Landbouw in Nationale Landschappen

Transcriptie

1 Landbouw in Nationale Landschappen Forum Drager van het cultuurlandschap? De Nota Ruimte wijst de grondgebonden landbouw aan als drager van het cultuurlandschap in de Nationale Landschappen. Dat veronderstelt dat er een toekomst is voor de landbouw binnen Nationale Landschappen en dat deze niet op gespannen voet staat met behoud van landschapskwaliteit. Of en in welke mate deze veronderstelling opgaat, is het onderwerp van dit artikel. De conclusie is dat een gerichte aanpak per Nationaal Landschap nodig is om de landbouw haar rol als drager van het cultuurlandschap te laten vervullen. Schaalvergroting J O E P D I R K X Ir. G.H.P. Dirkx Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu. Wageningen UR, Postbus 47, 6700 AA Wageningen joep.dirkx@wur.nl Foto Tim Smit Landbouw in Nationale Landschappen 89

2 Figuur 1 Terwijl het aantal landbouwbedrijven snel terug loopt, neemt het areaal landbouwgrond nauwelijks af. Bron: Milieu- en Natuurplanbreau. Index (1980 = 100) Oppervlakte cultuurgrond Aantal bedrijven Tabel 1 Kernkwaliteiten en potentieel conflicterende landbouwkundige ingrepen in Nationale Landschappen. Aangegeven is welke kernkwaliteiten de Nota Ruimte voor welke Nationale Landschappen aanwijst. Kernkwaliteiten die niet aangetast zullen worden door landbouwkundige ingrepen (zoals actieve stuifzanden op de Veluwe) zijn niet in de tabel opgenomen. Kernkwaliteiten Conflicterende ingrepen (landbouw) Groene Hart Middag-Humsterland Noordelijke Wouden Hoeksche Waard Zuidwest-Friesland Drentse Aa IJsseldelta Noordoost-Twente Graafschap Achterhoek Gelderse Poort Veluwe Rivierengebied Noord-Hollands Midden Zuidwest-Zeeland Groene Woud Heuvelland Arkemheen-Eemland Openheid Stallen- en kassenbouw Verkaveling Rationalisatie percelering Reliëf (terpen) Stallenbouw Reliëf (kwelderruggen, Egalisatie kreekruggen) Reliëf (dijkwallen, Rationalisatie percelering essen) Kleinschaligheid Rationalisatie percelering Groen karakter Rationalisatie percelering Schaalcontrast Stallenbouw zeer open besloten (in zeer open delen) Samenhangend complex/ Veranderingen grondgebruik; stelsel deellandschappen rationalisatie percelering Veenweide-karakter Veranderingen grondgebruik 90 Landschap 24(2)

3 Gevolgen voor het landschap 91 Landbouw in Nationale Landschappen

4 Tabel 2 Bestaande condities in Nationale Landschappen in relatie tot het toekomstperspectief voor de landbouw (+ : condities gunstig; +/- : condities neutraal; - : condities ongunstig). Nationaal Landschap Productieomstandigheden Goed perspectief voor marktgerichte landbouw, gematigd perspectief voor verbreding Middag-Humsterland +/- +/- + + Zuidwest-Friesland + +/- + + IJsseldelta + - +/- + Hoeksche Waard + - +/- + Gematigd perspectief voor marktgerichte landbouw, goed perspectief voor verbreding Groene Hart - +/- - +/- Noord-Hollands Midden - +/- - +/- Arkemheen-Eemland - +/- - +/- Groene Woud +/- + +/- - Noordoost-Twente +/ Achterhoek +/ /- Graafschap +/ Drentse Aa +/ /- Gelderse Poort +/- + +/- +/- Zuidwest-Zeeland + +/- + - Weinig perspectief voor marktgerichte landbouw, goed perspectief voor verbreding Heuvelland - + +/- - Veluwe - + +/- - Rivierengebied Noordelijke Wouden Belevingswaarde Grondprijzen Potentie landbouw Landbouw in Nationale Landschappen 92 Landschap 24(2)

5 Productieomstandigheden Belevingswaarde 2005 Landbouwprobleemgebied Nationale Landschappen Figuur 2 Een groot gedeelte van de landbouwprobleemgebieden ligt in Nationale Landschappen. Bron: Milieu- en Natuurplanbureau. Landbouw in Nationale Landschappen 93

6 Figuur 3 De prijzen van landbouwgrond zijn vooral in stedelijke agglomeraties hoog. Bron: Milieuen Natuurplanbureau. Grondprijzen Potentie landbouw 94 Landschap 24(2)

7 Verwachtingen voor Nationale Landschappen Sturing van de landbouwontwikkeling Landbouwsubsidies Landbouw in Nationale Landschappen 95

8 Groene diensten Landinrichting Bestemmingsplan Landschap 24(2) 96 24(2)

9 Foto Barend Hazeleger Droogte in Nationaal Landschap Veluwe, voorjaar Beeldkwaliteitsplan Conclusies Landbouw in Nationale Landschappen 97

10 Literatuur Berkhout, P. & C. van Bruchem (red.), Landbouw Economisch Bericht Den Haag. LEI Rapport PR Bont, C.J.A.M. de, C. van Bruchem, J.F.M. Helming, H. Leneman & R.A.M. Schrijver, Schaalvergroting en verbreding in de Nederlandse landbouw in relatie tot natuur en landschap. Wageningen. Wettelijke Onderzoekstaken Natuur & Milieu. WOT-rapporten 36. Daalhuizen, F. & S. Heinz, Werken en wonen op het platteland. In: F. Boekema & J. van Brussel (red.). Theoretische en empirische aspecten van plattelandvernieuwing. Maastricht. Shaker: Dirkx, G.H.P., H.J. Agricola, J. Roos-Klein Lankhorst & J.M.J. Farjon, Landschap in Natuurbalans Signalen over landschapsdynamiek en ruimtegebruik. Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. Hermans, T., H. Naeff & I. Terluin, Ruimtelijke neerslag van GLB-betalingen in Nederland. Wageningen. Alterra-rapport IPO & LNV, Nederlandse Catalogus Groenblauwe diensten Utrecht. Interprovinciaal Overleg Provincies en LNV. Janssen, L.H.J.M., V.R. Okker & J. Schuur, Welvaart en Leefomgeving. Een scenariostudie voor Nederland in Den Haag/ Bilthoven. Centraal Planbureau, Milieu- en Natuurplanbureau en Ruimtelijk Planbureau. Kloen, H., M.E.A. Broekmeyer & J.A. Guldemond, Perspectieven voor het landschap. Behoud en versterking van het agrarische cultuurlandschap. Utrecht. Centrum voor Landbouw en Milieu. Koomen, A.J.M., J.A. Klijn & W. Nieuwenhuizen, Landschap in Kiezen voor Landbouw. Mogelijke effecten van ontwikkelingen in de landbouw op het landschap. Wageningen. Alterra-rapport Kuiper, R. & W. de Regt, in voorbereiding. Landbouw in de Nationale Landschappen. Perspectief grondgebonden landbouw als drager van het cultuurlandschap. Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. LEI, Land- en tuinbouwcijfers Den Haag. LEI Rapport PR Luijt, J., F.R. Veeneklaas, J.W. van der Schans & G.S. Venema, Ontvlechting van de productiewaarde en optiewaarde van landbouwgronden. Den Haag. LEI Rapport MNP, 2005a. Natuurbalans Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. MNP, 2005b. Van aankoop naar beheer. Verkenning kansrijkheid omslag natuurbeleid 1. Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. MNP, Evaluatie regelingen Natuurbeheer Programma Beheer en Staatsbosbeheer. Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. Overbeek, G., S. van der Kroon, H. Leneman & N. Somers, Landeigenaren in Nationale Landschappen. Den Haag. LEI Rapport Pols, L., F. Daalhuizen, A. Segeren & C. van der Veeken, Waar de landbouw verdwijnt. Het Nederlandse cultuurland in beweging. Den Haag/Rotterdam. Ruimtelijk Planbureau/NAi Uitgevers. Project IJsseldelta, Ontwikkelingsperspectief Nationaal Landschap IJsseldelta. Zwolle. Project IJsseldelta. Provincie Groningen Uitvoeringsprogramma Nationaal landschap Middag-Humsterland Basisdocument. Groningen. Provinciale Staten van de provincie Groningen. Regt, W.J. de, De grondmarkt in gebruik. Een studie over de grondmarkt ten behoeve van MNP-beleidsonderzoek en grondgebruiksmodellering. Bilthoven. Milieu- en Natuurplanbureau. Rapport /2003. RLG, Nationale Landschappen: vaste koers en lange adem. Advies over de instrumentatie van Nationale Landschappen. Amersfoort. Raad voor het Landelijk Gebied. RLG 05/1. RLG, Buitenbeentjes en boegbeelden. Advies over megabedrijven in de Nederlandse land- en tuinbouw. Amersfoort. Raad voor het Landelijk Gebied. RLG 06/1. Roos-Klein Lankhorst, J., S. de Vries, A.E. Buijs, A.E. van den Berg, M.H.I. Bloemen & C. Schuiling, BelevingsGIS versie 2. Waardering van het Nederlandse landschap door de bevolking op kaart. Wageningen. Alterra-rapport 1138, Reeks belevingsonderzoek nr. 14. Silvis, H. & K. de Bont, Perspectieven voor de agrarische sector in Nederland. Achtergronddocument bij Kiezen voor landbouw. Wageningen. Wageningen-UR. VROM, LNV, VenW & EZ, Nota Ruimte: ruimte voor ontwikkeling. Deel 4. Den Haag. Westhoek, H., J. van Dam, H. van Zeijts, H. Stolwijk & J. Groen, Landbouw. In: L.H.J.M. Janssen, V.R. Okker & J. Schuur (red.). Welvaart en Leefomgeving. Een scenariostudie voor Nederland in Achtergronddocument. Den Haag/Bilthoven. Centraal Planbureau, Milieu- en Natuurplanbureau en Ruimtelijk Planbureau: Landschap 24(2)