitenland. In dat jaar was er derhalve een emigratie-overschot van 288 personen van Nederlandse herkomst. 18 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

19 De Leidse bevolking van 1 januari 21 tot 1 januari 26 Ook bij de migratie van en naar het buitenland is een duidelijk verschil waarneembaar tussen eenper- soons- en meerpersoonsverhuizingen. Voor alle vijf jaren van 21 tot en met 25 is er meer immi- dan emigratie voor eenpersoonsverhuizingen; voor gezinsverhuizingen is de emigratie juist gratie hoger dan de immigratie. Wel neemt het immigratie-overschot van eenpersoonsverhuizingen af in deze periode en het emigratie-overschot van meerpersoonsverhuizingen neemt toe; daardoor is in de laatste twee jaren in totaal de emigratie uit Leiden naar het buitenland groter geworden dan de immigratie. Buitenlandse migratie een- en meerpersoonsverhuizingen per jaar, 21 tot en met 25 emigratie immigratie eenpersoonsverhuizingen saldo immigratie - emigratie (personen) Het gaat om het aantal personen betrokken bij de verhuizingen meerpersoons- =gezinsverhuizingen Net als bij de binnenlandse migratie is het vestigingsoverschot het hoogst bij de leeftijdsgroep van 15 tot en met 24 jaar: er immigreerden in deze groep 1,3 duizend personen meer dan er emigreerden. Het totale emigratie-overschot van gezinnen met kinderen onder de vijftien was in de afgelopen vijf jaar,3 duizend. Buitenlandse migratie een- en meerpersoonsverhuizingen, totaal 21 tot en met 25 emigratie immigratie eenpersoonsverhuizingen saldo immigratie - emigratie (personen) meerpersoons- = gezinsverhuizingen Bij meerpersoonsverhuizingen zijn alle personen meegeteld in de leeftijdsgroep van de jongste meeverhuizende van het gezin met of zonder kinderen. -72 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 19

20 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari 211 Samenvatting In dit hoofdstuk worden prognoses gemaakt voor de periode tot 1 januari 211 voor drie scenario s van woningbouw: 1. referentiescenario: geen extra woningen erbij tot 211 (scen) 2. per saldo 2. woningen erbij tot 211 (scen2) 3. per saldo 4. woningen erbij tot 211 (scen4) Bevolking neemt af als er niet wordt gebouwd en neemt toe als er wel wordt gebouwd 1jan scen 211- scen scen4 inwoners 118,1 duizend 115,8 dzd 119,8 dzd 122,6 dzd ontwikkeling Elk staat voor een afname van 3 personen. Elk staat voor een toename van 3 personen. Aantal 6- tot en met 64-jarigen tamelijk onafhankelijk van woningbouwprogramma: in alle scenario s neemt aantal toe met 1,9 à 2, duizend personen aantal 55- tot en met 59 jarigen neemt in alle drie scenario s licht af ontwikkeling van andere leeftijdsgroepen is wel afhankelijk van woningbouw: 1jan scen 211- scen scen4 t/m 14 18,2 dzd - 15 t/m 24 18,3 dzd 25 t/m 39 31,2 dzd - 4 t/m 54 24,6 dzd - 55 t/m 59 7,3 dzd 6 t/m 64 4,8 dzd ,7 dzd Als er niets wordt gebouwd neemt vooral het aantal Leidenaren van Nederlandse herkomst af. Het aantal Leidenaren van niet-westerse herkomst neemt inelk scenario vooral toe in de tweede generatie. 1jan scen 211- scen scen4 NED 87,4 dzd nwes 16,8 dzd 1 e gen 1,3 dzd e gen 6,5 dzd WES 13,8 dzd 1 e gen 6,9 dzd 2 e gen 7, dzd - Leidenaren van buitenlandse herkomst zijn gemiddeld jonger dan die van Nederlandse herkomst; het totale percentage 65-plussers in Leiden is daardoor lager dan wanneer er alleen Leidenaren van Nederlandse herkomst in de stad zouden wonen Als er meer wordt gebouwd is het percentage 65-plussers lager omdat dan minder gezinnen met kinderen de stad verlaten 2 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

21 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari Inleiding Dit hoofdstuk gaat over de ontwikkeling van de Leidse bevolking in de periode 26 tot en met 211. Hier worden prognoses gegeven voor drie verschillende woningbouwscenario s: 1. nul-scenario (scen): prognose als er (per saldo: nieuwbouw minus sloop) geen nieuwe woningen bij komen tot 211. Dit scenario dient als referentie wat er gebeurt met de omvang en samenstelling van de bevolking als er niets gebouwd zou worden. 2. prognose als er (per saldo) tweeduizend nieuwe woningen bij komen tot 211 (scen2). 3. prognose als er (per saldo) vierduizend nieuwe woningen bij komen tot 211 (scen4). De omvang van immigratie en emigratie is vooral afhankelijk van mondiale ontwikkelingen en nationale wet- en regelgeving en niet van woningbouwprogramma s. Daarom is er bij alle drie scenario s van uitgegaan dat Leiden, net als in de jaren 24 en 25 een emigratieoverschot heeft. In 24 en 25 was het emigratieoverschot gemiddeld 136 personen per jaar, voor de komende vijf jaren is de aanname dat er jaarlijks honderd personen meer emigreren dan immigreren, dus voor de totale periode ligt de emigratie vijfhonderd personen hoger dan de immigratie. In het nulscenario zal de Leidse bevolking in de komende vijf jaar verder teruglopen, van 118,1 duizend personen op 1 januari 26 tot 115,8 duizend personen op 1 januari 211. Dit ligt vooral aan het binnenlandse vertrekoverschot dat hoog blijft als er geen woningen bij komen. De prognose is dat in dat geval jaarlijks circa 75 (3,8 duizend voor de totale periode) mensen meer zullen vertrekken naar andere Nederlandse gemeenten dan er jaarlijks bijkomen. Het totale migratiesaldo komt daarmee voor dit scenario in de komende vijf jaar op min 4,3 duizend. Omdat er wel tweeduizend mensen meer worden geboren dan er overlijden is de totale afname van de bevolking 2,3 duizend. In de andere twee scenario s neemt de Leidse bevolking wel toe tot 211. In scenario2 komt dat vooral doordat er meer kinderen worden geboren dan er mensen overlijden; in dat scenario is de binnenlandse vestiging maar zo n honderd personen hoger dan het binnenlandse vertrek. In scenario4 neemt de bevolking ook toe doordat meer mensen in Leiden komen wonen dan er vertrekken. Prognose bevolkingsomvang Leiden in 211 voor de drie scenario s (aantallen * duizend) ,8 119,8 122,6 scen scen2 scen4 Saldo ontwikkeling Leidse bevolking van 26 tot 211 voor de drie scenario s (* duizend) ,6 +1,7-2, scen scen2 scen4 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 21

22 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari 211 Prognose ontwikkeling bevolking in Leiden, totaal 26 t/m 21 (aantallen * duizend) 4 af bij ,4 29,6 27, 7 +1, 6,6 8,2 6,8 8,3 6,9 8,5 4,7 8,7 4,7 8,9 4,7 9, -2,3 3,8 29,5 28,6 scen scen2 scen4 +4,6 geboorte - sterfte immigratie - emigratie (buitenland) vestiging - vertrek (binnenland) saldo totale ontwikkeling Leesvoorbeelden: In scen4 worden er in de jaren 26 t/m 21 6,9 duizend kinderen geboren en overlijden in diezelfde periode 4,7 duizend personen. De totale binnenlandse vestiging in de jaren 26 t/m 21 is voor de drie scenario s respectievelijk 27, duizend, 39,6 duizend en 31,4 duizend personen. Prognose ontwikkeling bevolking in Leiden, totaal 26 t/m 21 - saldi (aantallen * duizend) af bij , +2,1 +1,7 +2,2 +,1-3,8-2,3 -,5 +2,9 +4,6 -,5 -,5 scen scen2 scen4 saldo geboorte - sterfte saldo vestiging - vertrek (binnenland) saldo immigratie - emigratie (buitenland) saldo totale ontwikkeling Leesvoorbeelden: In scen4 is het verschil tussen geboorte en sterfte van 26 t/m 21 2,2 duizend personen. Het totale binnenlandse migratiesaldo in de jaren 26 t/m 21 is voor de drie scenario s respectievelijk -3,8 duizend, +,1 duizend en +2,9 duizend personen. 22 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

23 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari Ontwikkeling van de verschillende herkomstgroepen De prognose voor de ontwikkeling tot 211 van het aantal Leidenaren van Nederlandse herkomst hangt sterk samen met de woningbouw: in scen neemt de omvang van deze groep af met 3, duizend personen, als er vierduizend woningen worden gebouwd neemt hun aantal toe met 1,8 duizend personen. Voor Leidenaren van niet-westerse herkomst is dit verband met de woningbouw veel minder sterk; voor degenen onder hen die zelf in het buitenland zijn geboren (eerste generatie) is de aanname dat er minder immigratie zal zijn dan in voorgaande jaren. Deze groep zal in omvang derhalve ongeveer gelijk blijven in de drie scenario s. Het aantal niet-westerse Leidenaren in Nederland geboren (tweede generatie) zal wel toenemen, met ongeveer achthonderd personen in scen tot 1,3 duizend personen in scen4. Voor Leidenaren van westerse herkomst is er weer wel een direct verband met de woningbouw; velen van de eerste generatie van hen komen hier een paar jaar werken of studeren en kunnen alleen in de stad komen wonen als er ook genoeg woningen beschikbaar zijn; hun aantal zal de komende vijf jaar toenemen met driehonderd tot achthonder personen, afhankelijk van het scenario. Het aantal Leidenaren van westerse herkomst van de tweede generatie neemt licht toe in de scenario s scen2 en scen4, met drie- à vijfhonderd personen. Prognose bevolkingsomvang in 211 van de verschillende herkomstgroepen NED 87,4 84,5 87,2 89,2 nwes 1e nwes 2e WES 1e WES 2e 1,3 9,8 1,2 1,5 6,5 7,3 7,7 7,8 6,9 7,2 7,4 7,7 7, 7, 7,3 7, scen 211-scen2 211-scen NED=Nederland nwes=niet-westerse herkomst WES=westerse herkomst 1 e en 2 e : generatie Leesvoorbeeld: In scen4 heeft Leiden in 211 7,7 duizend inwoners van westerse herkomst van de eerste generatie. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 23

24 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari Ontwikkeling van de verschillende leeftijdsgroepen De ontwikkeling van het aantal 6-plussers in de komende vijf jaar is een tamelijk autonome ontwikkeling die vooral het gevolg is van de naoorlogse geboortegolf, daarom is de prognose voor deze leeftijdsgroep in alle drie scenario s ongeveer gelijk: over vijf jaar zijn 2,2 à 2,5 duizend Leidenaren zestig jaar of ouder. In de afgelopen periode van vijf jaar steeg als gevolg van de geboortegolf van zo n zestig jaar geleden het aantal 55- tot en met 59-jarigen zeer sterk, in de komende vijf jaar neemt het aantal mensen in die leeftijdsgroep weer af (want iedereen wordt immers ieder jaar een jaar ouder) en stijgt juist het aantal 6- tot en met 64-jarigen zeer sterk, met ongeveer 1,9 à 2, duizend personen. Ook eind 21 heeft het grootste gedeelte van deze geboortegolf nog niet de pensioengerechtigde leeftijd bereikt, het aantal 65-plussers zal vanaf 211 sterk gaan toenemen. Een beeld dat goed bij dit proces past is dat van een knikker die door een nauwe tuinslang wordt geduwd: steeds zie je aan de buitenkant die knikker een stukje verder zitten totdat hij aan de andere kant de slang uitrolt, als de mensen geboren in de naoorlogse geboortegolf zijn overleden. De ontwikkeling van het aantal inwoners onder de vijftien is niet alleen afhankelijk van hoe de geboortepatronen zich ontwikkelen maar ook van het aantal woningen dat wordt gebouwd: als er niet wordt gebouwd de komende vijf jaar (scen) zullen er eind 21 zo n negenhonderd minder kinderen zijn dan begin 26, als er tweeduizend woningen worden gebouwd zijn er vierhonderd minder kinderen en ook als er vierduizend woningen bijkomen (scen4) daalt het aantal kinderen onder de vijftien nog met zo n honderd personen. Ook de ontwikkeling van het aantal inwoners in de leeftijd van 25- tot en met 39 jaar - de leeftijdsgroep waarin veel mensen beginnen met gezinsvorming - is sterk afhankelijk van de woningbouw: in scen zijn er over vijf jaar 2,8 duizend inwoners minder in deze leeftijdsgroep, en in scen4 zijn er zo n honderd minder. Tenslotte is ook het aantal inwoners in de studentenleeftijd (15- tot en met 24-jarigen) afhankelijk van de woningbouw: vijfhonderd minder in scen, 1,6 duizend meer in scen4. Scen Bevolkingsontwikkeling Leiden van 26 tot en met 21, per vijfjaarsgroep (* duizend) +2, +1,9 +1,6 +1,2 +,8 +,4, +,4 +,2 +,4 +,3, -,4 -,8-1,2-1,6-4 -,5 -,2 -,2 -, , , , , , , , , , , Nederlandse herkomst niet-westerse herkomst westerse herkomst totaal Leesvoorbeeld: In scen neemt in de periode 26 tot en met 21 het aantal inwoners van 15 tot en met 19 jaar af met tweehonderd (,2 duizend) personen. 24 Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

25 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari 211 scen2: Bevolkingsontwikkeling Leiden van 26 t/m 21, per vijfjaarsgroep (* duizend) +2, +1,9 +1,6 +1,2 +,8 +,4, +,1 +,6 +,1 +,5 +,3 +,4 +,3 +, -,4 -,8-1,2 -,3 -,1 -,1 -,6 -,6 -,3 -,3 -,2 -,1 -, -, -1, Nederlandse herkomst niet-westerse herkomst westerse herkomst totaal Leesvoorbeeld: In scen2 neemt in de periode 26 tot en met 21 het aantal inwoners van 15 tot en met 19 jaar toe met honderd (,1 duizend) personen. scen4: Bevolkingsontwikkeling Leiden van 26 t/m 21, per vijfjaarsgroep (* duizend) +2, +2, +1,6 +1,3 +1,2 +,8 +,4, -,1 +, +,3 +,6 +,6 +,4 +,5 +,3 -, -, +, -,4 -,8 -, -,3 -,4 -,2 -,2 -,2 -,1-1,2-1, Nederlandse herkomst niet-westerse herkomst westerse herkomst totaal Leesvoorbeeld: In scen4 neemt in de periode 26 tot en met 21 het aantal inwoners van 15 tot en met 19 jaar toe met driehonderd (,3 duizend) personen. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 25

26 De Leidse bevolking van 1 januari 26 tot 1 januari Leeftijd en herkomst op 1 januari 211 Wat geldt voor Leiden in 26 geldt ook nog steeds in 211: doordat de Leidenaren van niet-westerse herkomst zo jong zijn, is de gehele Leidse bevolking jonger. Verder is er ook een verband tussen de relatieve leeftijdsopbouw en het woningbouwprogramma: omdat het met name gezinnen met kinderen zijn die per saldo vertrekken als er niet of minder wordt gebouwd is de bevolking relatief jonger in de scenario s met woningbouw. Zo blijft het aandeel 65- plussers 11,6% bij het scenario waarin vierduizend woningen worden gebouwd en stijgt dit percentage tot 12,1% als er niets zou worden gebouwd. In de grafieken hieronder staan de percentages voor de drie scenario s, de drie herkomstgroepen en drie leeftijdsgroepen. scen: totaal Bevolkingsgroepen in Leiden naar drie leeftijdsgroepen in 211, percentages 2,7% 67,2% 12,1% NED 19,% 66,6% 14,4% nwes 32,7% 63,6% 3,8% WES 16,3% 75,% 8,7% % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Leesvoorbeeld: In scen is in ,4% van de Leidenaren van Nederlandse herkomst 65+. scen2: Bevolkingsgroepen in Leiden naar drie leeftijdsgroepen in 211, percentages totaal 2,6% 67,5% 11,8% NED 18,9% 67,% 14,1% nwes 32,7% 63,7% 3,6% WES 16,3% 75,3% 8,5% % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Leesvoorbeeld: In scen2 is in ,1% van de Leidenaren van Nederlandse herkomst 65+. scen4: Bevolkingsgroepen in Leiden naar drie leeftijdsgroepen in 211, percentages totaal 2,6% 67,8% 11,6% NED 18,9% 67,3% 13,8% nwes 32,6% 63,9% 3,6% WES 16,2% 75,4% 8,4% % 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 1% Leesvoorbeeld: In scen4 is in ,8% van de Leidenaren van Nederlandse herkomst Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling

27 Bijlagen Bijlagen Bron historische gegevens De bron van alle gegevens van de jaren 21 tot en met 25 is de Gemeentelijke BasisAdministratie (GBA) van de gemeente Leiden. Definities begrippen Herkomst Iedereen van wie minstens één ouder in het buitenland is geboren is van buitenlandse herkomst (CBS-definitie). Als de persoon zelf ook in het buitenland is geboren, gaat het om iemand van de eerste generatie, anders om iemand van de tweede generatie. Bij de verdeling in niet-westerse en westerse herkomst, wordt de classificatie van het CBS aangehouden. Tot de westerse landen horen in deze classificatie: alle Europese landen alle landen van het Noord-Amerikaanse continent Australië en Nieuw Zeeland Japan en Indonesië Deze definitie is belangrijk voor de prognose van het aantal geboorten van Leidenaren van niet-nederlandse herkomst: als een man en een vrouw van buitenlandse herkomst van de tweede generatie (dus zelf in Nederland geboren) kinderen krijgen dan zijn deze kinderen volgens de definitie van Nederlandse herkomst (want beide ouders zijn dan in Nederland geboren) als iemand van buitenlandse herkomst van de tweede generatie kinderen krijgt met iemand van buitenlandse herkomst van de eerste generatie (dus zelf in het buitenland geboren en naar Nederland geïmmigreerd) dan zijn die kinderen per definitie van buitenlandse herkomst van de tweede generatie. Migratie In deze publicatie gaat het om externe migratie, dat is migratie van personen die verhuizen en daarbij de gemeentegrenzen van Leiden overschrijden. Hierbinnen wordt nog een onderscheid gemaakt in: binnenlandse externe migratie, dat is migratie binnen de grenzen van Nederland; de bijbehorende begrippen in deze publicatie zijn vestiging en vertrek. buitenlandse externe migratie, dat is migratie van en naar het buitenland; de bijbehorende begrippen in deze publicatie zijn immigratie en emigratie. Migratiesaldo Het verschil tussen het aantal mensen dat zich in de loop van een periode heeft gevestigd en het aantal dat in dezelfde periode is vertrokken. Bijbehorende begrippen: vestigingsoverschot: er komen meer mensen vanuit andere Nederlandse gemeenten in Leiden wonen dan er vertrekken naar andere gemeenten. vertrekoverschot: er vertrekken meer mensen uit Leiden naar andere Nederlandse gemeenten dan er vanuit andere gemeenten in Leiden komen wonen immigratie-overschot: de immigratie vanuit het buitenland is groter dan de emigratie naar het buitenland emigratie-overschot: de emigratie naar het buienland is groter dan de immigratie vanuit het buitenland. Natuurlijke aanwas De groei of afname van de bevolking in een bepaalde periode op basis van het verschil tussen het aantal geboren en het aantal overleden personen in die periode. Model voor de prognoses De bevolkingsprognoses zijn gemaakt met het in opdracht van de Vereniging van Statistiek en Onderzoek door Pronexus gemaakte prognosemodel GBPRO. Dit model is gebaseerd op de cohort-componenten methode. Hierbij worden mutatiefactoren afgeleid uit een aantal jaren historische opbouw van de bevolking naar leeftijd en geslacht. Met deze historische gegevens en een aantal aannamen over toekomstige ontwikkelingen zijn eerst de stadsprognoses en vervolgens de prognoses naar herkomst gemaakt. Scenario voor drie prognoses In deze publicatie worden drie scenario s doorgerekend voor wat betreft de woningbouw: scen: referentiescenario als er geen nieuwe woningen bij zouden komen tot 211. scen2: scenario als er (per saldo) tweeduizend nieuwe woningen bij komen tot 211. scen4: scenario als er (per saldo) vierduizend nieuwe woningen bij komen tot 211. Afronding op een honderdtal Om schijn-exactheid te vermijden worden de prognose-aantallen afgerond op een honderdtal, weergegeven als een duizendtal met een cijfer achter de komma. Doordat subtotalen en totalen ieder apart worden afgerond is een afgerond totaal niet altijd precies gelijk aan de som van de afgeronde subtotalen. Leiden in de 21 e eeuw bevolkingsontwikkeling 27