Modeltrein Academie. Treinen en treintjes, gisteren en vandaag

Transcriptie

1 Modeltrein Academie Treinen en treintjes, gisteren en vandaag

2 Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 2

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 Modeltreingeschiedenis 5 Spoorweggeschiedenis 10 Modeltreinen en geschiedenis 26 Tijdperk I; Tijdperk II; Tijdperk III; Tijdperk IV; Tijdperk V; ???? 34 Alle tijdperken samen? 36 Bibliografie 37 Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 3

4 Inleiding In de 16de/17de eeuw was verkeer door (godsdienst - ) oorlogen, onveiligheid, gebrek aan infrastructuur, moeilijk. In de 18de eeuw werden kanalen en steenwegen gebouwd en kwam het verkeer, het vervoer, pas echt op gang. Stoommachines maken de eerste industriële revolutie mogelijk. In de 19de eeuw verschijnen er stoomlocomotieven op ijzeren wegen, stoomschepen verdringen zeilschepen. In de 20ste eeuw veroorzaken elektriciteit en de ontwikkeling van de verbrandingsmotor de tweede industriële revolutie. De ontwikkeling van de trein en spoorwegen is ongelooflijk belangrijk, of belangrijk geweest, in de ontwikkeling van de wereld tot nu toe. Men kon goederen en mensen vervoeren, kwantitatief op een groter en kwalitatief op een hoger niveau. De eerste treinen in België reden 60 km per uur, de postkoets haalde er slechts 10. Dit verschil in snelheid heeft de Belgische overheid zelfs laten overwegen een maximum snelheid in te voeren voor treinen omdat men vreesde voor de gezondheid van de reizigers! Een postkoets vervoerde amper tien mensen, een trein kon er honderden in één keer meenemen. Een trein vervoerde tonnen en tonnen materiaal in één keer. De verbrandingsmotor, ontwikkeld tot wat we nu allemaal kennen in onze auto, maakte de noodzaak van massaal (collectief) vervoer veel kleiner. Ieder rijdt in zijn (individuele) auto, en vrachtwagens brengen alles net daar waar het moet zijn, op het exact geplande tijdstip. Ten minste als de wegen niet dichtslibben. Want vervoer is zo massaal geworden dan we terug gaan pleiten voor massa vervoer. Op grote afstanden vliegen we tot nu toe en in elk geval voorlopig en meestal nog wel massaal. Zij die over een privé - jet beschikken zijn zeldzaam. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 4

5 Modeltreingeschiedenis Modeltreinen werden al gebouwd bij de ontwikkeling van stoomlocomotieven toen kleine modellen werden gemaakt voor testen. Waarschijnlijk werd de eerste gebouwd door William Murdoch in 1874 om te bewijzen dat het mogelijk was om iets te laten rijden door stoom. In het begin van de 19de eeuw werden in Groot - Brittannië presentatiemodellen gebouwd als voorbeelden voor de echte locomotieven. Zo zou ook Johann Wolfgang von Goethe in 1829 van Engelse vrienden een model van de Rocket hebben gekregen, model dat later verdween en nooit is weer gevonden. In 1829 bouwde Diez Imbrechts een rijvaardige modelbaan als geschenk voor het Spaanse hof. Modeltreinen zijn er dus al zolang als er echte treinen bestaan. Houten trektreintjes voor kleuters en speelgoedtreintjes van lood werden al in 1830 gemaakt. Toen waren er maar amper echte spoorlijnen. De eerste modellen waren niet altijd evenbeelden van originele treinen. En vaak reden ze gewoon over de vloer (zonder rails). Als in 1835 de Adler voor de eerste keer van Nürnberg naar Fürth rijdt, en daarmee de eerste spoorlijn in Duitsland in gebruik wordt genomen, verschijnen ook gekleurde uitdrukbladen van de Adler met bijpassende tinnen figuren. In 1940 verschijnen in Duitsland de eerste in blik gemaakte modellen. Het eerste kind dat een modelbaan als geschenk kreeg was in 1859 de keizerlijke prins Napoléon Eugène Louis Bonaparte. Deze trein reed niet in de woonkamer maar wel in het park van Saint - Cloud. Deze modelbaan is nog steeds te bewonderen in het Museon di Rodo in Uzés (Frankrijk). Circuit établi pour le prince impérial à Saint - Cloud en 1859 Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 5

6 In 1862 stelt Myers in London met stoom aangedreven locomotieven voor in zijn catalogus. En in 1869 is er een eerste aanwijzing voor modeltreinen in Duitsland als Carogatti uit Königsberg zijn in de kamer rijdende locomotieven met oscillerende cylinder aanprijst. De eerste elektrisch aangedreven modeltrein is er in 1882 (Planck) en een jaar later wordt voor het eerste het tweerail/tweeleiding systeem voor elektrische treinen gebruikt. Het eerste locomotiefmodel met uurwerkaandrijving stamt uit 1886 en is het eerste model dat technisch vergelijkbaar was met ander speelgoed dat sinds 1855 zo werd aangedreven. Ook in 1886 biedt speelgoedfabrikant Bing in Nürnberg voor het eerst een volledige trein met sporen aan. Spielzeug - Eisenbahn, Bing Nürnberg, ca Eisenbahn an 220V angeschlossen. Leihgabe Uwe Genz, Lage In 1887 biedt Schönner uit Nürnberg met stoom aangedreven modellen aan met loc, wagens en sporen in twee spoorbreedtes (65 mm, +/ - 1/22 en 115 mm, +/ - 1/12). Märklin presenteert in 1891 tijdens de Leipziger Messe een eerste volledige modelbaan met een locomotief met opwindmotor en rails in de vorm van een acht. Hiervoor werden wel speelgoedtreinen gemaakt, maar niet als een passend geheel. Deze eerste uitgave is de basis van alle volgende schaalgroottes, het begin van de modelspoorwegen. Al snel volgen modeltreinen die op stoom werken, verhit door spiritus. Märklin komt in 1895 met de eerste elektrische modeltram (spoor 1), wat Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 6

7 nogal vreemd is als men weet dat Göppingen pas in 1900 zijn eigen elektriciteitsvoorziening kreeg! In 1895 is het eveneens Märklin die voor het eerst toebehoren zoals wissels, signalen en tunnels aanbiedt. De eerste modeltreinen hadden allemaal hun gebreken met de aandrijving, of het nu op stoom, met opwindveer, of elektrisch ging. De opwindlocomotieven vertrokken met enorme vaart maar na een paar rondjes gaf de veer het al op. De stoomlocomotieven werden zeer heet en waren niet in snelheid regelbaar, wat nogal gevaarlijk kon zijn bij te scherpe bochten. De trein bleef net zolang rijden totdat de spiritus op was. De elektrische treinensets werden aangesloten op de lokale netspanning, meestal 110 of 220 Volt, alleen beveiligd door twee lampweerstanden. Direct contact met de rails was niet echt aangenaam! De eerste echt uitgesproken modellocomotief naar het echte Duitse voorbeeld wordt door Schönner in 1900 aangeboden. In datzelfde jaar komt ook het drierailsysteem van Märklin op de markt. Een jaar later hebben zij ook zowel mechanisch als elektrisch aangedreven wissels in hun gamma opgenomen. In 1901 ontstaat in tijdschriften de discussie over een normering voor modelbanen. Deze monden uit in een eerste Handboek voor modelbanen van Bassett - Lowkes, waarin de door Greenly ontwikkelde normering bekend gemaakt wordt welke aan de Märklinnorm van 1891 aanleunt en die zich aan elke fabrikant opdringt. De spoorbreedte H0, (spreek half - nul uit, half zo groot als schaal nul) met 16,5 mm spoorbreedte ontstaat in Bassett - Lowkes voert deze in Engeland in en noemt deze 00 (nul - nul). Eerste seriefabrikant van deze spoorbreedte is Bing in Nürnberg. In 1928 ook voor de eerste keer met elektrische aandrijving. Daarvoor hadden zowel Märklin als Bing een als spoor 00 aangeduide baan in hun programma, maar die had Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 7

8 nog niet de 16,5 mm spoorbreedte, maar wel 26 mm (1908, Märklins Liliput - baan) en 28 mm (1912, Bing met batterijaandrijving). Als de Deutsche Reichsbahn in 1935 met veel nationaalsocialistische bravoure 100 jaar spoorwegen in Duitsland viert, komt eerst Trix (Trix - Express, met meertreinenbesturing!) en dan in de herfst Märklin ook samen met andere fabrikanten met 16,5 mm sporen in H0. In 1927 voert de beroepsbond VDE (Verband der Elektrotechnik Elektronik Informationstechnik) laagspanning van maximaal 22 volt als norm in voor modeltreinen. De tot dan gebruikte rijregelaars met lampweerstanden zijn dan niet langer toegelaten (hierbij werd met in serie geschakelde lampweerstanden de netspanning gereduceerd, en er bestond dus geen galvanische scheiding tussen de netspanning en de rails, wat met transfo s wel gebeurt). In 1949 is er een nieuwe innovatie op weg naar het kan nog kleiner. Met 12 mm spoorbreedte presenteert Rokal op de Hannovermesse de eerste TT - baan in Duitsland in schaal 1/120. In de DDR geniet dit spoor van het midden, zoals het na het ontstaan van de spoor - N - banen genoemd wordt, een grotere populariteit dan in de BRD. Zo blijft Rokal (later Röwa) in het westen de enige fabrikant. Als in 1974/75 het bedrijf in concordaat treedt is het lot van TT in het westen bezegeld, maar zeker niet in de voormalige DDR waar dit een geliefd en sterk verspreide spoorbreedte is. In 1952 stelt Fleischmann in Nürnberg voor de eerste keer haar H0 - Bahn voor. Sindsdien groeide Fleischmann tot een belangrijke fabrikant. Trix experimenteert in 1958 met modellen in schaal 1/180, die echter niet verder dan de onderzoeksfase komen. In 1960 komt Arnold uit Nürnberg met modelbanen in 1/160 op 8 mm spoorbreedte. Daaruit groeit de meer aan die schaal reële spoorbreedte van 9 mm. Daarmee is spoor N (Nieuw) de volgende mijlpaal in het streven naar steeds kleinere modellen. 12 jaar later, in 1972, zet Märklin dit record scherper met een spoorbreedte van 6,5 mm (Spur Z) met een schaal van 1/220 wat tot nu toe de kleinste op industriële basis geproduceerde modeltrein blijft. Wereldwijd is Nürnberg ondertussen uitgegroeid tot de belangrijkste speelgoedbeurs waar de meeste nieuwigheden en innovaties worden voorgesteld. Nochtans neemt Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 8

9 het belang van deze beurs af, ten voordele van het jaarlijkse Intermodellbau in Dortmund. Daarenboven zijn er nu her en der belangrijke beurzen en tentoonstellingen. En natuurlijk is het zo dat er al lang niet meer uitsluitend in Duitsland modeltreinen worden geproduceerd. Naast modeltreinfabrikanten is een hele industrie ontstaan voor toebehoren, gaande van miniatuurhuizen, over bomen, bruggen, tot Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 9

10 Spoorweggeschiedenis Lang voor er treinen reden, werden in Duitse mijnen al wagentjes over houten rails geduwd. In de 16de eeuw enkel ondergronds, in de 17de eeuw ook bovengronds om de delfstoffen naar het kanaal te brengen. In de 18de eeuw gebruikte men voor het eerst gietijzeren rails, en pas in de 19de eeuw smeedijzeren rails. De Brit Trevithick zette in 1804 een eerste stoomlocomotief op rails. Al in 1801 had hij een eerste grote stoomlocomotief gebouwd die op de weg reed. Deze ging in vlammen op bij de eerste proeven. In 1813 had hij een eerste operationele loc gefabriceerd. Pas in 1825 kwam er de eerste spoorlijn van 40 km waar zowel mensen als goederen over werden vervoerd. Het zou duren tot de Rocket (1829) van Stephenson voor een locomotief ook echt geregeld gebruikt zou worden. In 1850 had men in Groot - Brittannië al km spoorwegen. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 10

11 In België ontstond bij wet van 01/05/1834 de spoorweg. Deze wet bepaalde dat er een spoorwegnet diende te komen met Mechelen als knooppunt, dat - in het oosten Pruisen via Leuven, Luik en Verviers, - in het noorden Antwerpen (men sprak niet van de Nederlanden waar men in 1830 zich van had los gescheurd), - in het westen Oostende via Dendermonde, Gent en Brugge, - in het zuiden Frankrijk via Brussel en Henegouwen, met elkaar moest verbinden. De eerste trein eerste trein_jpg.jpg Op 05/05/1835 (slechts 1 jaar later!) werd een eerste deel geopend tussen Brussel en Mechelen. De Pijl of La Flèche, De Stephenson of Le Stephenson en De Olifant of L Eléfant reden van Brussel naar Mechelen. De Olifant sleepte op zijn Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 11

12 eentje de trein weer naar Brussel. België had de eerste spoorlijn op het Europese vaste land. De eerste locomotief van Belgische makelij De Belg of Le Belge werd op 30/09/1835 geleverd door de werkplaatsen van John Cockerill te Seraing. La locomotive "Le Belge", fabriquée par Cockerill Université de Liège - Centre d'histoire des Sciences et des Techniques De wet van 01/05/1834 besloot tot de aanleg van 388 km spoorweg, een wet van 26/05/1937 besloot tot een uitbreiding tot 556 km. In 1851 waren er in België al 560 km staatsspoorwegen, en 372 km private spoorlijnen gebouwd. Er waren 50 concessies verleend! In 1843 werd de spoorlijn Antwerpen - Luik - Keulen reeds ingehuldigd. Deze lijn verbond de Schelde en de Rijn via het Waalse industriebekken, en was de eerste internationale verbinding op het Europese vaste land. Keulen was door de aanleg van deze spoorlijn slechts zesendertig uur van Antwerpen verwijderd. Op 15/02/1870 reed de eerste werkmanstrein. Speciale treinen, met eerder wagons dan rijtuigen, voor het vervoer van arbeiders met een goedkoop abonnement, waar de toenmalige werkgevers niet in tussen kwamen, werden ingezet. In 1889 werden meer dan 1 miljoen werkmanskaartjes verkocht. In 1896 was er een verdubbeling met de verkoop van biljetten. In 1911 werden werkmansbiljetten verkocht! En nu? In 1895 startte de bouw van de monumentale stationshal in Antwerpen, 186 meter lang, 66 meter breed en 43 meter hoog! Op 18/06/1898 vertrok hier de eerste trein. In datzelfde jaar werd begonnen met de bouw van het stationsgebouw dat op Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 12

13 11/08/1905 werd geopend. Pas nu, in 2007, zal het station kunnen heropend worden, na een ongelooflijke verbouwing van een kopstation met 10 sporen, naar een doorgaand station met 14 sporen. Les gares belges d'autrefois Les gares belges d'autrefois Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 13

14 Les gares belges d'autrefois Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 14

15 Onze industrie vaarde wel bij het invoeren van een spoorwegnet in ons land, niet alleen door het gebruik van de spoorweg om producten, maar ook arbeiders te vervoeren, maar ook door het bouwen van spoorwegmaterieel. Onze ingenieurs bleken zeer bekwaam, zorgden voor vernieuwing en verbetering van het materieel, waardoor onze industrie niet enkel locs en wagens bouwde voor binnenlands gebruik, maar ook uitvoerde naar heel de wereld. Voor 1910 verschenen er al Belgische ontwerpen op de sporen. Het type 9 was een loc zonder buitenlandse invloeden. Deze loc vormde de basis voor de ontwikkeling van het befaamde type 45 (later type 10). Dit is een "Type 9", ontworpen voor het trekken van express treinen op de grote lijnen. Het waren "Ten Wheels" locs die tussen 1909 en 1914 werden gebouwd. In het begin bezat deze loc geen windleiplaten. Deze locs verdwenen uit het spoorlandschap in Hier staat een loc in het Station Jemelle. Bemerk het "M1" rijtuig met een periscoop uitkijk. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 15

16 In 1914 telde de spoorwegen in België werknemers, maakte 5 % van het Bruto Nationaal Product (BNP) uit en er reden treinen over km spoorweg. Vergelijk dit met de km steenweg in 1830! Tijdens de eerste wereldoorlog werd zeer veel schade aangericht. Veel materiaal was reddeloos verloren. Amerikaanse al aanwezige legerlocs, maar ook nieuwe Amerikaanse locomotieven, werden aangekocht en in gebruik genomen. Meer dan 2000 locomotieven, een enorm aantal rijtuigen en wagons kwamen ingevolge de verdragen van Versailles naar ons land. Sommige Pruisische locomotieven hebben het zelfs uitgehouden tot op het einde van het stoomtijdperk. De G8/1 en de P8 werden het type 81 en 64. In de "Borinage" was er destijds (tussen 1947 en 1952) nog een flinke industriële activiteit. Naast de kolenmijnen, waren er in Jemappes, een glasfabriek en een fabriek voor stalen buizen en een kolen gestookte elektrische centrale. Dus dat betekende lange en zware goederentreinen, met wagons van alle soorten. Platte, lange, hoge wagons. Noem maar op, ze waren er te zien. En ze werden door de "81" getrokken. Dikwijls in "dubbel" tractie, aangezien de lengte en het gewicht van deze treinen. Onvergetelijk spektakel. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 16

17 Deze locs werden aan België als schadevergoeding na WO I geleverd door de vijand van toen. We kregen er 576 exemplaren van. Het was het grootste aantal locs van één type dat de Belgische spoorwegen ooit bezat. Ze leverden 1380 pk op aan 55 km/u en bleven in dienst tot in Ondanks het aantal werd geen enkele machine bewaard! Ik herinner mij niet ooit deze machine in Jemappes gezien te hebben, maar ik ben praktisch zeker dat ze er moet geweest zijn. Inderdaad waren enkele locs van dit type aan de depots in St. Ghislain en Doornik toegekend. Ziehier het Type " 64 ". Deze locomotief was eveneens van Duitse makelij, een Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 17

18 zgn. "P8", die ook als compensatie voor oorlogsschade aan de Belgische Spoorwegen werden geleverd. Een totaal van 125 exemplaren. Zij bleven dienst doen tot in Zie hier de machine in haar originele staat, zoals ze geleverd werd. Met een Duits schouwtype, Duitse buffers en een "Knorr" voorverwarmer. Ze is hier in Luik gefotografeerd in Verschillende van deze locs werden in een "Belgisch" jasje gestoken, dwz. ze kregen een schoorsteen met "kroon", een "ACFI" voorverwarmer, juist achter de schoorsteen geplaatst, "Belgische" buffers en een elektrische "Sigtay" verlichting naast de reglementaire olielantaarn op de rookboxdeur. De Duitse veiligheidskleppen werden vervangen door Engelse "Coale" kleppen. Wij bevinden ons hier in Trois - Ponts in Deze machines, hoewel in een "Belgisch" jasje, bezitten nog steeds de "Knorr" verwarmer. Deze locs werden na 1912 gebouwd. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 18

19 Hier is ze, gereed voor haar allerlaatste reis. De NMBS bezit nog steeds een machine van dit type voor haar "toekomstig" (en hypothetisch) spoorwegmuseum. Ik denk niet dat ze nog rijvaardig is. Arme loc! Arme NMBS! Maar alles is nog niet verloren. De "PFT" heeft een exemplaar bemachtigd, en die is nu rijvaardig, na een volledige restauratie. Met een beetje geluk zal zij misschien weer op de Belgische rails te zien zijn (binnenkort?). In 1926 wordt besloten tot de oprichting van Belgische staatsspoorwegen, "BSM - CFB" (Belgische Spoorwegmaatschappij - Chemin de Fer Belge), de huidige NMBS. Al op 28/05/1884 was er een wet gekomen op de buurtspoorwegen, op 06/07/1885 werden de statuten van de toenmalige NMVB bij KB goedgekeurd. In 1990 werd het buurtverkeer geregionaliseerd en verdween de nationale NMVB om wat Vlaanderen betreft op te gaan in de Vlaamse Vervoers Maatschappij (De Lijn), waarin ook de Antwerpse en Gentse stedelijke vervoersmaatschappijen werden ondergebracht. Op het platteland zijn de trams van de buurtspoorwegen in 1930 nog een essentieel vervoermiddel. Hier staat de tram uit Antwerpen te wachten aan de grensovergang met Nederland in Putte. Foto uit Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 19

20 "Een eeuw mobiel met tram en bus" van Eric Keutgens. - e/eeuw/1930/1930_16.html De buurtspoorwegentram van Antwerpen naar Hamme vertrekt van op het Frederik van Eedenplein op Linkeroever in de zomer van Eén jaar later doeken de Buurtspoorwegen deze lijn op. Pas een kleine veertig jaar later ziet Linkeroever opnieuw trams, als de premetro tot hier doorgetrokken wordt. Foto archief GVA. - e/eeuw/1958/1958_41.html Pas in 1948 werd de laatste private spoorlijn door de NMBS overgenomen. Door de mogelijkheden die de trein bood groeide ook de post sterk. Telegrafie werd van meet af als belangrijk instrument mee gebruikt. In de jaren 1870/1880 zou ook de telefonie nauw verweven met de spoorwegen zijn opmars maken! In 1933 kwamen de eerste metalen rijtuigen. Op 5 mei 1935 reed de eerste elektrische trein tussen Brussel en Antwerpen. In dat jaar werden naast vierledige treinstellen ook de grote stoomlocs van het type 1 in dienst genomen. Vanaf 1930 waren proeven ondernomen met dieselmotorvoertuigen, en in 1938 werden de eerste reeksen geleverd. In 1939 werden zes stuks stoomlocomotieven type 12 afgeleverd door Cockerill. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 20

21 En zie hier één van de twee "Koninginnen" die het Belgische Spoorlandschap troonden, de "Type 1". Zonder enige twijfel, is dit één van de twee "meesterwerken" van NMBS ingenieur, Raoul Notesse. Ze werden in 1935 in dienst genomen. Esthetisch gezien een pronkstuk. Ze waren de zwaarste van alle Europese "Pacifics". Rijvaardig wogen ze 126 ton, met een vermogen van pk. Deze machines gaven volledige voldoening, in alle opzichten. Ze bleven actief tot in Nadien heeft de "1.002" nog enkele speciale treinen getrokken, maar nu staat zij in het spoorwegmuseum in Treignes. Hopelijk Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 21

22 wordt ze gerestaureerd. Een andere prachtige creatie van Raoul Notesse, was de "Type 12". Zij heeft een fantastische "look" met haar prachtige stroomlijning. Dit is een pure "snelheidsloc", voor lichte sneltreinen, aan een 140 km/u. Zes locs van dit type werden gebouwd en aan de NMBS in 1939 geleverd. Juist voor WO II. Dit is de "12.004". Zij was de laatste van dit type om uit de dienst genomen te worden. Dat was in Ze is nu in het Centrale Atelier van Leuven. Zal ze ooit weer op eigen kracht rijden? Ik betwijfel het. Tijdens de tweede wereldoorlog zijn diverse Franse stoomlocs door de bezetter bij de Belgische spoorwegen ingedeeld, en Belgische (ex - Duitse) gingen terug naar de vroegere heimat. Andermaal moesten 300 Amerikaanse locs de tekorten opvangen Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 22

23 na de oorlog. De laatste stoomloc gebouwd voor de NMBS, de werd afgeleverd door "La Meuse" in De NMBS besloot na de laatste wereldoorlog dat minstens elke hoofdlijn in ons land moest worden geëlektrificeerd. In 1949 werden daarvoor bestemde locs type 101 (latere reeks 29) afgeleverd in oorspronkelijke uitvoering. (foto NMBS) (foto NMBS). Met zo'n 1200 treinen per dag is de Brusselse noord - zuidverbinding zo niet de drukst bereden, dan toch zeker één van de meest gebruikte spoorwegen ter wereld. Op 04/10/1952 is ze door Koning Boudewijn geopend. In 1901 kwam een commissie al tot de conclusie dat het verbinden van Brussel Noord en Zuid noodzakelijk was. In Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 23

24 1911 werden de werken gestart, maar door de oorlog en discussies over de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van de werken daarna, werd het project stilgelegd. Pas in 1947 werden de werken weer echt hervat. De verbinding is al bij de bouw geëlektrificeerd. Er zijn zes sporen, de tunnel waar de treinen door rijden, is net geen twee kilometer lang. Vanaf 1955 werden de eerste baandiesels types 202/203 (latere reeks 52 en 53) en 201 (latere reeks 59) geleverd. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 24

25 Op werd tussen Ath en Denderleeuw de laatste officiële stoomtrein met de ingelegd. Vanaf 01/01/1971 kregen alle locomotieven het huidige reeksnummer met 4 cijfers, het eerste cijfer duidt de klasse aan, samen met het tweede cijfer duidt het de reeks aan. De twee laatste cijfers geven het volgnummer. Met ingang van de zomerdienstregeling 1984 werd het IC (Inter City) - IR (Inter Regio) plan ingevoerd. Einde 1989 werd beslist tot het aanleggen van een hogesnelheidsnet. De ICE en de TGV s rijden inmiddels door ons land. Private spoorwegmaatschappijen concurreren met de hervormde NMBS voor het vrachtvervoer. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 25

26 Modeltreinen en geschiedenis De geschiedenis van de spoorwegen wordt bij modeltreinen ingedeeld in tijdperken. De overgang tussen twee tijdperken is niet exact, maar wordt dikwijls gekenmerkt door wijzigingen in de spoorwegtechnologie. De opkomst van de hoge snelheidstreinen is hiervan een voorbeeld. De indeling is ook niet altijd dezelfde. Zij kan verschillen van land tot land, afhankelijk van bepaalde wijzigingen bij de spoorwegen in dat land. Zo worden locomotieven en wagons van de Duitse Spoorwegen ingedeeld in tijdperk V vanaf het ogenblik dat de nieuwste kleurstelling (rood met grijs) werd geïntroduceerd. De tijdperkindeling is vastgelegd door MOROP (Europese verbond van spoorwegmodelbouwers) in de NEM800 norm. NEM staat voor Normen Europese Modelspoorwegen. Er bestaan ook subbladen die de tijdperkindeling voor een bepaald land vastleggen. Meestal is een periode nog verder onderverdeeld. Deze onderverdeling wordt aangeduid met een letter (vb. IIIa). Tijdperk Periode Voornaamste kenmerk I Vooral private en lokale spoorwegmaatschappijen II Ontstaan van de nationale spoorwegmaatschappijen III Opkomst van de diesel en elektrische tractie. Het verdwijnen van de stoomlocomotief IV Moderne locomotieven en rijtuigen V heden Opkomst van de hogesnelheidstrein, privatisering van de spoorwegen Tijdperk I; Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 26

27 Kenmerkend aan de 1ste periode zijn de veelheid aan locomotieftypes maar ook de verscheidenheid aan gebruikte spoorbreedtes en signalisatiesystemen ; Tussen Stockton en Darlington in Engeland gaat de eerste commerciële treindienst van start juni 1827; Tussen Saint - Étienne en Andrézieux wordt de eerste Franse, en de eerste op het Europese vaste land, spoorweg in gebruik genomen, de wagens worden wel getrokken met paarden. - 5 mei 1835; Tussen Mechelen en Brussel rijdt de eerste trein in België en op het vaste land van Europa. - 7 december 1835; Tussen Nürnberg en Fürth rijdt de eerste trein in Duitsland augustus 1837, Opening van de lijn tussen Paris en Saint - Germain - en - Laye (beperkt tot Pecq) september 1839; Tussen Haarlem en Amsterdam rijdt de eerste trein in Nederland. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 27

28 The first true railroad - the Stockton and Darlington Railroad - was opened in England on 27 September Opening of the Stockton and Darlington Railway Van de private spoorwegmaatschappijen zijn in Duitsland de K.P.E.V. (Königlich Preussische Eisenbahn Verwaltung) en de Königlich Bayerische Staatsbahnen veruit de belangrijkste. In de latere DRG (Deutsche Reichsbahn Gesellschaft) vindt U veel locomotieven terug van deze beide maatschappijen. In België zijn het de maatschappijen Central Belge en Nord Belge die in 1926 fusioneren tot de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS). Tijdperk II; Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 28

29 Bij het ontstaan van de nationale maatschappijen in de 2de periode verdwijnt de verscheidenheid. Er komen eenheidstypes. Het voordeel bestaat er in dat onderdelen in grotere hoeveelheden kunnen worden geproduceerd (en dus goedkoper zijn) maar ook tussen verschillende locomotieftypes uitwisselbaar zijn. De centrale werkplaatsen moeten op die manier minder voorraad van vele verschillende onderdelen bijhouden. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 29

30 juli 1926; De Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen wordt opgericht ; De spoorlijn Antwerpen - Brussel is de eerste geëlektrificeerde spoorweg in België (3000 Volt gelijkspanning). Tijdperk III; Na de tweede wereldoorlog zien we in tijdperk 3 een enorme modernisering van de spoorwegen. De stoomtrein wordt nostalgie. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 30

31 Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 31

32 ; In Europa verdwijnt de 3de klasse. Dat wil zeggen; de 3de klasse heet voortaan 2de klasse en de 2de klasse voortaan 1ste klasse. Daarvoor kwam de 1ste klasse in lokale treinen niet voor. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 32

33 - 2 juni 1957; Begin van de Trans Europ Express (TEE), voorloper van de Eurocity's en het Europese net van hogesnelheidstreinen ; Laatste stoomtrein in reguliere dienst in België. Tijdperk IV; In tijdperk 4 ontstaat een kentering in de exploitatie. Het wegverkeer en vliegtuigverkeer nemen in belangrijke mate de rol van de spoorwegen als transportmiddel voor verre afstanden over. Vooral het goederenvervoer over de weg vreet aan de marges van de spoorwegmaatschappijen. Het vervoer van stukgoed wordt minder interessant en de maatschappijen beginnen zich te concentreren op het massavervoer. Hierdoor zien we veel bloktreinen ontstaan voor het vervoer van containers, stortgoederen (ijzererts en steenkool), petroleumproducten, auto's en auto - onderdelen. Modeltrein Academie - Treinen en treintjes, gisteren en vandaag - pagina 33