weekblad voor HvA en UvA nr /02/2012 Psychose: gevangen in je eigen waanzin

Transcriptie

1 Folia Magazine weekblad voor HvA en UvA nr /02/2012 Psychose: gevangen in je eigen waanzin

2 RUIM 60 PROGR A MM A'S V A N D E P O P P O D I A DER LAGE LANDEN GRATIS POPMAGAZINE NR 3 JAARGANG 17 MAART 2012 LIVEXS.NL MOSS NORMAAL ZIJN WE VAGER CHAGALL MOZART, MC HAMMER EN EIGEN LIEDJES SHAKING GODSPEED WE MOETEN NIET NAAR PERFECTIE STREVEN VRIJWILLIGERS VAN LEVENSBELANG VOOR HET POPCIRCUIT KYTEMAN IJSLAND, KYTOPIA EN EEN NIEUW ALBUM LIVEXS IS GRATIS VERKRIJGBAAR IN POPPODIA, BIJ PLATENSPECIAALZAKEN EN VOORVERKOOPPUNTEN VAN CONCERTKAARTEN Lees LiveXS Popmagazine Iedere maand in alle poppodia gratis verkrijgbaar, deze week ook bij Folia Magazine Surf LiveXS Website Altijd het laatste podium- en festivalnieuws livexs.nl Kijk LiveXS op YouTube Video-playlisten van de belangrijkste festivals als Pinkpop, Lowlands en Bospop youtube.com/livexstv Like LiveXS op Facebook Win de laatste passepartouts voor 5 Days Off 2012 en weekendkaarten voor Pinkpop 2012 facebook.com/livexspopmagazine IS HET GROOTSTE GRATIS VERKRIJGBARE POPMAGAZINE VAN NEDERLAND LIVEXS POPMAGAZINE IS OFFICIEEL MEDIAPARTNER VAN PINKPOP 2012 LIVEXS.NL > TWITTER.COM/LIVEXS > FACEBOOK.COM/LIVEXSPOPMAGAZINE > YOUTUBE.COM/LIVEXSTV

3 TWITTER.COM/PINKPOPFEST > FACEBOOK.COM/PINKPOPFESTIVAL > PINKPOPFESTIVAL.HYVES.NL

4 inhoud #22 De regie kwijt 10 Studenten lopen extra risico op het krijgen van een psychose. Ik was zó bang om schizofreen te Sagolla 22 Op het juiste moment op de juiste plaats. Twitter-oprichter Dom Sagolla komt langs op het Science Park. In het zweet des Bikrams 28 Vroeger voorbehouden aan hippies, nu een wijdverbreid fenomeen: yoga. Maar dan bij veertig graden celcius. Weten is meer dan meten 34 Financiële en economische doelstellingen zijn toonaangevend in alle facetten van de samenleving. Dat moet anders kunnen. Liever geen slecht nieuws 42 Patiënten van Turkse en Marokkaanse komaf willen niet van hun arts horen dat ze uitbehandeld zijn. Hoop doet leven. en verder uitgelicht 6-7 de week/het moment/navraag 8-9 op de tong 15 passie 17 opinie Robbert Dijkgraaf 19 Fatihya Abdi 20 brieven/promoties 21 objectief overigens 37 de adviesdienst 39 lezingenladder 40 drift 41 prikbord wasdom stage 49 toehoorders 50 de lezer/deining 51 4 Folia Magazine

5 redactioneel Geen interesse Vorige week las ik een berichtje op FoliaWeb dat er tot op heden weinig kandidaten zich hebben aangemeld voor de verkiezingen van de Centrale Medezeggenschapsraad (CMR) van de HvA. Dit berichtje werd op 22 februari 2012 geplaatst, maar die datum had net zo goed 3 maart 2001 of 6 april 2006 kunnen zijn. Er is namelijk maar een bijzonder klein gedeelte van de HvA-populatie dus zowel medewerkers als studenten geïnteresseerd in medezeggenschap. Een organisatie met meer dan dertig werknemers is wettelijk verplicht om een medezeggenschapsraad te hebben en raadsleden worden betaald, dan wel voor een deel vrijgeroosterd, om in de raad te zitten. En ook al is het bij wet vastgelegd dat er zo n orgaan moet zijn; de kandidaatstelling loopt al jaren slecht en een opkomstpercentage van vijf procent bij verkiezingen is geen uitzondering. De afgelopen jaren werd er een verkiezingsbijlage gemaakt en gedistribueerd via Havana, maar dat leidde niet tot een spectaculaire stijging van het aantal mensen dat zich verkiesbaar wilde stellen. Dit jaar werd er een debat georganiseerd met een bekende cabaretier waarbij de bezoekers een ipad konden winnen; ook dat bood weinig soelaas. Daarbij was het overigens pijnlijk te constateren dat bij dat bewuste debat bijna niemand van het Stembureau het orgaan dat de verkiezingen organiseert en van de CMR aanwezig was. Volgens mij is de oplossing simpel: het Stembureau moet bij een volgende verkiezing helemaal niets doen. Geen grappenmaker inhuren of dure tablets weggeven; geen advertenties meer in Folia Magazine helaas en geen illustrator betalen om elk jaar het beeldmerk te vernieuwen. Medewerkers en studenten die geïnteresseerd zijn in de verkiezingen weten ervan en brengen hun stem uit; het overgrote andere deel van de HvA-populatie heeft geen interesse en laat daarom de verkiezingen aan zich voorbijgaan. Daar geld tegenaan gooien helpt helemaal niets. Jim Jansen, hoofdredacteur Folia Magazine, (twitter) 42 Folia Magazine 5

6 Klus je eigen kamer Als de gemeente niet voor voldoende studentenkamers zorgt, dan doen we het zelf wel. Dat is de gedachte achter het nieuwe project Go West, waarbij studenten zelf hun kamer in een leegstaand gebouw bewoonbaar maken. Het oude gebouw van de Acta aan de Louwesweg in Slotervaart wordt momenteel door studenten onder handen genomen. Na afloop van de klusperiode, die nog tot begin mei doorloopt, zijn daar naar verwachting 460 studentenkamers gerealiseerd. tekst Clara van de Wiel / foto Danny Schwarz Eerder vond een soortgelijk project al plaats in Utrecht, waar studenten een voormalig KPN-kantoor tot wooncomplex ombouwden. Op initiatief van onder andere de Asva wordt nu ook in Amsterdam met het principe geëxperimenteerd. Dat is hard nodig, want met een tekort van tienduizend studentenwoningen en 1,3 miljoen vierkante meter aan leegstaande kantoorruimte lijkt het een ideale oplossing. Naast studentenwoningen komen er in het oude Acta-pand ook een restaurant, feestzaal en ruimte voor culturele broedplaatsen. Door mee te klussen verdienen de studenten een korting van tien procent op hun kamerhuur. Huurprijzen lopen uiteindelijk uiteen van 265,50 voor een kamer van 11 m 2 tot 413,- voor 26 m 2. Wie welke kamer gaat bewonen is in het huurcontract vastgelegd, maar tijdens de klusdagen kan het ook gebeuren dat je de kamer van de buurman onder handen moet nemen. Erg gezellig, vind HvA-student civiele techniek Ruben Verduin (19, achteraan op de foto). Zo leer je je huisgenoten alvast goed kennen. 6 Folia Magazine

7 Deelnemers aan het project sluiten een werkcontract, waarin wordt vastgelegd welke prestatie tegenover de korting staat. In totaal moeten de studenten per persoon 48 uur klussen, verdeeld over zes klusdagen. Zo n klusdag begint s ochtends om uur en eindigt om uur. Tussendoor wordt om uur uitgebreid geschaft. Te laat komen wordt niet op prijs gesteld en bestraft met extra klusuren. Bij het werk worden de studenten begeleid door professionele bouwvakkers, die tevens de veiligheid in de gaten houden. Zij verrichten ook de grotere kluswerkzaamheden, zoals het aanleggen van de verwarming en de waterleiding. Volgens een bouwvakker is het een hectische klus. Ik krijg veel liever een duidelijke opdracht dan dat ik constant leiding moet geven aan anderen. Of hij zelf in een van de kamers zou willen wonen? Nooit. Mij veel te chaotisch. Studenten houden zich voornamelijk bezig met de kleinere klusjes, zoals het monteren van scheidingswanden. Over hoe dat moet hebben ze les gehad en een instructiefilmpje bekeken. Volgens studente geneeskunde Enya Boon (19) is het geen moeilijk werk. Ik denk echt dat iedereen dat kan. En anders kun je altijd wel helpen met het plakken van isolatiestrips in de deuropeningen. Dat kan zelfs iemand met twee linkerhanden. yyy Folia Magazine 7

8 de week De UvA toonde zich een geldwolf in schaapskleren en broodjesmaker Tony werd gerehabilliteerd. De langstudeerdersboete van Halbe Zijlstra moet een einde maken aan het eeuwige gestudeer van luie uitvreters die zichzelf student noemen. En ook niet onbelangrijk: een hoop geld in het laatje brengen van de staatssecretaris. Maar nu blijken ook ijverige studenten de dupe te worden van het financiële regime van Halbe. Neem de jongens en meisjes die vrijwillig een jaar in het bestuur gaan zitten van een studentenvereniging of medezeggenschapsraad. Deze vlijtige cv-builders lopen al snel een jaar studievertraging op. Voor hen moet een uitzondering worden gemaakt. Tenminste, als het aan D66 en de VVD ligt. Zij gaan een wetsvoorstel indienen om het mogelijk te maken een bestuursjaar te doen zonder collegegeld te betalen. foto Danny Schwarz Het televisieprogramma De ombudsman sprong vorige week op de bres voor een andere groep studenten die slachtoffer wordt van de maatregel: hbo ers die met een propedeuse doorstromen naar de universiteit. Zij hebben geen ruimte meer om een jaar uit te lopen. Maar De ombudsman ving bot bij Zijlstra. Hij was geenszins van plan om deze groep studenten een jaar extra te bieden. Integendeel, hij zei deze sluiproute naar de universiteit af te willen knijpen. Alsof hbo-studenten met ambitie om hogerop te komen ordinaire criminelen zijn. En als het je als hbo-student dan toch gelukt is de UvA binnen te dringen, dan is de kans groot dat de financiële strop om je nek alleen maar strakker wordt. Want ook op de UvA moeten studenten dieper in hun buidel gaan tasten. Laat onze staatssecretaris echter geen twijfel bestaan over zijn schrikbewind, de UvA toonde zich afgelopen week een heuse geldwolf in schaapskleren. Zeker dertig UvA-studenten die Of ze binnen een week euro wilde overmaken, stond er in de mail van de UvA. Student Kim Pronk (midden) vindt dat de UvA haar verkeerd heeft voorgelicht en vertelde erover in het radioprogramma Folia Live. een tweede studie of master volgen moeten duizenden euro s extra collegegeld betalen, terwijl hun eerder verzekerd was dat ze konden blijven studeren voor het normale collegegeldtarief. Studentenbond Asva voorziet de studenten van rechtshulp, maar of dat gaat helpen is de vraag: juridisch gezien staat de UvA in haar recht. Toch kan op de barricade staan zelfs in erbarmelijke tijden als deze nog wel degelijk zinvol zijn. De vele klachten over cateraar Eurest die binnenstroomden op de door de Asva in het leven geroepen website catercomments. nl leidde ertoe dat de alomgeliefde broodjesmaker Tony, die door de nieuwe cateraar uit zijn functie werd gezet, is gerehabiliteerd. Wie naar het Atrium gaat om te lunchen kan zich tegenwoordig dus weer laven aan de Italiaanse bollen met gerookte kip en guacamole als je dat als berooide student tenminste nog kunt betalen. yyy Eva Rooijers en Gijs van der Sanden 18 februari 2012 tweet van de Tim Wagemakers Het is allemaal heel leuk en wel moeilijk, maar je leert veel en dat is leuk. Zometeen krijg ik denk ik nog een snoepzakje.#masterdag #uva 8 Folia Magazine

9 foto Danny Schwarz Mozzarella, tonijn, gegrilde groenten of gerookte kip. Voor een lekker broodje is eigenlijk heel weinig nodig, en Atrium-werknemer Tony Fernandes weet dat als geen ander. Sinds januari moesten zijn befaamde Broodjes Tony plaatsmaken voor het standaardconcept van de nieuwe cateraar Eurest tot groot verdriet van de vele Tony-fans. Na hevige protesten kon Eurest echter weinig anders dan inschikken en sinds maandag smeert Tony dus weer als vanouds zijn broodjes. Nog steeds lekker simpel, maar altijd met het goedhartige babbeltje dat je van hem gewend bent. Met pijnboompitjes? yyy Clara van de Wiel navraag Marijke Zwaag Na berichtgeving op FoliaWeb over het geringe animo onder HvA ers voor deelname aan de medezeggenschapsraden, ontstond er een discussie op de site. Probleem zou niet alleen de korte beslissingstijd zijn, ook de wervingscampagne sloeg de plank mis. Marijke Zwaag, deelraadslid bij Onderwijs & Opvoeding, mengde zich in de webdiscussie. De gekozen campagneleus Schuilt er in jou een held? deed het niet echt lekker. Het is moeilijk om een goede, scherpe tekst samen te stellen. Dat Sebas Veeke op FoliaWeb reageerde met Er is vast een of ander M&Cmeisje helemaal losgegaan op deze campagne vind ik flauw. Maar de leus is inderdaad ongelukkig geformuleerd, alsof je een superheld moet zijn om deel te nemen. Dat schrikt af. Jezelf als held neerzetten vind ik niet passen. Studenten zijn daar niet mee bezig. Blijkbaar ook niet met de verkiezingen. Het probleem is niet alleen die campagne. Wij hebben bijvoorbeeld die M&C-campagne losgelaten en eigen wervingsmateriaal gebruikt met onze foto s erop. We willen herkenbaar zijn. Maar zelfs dat werkt niet afdoende, ook wij hebben nog niet genoeg kandidaten. De organisatie pleitte ervoor de inschrijvingstermijn met een week te verlengen, maar dat wees het bestuur af. Ik was voor het verlengen, maar ik weet ook dat een weekje extra er niet ineens voor zal zorgen dat het dan wel storm gaat lopen. Maar toch: als docenten net iets meer tijd hadden gehad om met hun leidinggevende te overleggen of het valt in te passen in hun rooster, zou dat al kunnen schelen. Voor studenten zag ik het voordeel niet, het is namelijk vakantie deze week. Maar het probleem van weinig interesse zit volgens mij ook nog ergens anders. Waar zit het probleem volgens u dan in? In onze onzichtbaarheid. Maar dan nog: de domeinraad van MCI timmert goed aan de weg, maar zelfs zij hebben nog niet genoeg deelnemers. Wij vragen ons ook af: hoe kunnen we de student het best bereiken? Niet alles kan van ons afkomen, studenten moeten zelf ook een lange adem hebben. Medezeggenschap gaat vaak over langlopende zaken. Je kunt niet verwachten dat er morgen twintig nieuwe computers staan. yyy Annemarie Vissers Folia Magazine 9

10 Alleen met je angsten Jaarlijks krijgen zo n drieduizend jongeren een eerste psychose. Vooral studenten vallen in de gevarenzone: nieuwe relaties, een andere stad en experimenteren met drank en drugs zorgen voor stress. Stress die grote gevolgen kan hebben. Achteraf gezien was ik liever eerder opgenomen. tekst Renske Jonkman / foto s Danny Schwarz De camera blijft de jongen volgen, de hoofdrolspeler met zijn handen tegen zijn oren gedrukt loopt hij rondjes door zijn kleine studentenkamer. Overal om hem heen liggen lege flessen wijn, uitgedrukte sigarettenpeuken, etensresten. Iemand lacht hoog. Iemand schreeuwt: Homo! Er wordt onverstaanbaar door elkaar heen geroepen. Het gelach gaat over in geschreeuw. Luider nu. Iemand gilt: Rood! Rood! Alles gaat in elkaar over, het is bijna niet te volgen wat er wordt gezegd. Maar dan weer dat geschreeuw. Homo! Rood! Rood! Rood! De jongen kruipt onder het dekbed, zijn handen nog altijd tegen zijn oren, en schreeuwt naar de stemmen dat ze moeten ophouden, dat ze godverdomme moeten ophouden, maar als het doorgaat Homo! Rood! Rood! Rood! grijpt hij een schroevendraaier met een rood handvat en steekt recht hem in zijn been. Als het aan mij lag had deze scène vier uur lang mogen duren, zegt Bas Lubruyère, filmmaker van Verloren Jaren. Hij schreef het scenario van deze autobiografische film, waarin de kijker samen met hem beleeft hoe het is Als je een psychose hebt verlies je de regie over je leven om een psychose door te maken, een halfjaar nadat bij hemzelf de ziekte schizofrenie werd gediagnosticeerd. We zien hoe een talentvolle en intelligente filmacademiestudent verward raakt, probeert te vluchten in coke, xtc, drank en hasj, tot hij zich volledig van de samenleving afzondert en in zijn gekte vereenzaamd achterblijft. Inmiddels is de film, opgenomen met een budget van minder dan veertigduizend euro (in filmtermen een budget van niks), uitgegroeid tot een hit op internet met meer dan vijfendertigduizend views. Daarnaast verzorgde Lubruyère meer dan honderd vertoningen binnen GGZ-instellingen en op openbare scholen én behoorde de film in 2010 tot de vaste lesstof voor de studenten psychologie aan de UvA. Het is een heftige film die zonder omhaal laat zien hoe het is om een psychose door te maken. Hoewel het lijkt alsof de kijker niet wordt gespaard, geldt volgens Lubruyère eerder het tegenovergestelde. Mijn broer, die de film heeft geproduceerd, heeft me tegengehouden in de heftigheid, uit angst dat mensen tijdens het kijken zouden afhaken. Daarom hebben we geprobeerd er een tragikomische draai aan te geven. Toch had ik het liefst de mensen urenlang willen laten kijken naar die scène 10 Folia Magazine

11 Sander waarin de hoofdrolspeler Wouter de Jong in zijn psychose doordraait. Omdat dit een beetje laat zien hoe het écht was. Stemmen in je hoofd Hoe het echt was? Stemmen die je non-stop, 24 uur per dag hoort. In alles een uiting zien van een complot dat tegen jou is gesmeed. Geloven dat jouw paranoïde angsten de werkelijkheid zijn. Je terugtrekken. Twee jaar in volledige eenzaamheid in je studentenkamer doorbrengen. Als een beest in een isoleercel worden vastgezet. Achteraf gezien was ik natuurlijk liever eerder opgenomen, zegt Lubruyère, die de waan had dat studiebegeleiders een film voor hem hadden opgezet met daarin andere studenten als acteur. Lubruyère zag die acteurs overal verschijnen en wantrouwde ze. Op het moment dat je een psychose hebt verlies je de regie over je leven. Op het moment dat ik bij studiebegeleiders verhaal ging halen waarom er acteurs voor mij in de trein waren ingezet, had er ingegrepen moeten worden. Desnoods onder dwang. Want destijds stond ik helemaal niet voor open voor Folia Magazine 11

12 hulp van buitenaf; ik hád helemaal niet het idee dat ik ziek was. Maar toch, hoe bizar mijn situatie ook was, er is nooit actie ondernomen. Voor een groot gedeelte is dat onwetendheid. Als een vriend verkouden wordt dan zeg je tegen hem: Neem een sinaasappel en ga lekker in bed liggen. Maar wanneer iemand in een psychose dreigt te raken dan weten we niet wat we moeten doen. Er zijn geen modellen voor. Ik heb nog altijd schizofrenie, dat hou je voor de rest van je leven. Inmiddels ben ik een jaar medicatievrij zonder terugval en dat is behoorlijk uniek vier op de vijf mensen die stoppen met medicatie krijgen een terugval. Achtervolgingswaan Vijf toch acht procent van de bevolking heeft weleens psychotische verschijnselen gehad. Schizofrenie komt voor bij een op de honderd mensen. Sommige mensen krijgen in hun leven één keer een psychose en anderen komen er nooit meer van af. Het is dan ook Lubruyères missie om met deze film mensen voor te lichten over psychoses; hoe kan je omgeving een psychose op tijd herkennen? Volgens hoogleraar psychotische stoornissen, Lieuwe de Haan, zijn de eerste jaren waarin een psychose zich openbaart inderdaad cruciaal. Uit zijn onderzoek voor Zorglijn Vroege Psychose van het AMC blijkt dat een goede behandeling in deze fase de psychotische terugval voorkomt en de vooruitzichten op de langere termijn verbetert. Juist studenten vallen in de gevarenzone: de meeste psychoses ontstaan bij mannen tussen de achttien en drieëntwintig jaar terwijl bij vrouwen de piek wat later ligt tussen de drieëntwintig en achtentwintig jaar. De studietijd is een periode met veel stress, zegt De Haan. Je gaat het huis uit, krijgt nieuwe relaties, woont in een vreemde stad; allemaal belangrijke stressoren die bij iemand met een verhoogde psychotische kwetsbaarheid de kans op een psychose kunnen vergroten. Volgens De Haan zijn de belangrijkste kenmerken van een psychose: wanen, het horen van stemmen en ernstige verwarring. Een voorbeeld van een waan: iemand denkt dat hij wordt achtervolgd door een spionageorganisatie en wil niet meer naar buiten omdat hij bang is dat de mensen zijn gedachten kunnen lezen. De stemmen die daarbij gehoord worden zijn zintuiglijk, oftewel, de persoon met een psychose hoort deze stemmen ook écht. De verwarring treedt op omdat de eigen gedachten niet meer helder zijn, waardoor iemand gedesoriënteerd raakt. Als iemand een of meer van deze symptomen heeft dan spreken we van een psychose, legt De Haan uit. Als er daarbij ook nog gedurende Ik heb het weer, dat rare in mijn hoofd! meer dan een halfjaar negatieve symptomen optreden zoals lusteloosheid en gebrek aan doorzettingsvermogen dan is de diagnose schizofrenie. Hij voegt daaraan toe: Schizofrenie heeft niks te maken met een gespletenheid ín de geest, zoals mensen nog wel eens denken. Ik noem het liever een scheiding tussen de geesten ; mensen met psychotische ideeën blijven eenzaam en vinden geen aansluiting bij andere mensen. De vooruitzichten van de behandeling zijn beter als mensen minder lang psychotisch zijn. Daarmee voorkom je isolatie, het niet-afronden van de opleiding of het verliezen van vrienden. Of zoals De Haan zegt: Hoe vroeger je ingrijpt, hoe minder sociale schade er is. Hij benadrukt het belang voor de omgeving om bepaalde risicosymptomen te herkennen. Wat moet je doen als een vriend zich ineens terugtrekt, vreemde denkbeelden erop nahoudt? Zich vanuit het niets extreem verdiept in religieuze of filosofische zaken? Volgens De Haan hoeft dat niet altijd te betekenen dat je een psychose krijgt, maar hij meent wél dat je er alert op moet zijn. Het punt is dat mensen met een psychose het liever voor zich houden omdat ze geen ziektebesef hebben; die paranoïde angsten zijn hun werkelijkheid. Waarom zouden ze zich moeten laten behandelen, vragen ze dan. Ze voelen zich immers niet ziek. Veel patiënten die een psychose krijgen denken: dit is mijn realiteit, dus bekijk het maar met je behandeling. Wat ook nog weleens voor problemen zorgt is dat het gedrag van iemand met een psychose wordt toegeschreven aan andere verschijnselen, zoals bijvoorbeeld veel blowen, waardoor er niet meteen juist wordt gehandeld. Drugs en angst De link tussen drugsgebruik en een psychose is snel gelegd: beide schoppen de hersenen dusdanig in de war dat je er vreemde denkbeelden aan over kunt houden. Zo ondervond ook student bouwkunde, Sander Boogaert (28) die na één avond met wat vrienden paddo s te hebben gebruikt, daar nog jarenlang last van heeft ondervonden. Ik was al een tijd aan het experimenteren met drugs, zegt Sander. Veel blowen in het weekend en af en toe een pilletje. Ik werd steeds geïnteresseerder in die psychedelische middelen. Achteraf gezien heb ik nooit begrepen waarom ik het nou deed. Ik heb het nooit gedaan om een angst te onderdrukken, integendeel, ik kréég juist last van angsten door die middelen. Voordat Sander begon te experimenteren met drugs had hij een moeizame schoolperiode achter de rug; hij bleef drie keer zitten op het vwo en, terugkijkend op die periode, noemt hij zichzelf een angstig en onzeker jongetje. Sander: Toen ik een jaar of vier was werd ik onder narcose gebracht omdat mijn amandelen geknipt moesten worden. Maar toen de artsen mij niet onder narcose kregen begon alles heel erg te draaien. Daar ben ik als kind zo bang van geworden dat ik al mijn hele leven alles wat draait associeer met angst. Een draaimolen, een achtbaan. 12 Folia Magazine

13 Peter Jaren later, toen Sander op zijn achttiende wakker werd na een avond paddogebruik, voelde hij een zware druk op zijn borst. Het bleek hyperventilatie te zijn. De hele week hield hij last van paniekaanvallen die uiteindelijk zo heftig werden dat hij ze niet meer onder controle kon houden. Ik weet nog dat ik naar mijn moeder schreeuwde: Ik heb het weer, dat rare in mijn hoofd! Het was een onbeschrijfelijke, diepe angst om de controle te verliezen. Een angst óm de angst. Ik was zo bang om schizofreen te worden, om stemmen te horen, de angst dat ik gek zou worden. De schade die hij door de paniekaanvallen opliep hield nog tijden aan het lukte hem niet om een studie op te pakken, hij ontwikkelde presentatieangst, een angst om te reizen ( Zelfs een reis naar Texel vond ik doodeng ) en ging uiteindelijk alles uit de weg wat een potentiële angst kon veroorzaken. Het drugsgebruik leidde bij hem niet tot een psychose. Sander heeft na zijn paniekaanvallen uiteindelijk zijn leven weer kunnen oppakken hij studeert weer, heeft een vriendin en is nooit gek geworden, waar hij al die tijd zo bang voor Folia Magazine 13

14 Wat is een psychose? De term psychose verwijst naar een bepaalde mentale status en niet naar een specifieke stoornis. Het belangrijkste ziektebeeld waarbij psychosen optreden is schizofrenie. Daarnaast komen psychosen voor bij manisch-depressieve stoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en een aantal aandoeningen die lijken op schizofrenie. Volgens de DSM-IV (Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders, 4e versie) worden psychotische ziektebeelden onderverdeeld in: schizofrenie; schizofreniforme en schizoaffectieve stoornis; kortdurende psychotische stoornis (minder dan één maand); waanstoornis en psychotische aandoeningen veroorzaakt door medicatie, toxische stoffen of misbruik van stoffen (met name cannabis); delirium; alcoholonttrekkingsverschijnselen en delirium bij dementie. Bron: was. Hoewel drugs zoals cannabis de kans op een psychose verdubbelen, betekent veel blowen niet automatisch een psychose. Wel kan je door cokegebruik kortdurend paranoïde raken. Hoogleraar De Haan: Heel veel mensen blowen, maar niet heel veel mensen krijgen daardoor vreemde denkbeelden. Wat wij bij de Zorglijn Vroege Psychose doen om het zeker te stellen is iemand overtuigen tijdelijk te stoppen met blowen. Als klachten alleen maar door de drugs worden veroorzaakt dan verdwijnen ze binnen twee à drie dagen. Als ze dat niet doen dan is er sprake van een verhoogd risico om een psychose te krijgen. Een andere werkelijkheid Wanneer Peter Noortman (26) aan zijn 48-uurspsychose terugdenkt dan stelt hij zijn hersenen voor als een computer waarin alles verkeerd stond afgesteld. Hij herinnert zich dat hij s avonds naar de Olympische zwemmer Maarten van Velden keek en alle pionnen door elkaar in het water zag liggen. Dat zijn moeder met de stem van zijn oma sprak. Dat hij naar het toilet liep terwijl hij buiten bommenwerpers hoorde. Mijn hersenen hebben een gigantische klap gekregen. Toen Peter als achttienjarige in Amsterdam ging studeren hield hij zich vooral bezig met hockey. Hij coachte en trainde veel, en studeerde bedrijfseconomie aan de UvA. Hij sloot zich aan bij het studentencorps en in het weekend zocht hij zijn vriendin op, die inmiddels in Rotterdam was gaan studeren. Het was alleen maar rennen en vliegen, zegt Peter over die tijd. Toch leefde hij gezond en drugs gebruikte hij niet. Maar na twee jaar kwamen de zorgen: zijn relatie ging uit, hij vertrok voor een buitenlandse stage naar Singapore waar hij zich erg eenzaam voelde en twee keer in elkaar werd geslagen, zijn studieresultaten werden slechter. Soms sliep hij minder dan drie uur per nacht. Het was een redelijke warboel, zegt Peter. Ik begon mijzelf de schuld van alles te geven de relaties die overgingen, dat ik in elkaar was geslagen, mijn geldzorgen, de studieachterstand. Als het even kon dan bleef ik het liefst thuis. Het gat tussen de persoon die ik wilde zijn en de persoon die ik op dat moment was, werd te groot. Pas na een maand durfde hij zijn ouders te vertellen over zijn geldzorgen. Ik voelde me schuldig, wilde niet falen. Ze namen hem mee voor een Mijn ouders konden me niet meer volgen vakantie naar Nice zodat hij weer een beetje kon bijkomen. Vanaf dat moment ervoer ik de werkelijkheid op een enigszins andere manier, zegt Peter. Ik voelde me heel wankel, huilde veel, sliep weinig en piekerde alleen maar over hoe ik alles weer recht kon zetten. Voordat Peter met zijn ouders naar Frankrijk vertrok, ging hij met zijn ouders langs bij de huisarts. Die zei: Joh Peter, dit is gewoon een deel van de volwassenwording. Hersenkneuzinkjes, noemen wij huisartsen dat. Maar op de terugweg van Nice naar Nederland, toen Peter achter in de auto van zijn ouders zat, begonnen de black-outs. Grote gedeeltes van de terugreis kan hij zich niet meer herinneren. Soms zakte ik weg en dan waren er weer vier uur voorbij. Op de momenten dat ik wakker was sprongen mijn gedachten heen en weer in fragmenten van de vakantie, ik sprak van de hak op de tak en kon ineens geen goede volzinnen meer maken. Mijn ouders konden me niet meer volgen. Eenmaal thuis bezocht Peter een vriend van zijn vader, een psychiater bij de Bijlmerbajes, waardoor nog diezelfde dag de diagnose psychose werd gesteld. Bij de crisisdienst kreeg hij medicatie om enigszins rustig te blijven. In mijn herinnering was die pil zo groot als een Mentos. Het was een heel vreemde ruimte waar we stonden, geen geruststellende omgeving, terwijl je zintuigen door de psychose ontzettend geprikkeld worden. Ik weet nog dat er een trappenhuis was en iedere arts die naar beneden liep verdacht ik ervan dat hij er voor mij was, dat ze me kwamen halen. Boven de balie hingen panelen met de tekst Overal waar je kijkt is iets te zien. Toen ik om mij heen keek zag ik ineens zeven parkeerautomaten waar muntjes uitkwamen en waarop stond Niet betaald, niet betaald, niet betaald. Achteraf bekeken zag ik dat natuurlijk omdat ik geldzorgen had. Dankzij het snelle ingrijpen sloeg de medicatie goed aan. In het hele daaropvolgende jaar kreeg Peter hulp van een VIP-team (Vroege Interventie Psychose), een groep van gespecialiseerde verpleegkundigen, psychiaters en trajectbegeleiders van het AMC die hem thuis opzochten en begeleidden. Inmiddels heeft hij zijn studie afgerond en een goede baan bij een Business Intelligence en IT-bedrijf. Bij mij is het goed gekomen. Maar ik raad iedereen met problemen aan om bij een studentenpsycholoog langs te gaan: als ik dat had gedaan dan had ik misschien niet die hele psychose doorgemaakt. Achteraf gezien is hij een redelijk licht geval geweest. Het is bij een korte heftige psychose van 48 uur gebleven. Doordat het bij mij zo vroeg is gesignaleerd, is de schade uiteindelijk beperkt gebleven. Na een jaar mocht Peter onder begeleiding zijn medicatie afbouwen; zijn laatste pil heeft hij nog altijd onder aan zijn spiegel geplakt om hem aan die tijd te herinneren. yyy verlorenjaren.nl vipamsterdam.nl helpikhebeenpsychose.nl ypsilon.org 14 Folia Magazine

15 op de tong foto Danny Schwarz Genki Nieuwezijds voorburgwal 161 (Centrum) Sushi is bij vele studenten geliefd, maar de prijs zorgt vaak voor een kater. Bij Genki kan je voor 22,95 all you can eat sushi eten, inclusief sashimi, een goede prijs dus. Bij binnenkomst werd ik verrast door het aangename, sfeervolle maar ook sexy interieur; een beetje donker en mysterieus. De bediening is uitermate vriendelijk en zelfs de make-up van de dames is tot in de puntjes verzorgd. Maar we komen hier voor het eten. Bij het eerste stukje sashimi merk ik: deze vis is kraakvers. Inmiddels heb ik al de nodige sushitenten van binnen gezien en deze vis komt overeen met die van de wat duurdere restaurants. De nigiri s, maki s en uromaki s zijn verschrikkelijk lekker. Ze hebben heerlijke combinaties op het menu staan, zoals zalm, tonijn, avocado, krab en komkommer in één rolletje. Vervolgens neem ik wat tempura: ook die is heerlijk en ik lik mijn vingers af. Het valt me op dat de sushi supersnel arriveert, en aan de krakende nori van mijn handrol kan ik aflezen dat deze net gedraaid is, en niet zoals bij veel restaurants uren van te voren wordt klaargemaakt en in de koelkast wordt gedumpt. De sushi wordt met liefde gemaakt en met liefde gebracht. Een knap staaltje werk aangezien de hele tent vol zit. Het all you can eat-principe gaat in rondes, met vijf gerechten per persoon per ronde. Sommige gerechten bestaan uit meerdere stukjes, dus na ronde drie zit ik propvol. Voor de liefhebbers staan er nog een heleboel andere gerechten op de kaart, zoals teppanyakigerechten en noodles. Mijn buik barst bijna, maar wat heb ik genoten van de sensaties op mijn tong. yyy Daphne Martoredjo Folia Magazine ontvangt graag je restaurant recensie en vergoedt tot 50,-. Maximaal 270 woorden, (suggesties voor de) kaders zijn welkom, maar niet verplicht. Mail redactie@folia.nl. All you can eat Zo veel eten als je kunt is iets anders dan zo veel bestellen als je kunt en maar zien wat je opkrijgt. Je mag vijf items per ronde bestellen, met een maximum van vijf rondes. En dat in tweeënhalf uur. Maar bij Genki zijn ze tegen de verspilling van voedsel, en voor elk item dat je niet opeet moet je twee euro betalen, die vervolgens overgemaakt worden aan SOS Kinderdorpen. Dus bezint eer ge bestelt. Genki Genki is de naam van een Japans tijdperk, dat zich in de geschiedenis bevindt tussen de tijdperken Eiroku en Tenshō. Wat betreft jaartallen strekte Genki zich uit van april 1570 tot juli De heersende keizer ten tijde van Genki was Ōgimachi, die leefde van 18 juni 1517 tot 6 februari Hij ligt, samen met andere keizers, in de keizerlijke graftombe, Fukakusa no kita no misasagi, in de wijk Fushimi in Kyoto. Bron: Wikipedia. Iens Op Iens.nl komt Genki uitermate goed uit de verf: het eten krijgt gemiddeld een 8,0; het decor zelfs een 8,6 en de service een uiterst respectabele 7,3. Of er bij Genki bij het bereiden van het voedsel rekening gehouden wordt met duurzaamheid en bijvoorbeeld de Vis wijzer is niet bekend, maar het is in ieder geval niet MSC-gecertificeerd. Zie voor informatie over duurzame vis Folia Magazine 15

16 (advertentie)

17 Racen passie Laura Katsma (23, student accountancy, UvA) is verslaafd aan snelheid. De liefde voor snelheid zit in mijn bloed. Je hebt van die mensen die het alleen al cool vinden om mee te doen en de hele race achteraan blijven rijden. Ik niet. Ik wil winnen. Iedereen inhalen. Als je angst voor snelheid hebt, heb je op de racebaan sowieso niets te zoeken. Het gaat er niet om hoe hard je gaat op het rechte stuk. Elke malloot kan op een rechte weg in Duitsland 230 rijden. Het gaat er juist om dat je hard de bocht doorgaat, dat je zo laat mogelijk remt en zo snel mogelijk weer op je gas gaat, dat je mensen inhaalt en dat je uiteindelijk wint. Soms ga je met zijn vieren de bocht in, bumper aan bumper. Je kan je dan niet permitteren om ook maar een microseconde niet op te letten, want dan lig je naast de baan. Mijn tweede wedstrijd remde ik te laat en sloeg ik over de kop. Mijn vriendinnen die naar de wedstrijd keken, schrokken zich kapot, maar ik vond het leuker dan de achtbaan. Daarna ben ik zo snel mogelijk weer die auto ingestapt. Een andere keer schoot mijn schouder uit de kom, omdat een auto vol op mijn wiel reed. Door de adrenaline die door mijn lijf gierde voelde ik nauwelijks pijn. Later heb ik hem zelf weer teruggezet omdat ik zo graag door wilde racen. Ja, het is een gevaarlijke sport. Er zijn ook mensen die dusdanig crashen dat ze hun rug breken. Maar dat is ook de kick. Dat het mis kan gaan. Als je die grens niet opzoekt, zul je nooit hard gaan. Die spanning vind ik juist zo gaaf. yyy Eva Rooijers foto Fred van Diem Folia Magazine 17

18 opinie Geef de markt de ruimte In plaats van alle huurders te subsidiëren zou de overheid de huurmarkt moeten liberaliseren, vindt Frans Schilder. illustratie Marc Kolle Voor meer marktwerking in de huursector moet de huidige subsidiëring van de huurder op de schop. Nu is het zo dat huurders een Een leuke baan, goed salaris en een leuke woning ergens in Amsterdam. Voor veel studenten zal het gewenste begin van de periode na het afstuderen er ongeveer zo uit zien. Van dat leuke toekomstbeeld blijkt in ieder geval die leuke woning niet vanzelfsprekend. Een betaalbare woning op een leuke locatie in Amsterdam is voor starters vrijwel niet te vinden. Dit geldt niet alleen voor Amsterdam, maar voor alle grote steden in Nederland. Het tekort aan betaalbare woningen in grote steden is echter geen tekort in kwantitatieve zin: er zijn meer dan voldoende betaalbare woningen voor huishoudens met een beperkt inkomen. In een goed functionerende Nederlandse huurwoningmarkt zouden starters dan ook weinig problemen moeten ondervinden. Dat is duidelijk niet het geval en de beschuldigende vinger wijst vaak in de richting van de scheefwoners. Dat zouden profiteurs zijn: ze betalen te weinig huur en houden woningen, die eigenlijk voor anderen bedoeld zijn, bezet. Toch is scheefwonen eerder een symptoom dan de oorzaak van het probleem. Die oorzaak ligt in de organisatie van de huursector. Een andere, meer op marktwerking georiënteerde organisatie zou de positie van de starter in de huursector sterk verbeteren. 18 Folia Magazine

19 Dijkgraaf impliciete subsidie ontvangen doordat zij minder voor de woning hoeven betalen dan de markthuur, omdat de huur landelijk gereguleerd wordt. Dat werkt verstorend op de huurwoningmarkt. Door introductie van een markthuur de jaarhuur die een object maximaal kan opbrengen in de markt verdwijnt de impliciete subsidie, maar komt ook de betaalbaarheid van het wonen onder druk. Markthuren liggen gemiddeld vijftig procent hoger dan de huidige huren. In een stad als Amsterdam, waar de woningprijzen al tot de hoogste van Nederland behoren, is het verschil tussen de landelijk gereguleerde huur en de markthuur nog groter. Door de huidige huurtoeslagregeling te verruimen, door de maximale huurprijs waarbij men Er zijn meer dan voldoende betaalbare woningen nog in aanmerking komt voor huurtoeslag te verhogen, kunnen de grootste problemen worden opgevangen. De nieuwe huurtoeslagregeling zou voor de overheid fors duurder uitpakken dan de huidige huurtoeslag. Meer dan vijftig procent van de huurders zou namelijk meer dan dertig procent van het besteedbaar inkomen kwijt zijn aan huur, als de markthuur betaald zou moeten worden. Deze huishoudens moeten ondersteund worden in de woonlasten om op een normale manier in het levensonderhoud te kunnen blijven voorzien. Nu betalen de verhuurders deze subsidie; bij introductie van markthuren komt deze subsidie voor rekening van de overheid. De extra lasten voor de overheid kunnen echter via een bezitsbelasting bij de verhuurder worden afgeroomd: de verhuurder wordt dan belast over de waarde van zijn bezit en heeft daarmee een prikkel om marktconforme huren te rekenen. Verhuurders ontvangen meer inkomsten uit huur en kunnen daardoor de extra belasting makkelijk betalen. De beschreven opzet leidt feitelijk tot een grote omleiding van geld ten opzichte van de huidige situatie; een omleiding met grote voordelen. Alle verhuurders, ook private, kunnen een marktconform rendement halen op de huurwoningmarkt; dat is nu, door de te lage huren, niet mogelijk. Hierdoor zullen verhuurders meer gaan investeren. Huishoudens hebben niet langer de prikkel om niet te verhuizen; zij betalen immers precies de markthuur voor hun woning. Het blijven zitten in de huidige woning, puur om de impliciete subsidie te behouden, zoals scheefwoners nu doen, is dan niet meer mogelijk. Na de voorgestelde veranderingen in de huursector, waarbij nog altijd fors gesubsidieerd wordt, kan stapje voor stapje de totale subsidiëring van het wonen, ongeveer dertig miljard euro per jaar via zowel huurtoeslag als hypotheekrenteaftrek, worden afgebouwd. Het fors terugdringen van zinloze subsidies zal de overheid een flinke stap vooruithelpen het Nederlandse huishoudboekje op orde te krijgen en tegelijkertijd het functioneren van de markt sterk verbeteren. Is hiermee gegarandeerd dat net afgestudeerden meteen een goede woning in hartje Amsterdam kunnen krijgen? Nee, dat zal ook op de lange termijn niet het geval zijn. Immers, in een vrije markt zullen de beste woningen op de beste locaties bezet worden door diegenen die daar het meest voor willen (en kunnen) betalen. Voor de woningmarkt geldt uiteindelijk hetzelfde als voor je carrière: je moet onderaan beginnen. yyy Frans Schilder is senior onderzoeker bij de Amsterdam School of Real Estate. Hij promoveerde op 17 februari op de economische aspecten van woonsubsidies. Verstoppertje Natuurkundigen denken dat ze het Higgs-deeltje op het spoor zijn. Of niet? De wereld van elementaire deeltjes hangt aan elkaar van toeval. Einstein mag hebben gezegd dat God niet dobbelt, maar voor fysici is de wereld één groot casino. De zoektocht naar een nieuw deeltje is een beetje te vergelijken met het tv-spelletje waarbij een foto pixel voor pixel wordt onthuld. Eerst zie je wat willekeurig ogende zwarte en witte stippen, vervolgens neemt je verbeelding een vlucht om na een aantal foute afslagen ten slotte bij de juiste uitkomst aan te komen: het is Lady Gaga! Met terugwerkende kracht is dat beeld dan altijd veel eerder te zien geweest. Natuurkundigen willen daarom zo zeker mogelijk van hun zaak zijn. Er is pas sprake van een officiële ontdekking op het moment dat de kans op een vals positief kleiner is dan één op twee miljoen. Er is bijna geen gebied in de wetenschap dat de lat zó hoog legt. De kans dat je er dan naast zit is even groot als dat je 21 keer een munt gooit en dat deze alle 21 keer met de kop naar boven eindigt. Je moet dan wel erg goedgelovig zijn om niet te denken dat je met vals spel te maken hebt. Vreemd genoeg ligt de barrière voor de uitsluiting van een effect minder hoog, slechts bij een kans van één op honderd. Dus, als een natuurkundige zegt dat hij iets niet kan uitsluiten, betekent dat nog niet dat hij het gevonden heeft. En dat is verwarrend. Het is een beetje alsof je verstoppertje speelt in huis. Je hebt in alle kamers en kasten gekeken en onder alle bedden en tafels, behalve in de logeerkamer. Je doet de deur open en ziet een bobbel onder de sprei. De perfecte cliffhanger. yyy Robbert Dijkgraaf Folia Magazine 19

20 opinie Abdi Het beroepsgeheim en de prins Het verwijt dat Kees Tulleken zijn medisch beroepsgeheim heeft geschonden in de zaak Friso is onterecht, meent Johan Legemaate. Heeft emeritus hoogleraar neurochirurgie Kees Tulleken het medisch beroepsgeheim geschonden door een rol te spelen in het naar buiten brengen van details over de medische situatie van prins Johan Friso? Daarover is een uitvoerig debat ontstaan. De oud-hoofdredacteur van het artsenblad Medisch Contact, Ben Crul, stelt dat Tulleken in strijd met zijn beroepsgeheim heeft gehandeld. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft aangekondigd met Tulleken een gesprek te willen voeren. Maar is daar wel aanleiding voor? De commotie over deze zaak ontstond na berichtgeving in NRC Handelsblad, waarin werd ingegaan op de specifieke gezondheidstoestand van de prins na zijn skiongeluk. De krant had deze informatie in handen gekregen doordat journalist Jannetje Koelewijn aanwezig was bij een gesprek tussen een van de behandelend artsen van de prins en haar man, neurochirurg Kees Tulleken. Tulleken was in Oostenrijk om een cursus te geven in het ziekenhuis waar Johan Friso is opgenomen. Op de dag van het ongeval zocht Tulleken zelf contact met zijn Oostenrijkse collega. Zij spraken elkaar dus in aanwezigheid van Koelewijn, die zich naar eigen zeggen aan de Oostenrijkse arts bekendmaakte als journaliste. Ervan uitgaande dat het inderdaad zo gelopen is, zie ik niet in hoe Tulleken verweten kan worden dat hij zijn beroepsgeheim heeft geschonden. Koelewijn kreeg de informatie immers rechtstreeks van de Oostenrijkse arts. Deze arts schond zijn beroepsgeheim dus wel. Hij had Tulleken en zijn vrouw geen informatie over de prins mogen geven. Maar ook als Tulleken de informatie zelf had vernomen en nadien aan zijn vrouw had gemeld, is het maar de vraag of er sprake is van een schending van het beroepsgeheim. Het uitgangspunt is dat je als arts een beroepsgeheim hebt in relatie tot je patiënt. En daar was in dit geval geen sprake van. Tulleken was immers geen behandelaar van de prins. Het is zeer de vraag of een arts die als passant, toerist of cursusleider een collega spreekt en van hem bepaalde informatie krijgt, onder alle omstandigheden gebonden is aan het beroepsgeheim. Dit alles neemt niet weg dat de aanpak van het echtpaar Tulleken-Koelewijn te denken geeft. Zij wisten natuurlijk heel goed dat de Oostenrijkse arts geen informatie mocht geven. Het is onjuist dat Tulleken, terwijl hij zelf geen onderdeel uitmaakt van het behandelend team, gebruikmaakte van zijn positie als arts om patiënteninformatie te bespreken met een collega, naar ik aanneem mede om zijn vrouw te faciliteren in haar rol als journalist. In de uitzending van De Wereld Draait Door van 20 februari 2012 schoof mevrouw Koelewijn alle verantwoordelijkheid door naar haar man; die moest zich maar verantwoorden. Dat is mij veel te gemakkelijk. In deze zaak gaat het niet alleen om medische, maar ook om journalistieke ethiek. yyy Johan Legemaate is hoogleraar gezondheidsrecht. Wij/zij Wat kun je toch goed Nederlands, zei de vrouw recht tegenover me lachend. Ik legde mijn telefoon weg en keek haar verbaasd aan. Pardon? stamelde ik. Even wisselde ik blikken uit met andere reizigers in de treincoupé, maar niemand zei iets. Misschien moest ik het niet verkeerd opvatten. Waar kom je vandaan als ik vragen mag? vervolgde de vrouw. Ze had een rode, lakleren jas aan en haar haren stonden alle kanten op. IJverig beet ze op haar pen terwijl ze me observeerde. Ik zocht met mijn ogen naar de Spits of de Metro. Nergens te bekennen. De vrouw bleef me strak aankijken. Ik gaf toe en mompelde vervolgens dat mijn ouders uit Somalië kwamen. Politieke vluchtelingen. O, Somalië! Prachtig en zo keurig Nederlands. Keurig! kirde ze. Waarom is dat zo bijzonder? bitste ik haar toe. Er volgde een stilte. Mijn buren, twee vrouwen van rond de dertig, waren plotseling geïnteresseerd. Ze keken nieuwsgierig onze kant op. Ik was het zat om iedere keer weer braaf te antwoorden dat ik in Nederland geboren ben en dus een Nederlander ben. Helaas wordt er niet altijd zo naar mij gekeken. Nooit krijg ik als eerste vraag: Wat studeer je? Bijna standaard wordt er gevraagd: Waar kom je vandaan? Is het onwetendheid of onverschilligheid? Soms kan ik niet met zulke vooroordelen omgaan. Vooral omdat ik er vrij weinig tegen kan doen. Ze stelt wel een goede vraag. Hoezo is dat bijzonder? zei een Marokkaanse jongen die links voor me zat. Dat is toch normaal? vervolgde hij. De trein stopte even. Ze stond op, legde een kaartje neer en verliet de coupé. De Marokkaanse jongen en ik bleven verbijsterd achter. De andere reizigers waren plotseling weer onbekenden. Op haar kaartje las ik: Mirjam de Gooij, Diversiteitsmanager. We kregen de slappe lach. yyy Fatihya Abdi 20 Folia Magazine