Hervinden van de balans

Transcriptie

1 Vakblad over mens, werk en inkomen 37 e JAARGANG FEBRUARI 2015 NUMMER 1 Werken na diagnose of genezing van kanker: Hervinden van de balans Nieuwe artikelserie over inclusiviteit: Leidraad Participatie Pagina 14 SROI: voor wat, hoort wat > Onderzoek: Oud is in! > Verslag bijzondere ALV

2

3

4 vragen Wat neemt Henk Korstanje van Focus Arbeidsmarktadvies mee naar een onbewoond eiland? Kijk op pagina 28 inhoud Coverstory Werken na de diagnose Colofon 37e jaargang nummer 1 Februari 2015 AD Visie is een uitgave van BladenMakkers. AD Visie is het tijdschrift van de beroepsvereniging NVvA en verschijnt zes maal per jaar. Hoofdredacteur: > Geert Beckers Redactie > Rekha van Dis, Annet de Grunt Ted Ineke, Agnes Kroes, Peter Passenier (Schrijven met Beloftes), Anjo van Soest, Diederik Wieman (Oblomov Media) Aan dit nummer werkten mee: > Hans van der Holst (UWV SMZ), Hans Klip (Hans Klip Tekst) en Diede Wieman Eindredactie > Lies Meiboom (Sweeping Maytree) Fotografie > Shutterstock, Jaap van den Broek Vormgeving > Onnink Grafische Communicatie, Hoeven Drukwerk > Schotanus & Jens Uitgever > Diederik Wieman Redactieadres: BladenMakkers Kerkpad Zuidzijde 22-c 3764 AR Soest Telefoon: redactie@arbeidsdeskundigen.nl Advertenties MOS, Postbus 1058, 3860 RH Nijkerk Advertentieacquisitie: Jan van de Vis Telefoon: adverteren@arbeidsdeskundigen.nl Abonnementen Leden en donateurs van de NVvA ontvangen AD Visie gratis. Wijzigingen s.v.p. doorgeven aan het NVvA-secretariaat, Postbus 1058, 3860 BB Nijkerk. Telefoon: , Fax: nvva@arbeidsdeskundigen.nl Internet: Jaarabonnement (incl. verzend- en administratiekosten): 88,-. Prijswijzigingen voorbehouden. Voor buitenlandse abonnees geldt een toeslag. Het abonnement wordt automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor de vervaldatum schriftelijk is opgezegd. Het overnemen en vermenigvuldigen van artikelen en berichten uit dit tijdschrift is slechts geoorloofd met bronvermelding en met schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN Inclusiviteit Inclusiviteit is hot. En terecht: de behoefte is groot aan bedrijven en organisaties die mensen met een arbeidsbeperking nieuwe kansen bieden. We zetten dit jaar in elk nummer van AD Visie dit jaar een succesvol praktijkvoorbeeld. Aflevering 1: SROI bij gemeentelijke aanbestedingen in Noord-Holland Noord. 12 En verder... Kanker. Het is een ziekte die je leven overhoop haalt, niet alleen privé, maar ook op het werk. Want veel patiënten, maar ook ex-patiënten, kampen met klachten als concentratieverlies en vermoeidheid. Hoe moet de werkgever hiermee omgaan? 6 En welke rol speelt de arbeidsdeskundige? Mensen met Mogelijkheden 11 AKC Wetenschappelijk: Leidraad participatie 14 Omgaan met persoonsgegevens 20 Verslag bijzondere ALV 22 Oud is in 24 Juridisch: Hoofdlijnen Wet werk en zekerheid 30 De nieuwe rubriek Beroep in beeld besteedt in woord, maar vooral in beeld, aandacht aan mensen met een riskant beroep. Aflevering 1: De boomklimmer 18 advisie februari

5 voorwoord Thuiswerken? Een bijzonder jaar Als AD Visie nummer 1 (jaargang 37!) bij jullie op de mat valt, is 2015 al aardig op weg. Een bijzonder jaar, want zelden komen er zoveel veranderingen op ons af. Op de eerste plaats is daar de Participatiewet (PW) die de WWB, de WSW en een deel van de Wajong vervangt. Er worden extra banen gecreëerd, er is een loonkostensubsidie en de overheid heeft een quotum ingesteld en mag boetes uitdelen als werkgevers dat quotum niet halen. Vierhonderd gemeenten hebben de taak om de doelgroep van de PW naar werk te leiden. VNG zet daartoe samen met de sociale partners en UWV regionale Werkbedrijven op. Maar er is nog meer. De premiedifferentiatie uit de Wet BeZaVa heeft ervoor gezorgd dat werkgevers steeds meer hun best doen om te voorkomen dat werknemers instromen in de Ziektewet. Maar er is ook een toenemend aantal werkgevers dat ervoor kiest om eigenrisicodrager te worden. En dan hebben we ook nog de Wet Werk en Zekerheid met aanpassingen in het arbeidsrecht. Als je die allemaal op een rijtje zet, dan duizelt het. Waar moet je beginnen? Hoe moeten die participatiebanen eruit zien? Hoe bepaal je of iemand tot de doelgroep behoort? Kunnen de gemeenten dit allemaal wel aan? En weten de mensen waar het om gaat de weg nog wel? Een ding is zeker: dit nieuwe jaar biedt heel veel kansen voor onze beroepsgroep. Iedereen is aan het pionieren. Gemeentes, werkgevers, re-integratiebedrijven, jobcoachorganisaties, UWV, allemaal proberen ze hun weg te vinden in de nieuwe werkelijkheid. En de arbeidsdeskundigen kunnen hier als geen ander een helpende hand bieden. Daarvoor hebben wij de kennis en expertise in huis. En AD Visie zal ertoe bijdragen om door de bomen het bos te blijven zien. Zo starten we in dit nummer met een serie artikelen over Inclusiviteit, waarin we laten zien hoe werkgevers mensen met beperkingen een kans geven. Tot slot wordt het voor mij ook een bijzonder jaar. Ik neem vanaf dit nummer als hoofdredacteur het stokje over van Charlotte Boersma, die de afgelopen jaren op enthousiaste en inspirerende wijze een stempel heeft gedrukt op ons vakblad. Het is voor mij een uitdaging om haar werk voort te zetten. Geert Beckers Dell en Intel hebben 5000 medewerkers in 12 landen ondervraagd over thuiswerken. 52% vindt dat thuiswerkers net zo productief of productiever zijn als hun collega s op kantoor. 4 op de 10 werknemers in China, India, Turkije en de VAE geloven echter dat werken vanuit huis minder productief is. 50% van de thuiswerkers denkt productiever te zijn dan op kantoor. 36% vindt zichzelf net zo productief als op kantoor en slechts 14% vindt zichzelf minder productief. Thuiswerken heeft veel voordelen. 30% slaapt meer, 40% rijdt minder auto en 46% voelt minder stress. Nadelen zijn er ook: 20% van de werknemers beweegt minder en 38% zegt meer te snacken. Arboportaal vernieuwd het online platform van het ministerie van SZW over gezond en veilig werken, is vernieuwd. De belangrijkste veranderingen zijn de toegankelijkheid en het uiterlijk van de site. Gebruikers zijn met minder klikken bij het gezochte onderwerp. De nieuwe indeling biedt de mogelijkheid om het nieuws beter te presenteren, maar ook om belangrijke thema s zoals bijvoorbeeld arbowet- en regelgeving, arbocatalogi en de Wet Verbetering Poortwachter direct toegankelijk te maken. Ook is de zoekmachine sterk verbeterd. 4 advisie februari 2015

6 nieuws Aantrekkelijk gezond Wie succesvol wil zijn op de arbeidsmarkt kan beter naar de sportschool gaan dan naar de hogeschool. Fitheid, aantrekkelijkheid en zelfvertrouwen zijn namelijk belangrijker dan opleidingsniveau, etniciteit of leeftijd. Dit zegt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in het onderzoek Aantrekkelijk gezond. Schoonheid zegt op zich niet alles, aldus het SCP, want charme en uitstraling zijn doorslaggevender dan een volmaakt, symmetrisch gezicht. Des te meer redenen dus om te zorgen dat je er goed uitziet, tijdens je sollicitatiegesprek bijvoorbeeld. Het SCP raadt dan ook aan mensen met esthetische problemen en met weinig zelfvertrouwen meer te helpen. WW en zelfstandig ondernemen Uitkeringsgerechtigden die overwegen om een eigen bedrijf te beginnen, kunnen sinds kort via de website Werk.nl de training Zelfstandig ondernemen met een WW-uitkering volgen. De online training vervangt de voorlichtingsbijeenkomsten op de UWV-vestigingen. Door de training online aan te bieden kunnen klanten deze op elk gewenst moment doen, ook als zij nog geen WW-uitkering ontvangen van UWV. Het bewijs van deelname aan de voorlichting geldt als voorwaarde voor het indienen van een verzoek om te starten vanuit de WW met de startersregeling. UWV werkt in dezen nauw samen met de Kamer van Koophandel. Op het digitale Ondernemersplein van de KvK is sinds kort informatie van UWV beschikbaar over het starten vanuit de WW. Bijsluiter: Magazine MMM Bij deze uitgave van AD Visie treft u als bijlage MMM Magazine. Het is een informatief tijdschrift vol met verhalen en ervaringen van Mensen met Mogelijkheden en betrokken, samenwerkende professionals. In de uitgave komen onder meer het succes van het digitale MMM Inspiratieboek aan de orde, tips voor optimale communicatie, praktijkverhalen en een boeiend interview met staatssecretaris Jetta Klijnsma. mmm... mmm... magazine magazine Een informatief blad over Mensen Met Mogelijkheden. Het succes van het Inspiratieboek. Ervaringsverhalen Een informatief blad over Mensen Met Mogelijkheden. Het succes van het Inspiratieboek. Ervaringsverhalen. Tips voor de praktijk. Online training van start. De mening van Jette Klijnsma. Verbindend samenwerken. Tips voor de praktijk. Online training van start. De mening van Jette Klijnsma. Verbindend samenwerken advisie februari

7 Werken na diagnose of genezing van kanker: Hervinden van de balans Kanker. Het is een ziekte die je leven overhoop haalt, niet alleen privé, maar ook op het werk. Want veel patiënten, maar ook ex-patiënten, kampen met klachten als concentratieverlies en vermoeidheid. Hoe moet de werkgever hiermee omgaan? En welke rol speelt de arbeidsdeskundige? Tekst Peter Passenier Vijftien jaar geleden was Edith Idoe facilitair manager, maar toen werd ze plotseling ziek. Slokdarmkanker. Niet alleen veranderde dat haar hele leven, maar ook de manier waarop ze tegen dat leven aankeek. Mijn baan was altijd erg belangrijk, interessant en geweldig. Maar vanaf dat moment had ik andere prioriteiten, en kon ik me niet zo druk meer maken over een verwarming die te hoog stond, of over een klacht dat de koffie te koud was. Mijn kernwaarden veranderden: materiële zaken werden minder belangrijk. Maar tegelijk bleef werken, naast mijn gezin, een drijfveer in mijn leven. Ik wilde iets betekenen voor de maatschappij, en werkgevers en werknemers ondersteunen in dit proces. 6 advisie februari 2015

8 Coverstory Tegen de verwachting in wist Idoe haar ziekte te overleven, en ze gooide het roer inderdaad om. Zij is directeur van Stap.nu, een organisatie die begeleiding biedt bij de re-integratie van kankerpatiënten. En ze ziet bij hen dezelfde veranderingen die ze ooit zag bij zichzelf. In de fase van herstel maken mensen andere keuzes dan voorheen. Materiële zaken worden minder belangrijk, het accent ligt nu meer op de kwaliteit van het leven, zowel in werk en relaties. Vaak betekent dat ook dat ze daar andere eisen aan stellen. Misschien was de inhoud van de baan of hun relatie voor hun ziekte óók niet ideaal, maar trokken ze daar geen consequenties uit. Na hun ziekte doen veel van hen dat wel. Edith Idoe (directeur stap.nu) Communicatie is daarbij belangrijk en wel: voortdurende communicatie. Wat je vaak ziet is dat werkgever en medewerker in het kader van de Wet poortwachter afspraken maken over werkhervatting. Als die medewerker dan een terugval krijgt, is de werkgever heel verbaasd: wat gebeurt hier, we hadden toch een afspraak? Maar die afspraak is gebaseerd op een eenmalig contact, en dat is niet genoeg. Je moet als werkgever en werknemer voortdurend in gesprek blijven, voortdurend de vinger aan de pols houden, want de situatie kan veranderen. En oh ja: besteed ook aandacht aan de collega s. Die zijn meestal wel bereid het werk over te nemen totdat het hen ook te veel wordt. Onderschatting Het werk is voor kankerpatiënten dus belangrijk. Maar Idoe constateert een onderschatting van het herstelproces, zowel bij werknemer als werkgever. Herstel vraagt meer dan alleen behandelingen in het ziekenhuis. Sterker nog, die behandeling, als die bijvoorbeeld bestaat uit chemotherapie of radiotherapie, kan invloed hebben op het werkvermogen en de belastbaarheid. Je ziet bij mensen vermoeidheid, cognitieve beperkingen, problemen met multitasking. Ik heb een docent begeleid die als leerkracht met veel plezier voor de klas stond, maar na de behandeling van kanker bleek dat haar cognitieve vermogens nog niet voldoende waren hersteld om zo n grote groep kinderen aan te kunnen. Als het dan mis gaat, wordt zo iemand onzeker en denkt: Kan ik dit nog wel? Communicatie De re-integratie van medewerkers met kanker is dan ook lastig. Bedrijven moeten vooral aandacht besteden aan communicatie. Zo n zeventig procent van de werkgevers heeft hier problemen mee, zegt Idoe. Het begint al op het moment dat de ziekmelding binnenkomt. Bij het horen van het woord kanker denken veel werkgevers: ik laat hem of haar voorlopig maar met rust. Natuurlijk, dat is vaak goed bedoeld maar het pakt verkeerd uit. Want hoe waardevol voel je je dan als medewerker? Het past ook niet meer bij deze tijd: twintig jaar geleden accepteerde je dat mensen thuis zaten; tegenwoordig streven zowel medewerker als werkgever naar een snelle re-integratie. Machteld de Bont, directeur Care for Cancer Uit beeld Machteld de Bont heeft ervaring met de problemen van de werknemer, maar ook met die van de werkgever. Zij werd jaren geleden eveneens getroffen door kanker, borstkanker in haar geval, en ook zij heeft het tot haar missie gemaakt om mensen na de diagnose te adviseren. Maar als directeur van Care for cancer heeft ze zelf ook medewerkers, en ze realiseert zich goed wat er gebeurt als die uitvallen. Wanneer iemand kanker krijgt, kan hij zomaar driekwart jaar uit beeld zijn. Al die tijd moet de werkgever loon doorbetalen, terwijl er geen werk tegenover staat. Wat doe je dan als een medewerker een tijdelijk contract heeft dat in een paar maanden afloopt? Ik kan me voorstellen dat je dan snel overweegt om dat niet te verlengen. Maar vaak stellen werkgevers hun mening bij als ze meer kennis vergaren over het specifieke ziektebeeld. Veel van hen weten onvoldoende wat een medewerker na de behandeling van kanker allemaal kan. Vaak handelen ze uit angst, een vooroordeel, een verouderd of beperkt beeld. Daarom besteden wij veel aandacht aan voorlichting, ook aan de werkgever: niet iedere patiënt heeft een chemokuur nodig, niet iedere patiënt is langdurig moe. Maar ook als zo n werkgever die kennis wél heeft, staat hij voor een lastig dilemma. Want het is de vraag in hoeverre hij moet aandringen op een spoedige werkhervatting. Zal dat aandringen niet worden gezien als pushen? Volgens De Bont is die vraag niet gemakkelijk te beantwoorden, want > advisie februari

9 Stap.nu Stap.nu ondersteunt kankerpatiënten in alle fasen van het re-integratieproces. Bijvoorbeeld cliënten die willen blijven werken tijdens de behandeling, of na de behandeling weer aan de slag willen, of nog steeds de gevolgen van de behandelingen ervaren. Daarbij biedt de organisatie ondersteuning aan werkgevers die met een medewerker met kanker te maken krijgen. Zowel Stap.nu als Care for cancer maken deel uit van de Groep Werk en Kanker. iedere werknemer is weer anders. Sommigen willen koste wat het kost blijven werken, ook met een ongunstige diagnose. Anderen hebben die mogelijkheid of drive niet. Wat voor rol speelt werk in je leven? Is het leuk werk, of zie je het als noodzakelijk kwaad? Ben je kostwinner of niet? Al die zaken spelen een rol in je beslissing om door te werken. Pushen Sommige bedrijven lijken de zieke medewerker inderdaad onder druk te zetten. Zo herinnert De Bont zich het verhaal van een werknemer van wie de chronische vermoeidheidsklachten niet werden onderkend. Als ze aan het werk was, gaf ze alles en zocht de grenzen op. Maar iedere dag kwam ze doodmoe thuis en kon dan alleen nog maar slapen. In het weekend moest ze verder herstellen om maandag weer te kunnen beginnen. Haar sociale leven lag stil, maar haar werkgever zag dat niet, en toen ze het ter sprake bracht, was er eigenlijk nauwelijks aandacht voor. Wij hebben deze werkgever voorgelicht over de ernst van vermoeidheid na kanker en de herstelmogelijkheden ervan. Hierna heeft hij zijn re-integratieplan aangepast. Maar in andere gevallen lijken de partijen het op z n beloop te laten. Let wel: beide partijen. Dan kom je een halfjaar na de diagnose bij iemand thuis, zegt de Bont, en dan hoor je dat die medewerker al die tijd niets van zijn werkgever heeft gehoord. Dat is natuurlijk heel vreemd. Maar als ik dat met die medewerker bespreek, dan vertelt die soms dat hij zelf geen contact met de werkgever heeft gezocht, en alsmaar heeft zitten afwachten. Het initiatief ligt volgens hem bij de werkgever. Waarom eigenlijk? Een medewerker heeft toch ook een verantwoordelijkheid? Dat is in de arbeidsovereenkomst vastgelegd. Bedrijfsarts Bij de re-integratie is een belangrijke rol weggelegd voor de bedrijfsarts en wel zo vroeg mogelijk na de ziekmelding. Sterker nog, volgens De Bont moet die bedrijfsarts al worden ingeschakeld voordat een medewerker uitvalt. We moeten af van de controlerend geneesheer en toe naar de adviserend geneesheer. Ik werd eens benaderd door een organisatie die advies wilde. Een van hun leidinggevenden had een aantal jaren geleden een hersentumor gekregen, en hij had het werk kunnen hervatten. Maar een paar jaar later hoorde hij dat de ziekte terug was, en dat er geen behandeling meer mogelijk was. Toch wilde hij koste wat het kost aan de slag blijven, maar zijn functie als manager moest hij noodgedwongen verruilen voor een projectfunctie met repeterende taken. Naarmate de tijd verstreek, werd duidelijk dat hij achteruit ging; hij had moeite met zijn evenwicht en toen hij op een dag een epileptische aanval kreeg op het werk, wist eigenlijk niemand hoe te handelen. Dat maakte op iedereen heel veel indruk. De vraag van de organisatie was of de werkgever zich 8 advisie februari 2015

10 Coverstory 70% van de werkgevers heeft moeite met re-integratie kankerpatiënten hier beter op had kunnen voorbereiden. Vermoedelijk wel, denkt De Bont, door eerder advies te vragen bij de bedrijfsarts. Vaak kan die bedrijfsarts op basis van een behandeling of een ziektebeeld inschatten wat mogelijk blijvende of tijdelijke beperkingen zijn die van invloed zijn op het werk. Die bedrijfsarts kan met de werkgever en werknemer meedenken om te voorkomen dat die werknemer over zijn grenzen heen gaat. Arbeidsdeskundige Als de bedrijfsarts in een vroeg stadium wordt ingeschakeld, ontstaat er vanzelf een taak voor de arbeidsdeskundige. Werkgevers hebben niet dagelijks te maken met bijvoorbeeld belastbaarheden of opbouwschema s, zegt arbeidsdeskundige Corinne Vermeulen, die in het verleden veel met kankerpatiënten heeft gewerkt. Dus voor hen zijn die adviezen van die bedrijfsarts vaak te beperkt, te abstract geformuleerd. Hoeveel uren mag iemand werken, wat betekent precies energetisch beperkt en wat mag de medewerker nou concreet wel en wat niet? Dat zijn vragen waar de werkgever mee zit, en in een gesprek met de bedrijfsarts is hij vaak niet in staat om die op een goede manier te formuleren. De arbeidsdeskundige heeft daar natuurlijk wél ervaring mee, dus kan die optreden als tolk. Zo n arbeidsdeskundige is niet alleen een gesprekspartner voor de bedrijfsarts en de werkgever, maar natuurlijk ook voor de werknemer. Dat valt niet altijd mee, want het doel van zo n gesprek is re-integratie maar de ander moet ook zijn verhaal kwijt kunnen. Begrijp me goed, zegt Vermeulen, mensen zijn niet verplicht te praten over emotie; sommigen hebben daar geen behoefte aan. Maar af en toe vormen die emoties een blokkade voor het gesprek over re-integratie. Dan moet de arbeidsdeskundige de ander de ruimte geven om het erover te hebben. Pas daarna kun je overschakelen op meer zakelijke onderwerpen. Dit werkt volgens haar niet altijd. In ongeveer een kwart van de gevallen proef ik weerstand. Dan hebben mensen moeite om hun verhaal te doen bij iemand die zelf geen kanker heeft. Nee, dat laatste zullen ze Care for cancer Care for cancer biedt begeleiding aan mensen die getroffen zijn door kanker. Zij kunnen thuis coaching krijgen van oncologieverpleegkundigen. Daarnaast biedt Care in company, een onderdeel van Care for cancer, begeleiding aan werkgevers door middel van workshops, casusbesprekingen en programma s voor collega s. Ten slotte geeft de organisatie het certificaat Caring company uit aan bedrijven. Arbeidsdeskundige Corinne Vermeulen misschien niet expliciet zeggen, maar je voelt dat je niet tot de betrokken werknemers doordringt, en ze accepteren niet zomaar je adviezen. In dat geval vraag ik of het zou helpen als ze met iemand zouden kunnen praten die dezelfde ziekte heeft gehad als zij. En als ik dan bijvoorbeeld Edith Idoe inschakel, merk ik dat zij als lotgenoot het persoonlijk verhaal wél naar boven krijgt. Daarna kan ik het gesprek weer overnemen. Gevecht Een ander probleem zit volgens haar op bedrijfsmatig niveau. Soms zijn medewerkers die ik spreek boos omdat de werkgever weinig van zich heeft laten horen. Natuurlijk, af en toe blijkt die werkelijk niet voldoende geïnteresseerd, maar vaak ligt de oorzaak ook ergens anders. De leidinggevende is bijvoorbeeld bij een reorganisatie vervangen, en de nieuwe is nog niet goed op de hoogte van de ziektegevallen. Maar soms ligt de oorzaak van re-integratieproblemen helemaal niet op het werk. Vermeulen herinnert zich een vrouw bij wie de kanker terugkeerde. Voor haar werk moest ze de hele dag staan en lopen, maar ze had zó weinig energie, dat was een kansloze zaak. Zelf weigerde ze dat echter te erkennen. Dat emotionele gevecht ik heb zelden zoiets schrijnends gezien. Maar weet je wat er naar boven kwam toen we met haar in gesprek gingen? Haar voornaamste drijfveer om door te willen gaan in haar eigen werk, lag thuis. Haar relatie was niet best, en ze wilde niet de hele dag doorbrengen met haar partner. advisie februari

11 Uzelf verder ontwikkelen? Kies voor een hoogwaardige geaccrediteerde beroepsopleiding: Post Bachelor Register Casemanagement geaccrediteerd door CPION/Stichting Post HBO Nederland Post Bachelor leergang Arbeidsdeskundige geaccrediteerd door Hobéon en CPION/ Stichting Post HBO Nederland Onze garanties Hoge kwaliteit Deskundige trainers Erkend diploma Prettige leslocatie Helder lesmateriaal Scherpe prijs Regie op Verzuim geaccrediteerd door Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, NIRPA, V&VN en Hobéon Regie op Ziektewet geaccrediteerd door Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en NIRPA Voor meer informatie: GESPECIALISEERD REÏNTEGRATIEBUREAU VOOR MENSEN MET NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL internet: mobile: Een betere manier van werken Voorkom onnodige muisbewegingen. Maak vereiste bewegingen zo nauwkeurig, comfortabel en moeiteloos mogelijk. Elke beweging wordt gemaakt van een centrale positie. Geschikt voor links- en rechtshandig muisgebruik. De RollerMouse is ontworpen voor u, en voor de manier waarop werken bedoeld is. Probeer nu 15 dagen gratis en ervaar het verschil. Tel.: +31(0) Vareseweg AT Rotterdam Untitled /02/

12 actueel mensen met mogelijkheden Droom 8: Onbekend maakt onbemind Wordt het niet tijd dat ervaringsdeskundigheid als professionele expertise wordt erkend en herkend? Start > Aan de slag met Mensen met Mogelijkheden Verdiepen Het digitale inspiratieboek MMM Mensen met Mogelijkheden neemt professionals actief mee in de vier stappen van het MMM-project: verdiepen, verbeelden, vormgeven en verwezenlijken. Dit jaar belichten we in elke AD Visie een stap uit het proces. We starten met Verdiepen. Tekst Diederik Wieman Verdiepen begint met een open mind luisteren naar de indringende verhalen van ervaringsdeskundigen en werkgevers. Door onbevangen en open naar verhalen van ervaringsdeskundigen te luisteren ontstaan nieuwe inzichten en beelden. In alle MMMsessies in de regio s is ervaren dat als de wensen en behoeften van mensen met psychische kwetsbaarheid en die van werkgevers echt centraal staan, arbeidsparticipatie sneller en duurzamer gerealiseerd wordt. De eerste fase van verdiepen stelt dus de ervaringsdeskundigen centraal als gids voor het professio- Het inspiratieboek Mensen met Mogelijkheden is te downloaden via Daar staan ook samenvattingen voor professionals, werkgevers of ervaringsdeskundigen. neel handelen. Verdieping heeft als tweede fase het samen benoemen van de krachtige momenten in de verhalen van de ervaringsdeskundigen en die aan te vullen met ervaringen uit je eigen praktijk. Uit een van de zestien ervaringsverhalen: Mathilde (34) ging na haar studie sociologie aan de slag bij een commercieel adviesbureau in Amsterdam. Vier dagen per week loopt ze op haar tenen. Het put haar uit, ze krijgt haar eerste psychose en wordt opgenomen. Op 28-jarige leeftijd wordt de diagnose schizofrenie vastgesteld. Wanneer er voor het eerst weer gesproken wordt over werk, krijgt ze het advies om vrijwilligerswerk te gaan doen. Dat doe ik echt niet. Maar na een paar dagen thuis op de bank zet ze haar trots opzij en gaat ze aan de slag als kroelmoeder in een asiel in de buurt. Extra aandacht geven aan de poezen, ze straalt nog als ze erover vertelt. Het was fijn te merken dat ze daar blij met me waren, ik werd er gewaardeerd, kreeg er respect. Omdat het niet om betaald werk ging was er weinig druk, dat was fijn. En na verloop van tijd kreeg ik er steeds meer plezier in om er thuis en tegenover mijn vrienden ook meer over te vertellen. Ik was trots op wat ik daar deed. Ze groeide in haar zelfvertrouwen, merkte bij zichzelf dat ze weer ambitieuzer werd. Vervolgens is het haar gelukt om via verschillende eenvoudige functies weer een baan op hbo-niveau te bemachtigen. In deeltijd, dat is belangrijk om te voorkomen dat ze een terugval krijgt. Ook heeft ze ervaren dat het belangrijk (maar niet gemakkelijk) is om open en eerlijk te zijn over haar psychische kwetsbaarheid. advisie februari

13 Voor wat, hoort wat Social Return on Investment (SROI) bij aanbestedingen Inclusiviteit is hot. En terecht: de behoefte is groot aan bedrijven en organisaties die mensen met een arbeidsbeperking nieuwe kansen bieden. We zetten dit jaar in elk nummer een succesvol praktijkvoorbeeld in het zonnetje. In de eerste aflevering is de schijnwerper gericht op Social Return on Investment (SROI) bij gemeentelijke aanbestedingen in het noorden van Noord-Holland. Tekst Hans Klip Maatwerk en flexibiliteit. Dat zijn de sleutelwoorden bij de toepassing van SROI door de negentien gemeenten in het noorden van Noord-Holland. Wij hebben een brede kijk op het bedenken van oplossingen, zegt José Tiessing. SROI geldt voor iedereen met een afstand tot de arbeidsmarkt en alles wat met zinvol werk te maken heeft. Tiessing werkt sinds 1 januari als coördinator Social Return on Investment bij WerkSaam Westfriesland, de nieuwe werkorganisatie die de Participatiewet uitvoert namens zeven West-Friese gemeenten. Daarvoor had zij dezelfde functie bij de gemeente Hoorn. Bij SROI gaat het vooral om het plaatsen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, zoals kandidaten uit de WWB, WW, Wajong, WIA en WSW. Andere moge- lijkheden zijn leerwerktrajecten (BBL), stages (BOL) en het inschakelen van het SW-bedrijf. Tiessing is een warm pleitbezorger van SROI. Mensen beseffen heel goed hoe waardevol dit voor hen kan zijn. Zij krijgen extra kansen op werk. Tiessing weet uit eigen ervaring wat een beperking met iemand doet. Tijdens haar universitaire studie geneeskunde kreeg ze last van een neurologische aandoening. Ik heb tien jaar in een rolstoel gezeten. Daarna kon ik langzaamaan steeds beter lopen. Vijf jaar na mijn eerste stappen heb ik de halve marathon afgelegd. Bij mijn studie geneeskunde heb ik de theorie afgemaakt, maar de praktijk ging niet meer. Ik ben toen rechten gaan studeren, met een doctoraal gezondheid en recht. Tiessing heeft negen jaar als senior beleidsmedewerker re-integratie op het hoofdkantoor van UWV gewerkt, voordat zij in 2008 overstapte naar de gemeente Hoorn. Ik ben zelf geen arbeidsdeskundige, maar zat bij UWV wel tussen onder meer arbeidsdeskundigen. Inclusieve arbeidsmarkt Sinds de zomer van 2013 houdt José Tiessing zich bezig met Social Return on Investment. Dit was een van de 12 advisie februari 2015

14 Jaarthema Inclusiviteit José Tiessing: We spreken dezelfde SROI-taal in Noord-Holland Noord Vaak zijn er mogelijkheden waaraan de werkgever vooraf niet heeft gedacht achttien projecten in het kader van het programma Inclusieve Arbeidsmarkt van het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid Noord-Holland Noord. Deze regio omvat alle gemeenten rond Alkmaar, Hoorn en Den Helder en telt inwoners. Het programma Inclusieve Arbeidsmarkt is eind 2014 na ruim twee jaar beëindigd. Tiessing licht toe wat het heeft betekend voor SROI: Voorheen leefde de gedachte hieraan al, maar werd er nauwelijks iets mee gedaan. Door het project is SROI echt van de grond gekomen. Bestuurlijk was er grote steun om SROI gezamenlijk op regionaal niveau te organiseren. Dat kostte weliswaar extra tijd, maar heeft een duidelijke toegevoegde waarde voor het bedrijfsleven. We spreken dezelfde SROI-taal in Noord-Holland Noord. Eerst is op basis van ervaringen in Alkmaar en Hoorn een toolkit ontwikkeld. Vervolgens zijn de negentien gemeenten aan de slag gegaan met het toepassen van SROI in hun inkoopbeleid. De werkwijze staat intussen stevig, aldus Tiessing. Zij geeft enkele cijfers van Hoorn. De gemeente heeft in 2014 SROI verplicht gesteld bij alle Europese aanbestedingen en bij 86 procent van het totale aantal aanbestedingen. Combineren van bouwblokken Een onderneming hoeft bij een aanbesteding alleen aan te geven dat aan de Social Return-verplichting zal worden voldaan. Pas wanneer de gemeente de opdracht heeft gegeven, vult het bedrijf de verplichting in. Als standaardnorm voor SROI geldt 5 procent van de aanneemsom. Aan dit percentage wordt volgens José Tiessing niet altijd vastgehouden. Het gaat om een richtlijn. Het percentage wordt bijvoorbeeld vooraf lager vastgesteld als er relatief weinig arbeid bij een opdracht komt kijken. De werkgever kan met behulp van het combineren van bouwblokken de Social Return-verplichting invullen. De basis vormt een waardentabel. Wordt iemand die langer dan twee jaar in de WWB of de Wajong zit, in dienst genomen? Dat telt dan als euro. Het aanbieden van een leerwerktraject op basis van BBL is een bouwblok van euro. De werkgever kiest zelf de combinatie van bouwblokken die het beste past bij de bedrijfsvoering. Tiessing helpt daarbij. Wij kijken samen creatief naar alle mogelijkheden. Als de werkgever vraagt of ik een geschikt iemand weet, geef ik het functieprofiel door aan het werkgeversservicepunt in West-Friesland. Dat zorgt voor de matching en draagt een kandidaat voor. Het werkgeversservicepunt is ook een project van het programma Inclusieve Arbeidsmarkt. Vaak zijn er mogelijkheden waaraan de werkgever vooraf niet heeft gedacht. Tiessing geeft een klein voorbeeld: In december is het meubilair van WerkSaam geleverd. De meubelleverancier had nog nooit van SROI gehoord. Ik heb creatief meegedacht: je kunt voor het in- en uitladen van de meubels medewerkers van het SW-bedrijf inschakelen. Dat was een eyeopener voor de leverancier. De werkgever wordt zo veel mogelijk ontzorgd, voegt Tiessing eraan toe. De verantwoording kan bijvoorbeeld op een simpel Excel-papiertje. Werkgevers hoeven de SROI-verplichting niet leuk te vinden, maar het is wel makkelijk toe te passen. Wat gebeurt er als een bedrijf zich niet houdt aan de SROI-verplichting? Tiessing: Dan krijgt hij een boete van 150 procent van de SROI-som. In de praktijk is dit nog niet voorgekomen. Als een werkgever moeite heeft om het vastgelegde percentage te halen, ga ik met hem in gesprek. Dan komen we er samen wel uit. Uniforme aanpak Bij SROI zijn verschillende gemeentelijke domeinen betrokken, zoals inkoop en sociale zaken. Tiessing heeft bij de gemeente Hoorn eerst veel energie en tijd moeten steken in de bewustwording van de medewerkers. Ik zat in het begin bij alle afdelingsoverleggen die met inkoop te maken hadden. Zo zagen contractbeheerders ertegenop om SROI toe te passen; zij vonden het geen leuke boodschap aan leveranciers. Ik heb die angst met voorbeelden kunnen wegnemen. De belangrijkste valkuil is dat de ontwikkeling en uitvoering van SROI tussen wal en schip raken. Je moet ervoor gaan. Geef het echt prioriteit. De aanpak in Noord-Holland Noord is niet uniek, besluit José Tiessing. De meeste gemeenten in het land hanteren bij SROI een percentage van de aanneemsom en gebruiken de bouwblokkenmethode. Het mooie is dat we in de regio een uniforme aanpak hebben. De werkgevers en de mensen om wie het gaat weten waar zij aan toe zijn. advisie februari

15 Leidraad Participatie leidt tot transparantie en concretere resultaten Eind februari wordt de Leidraad Participatie gepresenteerd. De leidraad is in opdracht van de NVvA door een groep betrokken arbeidsdeskundigen en het AKC ontwikkeld. In twee artikelen besteedt AD Visie aandacht aan deze belangrijke leidraad. In de volgende editie staat een case centraal, in deze uitgave gaat het over de uitgangspunten, visie en onderbouwing ervan aan de hand van een gesprek met vijf werkgroepleden. Tekst Diederik Wieman De Leidraad Participatie is ontwikkeld om de meest voorkomende vragen van de opdrachtgever te beantwoorden als het gaat om arbeidsparticipatiemogelijkheden. Het gaan dan om vragen zoals: hoe ziet de sociale context van de cliënt er op dit moment uit? Is de cliënt in staat maatschappelijk te participeren? Beschikt de cliënt op dit moment over werkvermogen en is dit te beïnvloeden? Kan de cliënt participeren in een vorm van betaald werk en wat zijn daarvoor de noodzakelijke compenserende factoren? Wat is de kosten-batenanalyse van een traject gericht op arbeidsparticipatie? Combinatie De Leidraad Participatie brengt meerdere AKC-rapporten en methoden bijeen, blijkt uit de woorden van AKC-directeur en projectleider Tjeerd Hulsman. Het rapport Van arbeidsgeschikt naar werken is daar een van. Dat onderzoek bracht naar voren dat secundaire factoren zoals echtscheiding, schuldenproblematiek, verslaving enzovoort een belangrijke rol spelen bij de re-integratie van cliënten. Daarom werd op basis van dat eerste rapport de scan Werkvermogen werkzoekenden door het AKC ontwikkeld. Deze scan brengt de secundaire factoren in kaart en laat zien hoe de cliënt deze beleeft. Want waar voor de een schuldenproblematiek een enorme drempel is, staat het bij een ander de participatie niet in de weg. Ook AKC Cahier 14, Methodisch vaststellen van secundaire factoren, is in de nieuwe leidraad betrokken en ten slotte zijn ook het voor arbeidsdeskundigen relatief nieuwe ICF-model (International Classification of Functioning, Disability and Health) en de vooral door gemeenten gebruikte Participatieladder in de leidraad verwerkt. Tjeerd Hulsman: De losse ingrediënten zijn niet voldoende om die laatste stap van activiteiten naar werken goed te kunnen maken. Het was een langdurig en ingewikkeld proces om die verschillende methoden en modellen die nooit met of voor elkaar ontwikkeld zijn bijeen te brengen. Maar dat is nu wel gelukt, en dat maakt de Leidraad Participatie uniek. Het is een Participatieplannen zijn momenteel een hot issue. Er worden er veel geproduceerd, zowel op de private als de publieke markt, maar de uniformiteit is ver te zoeken. Petra Post, arbeidsdeskundige bij UWV WERKbedrijf. 14 advisie februari 2015

16 Wetenschappelijk De leidraad biedt mogelijkheid tot maatwerk. De cliënt die zelf meer kan, moet je dat vooral laten doen. Herke de Blank, arbeidsdeskundige werkvoorziening (UWV) integrale en systematische benadering van een complexe problematiek. Heldere werkwijze De leidraad voorziet in een heldere werkwijze die start met de met scan Werkvermogen werkzoekenden en de Participatieladder. Met deze tools brengt de arbeidsdeskundige het activiteitenkader van de cliënt in beeld. Wat doet en kan iemand, hoe beleeft de cliënt zijn werkvermogen, zijn werkzoekgedrag en waar staat hij op de Participatieladder? Als je dat allemaal weet zegt dat echter nog niets over wat het mogelijkerwijs kan worden, zegt Tjeerd Hulsman. En daar komt ICF om de hoek kijken. Die methodiek gaat dieper in op de externe en persoonlijke factoren die participatie belemmeren of stimuleren. Die elementen hebben we aan de Werkscan gekoppeld en daarmee maak je het plaatje rond. De leidraad brengt dus niet alleen het sociaal acteringsniveau (Participatieladder), het werkvermogen en werkzoekgedrag in beeld (Werkscan), maar ook de externe en persoonlijke factoren die daarop van invloed zijn (ICF). Je kunt het werkvermogen veranderen door aan de knoppen van externe of persoonlijke factoren te draaien. Noem het een dashboard. Je kunt dat met deze nieuwe leidraad methodisch doen met behulp van een gestandaardiseerd proces en gestandaardiseerde lijsten. De Leidraad Participatie in het kort De Leidraad Participatie heeft zes uitgangspunten waaraan waar mogelijk praktische conceptuele kaders, instrumenten en methoden zijn gekoppeld. Dit is vertaald naar een gemeenschappelijk werkproces Methodisch opstellen van een Participatieplan met een stappenplan en voorbeeldwerkformulieren gekoppeld aan een rapportageformat. Op deze wijze zet de Leidraad Participatie in op het methodisch in kaart brengen van de persoon en zijn situatie, gebruik makend van bewezen (gevalideerde) methodieken en gesprekstechnieken. De zes uitgangspunten zijn: Bij de beeldvorming over de persoon wordt aangesloten bij de huidige situatie van de persoon en zijn/haar eigen beleving. In de gehanteerde methode van uitvragen van gegevens wordt uitgegaan van vragenlijsten, checklijsten en gesprekstechnieken die primair aandacht hebben voor de kracht en mogelijkheden van de werkzoekenden. Alvorens in gesprek te gaan worden eerst gegevens uitgevraagd bij de werkzoekende om in het contact zo veel mogelijk direct aan te sluiten bij de kracht en mogelijke drempels die de werkzoekende percipieert. De persoon die arbeid zoekt wordt gestimuleerd zo veel mogelijk zelf actie te ondernemen en wordt daarbij waar nodig ondersteund. Coaching en ondersteuning worden op maat aangeboden. Niet meer dan nodig en niet minder dan noodzakelijk. Het participatieplan en participatieadvies geven een concrete omschrijving van het participatiedoel, wat de gewenste kenmerken zijn van de arbeidscontext en wat de cliënt daarvoor zelf kan en gaat ondernemen en welke facilitering daarbij nodig is. Er wordt een kosten-batenanalyse gemaakt om de opbrengst in relatie tot de gevraagde investeringen te expliciteren. Belang Zelfstandig arbeidsdeskundige Erik Timmer is blij met het resultaat, want: De leidraad maakt mogelijk dat arbeidsdeskundigen op een gelijksoortige manier tot resultaat komen. De verwachting is bovendien dat dat resultaat veel concreter wordt. Dat de rapportage duidelijke uitspraken doet over de mogelijkheden van de cliënt. Ook volgens mede-projectleider Herke de Blank (arbeidsdeskundige werkvoorziening UWV) was het hoog tijd voor zo n eenduidige handleiding. Veel arbeidsdeskundigen hebben wel goed tussen de oren zitten hoe je het participatievermogen het best in beeld brengt en hoe je het vervolgens gaat omschrijven en benutten, maar er is tot op heden geen methodiek voor. Onder meer de invoering van de Participatiewet maakt het belang van zo n leidraad extra groot, vindt Petra Post, arbeidsdeskundige bij UWV WERKbedrijf. Participatieplannen zijn momenteel een hot issue. Er worden er veel geproduceerd, zowel op de private als de > advisie februari

17 De cliënt krijgt een belangrijk deel van de regie. Het is aan arbeidsdeskundigen om die informatie eventueel te gebruiken om de cliënt tot andere inzichten te krijgen. Erik Timmer, zelfstandig arbeidsdeskundige publieke markt, maar de uniformiteit is ver te zoeken. Iedere arbeidsdeskundige heeft zo zijn eigen stijl en er is te veel ruimte om er een eigen sausje overheen te gieten. Waarom besluit je dat iemand participatiemogelijkheden heeft? Wat gaat hij dan doen en waarom koop je een bepaald traject in? Of waarom heeft iemand geen hulp nodig en is hij binnen vier weken geschikt voor de arbeidsmarkt? Als je al die plannen leest denk je weleens: leuk gezegd, maar hoe is het onderbouwd? Met de toenemende behoefte aan professionalisering is het goed dat er nu een leidraad is, zo vindt ze. De kracht ervan en daar ben ik zelf erg gelukkig mee is dat we eindelijk handvatten bieden waardoor je een participatieplan goed kunt onderbouwen. Het wordt er transparanter door. Belangrijk uitgangspunt van de leidraad is dat de cliënt het participatieplan als zijn eigen plan ervaart. Erik Timmer daarover: De perceptie van de cliënt op zijn ogenschijnlijke problemen en de kansen om daar toch mee te kunnen werken vormen het uitgangs- Aandacht voor zelfstandig ondernemerschap Dat de Leidraad Participatie zelfstandig ondernemerschap als een reële optie meeneemt, is voor een groot deel te danken aan het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK), dat mensen opleidt tot zelfstandig ondernemerschap. Namens het instituut zat Michelle Jongebloet in de werkgroep. Ondernemerschap moet een gangbaardere route worden voor mensen die werkloos zijn of een arbeidsbeperking hebben. Ondernemerschap is in onze optiek bij uitstek een mogelijkheid voor deze mensen. IMK heeft al veel praktijkervaring in deze doelgroep opgedaan. Een vrouw met een progressieve spierziekte bijvoorbeeld, liep tijdens sollicitatieprocedures altijd tegen dezelfde problemen aan. Een bedrijf wilde haar aannemen, maar ze moest dan wel om half negen beginnen, wat op allerlei praktische problemen stuitte. Nu is ze zelfstandig ondernemer waardoor ze zelf haar begintijd kan bepalen. Ze staat daardoor beter in haar kracht, houdt het langer vol en hoeft haar sociale systeem niet uit te putten. Ze kan haar agenda bepalen zonder van alles te hoeven uitleggen. Maar er is meer. Je ziet dat de arbeidsmarkt snel verandert. Het aandeel zelfstandigen neemt toe, net als flexibele arbeidsrelaties en deelzelfstandigheid, eventueel in combinatie met kleine loondienstbanen. Daarom moet je ook de mensen uit je bestanden nadrukkelijk die richting laten verkennen. Jongebloet benadrukt dat ondernemerschap niet voor iedereen de ultieme oplossing is. Je moet het niet onderschatten en het is zeker niet zo dat iedereen er vanzelfsprekend gelukkig van wordt. Je moet daarom goed kijken naar de setting en of die persoon daar in past. Maar wat je nu vaak ziet is dat er gezegd wordt: jij hebt een beperking dus jij bent niet geschikt voor het ondernemerschap. Dat stuit mij tegen de borst. Je moet alle mensen die ondernemer willen worden daarvoor de gelegenheid bieden. Met of zonder beperking. Veel mensen met beperkingen hebben mogelijkheden die niet verkend worden. 16 advisie februari 2015

18 Column punt. De cliënt krijgt een belangrijk deel van de regie, mag zelf onderwerpen aansnijden. Het is aan de arbeidsdeskundigen om daar op getrainde wijze mee om te gaan en die informatie eventueel te gebruiken om de cliënt tot andere inzichten te krijgen. De eigen rol van de cliënt wordt toch vaak een beetje onderbelicht, vindt Herke de Blank. Als ik naar mijn eigen praktijk kijk, zie ik dat er vaak standaardtrajecten worden aangeboden en ingezet en de arbeidsdeskundige soms de neiging heeft om te zeggen: ik weet het wel. We vergeten dan dat cliënt zelf ook iets weet en vindt. Daarin zit een stuk van de winst van deze leidraad. Herke de Blank realiseert zich dat de doelgroep uiteraard zeer divers is en dat niet iedereen even zelfredzaam is. Maar de leidraad biedt mogelijkheid tot maatwerk. De cliënt die zelf meer kan, moet je dat vooral laten doen. Petra Post stelt dat cliënten uiteraard altijd betrokken werden bij het opstellen van het participatieplan. Maar met de leidraad kun je - binnen de context van die beperkingen en het werkvermogen - eruit halen wat erin zit. De hele insteek is dat je de persoon in kwestie er actief bij betrekt via de motivational interviewtechniek en dat je heel methodisch te werk gaat. Ze realiseert zich dat dat wel een lastig punt kan zijn. We hebben te maken met een moeilijke doelgroep van mensen met vaak ernstige beperkingen. Maar als het goed is kom je in gelijksoortige gevallen tot een zelfde oordeel. Dit om de - vaak onbewuste - willekeur weg te kunnen nemen. Transparant Goed voor de cliënt, maar ook goed voor de arbeidsdeskundige beroepsgroep. Immers, een professionele en transparante werkwijze verschaft opdrachtgevers inzicht in de toegevoegde waarde van arbeidsdeskundigen. Herke de Blank: Het is goed dat AKC dit soort documenten maakt. Ter ondersteuning van ons werk, maar ook om naar de buitenwereld duidelijk te maken dat we bepaalde gereedschappen en hulpmiddelen hebben die we in Groningen, maar ook in Limburg kunnen gebruiken. Petra Post plaatst ten slotte nog een belangrijke kanttekening. Wil je de doelgroep recht doen, dan moet je er ook in willen investeren. Wij tonen met de leidraad aan dat als je systematisch te werk gaat je tot een goed afgewogen oordeel kunt komen. Maak daar dan ook tijd en geld voor vrij. De leidraad geeft een belangrijke aanzet tot een gefundeerd oordeel wat recht doet aan de mensen over wie het gaat. Column Goede voornemens Ik voel mij altijd verplicht om in januari goede voornemens te hebben. Niet voor mijzelf, want goede voornemens kan ik ook best in juni maken. Nee, goede voornemens in januari zijn vooral bedoeld om niet met je mond vol tanden staan als iemand vraagt: wat zijn jouw goede voornemens? Door de druk die er in januari op rust, blokkeer ik. Ik heb overigens ook geen foute voornemens, wat voor vriend en vijand een geruststelling moet zijn. Nu moet ik eerlijk toegeven dat ik de afgelopen jaren ook niet echt op 1 januari van start ben gegaan met een rugzak vol met correcte plannen, maar het hoort er toch een beetje bij. Althans dat vind ik. Je sluit een jaar af, maakt de balans op en begint weer met een schone bladzijde. Mooi. Al die nieuwjaarillusies leiden zelden tot permanente veranderingen. Ik pleit hartstochtelijk voor goede voornemens, maar: zwijg erover. Geen woorden maar daden! Verras je familie, vrienden of collega s in de loop van 2015 met een fait accompli. Goede voornemens zijn beloftes aan jezelf, die moet je niet van externe omstandigheden af laten hangen. Als je dus echt verandering wilt, of zelf echt wilt veranderen, dan doe je dat meteen, elke dag, elke minuut, opnieuw. Tot het lukt. Verandering moet je erin laten slijten, langzaam, met hard werk en toewijding. Mijn goede voornemens zijn dus allang ingegaan, en ik neem ze elke dag opnieuw. En elke dag probeer ik ze opnieuw na te komen. Soms zelfs elke minuut. Het is niet makkelijk om te veranderen, en van je gebaande paden af te wijken. Maar geloof me, je elke dag bewust zijn van hoe het nu is en hoe je zou willen dat het was, werkt een stuk beter dan je levensverbetering aan een overtrokken nieuwjaarsfeestje op te hangen. Agnes Kroes Redactielid van AD Visie en register arbeidsdeskundige bij Arbitrea advisie februari

19 beroep in beeld De rubriek Beroep in Beeld besteedt dit jaar aandacht aan gevaarlijke beroepen. Aflevering 1: David Timmer (35), boomklimmer. Gezonde angst is goed Tekst Diederik Wieman Foto s Jaap van den Broek Al vanaf mijn 12e klim ik in bomen, dat is dus meer dan 22 jaar. Ik klim omhoog, zaag de takken eraf en daarna de stam in delen. Toen ik begon waren er weinig veiligheidsmiddelen. Nu heb je gordels, lichtere lijnen, stijgijzers. Gewicht speelt een belangrijke rol. Ik weeg 95 kilo, de zaag 5 kilo, de klimlijn 7 kilo en dan nog wat karabijnen en extra lijnen. Je zit zo aan 110 kilo die je naar boven moet hijsen aan voornamelijk je armen. Je moet je natuurlijk aan de regels houden en jezelf goed zekeren. Als je van dertig meter hoogte valt maak je een doodsmak. Afgelopen jaar zijn drie collega s gevallen. Het is bij ons dwarslaesie of de dood. Ik ben zelf ook een keer gevallen, zeven meter naar beneden. Gelukkig zonder blijvende gevolgen. Wel zag ik even mijn leven aan me voorbijtrekken. De val kwam door de stress. Te veel werk op een dag, niet goed plannen. Je moet mentaal en geestelijk goed zijn om gevaarlijke situaties te voorkomen. Altijd bedenken wat er fout kan gaan en hoe je jezelf zo positioneert dat je zo veilig mogelijk takken kan afzagen. En nee durven zeggen. Als ik een boom niet vertrouw dan klim ik er niet in. Ik voel dat gewoon aan. Je moet de natuur respecteren, heb je geen respect voor de boom? Dan gaat het fout. Mijn hoogtevrees heb ik deels overwonnen. Maar je moet een beetje hoogtevrees houden want als je nergens bang voor bent ga je dingen doen die niet kunnen of die te veel gevaar opleveren. Nu ik kinderen heb, ben ik wat dat betreft nog voorzichtiger geworden. Ik neem niet meer zoveel risico als toen ik alleen was. Een gezonde angst is goed. De vrijheid die je met klimmen hebt, dat is iets bijzonders. Ik wil daarom zo lang mogelijk doorgaan. Maar lichamelijk is het daarvoor te zwaar. Ik merk dat mijn schouders het meest te verduren hebben. Ik val elke avond in slaap met tintelende vingers en als ik s morgens wakker word ben ik net een krakende wagen. Daarom ben ik acht jaar geleden voor mezelf begonnen, zodat ik zelf kan beslissen wanneer ik klim. Nu doe ik boomklusjes, handel ik in openhaardhout en maak ik schuttingen van de bomen die ik weghaal. De reportage kwam tot stand met medewerking van Van Doorn-Soest 18 advisie februari 2015

20 Reportage advisie februari