GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 16

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1. pagina 1 van 16"

Transcriptie

1 GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 16

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 16

3 Inhoud 1 Kernpunten 5 2 Centraal examen 5 3 College-examen 6 4 Examenstof (schematisch weergegeven) 8 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 9 Bijlage 2 Hulpmiddelen 14 pagina 3 van 16

4

5 1 Kernpunten Het examen geschiedenis bestaat uit een schriftelijk centraal examen en een mondeling college-examen. Het eindcijfer wordt als volgt berekend: (het cijfer voor het centraal examen + het cijfer voor het college-examen) : 2 afgerond op een geheel getal. 2 Centraal examen Wat, waar, wanneer Het centraal examen bestaat uit één zitting van 180 minuten. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de schriftelijke examens op. Het examenrooster schriftelijk staat op de site: DUO/particulieren/staatsexamenkandidaat. De examenoproep voor de schriftelijke examens verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. De stof voor het centraal examen staat schematisch weergegeven in hoofdstuk 4, voorlaatste kolom. Een meer uitgebreide beschrijving staat in bijlage 1. Het centraal examen heeft betrekking op: a) Historisch denken en redeneren (domein A) in samenhang met de b) en c) b) Oriëntatiekennis (domein B) c) Vier historische contexten (domein B): Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Duitsland Koude Oorlog Verlichtingsideeën en de Democratische Revoluties Dit zijn vier samenhangende clusters van vragen waarbij verplichte voorbeelden zijn gekozen en gespecificeerd in de syllabus (zie de verwijzing onderaan bijlage 1). Deze historische contexten dienen tevens gekend te zijn op het niveau van de Oriëntatiekennis: kandidaten dienen alle kenmerkende aspecten óók o op een algemener niveau te kunnen herkennen en o uit te kunnen leggen in nieuwe contexten en aan de hand van onbekende voorbeelden. Hulpmiddelen Naast het standaardpakket hulpmiddelen (zie bijlage 2) is een Nederlands woordenboek toegestaan. Oefenen Examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl (stel linksboven een bepaald jaar in en vind onder vwo en geschiedenis de examendocumenten van dat jaar). In de syllabus 2017 geschiedenis, vwo zijn in bijlage 2 voorbeeldopgaven opgenomen. pagina 5 van 16

6 Tips oefen in het goed formuleren en het opzetten van een juiste redenering leer belangrijke jaartallen en tijdvakken zorg voor een goede beheersing van kenmerkende aspecten en bijbehorende begrippen bestudeer de historische contexten en bijbehorende verplichte voorbeelden gedetailleerd 3 College-examen Wat, waar, wanneer Het college-examen bestaat uit een mondeling examen van 40 minuten. De examenstof staat schematisch weergegeven in hoofdstuk 4, laatste kolom van de tabel, en bijlage 1. Het examen vindt plaats in de periode juni/juli/augustus. Bij de aanmelding geeft de kandidaat een voorkeurplaats voor de mondelinge examens op. De examenoproep verstuurt DUO uiterlijk twee weken voor aanvang van het examen. Daarin staan datum, tijd en locatie vermeld. Het college-examen heeft betrekking op: a) Historisch denken en redeneren (domein A) in samenhang met de b) en c) b) Vijf thema s (domein C): o Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden o Duitsland ( ) o Koude Oorlog ( ) o Verlichtingsideeën en de Democratische Revoluties o Geloof en verstand De eerste vier thema s zijn gelijk aan de stof van de historische contexten van het centraal examen. Deze thema s dienen ook op het niveau van oriëntatiekennis (domein B) beheerst te worden. Voor het thema Geloof en verstand hebben Noordhoff Uitgevers een katern uitgegeven. Dit themakatern is te bestellen onder de volgende titel: Geschiedeniswerkplaats 2e ed. vwo 4-6 (ISBN ). De tekst van het themakatern dient in zijn geheel bestudeerd te worden. c) het onderwerp: Geschiedenis van de rechtsstaat en van de parlementaire democratie (domein D) Een beschrijving van dit onderwerp is te vinden in de bijlage 1: Domein D: Geschiedenis van de rechtsstaat en van de parlementaire democratie. Gedurende twintig minuten, voorafgaand aan het mondeling examen, krijgt de kandidaat gelegenheid om een casus te bestuderen. De casus bestaat uit één of meer artikelen en/of afbeeldingen met vragen over één of meer historische vraagstukken met betrekking tot één of meerdere thema s. De kandidaat mag aantekeningen op de casus maken en deze gebruiken bij het examen. Bij het mondeling examen wordt aandacht besteed aan: 1. beantwoorden van vragen over de vijf thema s onder b. Voor een deel zullen de vragen gesteld worden aan de hand van de casus. De kandidaat moet beargumenteerd antwoord pagina 6 van 16

7 kunnen geven op inhoudelijke vragen. Bovendien moet de kandidaat voor deze thema s op grond van situaties in verschillende tijdvakken ontwikkelingen op langere termijn kunnen beschrijven en vergelijken. 2. beantwoorden van vragen over het onderwerp: de geschiedenis van de rechtsstaat en de parlementaire democratie Overzicht: voorbereiding bestuderen van casus en beantwoorden van eventuele vragen beantwoorden van vragen naar aanleiding van de thema s en casus mondeling examen beantwoorden van vragen over de geschiedenis van de rechtsstaat en de parlementaire democratie 20 minuten ca. 30 minuten maximaal 10 minuten deelcijfer a deelcijfer b Hulpmiddelen Naast het standaardpakket hulpmiddelen is een woordenboek toegestaan (zie bijlage 2). Oefenen Een voorbeeld van een casus staat op de site. Ga hiervoor naar: duo.nl, kies staatsexamenkandidaat en vervolgens Oefenen. Tips bekijk de informatiefilm over het mondeling college-examen. Deze film staat op de site onder het kopje: Hoe het staatsexamen vo werkt volg het nieuws oefen in het goed formuleren en het opzetten van een juiste redenering leer belangrijke jaartallen en tijdvakken zorg voor een goede beheersing van kenmerkende aspecten en bijbehorende begrippen die passen bij de thema s onder domein C bestudeer de stof van de thema s gedetailleerd Beoordeling college-examen Voor het mondeling examen worden de volgende deelcijfers gegeven: één deelcijfer voor het beantwoorden van vragen over de vijf thema s en casus (domein A, B en C): deelcijfer a Dit cijfer telt vier maal mee. één deelcijfer voor het beantwoorden van vragen over Geschiedenis van de Rechtsstaat en de Parlementaire Democratie (domein A en D): deelcijfer b Dit cijfer telt één maal mee. Het cijfer voor het college-examen wordt als volgt berekend: (4a + b) : 5, afgerond op 1 decimaal. pagina 7 van 16

8 4 Examenstof (schematisch weergegeven) Geschiedenis centraal examen collegeexamen Domein A: Historisch besef X X Domein B: Oriëntatiekennis (inclusief de vier Historische Contexten) Domein C: Thema's Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Duitsland X X* X X Koude Oorlog Verlichtingsideeën en de Democratische Revoluties Geloof en Verstand Domein D: Geschiedenis van de Rechtsstaat en van de Parlementaire Democratie Domein E: Oriëntatie op Studie en Beroep X X X X X** * Alleen de oriëntatiekennis die betrekking heeft op de thema s van domein C ** Domein E wordt alleen geëxamineerd in combinatie met het profielwerkstuk. In bijlage 1 van deze vakinformatie staat een beschrijving van de examenstof. Het wordt sterk aanbevolen om bij de voorbereiding op het centraal examen en het collegeexamen gebruik te maken van lesmethodes en niet alleen van de beschrijving van de examenstof. pagina 8 van 16

9 Bijlage 1 Beschrijving examenstof De examenstof* Domein A: Historisch besef 1. De kandidaat kan: - gebeurtenissen uit zijn eigen leven alsmede verschijnselen, gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis met behulp van een tijdbalk of een andere vorm van chronologische schematisering ordenen en daarbij de volgende aanduidingen van tijd en tijdsindeling gebruiken: jaren, eeuwen, tijdvakken, perioden en jaartellingen; met gebruik van voorbeelden uit de perioden- en tijdvakkenindeling van eindterm 2, de westers-christelijke jaartelling en meerdere andere voorbeelden van jaartellingen of periodiseringen uitleggen dat chronologische indelingen interpretatief van aard zijn en (mede) afhangen van de standplaats die men inneemt en/of de vraag die men wil beantwoorden. 2. De kandidaat kan de volgende tijdvakken met bijbehorende tijdsgrenzen in chronologische volgorde noemen en als referentiekader gebruiken: - tijdvak 1: van jagers en boeren ( voor Christus) / Prehistorie; - tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen (3000 voor Christus-500 na Christus) / Oudheid; - tijdvak 3: tijd van monniken en ridders ( ) / vroege Middeleeuwen; - tijdvak 4: tijd van steden en staten ( ) / hoge en late Middeleeuwen; - tijdvak 5: tijd van ontdekkers en hervormers ( ) / Renaissancetijd / 16 e eeuw; - tijdvak 6: tijd van regenten en vorsten ( ) / Gouden Eeuw / 17 e eeuw; - tijdvak 7: tijd van pruiken en revoluties ( ) / eeuw van de Verlichting/ 18 e eeuw; - tijdvak 8: tijd van burgers en stoommachines ( ) / industrialisatietijd / 19 e eeuw; - tijdvak 9: tijd van de wereldoorlogen ( ) / eerste helft 20 e eeuw; - tijdvak 10: tijd van televisie en computer (vanaf 1950) / tweede helft 20 e eeuw. 3. De kandidaat kan: - de tijdvakken van eindterm 2 plaatsen in de periodes Prehistorie, Oudheid, Middeleeuwen, Vroegmoderne Tijd en Moderne Tijd; - uitleggen dat de indeling in perioden en tijdvakken een westers perspectief op de geschiedenis vertegenwoordigt en wat de beperkingen en bezwaren daarvan kunnen zijn. 4. De kandidaat kan: - in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven; - de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven; - verschillende soorten historische verandering onderscheiden; - door het onderscheiden van continuïteiten van langere en kortere duur onderkennen hoe elementen afkomstig uit verschillende tijdvakken zich gelijktijdig in één tijdvak kunnen manifesteren (de gelijktijdigheid van het ongelijktijdige). 5. De kandidaat kan: - een vraag en een daarop aansluitende hypothese formuleren; - voor een vraag bruikbaar bronnenmateriaal verwerven en gegevens eruit selecteren. pagina 9 van 16

10 6. De kandidaat kan: - in het kader van een historische vraagstelling verklaringen geven voor historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen; - onderscheid maken tussen verschillende soorten oorzaken en gevolgen. 7. De kandidaat kan bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden met: - het onderscheid tussen feiten en meningen; - tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf; - de rol van waardepatronen in heden en verleden; - het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten. Domein B: Oriëntatiekennis** 8. De kandidaat kan voor elk van de tien tijdvakken die genoemd zijn in eindterm 2: - de kenmerkende aspecten voor ieder tijdvak noemen; - bij elk kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken; - uitleggen hoe kennis van het betreffende tijdvak de oriëntatie op de hedendaagse werkelijkheid beïnvloedt; - uitleggen dat de betekenis die aan tijdvakken wordt toegekend mede afhangt van de tijd, plaats en omstandigheden waarin mensen zich met het verleden bezighouden. Voor tijdvak 1 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 1. de levenswijze van jagers-verzamelaars; 2. het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen; 3. het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen. Voor tijdvak 2 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 4. de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat; 5. de klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur; 6. de groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde; 7. de confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa; 8. de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten. Voor tijdvak 3 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 9. de verspreiding van het christendom in geheel Europa; 10. het ontstaan en de verspreiding van de islam; 11. de vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid; 12. het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur. Voor tijdvak 4 gelden de volgende kenmerkende aspecten: pagina 10 van 16

11 13. de opkomst van handel en ambacht die de basis legde voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving; 14. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden; 15. het conflict in de christelijke wereld over de vraag of de wereldlijke dan wel de geestelijke macht het primaat behoorde te hebben; 16. de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de kruistochten; 17. het begin van staatsvorming en centralisatie. Voor tijdvak 5 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 18. het begin van de Europese overzeese expansie; 19. het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling; 20. de hernieuwde oriëntatie op het erfgoed van de klassieke Oudheid; 21. de protestantse reformatie die splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had; 22. het conflict in de Nederlanden dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat. Voor tijdvak 6 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 23. het streven van vorsten naar absolute macht; 24. de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek; 25. wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie; 26. de wetenschappelijke revolutie. Voor tijdvak 7 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 27. rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen; 28. voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme); 29. uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme; 30. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap. Voor tijdvak 8 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 31. de industriële revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving; 32. discussies over de sociale kwestie ; 33. de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie; 34. de opkomst van emancipatiebewegingen; 35. voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces; 36. de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme. Voor tijdvak 9 gelden de volgende kenmerkende aspecten: pagina 11 van 16

12 37. de rol van moderne propaganda- en communicatiemiddelen en vormen van massaorganisatie; 38. het in praktijk brengen van de totalitaire ideologieën communisme en fascisme/nationaalsocialisme; 39. de crisis van het wereldkapitalisme; 40. het voeren van twee wereldoorlogen; 41. racisme en discriminatie die leidden tot genocide, in het bijzonder op de joden; 42. de Duitse bezetting van Nederland; 43. verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering; 44. vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme. Voor tijdvak 10 gelden de volgende kenmerkende aspecten: 45. de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog; 46. de dekolonisatie die een eind maakte aan de westerse hegemonie in de wereld; 47. de eenwording van Europa; 48. de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen; 49. de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen. Domein C: Thema's 9. De kandidaat kan: aan de hand van vijf (voor profiel cultuur en maatschappij) / vier (voor profiel economie en maatschappij) nader omschreven concrete thema's nader omschreven concrete thema's met gebruikmaking van de eindtermen uit domein A een beargumenteerd antwoord geven op inhoudelijke vragen over het betreffende thema; op grond van situaties in de verschillende tijdvakken ontwikkelingen op langere termijn beschrijven. Domein D: Geschiedenis van de rechtsstaat en van de parlementaire democratie 10. De kandidaat kan: verband leggen tussen het ontstaan van vrijheidsrechten en politieke rechten in bepaalde historische tijdvakken en kenmerkende aspecten van die tijdvakken; belangrijke denkers noemen en hun opvattingen over de relatie tussen staat en onderdanen; uitleggen onder invloed van welke factoren de rechtsstaat zich in Nederland heeft ontwikkeld en welke actoren erbij betrokken waren; uitleggen onder invloed van welke factoren de parlementaire democratie zich in Nederland heeft ontwikkeld sinds 1795; de ontstaansgeschiedenis van de belangrijkste politieke stromingen en partijen weergeven sinds Domein E: Oriëntatie op studie en beroep * Een uitgebreide beschrijving van de domeinen A en B is te vinden in de syllabus voor geschiedenis op kies: Syllabus 2017 geschiedenis, vwo pagina 12 van 16

13 ** Een uitgebreide beschrijving van de historische contexten die gevraagd worden bij domein B is te vinden in de syllabus voor geschiedenis op Kies: Syllabus 2017 geschiedenis, vwo: 4.1 Historische context: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Historische context: Duitsland Historische context: Koude Oorlog Historische context: Verlichtingsideeën en de Democratische Revoluties pagina 13 van 16

14 Bijlage 2 Hulpmiddelen Toegestaan De hulpmiddelen hieronder zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens en college-examens bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - vlakgum - elektronisch rekenapparaat Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Een eendelig verklarend woordenboek Nederlands is toegestaan bij alle schriftelijke examens. In plaats van het eendelig woordenboek Nederlands mag ook gebruik gemaakt worden van een woordenboek van Nederlands naar een vreemde taal (de thuistaal van de kandidaat). Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. Uitgebreide informatie over de hulpmiddelen voor de centrale examens en hulpmiddelen voor kandidaten met een beperking staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl/ vwo of havo/ onderwerpen/ hulpmiddelen/ 2017 pagina 14 van 16

15 pagina 15 van 16

16 pagina 16 van 16

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Examenprogramma geschiedenis havo/vwo

Examenprogramma geschiedenis havo/vwo Examenprogramma geschiedenis havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Historisch besef

Nadere informatie

Examenprogramma geschiedenis havo

Examenprogramma geschiedenis havo Examenprogramma geschiedenis havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Domein B Domein C Domein

Nadere informatie

Examenprogramma geschiedenis vwo vanaf CE 2015

Examenprogramma geschiedenis vwo vanaf CE 2015 Examenprogramma geschiedenis havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Historisch besef

Nadere informatie

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.05.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020 GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020 Versie: 2 april 2019 De vakinformatie is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 18139 5 september 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 4 juli 2012, nr. VO/419920, houdende

Nadere informatie

Leerplan geschiedenis tweede fase. Albert van der Kaap

Leerplan geschiedenis tweede fase. Albert van der Kaap Leerplan geschiedenis tweede fase Albert van der Kaap Leerplan geschiedenis tweede fase Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording 2008 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle

Nadere informatie

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c.

De Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. De Tien Tijdvakken Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. KA1: De levenswijze van jagersverzamelaars KA2: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen KA3: Het ontstaan van de eerste stedelijke

Nadere informatie

Leerplan geschiedenis voor de tweede fase havo en vwo. Albert van der Kaap

Leerplan geschiedenis voor de tweede fase havo en vwo. Albert van der Kaap Leerplan geschiedenis voor de tweede fase havo en vwo Albert van der Kaap Enschede, april 2009 Verantwoording Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt

Nadere informatie

Tijdvakken en kenmerkende aspecten.

Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren. Periode: Prehistorie 1 De levenswijze van jagers-verzamelaars (Hoe zag deze samenleving eruit?) 2 Het ontstaan van landbouw en

Nadere informatie

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 9955 23 februari 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 12 februari 2017, nr.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt)

Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt) Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt) Samenvatting door S. 850 woorden 25 maart 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 01 De levenswijze van jagers-verzamelaars Het

Nadere informatie

aardrijkskunde vwo vakinformatie staatsexamen 2017 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 12

aardrijkskunde vwo vakinformatie staatsexamen 2017 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 12 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 12 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

Geschiedeniswetenschap streeft ernaar waarheden vast te stellen over het verleden!

Geschiedeniswetenschap streeft ernaar waarheden vast te stellen over het verleden! Geschiedeniswetenschap streeft ernaar waarheden vast te stellen over het verleden! Geschiedenis Waarheden Verleden = beelden van het verleden van de menselijke cultuur. = relatie tussen vroeger en nu,

Nadere informatie

LESTIP bovenbouw havo/vwo: Tijdvakken oefenen

LESTIP bovenbouw havo/vwo: Tijdvakken oefenen LESTIP bovenbouw havo/vwo: Tijdvakken oefenen Half mei worden leerlingen van 5 havo en 6 vwo onder meer getest op hun kennis van de tijdvakken en de kenmerkende aspecten. In deze les gaan leerlingen een

Nadere informatie

ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

ARABISCHE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V

ARABISCHE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V ARABISCHE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.10.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site. DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.11.

Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site. DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.11. Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site. DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.11.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College

Nadere informatie

FRANSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

FRANSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 FRANSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V17.01.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

FRANSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V

FRANSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V FRANSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.10.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site.

Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site. Wijzigingen per oktober 2016: zie wijzigingen vakinformatie 2017 op de duo site. AARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.10.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het

Nadere informatie

Vaste voorbeelden. 1. Tijd van jagers en boeren. Tot 3000 v.c. (prehistorie) De levenswijze van jager-verzamelaars.

Vaste voorbeelden. 1. Tijd van jagers en boeren. Tot 3000 v.c. (prehistorie) De levenswijze van jager-verzamelaars. Begrippenlijst door Manon 1370 woorden 17 februari 2016 7.6 17 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijdvakken / Perioden Kenmerkende aspecten Vaste voorbeelden. 1. Tijd van jagers en boeren. Tot 3000 v.c.

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Hieronder worden de keuzes die de syllabuscommissie heeft gemaakt punt voor punt toegelicht.

Hieronder worden de keuzes die de syllabuscommissie heeft gemaakt punt voor punt toegelicht. Toelichting bij de werkversie syllabus geschiedenis nieuwe stijl 1 ten bate van de pilotscholen In het schooljaar 2007-2008 is een syllabuscommissie, ingesteld door de CEVO, aan het werk gegaan om te bepalen:

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V

WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.10.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO

KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO KLASSIEKE CULTURELE VORMING VWO OUD EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V ARABISCHE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V

BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.10.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy

De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy In blauw: de tijdvakken en de kenmerkende aspecten (alleen uitgewerkt voor het en ). In oranje: de canonvensters,

Nadere informatie

A Het examenprogramma geschiedenis voor havo en vwo, zoals gepubliceerd door de CHMV in februari 2001:

A Het examenprogramma geschiedenis voor havo en vwo, zoals gepubliceerd door de CHMV in februari 2001: BIJLAGEN 57 Bijlage 1 Examenprogramma s A Het examenprogramma geschiedenis voor havo en vwo, zoals gepubliceerd door de CHMV in februari 2001: Wat in het onderstaan de cursief is gedrukt geldt alleen voor

Nadere informatie

DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V DUITSE TAAL VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Renaissancetijd Gouden Eeuw eeuw van de Verlichting industrialisatietijd

Renaissancetijd Gouden Eeuw eeuw van de Verlichting industrialisatietijd Kaartjes tijdsperiodes Prehistorie Oudheid vroege Middeleeuwen hoge en late Middeleeuwen Renaissancetijd Gouden Eeuw eeuw van de Verlichting industrialisatietijd eerste helft 20 e eeuw tweede helft 20

Nadere informatie

TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V TURKSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Het nieuwe eindexamen geschiedenis

Het nieuwe eindexamen geschiedenis Het nieuwe eindexamen geschiedenis Stephan Klein Rotterdam, 4 oktober 2013 Gesprek in de klas (2013) Docent: Wie kan uitleggen wat standplaatsgebondenheid inhoudt? (stilte van enkele seconden) Leerling

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 MANAGEMENT EN ORGANISATIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V AARDRIJKSKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2019 V18.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 14 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE

Nadere informatie

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

ARABISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

ARABISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V ARABISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.09.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V WISKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 ALGEMENE NATUURWETENSCHAPPEN VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO

MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO MAATSCHAPPIJWETENSCHAPPEN HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 18 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.05.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

Leerlijn historisch denken havo

Leerlijn historisch denken havo Leerlijn historisch denken havo Albert van der Kaap vwo Tijd en chronologie klas 1 klas 2 klas 3 vwo 6 gebeurtenissen uit zijn eigen leven alsmede verschijnselen, gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis

Nadere informatie

Canon en kerndoelen geschiedenis PO

Canon en kerndoelen geschiedenis PO Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente

Nadere informatie

KUNSTVAKKEN II: MUZIEK VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

KUNSTVAKKEN II: MUZIEK VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 KUNSTVAKKEN II: MUZIEK VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 Kunstvakken II: muziek vmbo tl/gl De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE).

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 WISKUNDE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V WISKUNDE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

LATIJNSE TAAL EN LITERATUUR VWO

LATIJNSE TAAL EN LITERATUUR VWO LATIJNSE TAAL EN LITERATUUR VWO OUD EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is

Nadere informatie

BIOLOGIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

BIOLOGIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V BIOLOGIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.05.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.6.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.05.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V ENGELSE TAAL VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.04.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

MUZIEK VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

MUZIEK VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 MUZIEK VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens

Nadere informatie

BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V BIOLOGIE VMBO BB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

Instroom pabo geschiedenis

Instroom pabo geschiedenis Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:

Nadere informatie

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V ECONOMIE VMBO TL/GL VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

ECONOMIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V Pagina 1 van 14

ECONOMIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V Pagina 1 van 14 ECONOMIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 Pagina 1 van 14 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

vwo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018

vwo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 2017 2018 vwo M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 vwo geschiedenis Voorwoord Wanneer je examen gaat doen, wil je natuurlijk vertrouwd

Nadere informatie

GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO

GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO OUD EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V AARDRIJKSKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk

Nadere informatie

SLO Leerdoelenkaart geschiedenis: gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs

SLO Leerdoelenkaart geschiedenis: gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs 1. Jagers en boeren (tot -3000 v C) 2. Grieken en Romeinen ( -3000 v. Chr. - 500 na Chr.) 1. Je plaatst historische gebeurtenissen, in de tijd van jagers en boeren (-3000 v C) en je geeft er betekenis

Nadere informatie

aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V

aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V aardrijkskunde havo VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2019 V18.03.3 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname

Nadere informatie

WISKUNDE C VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

WISKUNDE C VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V WISKUNDE C VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

ECONOMIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 14

ECONOMIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V pagina 1 van 14 ECONOMIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 14 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de

Nadere informatie

wiskunde D havo nieuw vakinformatie staatsexamen 2017 WISKUNDE D HAVO NIEUW EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.

wiskunde D havo nieuw vakinformatie staatsexamen 2017 WISKUNDE D HAVO NIEUW EXAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8. WISKUNDE D HAVO NIEUW EAMENPROGRAMMA VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 12 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is

Nadere informatie

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 AARDRIJKSKUNDE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van

Nadere informatie

A. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 2 Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) Kerndoel(en):

A. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 2 Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) Kerndoel(en): A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600); tijd van regenten en vorsten (1600 1848). 40. De leerling leert

Nadere informatie

FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Historisch denken. Historische benaderingen

Historisch denken. Historische benaderingen Historisch denken Inleiding Mensen hebben een besef van verleden, heden en toekomst. Ze hebben een bepaald beeld van wat er in hun leven is gebeurd tot op de dag van vandaag. Ze kunnen hun bestaan in het

Nadere informatie

GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 GRIEKSE TAAL EN LITERATUUR VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor

Nadere informatie

1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars

1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars 1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars Tijd van jagers & boeren - Prehistorie - Tot 3.000 v. Chr. Nomaden + nauwelijks verschil in aanzien, bezit en macht 1.2 Landbouwrevolutie + landbouw Tijd van jagers &

Nadere informatie

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?

De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel

Nadere informatie

MAATSCHAPPIJKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

MAATSCHAPPIJKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V MAATSCHAPPIJKUNDE VMBO KB VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.04.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de

Nadere informatie

Maatschappijwetenschappen. Staatsexamen vwo. Programma van toetsing en afsluiting. (vernieuwde profielstructuur)

Maatschappijwetenschappen. Staatsexamen vwo. Programma van toetsing en afsluiting. (vernieuwde profielstructuur) Maatschappijwetenschappen Staatsexamen vwo Programma van toetsing en afsluiting (vernieuwde profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving eindtermen...4

Nadere informatie

WISKUNDE B VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

WISKUNDE B VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V WISKUNDE B VWO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

havo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018

havo geschiedenis M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 2017 2018 havo M.M.P.C. Bolink Y. Bouw H. van der Meiden J. Roesink geschiedenis Jouw beste voorbereiding op je examen in 2018 havo geschiedenis Voorwoord Wanneer je examen gaat doen, wil je natuurlijk

Nadere informatie

Maatschappijwetenschappen

Maatschappijwetenschappen Maatschappijwetenschappen Staatsexamen havo Programma van toetsing en afsluiting (vernieuwde profielstructuur) 2010 Inhoudsopgave Opzet van het examen...3 Het examenprogramma...3 Beschrijving eindtermen...4

Nadere informatie