Fietsparkeren. in Friesland. Samenvatting en. Frank Borgman. Onderzoeker Fietsersbond aanbevelingen

Transcriptie

1 Fietsparkeren in Friesland Frank Borgman. Samenvatting en Onderzoeker Fietsersbond aanbevelingen Maart 2010

2 2

3 3 Fietsparkeren in Friesland Samenvatting en aanbevelingen Colofon Utrecht, november 2013 Dit is een uitgave van het onderzoeksteam van de Fietsersbond Mits met bronvermelding is overname van de resultaten toegestaan Postbus GV Utrecht Tel: De Fietsersbond behartigt de belangen van alle fietsers in Nederland en zet zich in voor meer en betere mogelijkheden om te fietsen. De Fietsersbond is in 1975 opgericht en heeft leden, 150 lokale afdelingen en 1500 actieve vrijwilligers die zorgen dat de belangen van fietsers overal in Nederland meetellen. Op het landelijk bureau in Utrecht werken 40 professionals aan onderzoek, lobby, digitale fietsrouteplanners, fietslessen, gedrag- en stimuleringscampagnes, publiciteit en consumentenvoorlichting. De Fietsersbond zet zich in voor alle zaken die het fietsen veiliger en plezieriger maken: veilige fietsroutes en kruisingen, goed onderhoud van fietspaden, goede stallingmogelijkheden, goede producten, aanpak fietsdiefstal, dode hoekspiegels op vrachtwagens, buitenairbags op auto s, enzovoort.

4 4

5 5 Inhoudsopgave 1. Inleiding Het globale beeld Verschillen tussen bestemmingen, nauwelijks tussen gemeenten Winkelgebieden onder druk Op de fiets naar de school Sportveld: de blinde vlek? Fietsparkeerbeleid in de kinderschoenen Conclusies en aanbevelingen...11

6 6

7 7 1. Inleiding Fietsers hebben niet alleen behoefte aan veilige, comfortabele en snelle fietsroutes, maar ook aan mogelijkheden om hun fietsen veilig, gemakkelijk en ordelijk te parkeren. Angst voor fietsdiefstal is een veelgenoemde reden voor automobilisten om op de korte afstand niet te fietsen 1. En slechte fietsparkeervoorzieningen zijn vaak een reden geen fiets aan te schaffen of slechts een oncomfortabel en onveilig krot. Dat laatste brengt dus een hoger ongevallenrisico met zich. Goed fietsparkeerbeleid dat leidt tot goede fietsparkeervoorzieningen bij woningen en bij bestemmingen is dan ook een belangrijk onderdeel van een goed (gemeentelijk) fietsklimaat. Ook in het verkeer- en vervoerbeleid wordt het belang van goede en voldoende fietsparkeervoorzieningen onderkend. Dat de decentrale overheden zorgen voor parkeervoorzieningen voor fietsers die in kwaliteit, kwantiteit en locatie voldoen aan de vraag was al in de Nota Mobiliteit bestempeld als beleid dat van wezenlijk belang is voor het bereiken van de nationale doelstellingen en het realiseren van samenhang in het verkeers- en vervoersbeleid van rijk, provincies, stadsregio s, gemeenten en waterschappen. Ingevolge de Planwet werken dergelijke zgn. essentiële onderdelen uit de Nota Mobiliteit, welke in 2012 zijn overgenomen in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte 2, rechtstreeks door in de provinciale, regionale en gemeentelijke verkeers- en vervoerplannen. De Provincie Friesland heeft door een subsidie aan de Fietsersbond het mogelijk gemaakt een Fietsparkeeronderzoek te houden in de volgende zes gemeenten: De Friese Meren, Dongeradeel, Heerenveen, Ooststellingwerf, Smallingerland en Zuid-West Friesland. Gebruik is gemaakt van een methode die de Fietsersbond als projectonderdeel van Fietsbalans -2 ( 3 ) in 2006 heeft ontwikkeld en sindsdien in bijna 60 gemeenten is toegepast. De methode is beschreven in de afzonderlijke rapporten. Dit document bevat een samenvatting van de rapportages van de fietsparkeeronderzoeken in deze zes gemeenten. De onderzoeksresultaten zijn met de zes gemeenten en de provincie besproken tijdens een bijeenkomst op 5 november in Heerenveen In de tweede helft van oktober zijn alle Friese gemeenten gevraagd een korte enquête in te vullen over het huidige fietsparkeerbeleid. De resultaten hiervan zijn terug te vinden in hoofdstuk 7 worden opgenomen. Hoofdstuk 8 bevat de conclusies en aanbevelingen.. 1 F. Borgman, Aanpak fietsdiefstal in gemeenten, Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, Den Haag, Zie pag. 121 Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte, Min. I&M, Den Haag, maart Fietsbalans is een benchmark naar het gemeentelijk fietsklimaat, waaraan sinds gemeenten aan deel hebben genomen. Vanaf 2006 is de benchmark uitgebreid met o.a. het fietsparkeeronderzoek. Fietsbalans is een geregistreerd merk en intellectueel eigendom van de Fietsersbond.

8 8 2. Het globale beeld Bij 60% van de onderzochte locaties is de capaciteit te klein. Op de tijden dat daar veel fietsers komen zijn de rekken te vol en staat een substantieel deel tot een groot deel van de fietsen buiten de rekken. Bij 75% van de onderzochte locaties is de kwaliteit onvoldoende. Op deze locaties hebben fietsers niet de mogelijkheid zich basaal tegen fietsdiefstal te beschermen. Al in het vorige decennium constateerde het Ministerie van Binnenlandse Zaken in zijn Plan van Aanpak Fietsdiefstal dat goede sloten weinig zin hebben als je de fiets niet goed vast kunt maken aan de vaste wereld. Op veruit de meeste locaties (80%) staan de rekken wel op een logische plek, wat wil zeggen dat deze redelijk tot goed zichtbaar zijn vanuit de ingang en aanrijroute. Toch is dus nog bij één op de vijf onderzochte locaties de situering van de rekken niet logisch ten opzichte van de aanrijroute en de ingang van de bestemming. In het onderzoek is geconstateerd dat meestal veel fietsers dan dichter bij de ingang van de bestemming de fiets op de standaard parkeren. 3. Verschillen tussen bestemmingen, nauwelijks tussen gemeenten. Globaal genomen laten de resultaten weinig verschil zien tussen de zes Friese gemeenten. In onderstaande figuur wordt getoond (rechts bij Totaal) dat de overallscore van elk van de zes gemeenten in de buurt ligt van het gemiddelde van de onderzochte Fietsbalans-gemeenten. Volgens de Fietsbalans-beoordeling is de score matig, 5 gemeenten net boven de grens tussen slecht en matig en 1 gemeente er net onder 4. Op enkele uitschieters na scoren ook alle Fietsbalansgemeenten daar vlak omheen. Overzicht beoordeling fietsparkeren per bestemmingshoofdcatgorie De Friese Meren Zeer goed Dongeradeel Norm Goed Heerenveen Ooststellingwerf Matig Smallingerland Zuid-West Friesland Slecht 6 Friese gemeenten gemiddeld kleine gemeenten Zeer slecht Winkelgebied OV Onderwijs Sport Leisure Overig Totaal Bij de bestemmingscategorieën zijn, met uitzondering van Sport, wel substantiële verschillen te zien. Zo scoort bij Winkelgebied Dongeradeel bovengemiddeld en Ooststellingwerf beneden gemiddeld, bij OV Ooststellingwerf en Zuid-West Friesland bovengemiddeld en Heerenveen benedengemiddeld, bij Onderwijs Ooststellingwerf en Smallingerland bovengemiddeld, bij Leisure Heerenveen bovengemiddeld en Smallingerland benedengemiddeld en bij Overig (kantoor met baliefunctie, ziekenhuis, gezondheidcentrum, bibliotheek, muziekschool en grootschalig detailhandelcentrum) 4 In de Fietsbalans wordt elk aspect beoordeeld op een 5-puntsschaal van zeer goed naar zeer slecht. Van alle aspecten die in de Fietsbalans worden beoordeeld, scoort fietsparkeren gemiddeld over alle gemeenten het slechtst.

9 9 scoren Dongeradeel en Zuidwest Friesland bovengemiddeld. De Friese Meren heeft bij geen enkele categorie een boven- of benedengemiddelde score. Dat in dit onderzoek geen grote verschillen op straat zijn gevonden, betekent nog niet dat er geen grote verschillen kunnen bestaan tussen gemeenten als het gaat om investeringen op het gebied van fietsparkeren. Een mogelijke verklaring waarom dat niet leidt tot grote verschillen tussen gemeenten op straat is dat de inspanning die gemeenten doen om voldoende goede fietsparkeervoorzieningen te realiseren gelijk opgaat met de vraag van fietsers naar die voorzieningen. Met andere woorden, in gemeenten die veel doen is ook de vraag naar rekken groot. 4. Winkelgebieden onder druk Op ongeveer de helft van de onderzochte winkelgebieden zijn op piektijden onvoldoende rekken. Wel zijn de rekken in en rond de centrale winkelgebieden vaker van betere kwaliteit dan die bij de kleinere winkelgebieden. Ook op de andere bestemmingen in of vlakbij het centrumgebied, zoals bibliotheek, theater, bioscoop én gemeentehuis, komen rekken met goede aanbindvoorzieningen vaker voor. Opvallend is dat bij de horecaconcentraties in het centrum veel minder vaak rekken met goede aanbindvoorzieningen zijn aangetroffen. Andere opvallende constatering is dat bij 33% van de winkelgebieden de situering van de rekken niet logisch is. 5. Op de fiets naar de school Bij 60% van de onderzochte locaties voldoende rekken en bij minder dan 20% grote tekorten. Bij basisscholen zijn echter bij 42% grote tekorten en slechts bij 30% voldoende rekken. Bij 18 basisscholen waren in het geheel geen fietsparkeervoorzieningen aanwezig. Door een tekort aan fietsenrekken bij basisscholen zullen lang niet alle basisschoolleerlingen met de fiets naar school gaan. Daardoor is oefenen met (zelfstandige) mobiliteit 5 in de eigen relatief veilige omgeving voor deze kinderen niet weggelegd. Middelbare scholen hebben het duidelijk beter voor elkaar. Bij onderwijslocaties ontbreekt eigenlijk overal een goede aanbindmogelijkheid. Bij het voortgezet onderwijs is er vaker dan bij het basisonderwijs sprake compensatie door de aanwezigheid van bijvoorbeeld overdekte stallingen, fietsschadevrije rekken, afsluitbare stallingen of (camera)toezicht. 6. Sportveld: de blinde vlek? Ruim tweederde van alle onderzochte sportaccommodaties heeft voldoende rekken. Er zijn wel duidelijke verschillen: bij bijna alle zwembaden en sporthallen zijn voldoende rekken. Bij een kleine helft van de sportvelden zijn echter flinke tekorten geconstateerd. Bij de sportaccommodatie ontbreekt bijna altijd een goede aanbindmogelijkheid, zij het bij zwembaden iets minder vaak. Ook stonden de rekken bij 30% van de sportlocaties niet op de juiste plek. De tekortkomingen betekenen dat het gezonde alternatief (de warming-up op de fiets) niet een aantrekkelijk alternatief is voor sporters. Niet zelden betekent het bij sportvelden ook parkeeroverlast van auto s. 5 De afgelopen 30 jaar is de gemiddelde leeftijd waarop kinderen zich zelfstandig door het verkeer bewegen gestegen van 6 naar ruim 9 jaar

10 10 7. Fietsparkeerbeleid in de kinderschoenen Hoewel een gemeente zonder vastgesteld beleid veel werk kan maken voor de realisatie van goede fietsparkeervoorzieningen is het toch uitermate verstandig vast te stellen waar binnen de gemeentelijke organisatie op kan worden teruggegrepen. Dat is gebleken in de 160 gemeenten die aan de Fietsbalans hebben deelgenomen. Gemeenten die bovengemiddeld scoorden bij de beoordeling van het vastgestelde fietsparkeerbeleid, scoorden ook bovengemiddeld bij de beoordeling van de fietsparkeerlocaties. In oktober zijn alle 27 Friese gemeenten gevraagd een korte enquête in te vullen over het vigerende fietsparkeerbeleid. 14 gemeenten hebben deze ingevuld wat aannemelijk maakt dat de antwoorden een representatief beeld opleveren. Onderstaande overzicht toont per aspect in hoeveel gemeenten dat in het vigerend beleid is opgenomen. Resultaten Fietsparkeerbeleidsenquête fietsparkeerplan behoefte-onderzoek / knelpunteninventarisatie kwaliteitseisen fietsparkeervoorzieningen eisen bij nieuwbouw uitvoeringsprogramma onderhoudsprogramma bewaakte stalling met gemeente-financiering Parkeerverbod in bepaald gebied - en niet binnen 50 m onbewaakt parkeren fietsdiefstalpreventie % van gemeenten 43% 29% 14% 36% 21% 21% 14% 36% 7% 29% Bij de helft van de gemeenten is geconstateerd dat aandacht voor fietsparkeerbeleid niet of nauwelijks aanwezig is. Opvallend is dat bij de gemeenten die met een vigerend fietsparkeerplan werken daarin lang niet alle basale fietsparkeeraspecten zijn opgenomen. De resultaten geven dat er in het fietsparkeerbeleid van de Friese gemeenten nog een enorme verbeterslag mogelijk is.

11 11 8. Conclusies en aanbevelingen In alle gemeenten zijn bij het merendeel van de publiek aantrekkende bestemmingen kwantitatieve en/of kwalitatieve tekortkomingen aan de fietsparkeerlocatie geconstateerd. Bij 60% van de locaties schiet de capaciteit van de voorzieningen tekort. Bij 75% van de locaties ontbreekt bij de rekken een goed bereikbare aanbindmogelijkheid. Vorig decennium constateerde het Ministerie van Binnenlandse Zaken in zijn Plan van Aanpak Fietsdiefstal al dat goede sloten weinig zin hebben als je de fiets niet goed vast kunt maken aan de vaste wereld. Op deze locaties hebben fietsers dus niet de mogelijkheid zich basaal tegen fietsdiefstal te beschermen. Positief is dat 80% van de locaties redelijk tot goed zichtbaar gesitueerd is ten opzichte van de ingang en de aanrijroute. Toch is dat op 20% van de onderzochte locaties dus nog niet het geval waardoor veel fietsers dichter bij de ingang van de bestemming de fiets op de standaard parkeren of aanbinden aan een niet daarvoor bestemd object. Op enkele gemeenten na is fietsparkeerbeleid óf geheel afwezig óf nog onvoldoende ontwikkeld. Gebrek aan mogelijkheden om de fiets veilig, gemakkelijk en ordelijk te parkeren remt het fietsgebruik. Dat betekent dat er voor elke gemeente nog een hele opgave ligt, deels in samenwerking met de gebouweigenaren van belangrijke fietsbestemmingen. Fietsparkeren heeft dan ook eenzelfde professionele en planmatige aanpak nodig als bijvoorbeeld autoparkeren. Er is reeds veel kennis over fietsparkeren beschikbaar. Deze is verzameld in de Leidraad Fietsparkeren 6 van het CROW, het nationaal kennisplatform voor infrastructuur, verkeer vervoer en openbare ruimte. Op grond van de onderzoeksresultaten heeft het onderzoeksteam van de Fietsersbond voor de Friese gemeenten een aantal aanbevelingen opgesteld. Startpunt is het opstellen van een praktische Fietsparkeernota met als uitgangspunt het voeren van een actief vraagvolgend fietsparkeerbeleid en dat gericht is op uitvoeringsmaatregelen. Laat daarin in ieder geval de volgende beleid- en uitvoeringsaspecten aan de orde te komen. Maak onderscheid in de verschillende soorten bestemmingen zoals in dit onderzoek is gedaan: kernwinkelgebied, wijk- en buurtwinkels (met extra categorie: supermarkten), O.V., Onderwijs, Sport, Leisure en Overig. Elke soort bestemming heeft onderscheidende eigenschappen waardoor de verbeteraanpak anders dient te zijn dan die bij een andere soort bestemming. Denk daarbij aan aspecten als functie van de bestemming, bezoekersprofiel en soorten fietsen. De kwaliteit van de fietsparkeervoorziening. Leg vast dat bij onbewaakte locaties de fietsparkeervoorziening een basale bescherming moet bieden tegen diefstal (FietsParKeur 7 ) De kwantiteit van de fietsparkeervoorziening. De Leidraad Fietsparkeren biedt hiervoor goede richtlijnen hoe die te bepalen én te monitoren. 6 Leidraad Fietsparkeren, CROW publicatie december FietsParKeur is een keurmerk voor de kwaliteit van fietsenrekken. In het keurmerk, beheerd door Stichting Fietsparkeur, zijn door TNO ontwikkelde kwaliteitsnormen voor fietsparkeersystemen vastgelegd. Fietsenrekken met dit keurmerk zijn gegarandeerd stabiel, makkelijk in het gebruik en voorzien van een goede bescherming tegen fietsdiefstal; Voor verdere informatie, zie

12 12 Hierna volgen per bestemmingscategorie specifieke aanbevelingen. Kernwinkelgebieden Zorg voor draagvlak bij winkeliers om fietsende bezoekers ten minste net zoveel aandacht te geven als bezoekers per auto. Daarvoor is het besef nodig dat per saldo fietsers net zo veel uitgeven als automobilisten 8. Houdt daarom samen met de winkeliers een bezoekersenquête waarin ook andere bezoekaspecten kunnen worden meegenomen (zoals bezoekduur, parkeerwensen, rapportcijfer, postcode herkomst, leeftijd e.d.) en herhaal dat om het jaar. bij winkeliers dat per saldofietsers net zo veel uitgeven als automobilisten. Vergroot de capaciteit onder andere door het plaatsen van rekken waar alle soorten fietsen aan kunnen worden vastgezet. Als geen extra rekken kunnen worden bijgeplaatst, creëer dan fietsparkeervakken 9. Uitgangspunt dient te blijven dat alle fietsende bezoekers worden gefaciliteerd. Daarbij is het goed te beseffen dat de helft van de fietsende bezoekers kort in Slechte fietsenrekken worden niet gebruikt uit angst voor beschadiging. Ook zonder rekken kan een ordelijke openbare ruimte worden gecreëerd. het kernwinkelgebied verblijft omdat deze enkele gerichte boodschappen doet. De fiets dan kunnen gebruiken als een veredeld winkelwagentje, levert in de concurrentiepositie met de auto een enorme tijdwinst op. In het centrum moet dan ook voor de kortparkeerders het mogelijk blijven hun fiets zeer dicht bij de winkel te plaatsen. Wel dient hinderlijk verkeerd geparkeerde fietsen te worden voorkomen, bijvoorbeeld door middel van de effectieve rode loper bij de winkelingang. Realiseer samen met de ondernemers gratis bewaakte stallingen voor langparkeerders (langer dan 2 uur, bijv. winkelpersoneel) maar doe dit alleen als duidelijk is dat deze in een behoefte zal voorzien. Schaf zo nodig een mobiele stalling aan voor tijdens de drukke zaterdagmiddag (het voorbeeld op de foto s heeft eencapaciteit van 300). Tevens zeer geschikt voor evenementen. 8 Fietsers besteden minder maar komen vaker (zie 9 Elders zeer effectief gebleken, onder andere in het centrum van Amsterdam

13 13 Supermarkten Realiseer bij supermarkten zo veel mogelijk zgn. nietjes. Eenvoudig, gewaardeerd door de boodschappende fietser omdat deze met name bij fietstassen zeer praktisch in het gebruik zijn. Vanwege de voortdurende aanwezigheid van fietsers op deze locatie (aankomend of inladend) alsmede de korte parkeerduur (tussen 5 en 30 minuten), hoeft deze voorziening niet per se Fietsparkeur te hebben. O.V. Vraag de provincie om middelen voor de realisering van voldoende Fietsparkeurvoorzieningen bij de stations en drukke bushaltes, als integraal beleidsonderdeel van het aanbieden van O.V. Onderwijs en sportvoorzieningen Stel de scholen en sportclubs uw expertise ter beschikking en subsidieer een deel van de kosten, om de fietsparkeervoorzieningen zowel kwantitatief als kwalitatief te verbeteren. Adviseer de scholen voor voorgezet onderwijs aan elke leerling een vaste parkeerplek toe te wijzen. Dat is niet alleen een praktische oplossing voor lang zoeken naar een vrije plaats, verkeerd geparkeerde fietsen en anonieme schade aan de fiets; hiermee verhoogt de schoolleiding de status van de fiets en zijn berijder. Tevens bevordert de maatregel de verkeersveiligheid omdat deze ten goede komt aan een deugdelijk werking van enkele elementaire onderdelen van de fiets (rem, verlichting, bel en versnelling). Leisure (theater, bioscoop, horeca e.d.) Denk bij dit soort locaties aan de mogelijkheid van (camera)bewaking. Kies in uitgaansgebieden voor een gebiedsgerichte aanpak. Belangrijk: renovatie- en nieuwbouwplannen Bij renovatie- en nieuwbouwplannen van woonwijken, appartement- en kantoorgebouwen, centra voor sport, winkels, scholen e.d. dient het fietsparkeren (op straat), fietsstallen (inpandig) en aanrijroutes integraal onderdeel te zijn van de studie- en ontwerpfase. Borg binnen de organisatie deze noodzakelijke aandacht in de vaste procedures, zoals De Friese Meren en Smallingerland al doen. Hiermee wordt voorkomen dat pas 'op het laatste moment' er een oplossing moet worden gevonden voor de fietsende gebruikers en bezoekers waardoor situering, aanbod en kwaliteit van de parkeer- of stallingvoorziening (zeer) te wensen overlaat. Uiteindelijk komt deze borging ook ten goede aan de kwaliteit en functionaliteit van zowel de inpandige als openbare ruimte. Tot slot Een belangrijke aanbeveling op het financiële vlak.: zorg voor verankering van het fiets(parkeer)beleid in de gemeentelijke begroting- en verantwoordingssystematiek, zodat u voortdurend en zichtbaar uw inspanningen monitort.