meest gestelde vragen over Handelsnaamrecht De Gier Stam &

Transcriptie

1 meest gestelde vragen over Handelsnaamrecht De Gier Stam &

2

3 De 10 meest gestelde vragen over Handelsnaamrecht De Gier Stam &

4 Colofon De Gier Stam & Advocaten Lucasbolwerk EG UTRECHT t: (030) f: (030) w: Contactpersoon Intellectueel Eigendom: Evert van Geldneren e: evertvangelderen@degierstam.nl Vanzelfsprekend is de inhoud van deze brochure met de grootste zorgvuldigheid tot stand gebracht. De informatie bevat echter geen juridisch advies (voor specifiek advies dient u steeds een daarvoor geëigende deskundige te raadplegen). De informatie vervat in deze brochure wordt alleen aangeboden voor algemene informatieve doeleinden, zonder dat deze informatie op de specifieke omstandigheden van enige persoon of entiteit gericht is of zonder dat voor de juistheid, alomvattendheid, nauwkeurigheid en/of voor de volledigheid ervan expliciet of impliciet een garantie wordt gegeven. Aan deze folder kunnen geen rechten worden ontleend. De Gier Stam & Advocaten kan derhalve geen enkele verantwoordelijkheid of aansprakelijkheid voor de in deze brochure verstrekte informatie aanvaarden. Versie 1.0 april 2012 DGS

5 Inleiding Iedere onderneming heeft een naam: een handelsnaam. Deze brochure gaat over de juridische aspecten van die handelsnaam. Het handelsnaamrecht is in de eerste plaats van belang voor ondernemingen. Onder bepaalde voorwaarden kunnen zij er namelijk een stokje voor steken dat een ander bedrijf eenzelfde naam gaat voeren. Ook consumenten kunnen echter met het handelsnaamrecht te maken krijgen. Het probeert namelijk te voorkomen dat consumenten verschillende ondernemingen met elkaar verwarren, of dat ze door een overeenstemmende handelsnaam worden misleid. Maar wat is het handelsnaamrecht nu eigenlijk? Ontstaat het vanzelf, of moet je daar eerst nog iets voor doen? En, belangrijker nog: wat kun je er nou eigenlijk allemaal mee? Wat zijn de voorwaarden om een andere onderneming met een gelijkende handelsnaam aan te kunnen pakken? Aan de hand van de volgende tien vragen wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste regels rondom dit rechtsgebied. 1. Wat is het handelsnaamrecht? 2. Hoe ontstaat het handelsnaamrecht? 3. Waaruit kan een handelsnaam bestaan? 4. Mag een handelsnaam ook beschrijvend zijn? 5. Wat kan ik met mijn handelsnaamrecht? 6. Wanneer is er sprake van gevaar voor verwarring tussen handelsnamen? 7. Wanneer is een handelsnaam misleidend? 8. Mag ik altijd mijn (achter)naam als handelsnaam gebruiken? 9. Wat is een handelsnaamlicentie? 10. Hoe lang duurt het handelsnaamrecht? De Gier Stam & pagina 3

6 1. Wat is het handelsnaamrecht? Zoals de term al doet vermoeden, beschermt het handelsnaamrecht de handelsnaam van een onderneming. Een handelsnaam is de naam waaronder die onderneming handel drijft. Een onderneming kan meerdere handelsnamen hebben, als het verschillende namen gebruikt om producten te verkopen of diensten te leveren. Het recht op een handelsnaam vloeit voort uit de Handelsnaamwet. Het handelsnaamrecht bestaat in Nederland sinds 1921 en maakt onderdeel uit van de familie van rechten die het Intellectuele Eigendomsrecht (IE) wordt genoemd. Het bekende broertje van het handelsnaamrecht is het merkenrecht. Hoewel beide rechtsgebieden op elkaar lijken, zal in de volgende vragen blijken dat er toch een paar belangrijke verschillen te ontdekken zijn. Zoals bij de beantwoording van vraag 6 naar voren zal komen, moet een onderneming oppassen dat er bij het kiezen van de naam geen verwarring kan ontstaan met een andere, reeds bestaande onderneming. Dit is een lastig criterium. Want wanneer is daar nou sprake van? Verder wordt de vraag beantwoord of je als ondernemer zomaar iedere naam voor je onderneming mag kiezen. De handelsnaamwet geeft daarvoor een paar regels. Eén daarvan is dat een handelsnaam niet misleidend mag zijn. Bij vraag 7 zullen we dit nader toelichten. De Gier Stam & pagina 4 De 10 meest gestelde vragen over

7 2. Hoe ontstaat het handelsnaamrecht? Het handelsnaamrecht ontstaat vanzelf, doordat een onderneming een bepaalde naam gebruikt om de onderneming onder te drijven. Het recht ontstaat van rechtswege. De handelsnaam dient op een dusdanige manier gebruikt te worden dat het publiek er kennis van kan nemen. Gebruik van de handelsnaam kan uit veel dingen blijken. Zo kan het publiek kennis nemen van een handelsnaam op facturen, reclamefolders of visitekaartjes. Ook kan de naam met grote letters op de gevel van het pand zijn weergegeven. De registratie van een handelsnaam bij de Kamer van Koophandel is voor het ontstaan van een handelsnaamrecht niet beslissend. Het gaat echt om het gebruik. Wel kan registratie handig zijn als je op een later moment wilt kunnen bewijzen dat de onderneming op een bepaalde datum al onder die naam bestond. Andersom geldt ook dat als een handelsnaam is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel maar niet daadwerkelijk wordt gebruikt, een onderneming geen beroep kan doen op het handelsnaamrecht. Tegenwoordig is ook het vermelden van de handelsnaam op de website van een onderneming heel gebruikelijk. Maar let op: het enkel vermelden van de naam in de domeinnaam is volgens de rechter niet altijd voldoende! Er moet daarnaast duidelijk uit de inhoud van de website blijken dat de onderneming onder die naam zaken doet. Handelsnaamrecht De Gier Stam & pagina 5

8 3. Waaruit kan een handelsnaam bestaan? Voordat we die vraag kunnen beantwoorden, kijken we eerst naar wat er allemaal geen handelsnaam kan zijn. Een handelsnaam moet altijd visueel en auditief waarneembaar zijn. Daarom bestaat een handelsnaam altijd uit een of meerdere woorden. Omdat je een plaatje niet uit kunt spreken, kan een logo dus nooit door het handelsnaamrecht worden beschermd. Om een voorbeeld te geven: Apple zal handelsnaamrechten hebben op het woord Apple, maar niet ook op het getekende appeltje met de hap eruit. Dit betekent niet dat je er niks tegen kunt doen als iemand anders toch jouw logo overneemt. Zo kan een logo wel als merk worden ingeschreven, of kan het door het auteursrecht worden beschermd. We verwijzen daarvoor graag naar onze brochures over de tien meest gestelde vragen over het merkenrecht en het auteursrecht. Ook een slagzin, huisstijl of een lettertype op zichzelf kunnen geen van alle een handelsnaam zijn hoe belangrijk ze soms ook voor een onderneming zijn. Het gaat in het handelsnaamrecht alleen om de naam waaronder de onderneming gedreven wordt. Toch blijven er dan nog ontelbare mogelijkheden over. We noemen er een paar. In de eerste plaats kan een handelsnaam zijn afgeleid van de persoon die de onderneming heeft opgericht, zoals Albert Heijn en Heineken. Ook kan een handelsnaam zelf verzonnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn Wolky en Hyves. Daarnaast kunnen afkortingen een handelsnaam vormen, zoals V&D en C&A. Tot slot is ook een combinatie van letters en cijfers mogelijk, zoals in het geval van SBS6 en 9292ov.nl. De Gier Stam & pagina 6 De 10 meest gestelde vragen over

9 4. Mag een handelsnaam ook beschrijvend zijn? Een groot voordeel van het handelsnaamrecht is dat het ook bescherming biedt aan beschrijvende namen. Dit zijn bijvoorbeeld namen die weergeven wat de producten of diensten van een onderneming zijn of op welke plek de onderneming is gevestigd. Voorbeelden van beschrijvende handelsnamen zijn Camping Holidays, Thuisbezorgd.nl en Ponypark Slagharen. Onder het merkenrecht is het vaak erg lastig om een beschrijvende naam te beschermen. Dit kan alleen als aan naam door intensief gebruik toch zogenaamd onderscheidend vermogen heeft gekregen. Een voorbeeld van een in eerste instantie beschrijvende naam die later toch is ingeschreven in het merkenregister, is Marktplaats. Een beschrijvende handelsnaam moet aan exact dezelfde voorwaarden voldoen als een gewone handelsnaam. Zo moet hij in de eerste plaats daadwerkelijk door de onderneming worden gebruikt (zie vraag 2). Ook mag ook een beschrijvende handelsnaam niet misleidend zijn (zie vraag 7). Tot slot mag een beschrijvende handelsnaam geen verwarring veroorzaken met de oudere handelsnaam van een andere onderneming. In vraag 6 komen wij hier uitgebreid op terug. De rechthebbende van een beschrijvende handelsnaam moet zich er wel op bedacht zijn dat hij niet tegen ieder gebruik door een derde van zijn handelsnaam op zal kunnen treden. De rechter heeft namelijk bepaald dat men op grond van het handelsnaamrecht niet de taal kan monopoliseren. Het handelsnaamrecht kan alleen voorkomen dat een andere onderneming eenzelfde verwarringwekkende handelsnaam voert (zie vraag 6). De beschermingsomvang is dus beperkt. Zo zal Camping Holidays moeten dulden dat een concurrerend reisbureau op zijn website zet dat hij campingvakanties aanbiedt. Handelsnaamrecht De Gier Stam & pagina 7

10 5. Wat kan ik met mijn handelsnaamrecht? Op grond van het handelsnaamrecht kun je actie ondernemen als andere ondernemingen gebruik maken van een handelsnaam die hetzelfde is als die van jou, of die daar erg op lijkt. Wel moet er aan een paar aanvullende voorwaarden zijn voldaan. In vraag 2 schreven we al dat het voor het ontstaan van het handelsnaamrecht niet nodig is om de handelsnaam in te schrijven bij de Kamer van Koophandel, maar dat dit je wel kan helpen als je aan moet tonen dat de handelsnaam op een bepaalde datum al werd gebruikt. Dat komt omdat je volgens de wet alleen op kan treden tegen een onderneming als jouw handelsnaam eerder bestond dan die van de ander. Ook moet er sprake zijn van gevaar voor verwarring tussen de beide ondernemingen. Dit is een uitgebreid onderwerp, dat apart wordt behandeld in vraag 6. Als aan alle voorwaarden is voldaan, dan kan een onderneming vorderen dat die andere onderneming het gebruik van die handelsnaam staakt en ook in de toekomst geen gebruik meer zal maken van die handelsnaam. Als zo n kwestie voor de rechter komt en de vordering tot het staken van het gebruik van de handelsnaam wordt toegewezen, dan kan men de rechter vragen om een dwangsom op te leggen aan die ander. Dit houdt in dat als die ander dan toch gebruik maakt van de handelsnaam, hij een bepaald bedrag moet betalen als een soort boete. Ook kan men de rechter vragen om een schadevergoeding. Als de rechter dit toewijst, dan moet de ander de schade vergoeden die een onderneming heeft geleden doordat die andere onderneming ook gebruik maakte van de handelsnaam. Wel kan het lastig zijn om aan te tonen hoe groot deze schade precies is. Als alternatief kan de rechter ook overgaan tot het toewijzen van winstafdracht. In dat geval moet de ander de winst afdragen die hij heeft behaald doordat hij onterecht gebruik heeft gemaakt van de handelsnaam. Ook dit kan erg lastig te berekenen zijn. De Gier Stam & pagina 8 De 10 meest gestelde vragen over

11 Als succesvol een beroep is gedaan bij de rechter op het handelsnaamrecht, kan men tot slot de proceskosten terugvorderen. Proceskosten zijn de kosten die zijn gemaakt om een zaak voor de rechter te brengen, zoals de advocaatkosten. De rechtbanken hebben samen een lijst opgesteld die voor ieder type procedure een maximumbedrag noemt. Dit worden ook wel de indicatietarieven genoemd. Het komt echter regelmatig voor dat rechters van die maximum indicatietarieven afwijken. Handelsnaamrecht De Gier Stam & pagina 9

12 6. Wanneer is er sprake van gevaar voor verwarring tussen handelsnamen? Dit is niet alleen één van de belangrijkste vragen van het handelsnaamrecht (want hier moet eerst aan zijn voldaan wil er sprake zijn van inbreuk op het handelsnaamrecht), maar bovendien één van de moeilijkste. Niet voor niets zijn er al talloze procedures over gevoerd. Er zijn twee soorten van verwarring. In de eerste plaats kun je als consument een product bij onderneming X kopen, terwijl je eigenlijk dacht dat je met onderneming Y te maken had. Dit wordt ook wel directe verwarring genoemd. Daarnaast is er sprake van verwarring als je wel weet dat je bij onderneming X koopt, maar dat je denkt dat onderneming X en onderneming Y op de één of andere manier bij elkaar horen of samen afspraken hebben gemaakt. Dit heet indirecte verwarring. Overigens hoef je als onderneming niet te wachten tot er daadwerkelijk iemand in de war is tussen jou en die ander voordat je op kunt treden. Voldoende is dat het voor de hand ligt dat die verwarring zich voor kan doen. Dit wordt ook wel gevaar voor verwarring genoemd. Er zal steeds van geval tot geval onderzocht moeten worden of er sprake is van gevaar voor verwarring. Wel kan een aantal factoren van belang zijn bij het bepalen of er sprake is van verwarringgevaar. Hieronder noemen wij er een aantal. In de eerste plaats is dat de aard van de onderneming. Als de ene onderneming boeken verkoopt en de ander vleeswaren, dan zal het publiek die minder snel met elkaar verwarren dan wanneer zij allebei boeken verkopen. De Gier Stam & pagina 10 De 10 meest gestelde vragen over

13 Voorts kan de locatie een rol spelen bij het bepalen van het verwarringgevaar. Als de ene onderneming is gevestigd in Leeuwarden en de ander in Maastricht, dan zullen zij minder snel in elkaars vaarwater zitten dan wanneer zij beide in Utrecht zijn gevestigd. Met de komst van internet is deze factor echter steeds minder belangrijk geworden. Want als men de ondernemingen onder elkaar in de zoekresultaten van Google aantreft, dan hoeft het niet uit te maken dat de ondernemingen in verschillende delen van het land zitten. Er kan dan toch verwarring optreden. Ook kan bij het bepalen van het verwarringgevaar worden gekeken naar het relevante publiek. Als de producten van een onderneming enkel worden gekocht door mensen die de hele dag werken met dat product, dan zullen zij eerder letten op eventuele verschillen dan wanneer een product wordt gekocht door de gemiddelde consument. Handelsnaamrecht De Gier Stam & pagina 11

14 7. Wanneer is een handelsnaam misleidend? Het handelsnaamrecht beschermt niet alleen de ondernemer tegen concurrerende ondernemingen, maar ook de consument. Zo bepaalt de wet dat een handelsnaam niet misleidend mag zijn. De consument mag door de naam niet op het verkeerde been worden gezet. De wet noemt drie mogelijkheden. In de eerste plaats mag de naam geen onjuiste indruk wekken ten aanzien van de eigendom van de onderneming. Zo mag je je boekenwinkel niet zomaar Saskia Noort noemen als zij op geen enkele manier aan die boekenwinkel is verbonden. Men zou dan kunnen denken dat de boekwinkel van de schrijfster Saskia Noort zelf is, of dat zij toestemming heeft gegeven aan de winkel om die naam te gebruiken. Het moet daarbij wel gaan om een reëel gevaar voor misleiding. Niemand zal denken dat Rembrandt penselen of Churchill sigaren daadwerkelijk worden verkocht door Rembrandt van Rijn of Winston Churchill. In de tweede plaats mag de naam geen onjuiste indruk wekken ten aanzien van de rechtsvorm. Je speelgoedwinkel Super Toys B.V. noemen als het eigenlijk een V.O.F. of een eenmanszaak is, mag dus evenmin. Ten derde mag een naam niet misleidend zijn ten aanzien van de aard van de onderneming. Hierbij kan men denken aan een bakker die zich slager noemt, of een kantoor dat zich In Je Recht Advocaten & Notarissen noemt, terwijl er helemaal geen notarissen werken. De Gier Stam & pagina 12 De 10 meest gestelde vragen over

15 8. handelsnaam gebruiken? Mag ik altijd mijn (achter)naam als In vraag 3 bleek al dat een handelsnaam kan bestaan uit een naam. Neem bijvoorbeeld de ondernemingen van (Freddy) Heineken en (Rodrigo) Otazu. Maar heb je als ondernemer nu altijd het recht om je eigen naam te gebruiken als handelsnaam? Dus ook als iemand al eenzelfde onderneming drijft onder jouw naam? Dit is helaas niet het geval. We geven een voorbeeld. Stel dat jij Bij heet en je wilt samen met je buurman, de heer Korf, een warenhuis te beginnen. Jullie besluiten het Bij en Korf te noemen. Iedereen zal aanvoelen dat dit niet zal mogen. Uit vraag 6 bleek namelijk al dat er bij het kiezen van een handelsnaam geen verwarring mag ontstaan met de handelsnaam van een ander. Bij het gebruiken van de eigen naam is dit (soms helaas) niet anders. Ook zagen we bij vraag 7 dat een handelsnaam niet misleidend mag zijn. De ondernemer die Piet Kruidenier heet, zal lastig onder die naam een bakkerij kunnen openen. Maar mag je in bovengenoemde gevallen dan helemaal geen gebruik maken van je naam bij het drijven van je onderneming? Zo ver gaat het gelukkig ook weer niet. De rechter heeft bepaald dat Piet Kruidenier best op zijn briefpapier mag zetten Bakkerij Het Bruine Brood. Eigenaar: Piet Kruidenier. Dat Kruidenier mag dan echter niet dusdanig groot op het briefpapier worden gezet dat alsnog het vermoeden kan ontstaan dat het om een echte kruidenier gaat. Handelsnaamrecht De Gier Stam & pagina 13

16 9. Wat is een handelsnaamlicentie? Soms komt het voor dat de eigenaar van een handelsnaam toestemming geeft aan een andere onderneming om gebruik te maken van dezelfde handelsnaam. Dit wordt ook wel een licentie genoemd. Er wordt vaak gebruik gemaakt van licenties bij franchising. Denk bijvoorbeeld aan franchisewinkels: vaak winkels van bekende merken die in meerdere steden in Nederland gevestigd zijn. Deze worden vaak door verschillende mensen gerund, die stuk voor stuk toestemming hebben gekregen van de franchisegevers om een marketingconcept te gebruiken, de producten te verkopen en de handelsnaam te gebruiken. Een licentie is dus wat anders dan een overdracht. Bij overdracht houdt de oorspronkelijke rechthebbende op de handelsnaam zelf geen rechten meer over. Bij een licentie houdt hij de rechten, maar mag een ander ze (onder voorwaarden) ook gebruiken. Voor het verlenen van een licentie gelden geen vormvereisten. De licentie hoeft dus niet per se op schrift te zijn gesteld en door partijen te zijn ondertekend. Ook mondelinge licenties zijn dus geldig. Om later te bepalen wat de rechthebbende en de licentienemer nu precies zijn overeengekomen, is het uiteraard wel handig als men de afspraken op papier heeft gezet. De Gier Stam & pagina 14 De 10 meest gestelde vragen over

17 10. Hoe lang duurt het handelsnaamrecht? In tegenstelling tot bijvoorbeeld het auteursrecht of het octrooirecht, kent het handelsnaamrecht geen maximale duur. Zo lang de onderneming actief is onder die naam, kan een beroep worden gedaan op de Handelsnaamwet. Soms duurt de bescherming van een handelsnaam zelfs nog langer. Dit is met name het geval bij bekende ondernemingen. Dit komt omdat het handelsnaamrecht verwarring probeert te voorkomen. Als men tegenwoordig besluit vliegtuigen te ontwerpen en die Fokker noemt, dan zou het publiek kunnen denken dat de oude fabriek van Anthony Fokker opnieuw is geopend. De bescherming van een handelsnaam houdt dus pas op zodra er geen sprake meer is van verwarringgevaar. Dat zal bij de slager om de hoek dus sneller het geval zijn dan voor Fokker. Handelsnamen De Gier Stam & pagina 15

18 Op de hoogte blijven? Via de website van De Gier Stam & Advocaten ( verschijnen regelmatig digitale brochures met De 10 meest gestelde vragen over. Op dit moment zijn op het gebied van het intellecteel eigendomsrecht brochures te downloaden over het auteursrecht, merkenrecht, handelsnaamrecht en naburige rechten. Ook op het gebied van arbeidsrecht en productregelgeving zijn er diverse brochures beschikbaar. De volgende uitgaven van De 10 meest gestelde vragen over worden bekend gemaakt in onze nieuwsbrieven. Wilt u deze automatisch (gratis) per ontvangen? Stuur dan een (een lege is voldoende) naar ierecht@degierstam.nl. De Gier Stam & pagina 18

19

20