Roken beïnvloedt werking medicatie. Beroepsvereniging. werft leden! Gimmics Het grote apothekersspel. Paroxetine-stop: Opeens wilde ik echt dood

Transcriptie

1 Optima Farma Beroepsvereniging Optima Farma werft leden! Gimmics Het grote apothekersspel januari/februari 2014 jaargang 28 Roken beïnvloedt werking medicatie Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers Paroxetine-stop: Opeens wilde ik echt dood

2 januari/februari 2014 jaargang 28 Inhoud 04 Nieuws 06 Bestuursleden Optima Farma stellen zich voor 11 Nieuws over de KennisTest 16 Roken beïnvloedt werking medicatie 18 Ik was verbaasd over de lage therapietrouw 20 Valdoxan: wees alert bij buikpijn 22 lsp: Met één druk op de knop alle gegevens bij elkaar 24 Opeens wilde ik echt dood 26 Waarom een kwaliteitsregister? KNMP-voorzitter en -directeur: één gezamenlijke stem Het grote apothekersspel: een sprong in het diepe Optima Farma Bij dit nummer Een beloftevol begin Een nieuwe look voor Optima Farma. En Optima Farma begint dit jaar met ledenwerving een historisch moment. Want hoe meer leden, hoe meer slagkracht. In deze tijd kan de beroepsgroep van apothekersassistenten niet meer zonder een representatieve vereniging die haar belangen behartigt, de kwaliteit bewaakt en zorgt dat het vak zich blijft ontwikkelen. Niet voor niks luidde de uitslag van de kerst puzzel: De apothekersassistent als zorgprofessional. Olga Noz was de gelukkige hoofd prijswinnaar. Zij is daarom de assistent van de maand. Het overbekende goede voornemen voor het nieuwe jaar, stoppen met roken, vereist motivatie en volharding. Wist je dat stoppen met roken de insulinebehoefte bij diabetici vermindert? Longarts Wanda de Kanter vertelt hoe dat komt. Tot slot: om de beroepsvereniging een vliegende start te bezorgen, doen we je een aanbod dat je niet kunt weigeren: bij een lidmaatschap voor twee jaar krijg je hét (net verschenen) handboek voor de apothekersassistent cadeau. Dus tenminste één goed voornemen voor 2014, lid worden, laat zich gemakkelijk realiseren. Kortom: dit jaar biedt volop beloften en kansen... Mariël Croon Hoofdredacteur

3 farma nr 01/02 - nieuws 04optima Onvolledig EPD schaadt medicatiebewaking Apothekers missen essentiële bewakingssignalen door onvolledige elektronische patiënten- s dossiers (epd). Dat blijkt uit onderzoek onder zestig Nederlandse apotheken van Annemieke Floor uit Leiden. Bij negentig procent van de patiënten is het elektronisch patiëntendossier (epd) onvolledig, waardoor bewakingssignalen worden gemist. Dat blijkt uit onderzoek van Annemieke Floor, verbonden aan sir Institute for Pharmacy Practice and Policy. Vooral het gebruik van nsaid s en contra-indicaties, zijn vaak niet bekend bij de apotheek. De aandoeningen die niet bekend zijn, maar wel een contra-indicatie kunnen vormen, zijn voornamelijk reflux, nierproblemen, astma/copd en hartfalen. >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Onjuist gebruik bètablokkers rond operatie kost levens B 12 tekort door maagzuurremmers Patiënten die langer dan twee jaar een maagzuurremmer (protonpompremmer of H 2 -antagonist) gebruiken, hebben een verhoogde kans op vitamine B 12 -tekort. Dat blijkt uit een groot Amerikaans onderzoek dat werd gepubliceerd in het Amerikaanse wetenschappelijke tijdschrift jama. Vitamine B 12 -tekort kan leiden tot bloedarmoede, maar ook tot geheugenproblemen en hersenschade. Vrouwen en jongere patiënten leken gevoeliger voor deze bijwerking van de zuurremmers dan mannen en ouderen. En hoe hoger de dosering, des te groter de kans op een B 12 -tekort. >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Het gebruik van bètablokkers rond de operatie om bij hartpatiënten de kans op hartinfarcten te verminderen, heeft wereld wijd waarschijnlijk duizenden levens gekost, zo blijkt uit een analyse door Britse onder zoekers in het wetenschappelijke tijdschrift bmj. Het gebruik van de bètablokkers werd ingevoerd nadat onder zoek van de Rotterdamse hoogleraar cardiologie Don Poldermans uitwees dat dat gunstig was. De richtlijn van de cardiologen werd daarop aangepast. Poldermans blijkt echter wetenschappelijke fraude te hebben gepleegd. Wanneer zijn onderzoeken buiten beschouwing werden gelaten, bleken de bètablokkers juist de kans op sterfte, door een beroerte of een te lage bloeddruk, te verhogen. Deze zomer wordt de richtlijn van de cardio logen aangepast. In de tussentijd zullen de cardiologen voor de operatie niet meer zomaar bètablokkers toedienen.

4 s januari/februari 2014 jaargang 28 E-learning inhaleren Met de gratis online training Communiceren over inhaleren kunnen zorgverleners leren hoe zij motiverende gesprekstechnieken kunnen inzetten bij astma- en copd-patiënten. Naast de communicatie met de patiënt behandelt de training ook de inhalatietechniek. GlaxoSmithKline en AstraZeneca ontwikkelden de training in samenwerking met de Stichting Inhalatie Medicatie Instructie School. De training is bestemd voor apothekersassistenten, praktijkondersteuners en -verpleegkundigen, maar ook apothekers en huisartsen worden uitgenodigd de e-learning te bekijken: nieuw Minder medicijnen bij reflux baby s Artsen moeten terughoudend zijn met het voorschrijven van medicatie bij refluxklachten bij zuigelingen. Het is onvoldoende bewezen of medicijnen zoals maag zuur - remmers effect hebben, en ze kunnen voor praktische problemen zorgen. Dat schrijft kinderarts Erim van Os in mfm, het tijdschrift voor praktijkgerichte farmacotherapie. Het gebruik van maagzuurremmers bij baby s zou de afgelopen tien jaar sterk zijn toegenomen. De kinderarts vindt dat er meer voorlichting aan ouders gegeven moet worden. Het opgeven van wat voeding is normaal, en komt meer voor in de zittende houding en bij overvoeding. Om spugen te voorkomen kan de voeding (ook moedermelk) verdikt worden met johannesbroodpitmeel. Meestal zijn de klachten onschuldig en na anderhalf jaar weer verdwenen. Alleen wanneer de voedingsadviezen niet werken, en de baby door het spugen niet goed groeit, kan de huisarts op proef medicatie geven. >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> Google ontwerpt smart lens voor diabetici Google test een contactlens die suikerwaarden in traanvocht kan meten bij diabetici. Dat schrijft het bedrijf op zijn eigen blog. De lens bevat een sensor die elke seconde de glucosespiegel meet. De drager zou met miniatuur ledlampjes gewaarschuwd moeten worden wanneer de glucosewaarden te hoog worden. Dit moet diabetespatiënten helpen om hun ziekte goed te managen. Het is nog niet zover dat de lens al op de markt kan komen, zegt Google. Het internetbedrijf zoekt partners om de smart lens verder te ontwikkelen.

5 farma nr 01/02 - nieuw bestuur Zelfstandig werkende zorgprofessionals die hun nascholing in 06optima eigen hand nemen. Zo zien de vier nieuwe leden van het bestuur van Optima Farma de apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers van de toekomst. door: Linda de Graaf Bestuursleden Optima Farma stellen zich voor Optima Farma is dé beroepsvereniging voor de ruim apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers. Het bestuur bestaat uit vijf apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten of farmaceutisch managers, die ook in de praktijk werken. Eén bestuurslid wordt nog gezocht, de andere vier bestuursleden stellen zich hier voor. Neem verantwoordelijkheid voor je eigen ontwikkeling José van Engelen, voorzitter. Porte feuille: externe relaties, zoals andere beroepsorganisaties, zorgverzekeraars en patiëntenverenigingen. José van Engelen is farmaceutisch consulent en werkt als zorg - consulent bij Alliance Healthcare, waar zij Boots- en Kring apotheken begeleidt bij de patiëntenzorg rond diabetes mellitus. Na de gemeenteraad kwam Optima Farma op mijn pad, motiveert Van Engelen haar voorzitterschap. Als voorzitter kan ik mijn kennis en expertise breder inzetten. Zij vindt dat apotheekmedewerkers verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun ontwikkeling en hun werkplek. Met name farmaceutisch managers en consulenten daagt Van Engelen uit om zich te profileren: Zij kunnen een groot deel van de taken van apothekers overnemen, maar krijgen of nemen daarvoor minimale ruimte. Apotheek medewerkers krijgen een grotere rol bij de advisering rond zelfzorg, denkt de voorzitter. Nu er minder vergoed wordt, gaan meer mensen zelfzorgartikelen gebruiken. Goede adviezen geven is bij uitstek een taak voor de gediplomeerde apotheekmedewerker. Die moet dan wel weten wat de aandoening inhoudt en welke middelen beschikbaar zijn. Het is niet van deze tijd om geen nascholing te volgen Trudy van Geffen, vice-voorzitter. Portefeuille: kaof, nvfz, contacten roc s, beroepenveldcommissie farmaceutisch consulenten. Trudy van Geffen werkt al ruim dertig jaar in apotheek de Sluis in Driebergen- Rijsenburg, eerst als apothekersassistent en sinds vier jaar als farmaceutisch consulent. Ik wilde voor lichting geven in tehuizen en aan de thuis zorg. De opleiding tot farmaceutisch consulent was precies wat ik zocht, vertelt Van Geffen. En ik vind dat er iets moet gebeuren in de farmacie. De werkdruk is groot en de zorgverzekeraar heeft het voor het zeggen. Een bestuursfunctie bij Optima Farma is daarom echt iets voor mij. Van Geffen is voorzitter van het kwaliteitsregister voor apothekersassistenten, het kaof. Het is niet meer van deze tijd om geen nascholing te volgen. Vanaf oktober dit jaar kunnen farmaceutisch consulenten zich ook inschrijven in een kwaliteitsregister, het KvFC. Farmaceutisch consulenten volgen nu vaak nascholingen voor apothekers, maar Optima Farma heeft gezorgd dat deze ook voor farmaceutisch consulenten beschikbaar komen.

6 januari/februari 2014 jaargang 28 Apothekersassistent is zelfstandige zorgprofessional Marian Ottens, bestuurslid. Porte feuille: commissie opleidingen, roc s. Marian Ottens, al dertig jaar apothekersassistent, is docent bij roc Deltion en werkt in Service-apotheek Holtenbroek in Zwolle. Een van haar doelen in het bestuur van Optima Farma is dat de apothekersassistent, farmaceutisch manager en farmaceutisch consulent gezien worden als zorgprofessional en als belangrijke schakel in de eerste lijn. In het verleden was de apothekersassistent het hulpje van, nu kan zij, onder supervisie van de apotheker, zelfstandig haar werk doen. Daarvoor is goede scholing en nascholing van belang, vindt Ottens. Daarom ben ik lid van de werkgroep voor de ontwikkeling van het kwalificatiedossier. Leden moeten niet schromen om hun wensen en ideeën bij het bestuur van Optima Farma kenbaar te maken, stelt Ottens. Alleen als één front kunnen we de belangen van onze beroepsgroep goed behartigen. Lid worden * Dit jaar start Optima Farma haar ledenwerfcampagne. Bij het Optima Farma lidmaatschap 2014 ontvang je onder andere het boek De apothekersassistent, twee e-learningcursussen en je krijgt korting op het jaarlijkse congres van Optima Farma. Hoe groter de achterban, hoe meer de beroepsvereniging gedaan krijgt. Voorzitter José van Engelen: Wij gaan graag met onze achterban in gesprek. Met de informatie uit het veld gaan wij ook echt iets doen richting werkgevers, opleidingen, kwaliteitsregisters, de minister en Zorgverzekeraars Nederland. Ik hoop dan ook dat wij veel gediplomeerde apotheekmedewerkers als lid van Optima Farma mogen verwelkomen. Zo krijgen we een sterke stem om de belangen van apothekers - assisten ten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers te behartigen. * zie voor meer voordeel verder in dit blad Het eerste symposium voor consulenten was een succes Sharda Jhanjhan, secretaris. Portefeuille: verenigingsaangelegenheden en ledenadministratie, bestuurslid kabiz en Alumni farmaceutisch consulenten. Sharda Jhanjhan werkte 22 jaar als apothekerassistent in de openbare apo theek, tot zij in 2010 af studeerde als farmaceutisch consulent. Ze is nu bij de Service Apotheek verant woordelijk voor de nascholing van apo theek medewerkers. Een bestuursfunctie bij Optima Farma was haar kans om iets voor de 400 andere farmaceutisch consulenten te betekenen. Met de huidige economische malaise is er vaak geen geld voor een farmaceutisch consulent en blijf je als assistent werken. Die situatie veranderen zie ik als mijn taak. Bij Service Apotheek heeft Jhanjhan inmiddels negen e-learnings ontwikkeld voor farmaceutisch consulenten. Ook was zij betrokken bij de organisatie van het eerste alumnisymposium voor farmaceutisch consulenten. Dat was met 130 bezoekers een enorm succes. <<

7 08 optima farma nr 01/02 - interview De ontwikkelingen in de farmacie gaan razendsnel. Het is belangrijk dat apothekersassistenten krachtig kunnen participeren in overleg hierover, vinden directeur en voorzitter van de KNMP, want de apothekersassistent is een belangrijke schakel in de eerstelijnszorg. door: Linda de Graaf Eén gezamenlijke stem In de openbare apotheek werken ruim apothekersassistenten, maar zij hebben geen gezamenlijke stem. Dat is vreemd, vindt Léon Tinke, directeur van de apothekersvereniging knmp. Verpleegkundigen, verzorgenden, apothekers en artsen hebben allemaal een eigen belang en - vereniging. Daarom gaat Optima Farma nu leden werven. Hoe meer apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers zich als lid aanmelden, hoe beter Optima Farma zich als beroepsvereniging kan manifesteren. Het moet duidelijk zijn dat Optima Farma het geluid van de hele beroepsgroep laat horen, zegt Léon Tinke. Andere partijen, zoals zorgverzekeraars, overheid en beroeps verenigingen van andere zorgverleners kunnen dan met Optima Farma afstemmen over de ontwikkeling van het vak, de opleidingen en de positie van de apotheekmedewerkers. Dat daar behoefte aan is bleek afgelopen jaar tijdens het onderzoek van de verkenners van de extramurale zorg Rinnooy Kan en Reibestein. Zij wilden weten hoe apothekersassistenten bepaalde zaken ervaren. Ze hebben immers veel patiëntcontact en zijn de eersten die de impact van maatregelen uit Den Haag merken. Schakel Ook de knmp zelf is geïnteresseerd in de mening van apothekersassistenten. Zij zijn voor een apotheek de belangrijkste schakel in de farmaceutische zorg, zegt Léon Tinke. Actuele onderwerpen zijn het uitvoeren van medicatiebeoordelingen en het toepassen van laboratoriumwaarden bij de medicatiebewaking. De farmaceutische zorg van apothekers ontwikkelen betekent de zorg met het hele apotheekteam ontwikkelen, licht Léon Tinke toe. De knmp wil graag weten hoe zij apothekersassistenten daar - bij optimaal kan begeleiden. Daarom heeft de knmp een samenwerkingsovereenkomst gesloten met Optima Farma.

8 januari/februari 2014 jaargang 28 De doelstelling: Optima Farma wordt dé beroepsvereniging die een aanzienlijke groep apothekersassistenten verenigt. Ook voor de ontwikkeling van het vak is het belangrijk dat apothekersassistenten goed zijn georganiseerd, vult de voor zitter van de knmp, Rik van der Meer, aan. De ontwikkelingen gaan op dit moment razend - de enzymen die geneesmiddelen afbreken. Wil je als apothekersassistent daarbij een ondersteunende rol vervullen, dan moet je je die kennis nu al eigen maken. Dat is best ingewikkeld, maar het maakt het vak ook heel leuk, zegt Tinke. Ook bij deze beroepsinhoudelijke ontwikke lingen kan Optima Farma een rol spelen. beter kunnen besteden aan het verlenen van zorg, dan is dat een krachtig geluid. Zorgprofessional Een sterke beroepsvereniging geeft de apothekersassistent ook een duidelijkere identiteit. Apothekersassistent is een beroep dat zich individueel ontwikkelt. Net snel. Zowel over inhoudelijke ontwikkelingen als over wet- en regelgeving moet je je als apothekersassistent een mening vormen, vindt de voorzitter. Een ontwikkeling die al op korte termijn plaatsvindt is de verschuiving van de ouderen zorg naar de eerste lijn. Steeds meer ouderen en minder ontwikkelde mensen zullen een beroep doen op de huisarts, op de wijkverpleging, de poh-er, maar ook op de apothekersassistent, vertelt Rik Een laatste reden voor een sterke beroepsvereniging is de toenemende regelge ving van de overheid en zorgverzekeraars. Tinke gelooft dat apothekersassistenten een sterke en geloofwaardige rol kunnen vervullen om zichtbaar te maken hoeveel ergernis en irritatie nieuwe regels kunnen geven. Al die regelgeving kost zoveel tijd en energie. Als apothekersassistenten daarvan hinder ondervinden en via hun beroepsvereniging aangeven dat zij hun tijd Optima Farma laat geluid van beroepsgroep horen als de doktersassistent of de wijkverpleegkundige is de apothekersassistent een zelfstandige zorgprofessional, vindt Rik van der Meer. Apothekersassistenten moeten meer laten zien wat zij de maatschappij te bieden hebben, waarmee zij de farmacie en de zorg in de eerste lijn kunnen verbeteren. Maar ook aangeven: dit hindert daarbij. Daar is Léon Tinke het mee eens. Apotheker s- assistenten zijn, net als apothekers, best wel braaf. Zij mogen meer voor zichzelf opkomen. Wij hebben in Nederland een ontzettend goed systeem voor de verstrekking van geneesmiddelen en de medicatiebewaking. En daar spelen apothekersassistenten een heel belangrijke rol in. << van der Meer. Bovendien moet meer werk worden gedaan voor minder geld. Bij de verschuiving van zorg voor ouderen naar de eerste lijn moet het apotheekteam een duidelijke plek hebben, vindt Léon Tinke: Apothekersassistenten zullen bepaalde vaardigheden moeten ontwikkelen, bijvoor beeld communicatieve vaardigheden. Richting de patiënt, maar ook naar collegazorgverleners. Een ontwikkeling die de knmp op de langere termijn ziet plaatsvinden, is de farmacogenetica: aangeboren variaties in Bereiden: een unieke meerwaarde Tussen apothekersassistenten zal over tien jaar veel meer variatie bestaan, denkt knmpvoorzitter Rik van der Meer. Sommige apothekersassistenten zullen zich specialiseren in bereidingen, andere in de werkzaamheden aan de balie of bij het distributieproces. Maar een groot aantal apotheken bereidt geen geneesmiddelen meer. Dat is een punt van zorg voor Rik van der Meer. Ik vind dat in de opleiding tot apothekersassistent veel te weinig aandacht aan bereiden wordt besteed. Bereiden gaat niet alleen over het daadwerkelijk maken van een geneesmiddel. Het gaat ook over de beoordeling van het recept: is de bereiding rationeel, past het bij de patiënt? Kennis van bereiden betekent niet per se dat je het geneesmiddel zelf kunt maken. De apothekersassistent moet zich ook afvragen: Dit is een beetje raar recept, hoe zou het beter kunnen? De apotheker en de apothekersassistent zijn als enige gekwalificeerd om geneesmiddelen te bereiden. Dat is een cruciale meerwaarde, dus die moet je niet kwijtraken.

9 de kennistest - januari/februari 2014 jaargang 28 Twee nieuwtjes over de KennisTest: deze is niet meer kosteloos beschikbaar door het aflopen van de bijdrage van SBA, en er zijn vanaf 2014 individuele abonnementen mogelijk. Met vijftig pro cent korting als betalend Optima Farma-lid. Nieuws over de KennisTest Niet kosteloos beschikbaar De knmp kreeg voorheen een financiële bijdrage van sba om de KennisTest kosteloos uit te leveren aan alle openbare apotheken. Per 1 januari 2014 liep deze bijdrage af, waardoor de knmp dit niet meer kosteloos kan doen. Nu is het nog wel mogelijk per apotheek een abonnement te nemen. Nieuw is de KennisTest-abonnement per openbare apotheek Werk je in een openbare apotheek en willen meerdere collega s gebruik maken van de KennisTest, dan is een abonnement per apotheek in veel gevallen het voordeligst. Dit kost 280 per jaar. Openbare apotheken die zakelijke contributie aan de knmp betalen, betalen 140 per jaar. De apotheker (of degene die binnen de apotheek de nascholingen regelt), moet dit abonnement afsluiten. Vervolgens kunnen alle apotheekmedewerkers het hele jaar gebruik maken van alle Kennis- Testen. << optie van een individueel abonnement voor apothekersassistenten. Individueel Wil je graag je vakkennis op peil houden, maar ben je niet werkzaam in een openbare apotheek? Of is een Kennis- Test-abonnement via je werkgever echt niet te regelen? Dan is het individuele KennisTest-abonnement iets voor jou. Ook om punten te behalen voor je kaof-registratie. Het individuele Kennis - Test-abonnement kost 70 per jaar. Ben je betalend lid van Optima Farma, dan krijg je vijftig procent korting en betaal je dus 35 per jaar. KennisTesten zijn korte digitale nascholingen voor apothekersassistenten, gemaakt door de knmp. Er zijn 27 KennisTesten over zelfzorg, medicatiebewaking of eerste of tweede uitgiften van de grote aandoeningen. Elke KennisTest begint met een animatiefilmpje met twee casussen over praktijksituaties en een kort stuk theorie. Na de animaties vul je de vragen in (10 basisvragen en 10 moeilijke vragen). Zo kun je checken of je voldoende kennis in huis hebt om een goed advies te geven. Het gaat hierbij niet om losse weetjes, maar om zaken die belangrijk zijn voor het geven van advies in de praktijk. De KennisTesten zijn sana-geaccrediteerd, dus je kunt er nascholings punten mee behalen. Zie voor meer informatie Meer informatie en aanmelden Op vind je meer informatie over de KennisTest, en het bestelformulier voor een abonnement. De genoemde bedragen zijn exclusief btw.

10 farma nr 01/02 - reportage Wat zeg je tegen een patiënt die medicatie vraagt voor een 12optima vrijpartij met zijn buitenechtelijke vriendin? En hoe werk je samen voor de optimale zorg? Dit komt aan bod in het grote apothekersspel Gimmics, waar studenten farmacie praktijksituaties nabootsen. Farmaceutisch consulent Christa de Vries heeft een belangrijke rol bij de organisatie en begeleiding. door: Marieke Veldema Het grote apothekersspel: een sprong in het diepe Buiten giert de januariwind, binnen is het voorjaar en staat de kalender op 7 april De deuren van de vijf proefapotheken in het gefingeerde stadje Pildorp zijn zojuist geopend. Dat wordt gevierd! Bij apotheek Van der Werf staat een welkomstdrankje klaar en op de balie van apotheek Heinen prijkt een schaaltje paaseitjes. De eerste proefdag is begonnen. Nog onwennig ontvangen de studenten farmacie de eerste patiënten. Een diabeticus voelt zich niet lekker en vraagt waarom hij een wisselende bloedsuikerwaarde heeft. Even later vraagt een ogenschijnlijk gegeneerde moeder al krabbend naar een middel- tje tegen wormpjes voor haar zoontje en misschien ook wel voor haarzelf. Communicatie Studenten Farmacie aan de Rijksuniversiteit Groningen RUG spelen in hun laatste jaar de game Gimmics (Groningen Institute Model for Managing in Game) een groot rollenspel waarbij situaties uit te praktijk worden nagebootst. In een nagebouwde apotheek leren ze spelenderwijs de theorie in praktijk te brengen. Ze oefenen in de rol van apothekersassistent, ontvangen simula tiepatiënten en professionals die aan de hand van verschillende casus een bezoek aan de apotheek improviseren. Het apothekers spel draait al sinds 2004 in Groningen, en kreeg navolging in Utrecht en in Brussel. Spil in de organisatie is farmaceutisch consulent Christa de Vries. Naast haar werkzaamheden voor de RUG werkt zij als apothekersassistent bij de apotheken West in Wolvega en De Tjonger in Heerenveen. Gimmics is een mooie koppeling van theorie en praktijk, legt De Vries uit. Door zelf verantwoordelijk te zijn, leren de studenten samen te werken, te prioriteren en te communiceren. Ze wisselen de rollen af en staan ook zelf als assistent aan de balie. Zo ervaren ze welke basiskennis en onmisbare bijdrage hun collega s hebben. Iedereen draagt op eigen niveau bij om de zorg optimaal te houden. De assistenten richten zich vooral op omgang met de patiënt, zelfzorgmedicatie en kunst- en hulpmiddelen. De apothekers richten zich op de organisatie en de meer ingewikkelde farmacotherapie. Om goed

11 januari/februari 2014 jaargang 28 te blijven draaien is communicatie het allerbelangrijkste. Daaraan wordt tijdens de studie te weinig aandacht besteed. Bloedserieus De studenten starten in een klaslokaal met z n vijven een nieuwe apotheek die ze vanuit het niets moeten opbouwen. Met elkaar bedenken en bepalen ze visie en missie en hoe ze die in de praktijk gaan brengen. Hoe moet de apotheek eruitzien? Op welke klanten of patiënten gaan ze zich richten? Studenten wisselen hun functie af; de ene dag zijn ze assistent, de andere dag apotheker. >> Een moeder vraagt al krabbend naar een middeltje tegen wormen Rianne Weersink, zesdejaars student Net stond er een diabetespatiënt bij de balie. Hij vroeg waarom zijn glucosewaarden de afgelopen week zoveel afweken van normaal. Navraag leerde dat hij sinds kort tramadol gebruikt. De combinatie met insuline veroorzaakt misselijkheid, waardoor de eetlust vermindert. Dé reden voor de wisselende bloedsuikerspiegel. De patiënt was gerustgesteld en dat zag je direct terug in de puntentelling. Je denkt dat je het vak redelijk goed beheerst, maar zelf alles moeten oplossen levert toch stress op. Je wordt in het diepe gegooid.

12 reportage - januari/februari 2014 jaargang 28 Maarten Boon, Apotheker bij Mediq Apotheek Emmer-Compascuum Boon over de game die hij drie jaar geleden speelde: Ik wilde winnen! Daardoor richtte ik me vooral op zaken waar je veel punten mee kon halen. Uiteindelijk zijn we vierde geworden. Ik had totaal geen affiniteit met een klant die ongegeneerd meedeelde dat hij hem niet omhoog kon krijgen en daar graag medicatie voor wilde. Viagra voorschrijven heeft risico s, maar soms zijn de pro s belangrijker dan de contra s. Een gezond seksleven kan een relatie redden. Maar de patiënt gaf aan dat hij langdurige seks wilde met zijn vriendin en niet met zijn eigen vrouw. Die casus liep niet goed af; ik eiste het medicijn terug. >> Het rollenspel duurt in totaal vier weken. Elke dag staat voor één week. De studenten doorleven zo een periode van vier maanden waardoor ze te maken krijgen met herhaalreceptuur, het inleveren van kwartaal verslagen en soms zelfs met fusiebesprekingen. Elke casus is anders, maar de focus blijft dezelfde: hoe sta je de klant te woord, volg je het juiste protocol en gaat de klant tevreden naar huis met een juist advies of recept? Elk aspect levert punten ofwel patiënten op. Het doel is om zoveel mogelijk punten te verzamelen. Heb je het spel niet goed gespeeld, dan heb je het vak niet gehaald. Gimmics is dus bloedserieus en de studenten zetten alles op alles om hun eigen vooropgestelde doelen te behalen. De apotheek die uiteindelijk de meeste punten ofwel patiënten heeft, is de winnaar. Schurft Christa de Vries: De studenten doen natuurlijk ook praktijkkennis op tijdens de verschillende stages, maar daar mag je als stagiair of beginnend apotheker veel dingen niet. Denk bijvoorbeeld aan het voeren van een functioneringsgesprek en een sollicitatiegesprek. In de apothekersgame kan dit wel. Zo krijgen de studenten te maken met het werven van nieuwe assistenten. Ze moeten zelf een advertentie samenstellen en de gesprekken voeren. Die situatie dwingt ze om goed na te denken over de rol van de assistenten; aan welke eisen moet een assistent voldoen en wat wordt van de nieuwe collega verwacht? In de praktijk krijgt niet iedere apotheker die kans om zich zo in collega s te verdiepen. Studenten moeten goed nadenken over hun handelen, zegt De Vries. Als ze verkeerd bezig zijn, verliezen ze patiënten. Ze moeten zelf nagaan waarom, want wij vertellen het niet. Wij bestaan niet. Wel reageren wij als inspecteur of als boze patiënt of we plaatsen een stuk in de lokale krant De Omroeper. De opzet leent zich perfect om in te spelen op de actualiteit. Toen in oktober schurft was uitgebroken in Groningen, hebben we dit direct ingebracht in de game die op dat moment draaide. Jeuk Onaangekondigd komen patiënten het apotheeklokaal binnenstappen. De ene student reageert onwennig, de ander als bijna volleerd. De meesten weten direct dat de klant met jeuk van achteren wormpjes ofwel aarsmaden heeft en geven na lang zoeken en uitgebreid overleg wel het juiste advies en de juiste medicatie. Maar sommigen maken het bont: de een vraagt waar de wormpjes zitten en of de klant vooral jeuk in de nek heeft, de ander geeft overtuigd een veel te zware kuur tegen spoelwormen. Er valt nog veel te leren. <<

13 farma nr 01/02 - interview Roken geeft veel interacties met geneesmiddelen. Soms moet de 16optima dosering daarom verhoogd worden. Stoppen met roken kan daarentegen tot een verhoogde kans op bijwerkingen leiden. door: Marc de Leeuw Roken beïnvloedt werking medicatie Rokers hebben meer insuline nodig dan niet-rokers. Andersom geldt: als diabetespatiënten stoppen met roken, moet de insulinedosering meestal omlaag. Mensen kunnen zelfs hypo s krijgen als dat niet gebeurt. Aan het woord is Wanda de Kanter, longarts in het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis in Amsterdam. Het is maar één van de talrijke voorbeelden van interacties tussen roken en geneesmiddelen. Een ander voorbeeld speelt op haar eigen vakgebied. Rokende longkankerpatiënten bleken veel minder last te hebben van acne, een bijwerking van het longkankermiddel erlotinib, dan niet-rokers. Dat wijst erop dat het middel bij rokers minder effectief is, zegt De Kanter. De invloed van roken is groot, vertelt De Kanter: Roken halveert de zwangerschaps kans. En veel aandoeningen zijn te voorkomen door te stoppen met roken. Als niemand zou roken, dan zouden we zestig procent minder cholesterolremmers gebruikers. Denk ook aan longkanker, tachtig procent van ons werk als longartsen wordt veroorzaakt door roken. Vervolgens kan roken de werking van chemotherapie en radiotherapie verminderen. Patiënten met kanker die blijven roken, hebben slechtere vooruitzichten, de kanker keert sneller terug en ze krijgen meer hartklachten. Stoppen met roken is volgens De Kanter van wezenlijk belang bij het voorkomen en behandelen van hart- en vaatziekten, copd en kanker. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. Veel mensen kunnen of willen niet van hun rookverslaving afkomen. In de praktijk zal dat dus leiden tot veel inter acties met geneesmiddelen, waarover het apotheekteam dan aan patiënten voorlichting moet geven. Longarts Wanda de Kanter voert anti-rooklobby Dat roken de werking van geneesmiddelen vermindert, komt doordat roken de leverenzymen stimuleert die geneesmiddelen afbreken. Dat effect treedt vooral op bij mensen die meer dan twintig sigaretten per dag roken. Zo vermindert het roken de werking van bètablokkers bij hoge bloeddruk. De Kanter: Ik ga altijd met patiënten in gesprek, zegt De Kanter, om hen erop te wijzen dat roken de werking van hun medicatie kan verminderen en ik probeer hen te motiveren ermee te stoppen. Samen met haar collega Pauline Dekker van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk voert longarts Wanda de Kanter een kruistocht tegen het roken. Op de site melden zij welke vooraanstaande personen in Nederland zich inlaten met de tabaksindustrie. Een voorbeeld is de minister van VWS, Edith Schippers (VVD). De Kanter en Dekker, die samen boeken schreven over het afkicken van de rookverslaving, stellen dat voorlichting tegen roken niet helpt zolang de tabaksindustrie de politiek beïnvloedt. De Kanter: Mensen hebben geen keuzevrijheid, zoals de VVD zegt. Je begint te roken om erbij te horen, als puber. Binnen een paar weken treedt verslaving op. De tabaksindustrie richt zich volledig op de jeugd. Bovendien vergroot de industrie bewust het verslavende effect van nicotine door ammoniak aan de sigaretten toe te voegen.

14 2014 jaargang 28 Interacties Roken kan leiden tot veel interacties met medicijnen. Een aantal voorbeelden: > Antidepressiva De bloedspiegel van de antidepressiva amitriptyline, clomipramine en imipramine kan bij rokers verlaagd zijn, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Mogelijk zijn er daardoor hogere doseringen van deze antidepressiva nodig. Dat geldt ook voor het antidepressivum fluvoxamine. > Antipsychotica Roken verlaagt ook de bloedspiegel van antipsychotica, middelen die bijvoorbeeld worden gebruikt bij mensen met schizofrenie. Het advies is daarom om rokers (meer dan zeven sigaretten per dag) een anderhalf keer zo hoge dosering van clozapine en olanzapine voor te schrijven als niet rokers. Dat geldt niet voor het antipsychoticum quetiapine, en ook niet voor haloperidol. Roken beïnvloedt de werking van deze twee middelen niet of nauwelijks. > Benzodiazepinen Mogelijk hebben rokers een hogere dosis benzodiazepinen nodig dan nietrokers om hetzelfde rustgevende effect te bereiken. Waarschijnlijk komt dit door dat roken het sympathische zenuwstelsel stimuleert, waardoor het lichaam actiever wordt. > De combinatiepil De combinatiepil (gecombineerde hormonale anticonceptiva) mag niet worden gebruikt door vrouwen van 35 jaar en ouder die meer dan vijftien sigaretten per dag roken. Roken verhoogt het risico op hart- en vaatziekten en de pil het risico op trombose; een optelsom van risicofactoren. Deze groep vrouwen kan overstappen naar bijvoorbeeld de mini-pil (Cerazette ), het hormoonspiraal (Mirena ) of het koperspiraal. > Insuline Roken verergert de insulineresistentie, zegt Wanda de Kanter. Stoppen met roken kan soms leiden tot een halvering van de insulinedosering. Mensen lopen bij stoppen zelfs kans op hypo s als de insulinedosering niet wordt aangepast. > Inhalatiecorticosteroïden Inhalatiecorticosteroïden (ics) werken bij rokers minder goed doordat ze zich hechten aan rookdeeltjes. De longfunctie verbetert daardoor bij niet-rokers meer dan bij rokers die drie maanden inhalatiecorticosteroïden hebben gebruikt. << Tachtig procent van ons werk als longartsen wordt veroorzaakt door roken

15 18optima farma nr 01/02 - De apothekersassistent Ik was verbaasd over de lage therapietrouw door: Mariël Croon Mensen zijn overrompeld als ze voor de rest van hun leven medicatie moeten gebruiken

16 januari/februari 2014 jaargang 28 Olga Noz werkt al 25 jaar bij apotheek Waterwijk in Almere. Ze won de hoofdprijs van de kerstpuzzel van Optima Farma: een zilveren armband. Echt een opsteker. Reisspecialist, dat was Olga Noz tot voor kort in apotheek Waterwijk in Almere, waarin ze dit jaar een kwart eeuw werkt. Ze volgde nascholingen van Travel Alert en adviseerde mensen die op reis gingen, voor werk of vakantie, over de medicatie die ze mee moesten nemen en de benodigde vaccinaties. Over malariaprofylaxe en medicatie tegen diarree. Over antimuggenmiddelen: dat je eerst de zonnebrandcrème moet smeren en daaroverheen de deet. En dat deet niet eens altijd nodig is; soms is het voldoende om een klamboe te gebruiken. De reisservice, die de apotheek aanbood samen met de huisarts en de doktersassistent van de Zorggroep waar Waterwijk deel van uitmaakt, is stilgelegd. Er was te weinig vraag naar. Door concurrentie van de ggd, maar ook door de crisis: mensen reizen minder. Noz hoopt dat de service, als de economie weer aantrekt, weer wordt hervat. Maar voorlopig zijn er wel weer andere dingen te doen. Zoals de net nieuwe track and trace-service, waarmee patiënten hun recept kunnen volgen en precies we ten wanneer ze het kunnen afhalen. Het leukst aan mijn vak is de voorlichting, zegt Noz. Je kunt mensen vaak geruststellen. Als ze voor het eerst medicatie krijgen voor hoge bloeddruk, voor de rest van hun leven, zijn ze daar niet blij mee. Ze zijn vaak overrompeld. Ik merk er niks van, waarom moet ik dat dan gebruiken, vragen ze zich af. Goede voorlichting, vooral bij zo n eerste uitgifte, is dan essentieel. Ik merk dat ik mensen dan kan overtuigen van het belang van de medicatie. Ik heb de cursus gevolgd over inhalatietechniek. Ik was verbaasd over de lage therapietrouw. Wij checken dat actief, vragen hoe mensen hun medicatie gebruiken, roepen bijvoorbeeld copd-patiënten op voor een check om te kijken naar onder- en overgebruik. De grootste verandering in het vak? Dat mensen steeds mondiger en zelfstandiger worden, zegt Noz. En zelf hun geneesmiddelen aanvragen, waarbij wij bij de huis arts het recept regelen. Die onafhankelijkheid is nieuw. De zilveren armband die Noz heeft gewonnen door de uitslag van de kerspuzzel op te sturen was echt een opsteker, vertelt ze. Ik maak nooit puzzels, maar deze nu eens wel. Die eerste prijs was een leuk bericht ter afsluiting van een verdrietige tijd. Ik heb de afgelopen jaren mijn moeder verzorgd, ze is in oktober overleden. De nasleep was een heel gedoe. Nu is net haar appartement verkocht. En ik heb mijn prijs gewonnen. <<

17 farma nr 01/02 - Werking en bijwerkingen Farmakundige petra van der horst is werkzaam bij het Nederlands 20optima Bijwerkingen Centrum Lareb en bespreekt in deze rubriek het Lareb Intensive Monitoring systeem. Deze maand gaat zij in op het gebruik van agomelatine (Valdoxan ) en het optreden van buikklachten. door: Petra van der Horst Valdoxan: wees alert bij buikpijn Waarvoor wordt agomelatine (Valdoxan) gebruikt? Sinds 2009 is agomelatine (Valdoxan) in Nederland geregistreerd voor de behandeling van ernstige depressie bij volwassenen. Dit geneesmiddel heeft een nieuw wer kingsmechanisme ten opzichte van al langer bestaande antidepressiva. Valdoxan is synthetisch overeenkomstig met het hormoon melatonine, dat een rol speelt in het regelen van het circadiaan ritme. Een circadiaanritme is een biologisch ritme waarvan de cyclus ongeveer één dag duurt. Men spreekt ook wel van een 24-uurs ritme of slaap-waakritme. Bij patiënten met een depressie zijn verstoringen in dit ritme waargenomen. Valdoxan zorgt voor normalisatie van een verstoord circadiaanritme. Bijwerkingen Tot februari 2013 heeft Lareb via het spontane rapportagesysteem ruim negentig meldingen binnengekregen, welke grotendeels overeenkomen met de bijwerkingen zoals ze beschreven staan in de bijsluiter (zie kader). De meldingen die Lareb binnen heeft gekregen die psychisch van aard waren, traden over het algemeen binnen één tot twee weken op nadat met Valdoxan was begonnen. Bij bijna 75% van de patiënten werd gemeld dat de klachten herstelden nadat er gestopt was met Valdoxan. Wees waakzaam bij buikklachten! De fabrikant van Valdoxan heeft sinds fe bruari 2009 meerdere meldingen gekregen van ernstige gevallen van leverschade (waaronder leverfalen) en heeft dit met een brief onder de aandacht gebracht van zorg verleners. Om leverschade te voorkomen is het belangrijk dat de leverfunctie gecontroleerd wordt. Dit dient te gebeuren bij de start van de behandeling en na drie, zes, twaalf en 24 weken. Na een dosisverhoging dient dezelfde werkwijze gevolgd te worden. Wees alert bij klachten die kunnen wijzen op een mogelijke leverbeschadiging, zoals

18 januari/februari 2014 jaargang 28 Bijwerkingen van agomelatine (Valdoxan) zoals beschreven in de bijsluiter een weeïg pijnlijk drukgevoel en zwelling rechts in de bovenbuik of onbegrepen buikklachten. Overleg dan met de apotheker hoe je dient te handelen. Vaak voorkomend (1-10%) - hoofdpijn - duizeligheid Soms voorkomend (0,1-1%) - tintelingen - eczeem Zelden voorkomend (0,01-0,1%) - (hypo)manie - hallucinaties Verder gemeld - leverbeschadiging - suïcidale Voorlichtingstip Het is dus belangrijk de ervaringen met dit geneesmiddel bij de gebruiker nauw lettend te volgen, niet alleen via spontane rapportage maar ook via het Lareb Intensive Monitoring systeem. Geef bij een eerste uitgifte van Valdoxan de lim-folder mee en nodig de patiënt uit om deel te nemen. De folder is kosteloos aan te vragen via lim@lareb.nl of door te bellen naar << - slaperigheid - slapeloosheid - migraine - angst - misselijkheid - diarree - obstipatie - pijn in de buik - transpiratie - rugpijn - moe - onrust - wazig zien - agressie - nachtmerries - abnormaal dromen - jeuk - rode vlekken (uitslag) - leverontsteking (hepatitis) gedachten - suïcidaal gedrag

19 farma nr 01/02 - Landelijk Schakelpunt Via het Landelijk Schakelpunt kunnen apotheken, huisartsen 22optima en medisch specialisten medische gegevens elektronisch delen. Het is het meest veilige en toekomstbestendige systeem dat we in Nederland hebben. door: Karin Hiralal lsp: Met één druk op de knop alle gegevens bij elkaar Sjoerd de Jong (projectleider bij Pharmapartners) en Richard Heuft (productmanager bij CompuGroup Medical Nederland) ondersteunen apotheken bij het aansluiten op het lsp. Ze blijven enthousiast, ondanks de vele discussies. Het merendeel van de apotheken gebruikt nu nog ozis om medicatie gegevens te delen. Dit systeem verdwijnt medio 2014 langzamerhand en wordt vervangen door het Landelijk Schakelpunt lsp. Eind 2013 was ruim tachtig procent van alle apotheken in Nederland al op het lsp aangesloten. Apotheken gaan meer en meer het lsp gebruiken, signaleert de Jong. Een groot voordeel van het lsp is dat je als apotheek in één keer voldoet aan alle weten regel geving rondom het uitwisselen van medische gegevens. De discussies over het lsp spitsen zich vaak toe op privacy. Mensen zijn bang dat iedereen zomaar hun gegevens kan inzien. Maar juist bij het lsp is de privacy van de patiënt goed geregeld. Zo moet de patiënt zijn zorgverleners vooraf toestemming geven om de gegevens te delen. En de patiënt kan altijd nagaan wie zijn gegevens hebben opgevraagd. Completer en actueel Ik ben ervan overtuigd dat apotheken de voordelen van het lsp snel gaan inzien als ze het op grotere schaal gebruiken, Juist door gebruik van de uzi-pas bieden we de patiënt privacy meent Heuft. Natuurlijk, het is nu extra werk om de toestemming van patiënten te vragen. En omdat nog niet alle dossiers zijn aangemeld, is het opvragen van gegevens niet altijd succesvol. Maar als dat eenmaal geregeld is, begint het lsp te werken. Het biedt dan een veel completer overzicht van medicatiegegevens dan ozis. Dat komt omdat het lsp op een andere manier gegevens verzamelt. Het zoekt met het burger servicenummer naar alle apotheken waar een patiënt komt en haalt die gegevens automatisch op. Zo krijg je dus, zonder een extra handeling te verrichten, óók de gegevens van de dienstapotheek binnen. Het lsp levert je een samengesteld en actueel medicatie-overzicht. En met een druk op de knop voeg je die gegevens toe aan je eigen dossier van die patiënt. Voorwaarde blijft natuurlijk wel dat de patiënt de afzonderlijke apotheken toestemming geeft zijn gegevens te delen.

20 januari/februari 2014 jaargang 28 Signaal bij nieuwe gegevens Het lsp kent geen afhaalbericht van de dienst apotheek. Heuft: Dat voelt wellicht wat onwennig. Maar wanneer je gegevens opvraagt op het moment dat de patiënt bij de balie staat, heb je het afhaalbericht niet nodig. De gegevens van de dienstapotheek zitten er dan immers automatisch bij. Wanneer je proactief de medicatieverstrekking aan risicogroepen wilt volgen, dan wil je het natuurlijk meteen weten als de patiënt werken met zo n pas kan ook best lastig zijn. Zeker bij apotheken die gegevens aan de balie opvragen. Maar juist door het gebruik van de uzi-pas kunnen we de patiënt de privacy bieden die gewenst is. Met de pas stelt het lsp de identiteit vast van degene die gegevens opvraagt. Het is dus een elektronisch paspoort. Je hoort vaak dat mensen bang zijn dat iedereen in hun gegevens kan kijken. Door de uzi-pas valt altijd na te gaan wie gegevens hebben opgevraagd en of dat eisen en conform huidige wetgeving. Het zijn op dit moment vooral (waarnemend) huisartsen en apotheken die het lsp gebruiken. Later dit jaar gaan ook de medisch specialisten meer en meer gebruik maken van het lsp. Zij kunnen dan, net als huisartsenposten en apotheken, medicatiegegevens opvragen. En dan gaan we met elkaar grote stappen maken op het gebied van medicatieveiligheid. << bij de dienstapotheek is geweest. Daarom heeft het lsp een (gratis) signaalfunctie die je voor bepaalde patiënten kunt aanzetten. Je krijgt dan automatisch bericht als er nieuwe gegevens over die patiënt beschikbaar zijn in het lsp. Dat kan een medicatie verstrekking zijn of nieuwe aller gieinformatie. In de toekomst kunnen apo theken via die signaalfunctie ook labwaarden ontvangen. uzi-pas Ik hoor zo nu en dan nog wel wat gemopper over de uzi-pas, vertelt de Jong. Het terecht was. Bij de huidige systemen is dat anders. Zo houdt ozis bijvoorbeeld niet bij wie gegevens opvragen. Grote stappen Mensen vragen weleens of het niet gemakkelijker was geweest om ozis om te bouwen, vertelt Heuft. Natuurlijk kun je een verouderd systeem verbouwen en opwaarderen. Maar ik vermoed dat we dan van ozis het lsp gemaakt zouden hebben. Nu introduceren we geleidelijk een nieuwe manier van uitwisselen van medische gegevens, volgens state of the art-beveiligings- Wist je dat > er jaarlijks zo n ziekenhuis opnames plaatsvinden omdat er geen actueel medicatieoverzicht beschikbaar is? Het lsp helpt dit aantal te verminderen. > de ervaring leert dat rond de negentig procent van de patiënten toestemming geeft als de apo theek of huisarts dit vraagt? Kijk voor meer tips voor het slim stellen van de toestemmingsvraag op > het lsp sinds april 2013 een regionale opzet heeft? Op kun je zien welke collega s uit de regio al gebruikmaken van het lsp. > patiënten in de loop van 2014 een kunnen krijgen zodra een zorgverlener hun gegevens heeft opgevraagd? Voor deze gratis service kan men zich aanmelden bij het vzvz Informatiepunt Online. > veel patiënten ten onrechte denken dat in het lsp gegevens centraal worden opgeslagen? Kijk voor de feiten over het lsp op Op deze website vind je ook een overzicht van veelgestelde vragen (en antwoorden).