Vijvers Constructie, inrichting en waterkwaliteit

Transcriptie

1 Vijvers Constructie, inrichting en waterkwaliteit IPC Groene Ruimte, Arnhem 2009

2 Inhoud Inleiding 5 1 De vijver De biologische vijver De siervisvijver De zwemvijver De spiegelvijver De beste plek De beste tijd om een vijver aan te leggen Juridische aspecten 10 2 Constructie en materialen Het voorbereidend werk Constructiemogelijkheden voor een vijver Beschoeiing Opbouw met behulp van kalkzandsteen- of betonblokken Materiaal om de vijver waterdicht te maken De voorgevormde vijverbak 18 3 Verdere afwerking Randafwerking De niet-beloopbare vijverrand De beloopbare vijverrand Bruggen Stapstenen 26 4 Vijvers in balans Algen Zweefvuil Voedingsbalans Bacteriën en de stikstofkringloop Waterwaarden Het meten van de waterwaarden 30 5 Leven in en rond de vijver Flora De vochtige oeverzone De oeverplantenzone De -40 cm waterplantenzone De bodemplantenzone De drijfplantenzone 39

3 Het maken van een doorvoer in folie 1 Markeer de plaats waar de doorvoer moet komen. Houd er rekening mee dat wanneer het om een wanddoorvoer gaat er later geen folie aan de doorvoer gaat hangen. Houd hiervoor wat extra ruimte in de folie aan. Vijver waterdicht gemaakt met voorgevormde gelaste folie (foto: Ecolan). 2 Bepaal het midden van de doorvoer en maak een sparing van 1 / 3 van de diameter van de door te voeren buis of slang met een stansmes of schaar. Zorg ervoor dat er geen kartels in de rand van het gat zitten. Daardoor zou de folie kunnen inscheuren. Vijver waterdicht gemaakt met folie van de rol (foto: Ecolan). Door de rekbaarheid van het materiaal is het eenvoudig om er doorvoeren in te maken. Dat maakt deze folie uitermate geschikt voor de siervis- en zwemvijver. Dit professionele materiaal heeft als voordeel dat het meer dan 30 jaar wordt gegarandeerd. Nadeel is dat het duurder is dan PVC- en PE-folie. 3 Trek de folie over de buis. Door het te kleine gat ontstaat een strakke kraag / opstand van circa 3 cm. 16 IPC Groene Ruimte

4 Vijvers Hoeveel folie is er nodig? Om te bepalen hoeveel folie nodig is om een vijver aan te leggen worden onderstaande rekenformules toegepast: Maximale lengte + 2 x diepte + 2 x 50 cm overlap = X Maximale breedte + 2 x diepte + 2 x 50 cm overlap = Y X x Y = benodigde hoeveelheid vierkante meters. 4 Rol de kraag terug en breng hierin multikit aan, rol hierna de kraag weer omhoog. Rekenvoorbeeld: Voor een vijver van 6,5 x 4 meter met een grootste diepte van 80 cm gaat het dus als volgt: X: 6,5 + (2 x 0,80 = 1,60) + 1 = 9,1 meter Y: 4,0 + (2 x 0,80 = 1,60) + 1 = 6,6 meter Aan folie is dus nodig: X x Y = 9,1 x 6,6 = 60,06 m 2. De lengte en breedte van de vijver kunnen ook opgemeten worden. De vijver moet dan wel al uitgegraven zijn. Dit opmeten gaat als volgt. Leg een touw vanaf de bovenrand in een rechte lijn over de bodem van de vijver om de lengte van de vijver te meten. Meet het touw met een meetband en tel er 50 cm bij. Doe dit ook voor de breedte. 5 De doorvoering is klaar en waterdicht. Een goede voorbereiding is het halve werk. IPC Groene Ruimte 17

5 3.1.2 De beloopbare vijverrand Een beloopbare vijverrand wordt vaak toegepast bij de siervisvijver, zwemvijver en de spiegelvijver. Een dergelijke vijverrand is aan te leggen met afwerkstenen, zoals platte stenen, tegels of sierbestrating, dan wel met vlonders. In alle gevallen is een fundering nodig. Belangrijk is om de fundering onder de muur, en juist ook onder de folie en het beschermvlies aan te leggen. Met het laatste wordt voorkomen dat de fundering de folie of het beschermvlies beschadigt. Platte stenen, tegels, of sierbestrating Het verdient de voorkeur om de afwerkstenen iets over de rand te laten steken. Daarmee ontstaat een mooie overgang tussen de waterspiegel en de rand. De meest efficiënte manier van bevestigen van de afwerkstenen op de rand is door het aanbrengen van een kit die lijmt op basis van bitumen. De kitlaag wordt dan aangebracht tussen de afwerkstenen en de draagmuur met hiertussen het folie. Het voordeel van kit ten opzichte van cement is de duurzaamheid, eenvoudige verwerking en geen loslatende afwerkstenen bij strenge vorst. afwerkstenen draagmuur folie tegel-betonplaat strook tempex fundering beschermvlies Een beloopbare rand vraagt om ondersteuning. 24 IPC Groene Ruimte

6 Vijvers Vlonders Vlonders zijn gemaakt van houten of kunststoffen plankdelen. Als gekozen wordt voor houten plankdelen verdient het altijd de voorkeur duurzaam hardhout te gebruiken, zoals bankirai, tali en azobé. Een blijvend nadeel van houten planken is het glad worden ervan; vooral bij vorst of nat weer is voorzichtigheid geboden. Tegenwoordig zijn er ook vele mogelijkheden in de vorm van kunststof plankdelen. Deze planken hebben wel de uitstraling van hout, maar hebben een langere levensduur en zijn voorzien van een antisliplaag. Een vlonder kan als eiland in een vijver liggen, of als brug fungeren. 3.2 Bruggen Voornamelijk in de grotere watertuinen worden bruggen toegepast. Ze verbinden dan bepaalde delen van de tuin met elkaar. Bruggen kunnen gemaakt worden van vele soorten materiaal. Meest gebruikt is hardhout, vanwege het feit dat de brug eenvoudig op de juiste maat gemaakt kan worden. Bruggen van hardsteen of natuursteen zijn maatvast en enkel te plaatsen met behulp van een kraan. Een brug van hardsteen of natuursteen is snel te realiseren, mits de fundering correct is aangebracht. Voor bruggen gelden de volgende algemene regels: Zorg voor stevige landhoofden zoals: beton, u-elementen, stoepbanden, of hardhouten palen. Fixeer de brug nooit op de landhoofden, vanwege werking door temperatuurverschillen. Houd bij de randafwerking rekening met de landhoofden. Laat de brug nooit direct op het folie rusten. Het landhoofd moet dus buiten de eigenlijke randafwerking worden gelegd. Plaats de brug waterpas en stabiel. Geef langere bruggen, afhankelijk van het gebruikte materiaal, ook in de vijver een steunpunt (zie onderstaande afbeelding). Als je de brug verlengt met een vlonder, moet je wel zorgen voor extra steunpunten. IPC Groene Ruimte 25

7 Plantenfilter Plantenfilters, ook wel helofytenfilters of moerasfilters genoemd, worden vooral toegepast bij zwemvijvers en siervisvijvers. Het is een extra bassin dat is gevuld met poreus filtermateriaal zoals lava-split of substraat. In de bovenste laag staan snelgroeiende moerasplanten die de nitraten opnemen. Voordelen van een plantenfilter zijn: meest natuurlijke vorm van filtering; filtert ook restanten van nitraat en fosfaat; langzame doorstroming dus energiezuinig; relatief weinig onderhoud. Een plantenfilter zorgt voor natuurlijke reiniging. 50 IPC Groene Ruimte

8 Vijvers Plantenfilters moeten ieder jaar gesnoeid worden. Het najaar is hiervoor het meest geschikte seizoen. Het beste is de planten af te knippen tot 10 cm boven de waterspiegel. In het voorjaar zullen de planten opnieuw uitlopen en veel voedingsstoffen opnemen. Dit heeft een positieve invloed op de biologische balans van de vijver. Gewenste doorstroomsnelheid plantenfilter: elke vijf uur de gehele vijverinhoud. Een plantenfilter kan pas goed functioneren als er planten in staan die veel voedingstoffen opnemen en geregeld gesnoeid kunnen worden. Geschikte planten voor in een plantenfilter zijn: Scirpus lacustris - gewone mattenbies; Iris pseudacoris - gele lis; Carex sp. (diverse soorten) - zegge; Hydrocotyle vulgaris - drijvende waternavel; Juncus effusus - pitrus. Het gewone riet (Phragmitus australis) en de lisdodde (Typha angustifolia) zijn - vanwege de kans op worteldoorgroei - niet geschikt in plantenfilters gemaakt van folie. Gewone mattenbies is goed te gebruiken in een plantenfilter (foto: Henk van Ziel). De gewenste verhouding tussen de vijver en het volume van het plantenfilter hangt sterk af van de vervuilingsfactoren. Standaard is dat 10% van het wateroppervlak als plantenfilter in gebruik is. helofyten vijver substraat pomphuis Schets van een vijver met plantenfilter. bodemdrain IPC Groene Ruimte 51