De toekomst van de publieke omroep

Transcriptie

1 Visie november 2012 De toekomst van de publieke omroep door Bahia Derbane Studentnummer: E: M:

2 Inhoud Inhoudsopgave 2 Inleiding 3 Pro-argumenten 4 Frisse wind door het omroepbestel 4 De taart in minder grote stukken verdelen 4 Het waarborgen van de pluriformiteit 5 De fusies passen binnen het bezuinigingsplan van de overheid 5 Contra-argumenten 6 De huidige politiek ziet het allemaal liever iets anders 6 Fusies zijn een gevoelig onderwerp 6 De omroepen stribbelen een klein beetje tegen 7 Conclusie 8 Bronnendossier 9 2

3 Inleiding Eén ding is duidelijk: er moet bezuinigd worden, ook bij de publieke omroep miljoen euro, dat is 15% van het huidige budget. Door die bezuiniging zullen er 600 banen verdwijnen. Minder duidelijk is de manier waarop deze bezuinigingen moeten worden uitgevoerd. Zo wil de VVD dat de publieke omroep terug gaat naar twee netten en als het aan D66 ligt worden omroepverenigingen productiehuizen. De NPO komt zelf met een heel ander idee, het model, een idee dat Marja van Bijsterveldt in juni 2011 heeft overgenomen 1 : de omroepen moeten fuseren van 21 omroepen terug naar 8. Het model gaat uit van drie fusies: de KRO gaat samen met de NCRV, de TROS met de AVRO en de VARA met BNN. EO, Omroep MAX en VPRO blijven op zichzelf (stand-alone s) en NOS en NTR vervullen zelfstandig hun wettelijke taak. Voor de aspirant omroepn WNL en Powned bepaalde de minister al dat zij zodra definitief toegelaten tot het bestel aansluiting kunnen zoeken bij één van de omroepen die een erkenning heeft gekregen. De zogenoemde 2.42-omroepen zullen ten slotte aangeven bij welke omroep zij zich willen aansluiten. Resultaat is uiteindelijk een bestel dat 8 in plaats van de huidige 21 omroepen telt. 2 Ten tijde van het schrijven van deze visie was het nieuwe regeerakkoord 3 nog niet bekend, dit verscheen pas in de afrondende fase en is daarom niet opgenomen in deze visie. De extra bezuinigingen van 100 miljoen zijn nog heel vers, daarom heb ik besloten om niet hierover te schrijven. Deze visie is gebaseerd op de bezuinigingen van 127 euro miljoen uit de vorige regeerperiode. Om de opgelegde bezuinigingen te realiseren zijn er meerdere mogelijkheden, maar naar mijn mening is er maar één mogelijkheid die niet alleen het meeste geld oplevert, maar ook nog eens de kwaliteit ten goede kan komen: samenwerken. Andere oplossingen zijn minder effectief, zullen minder geld opleveren en doen afbreuk aan de kwaliteit van de publieke omroep. Dit betoog heeft als stelling: de publieke omroepen moeten samenwerken om te kunnen overleven. 1 Van Bijsterveldt, Marja (13 augustus 2012). Kamerbrief over hervormingen en bezuinigingen publieke omroep VVD &PvdA (29 oktober 2012). Bruggen slaan. Regeerakkoord VVD-PvdA. 3

4 Pro-argumenten Frisse wind door het omroepbestel De samenwerking tussen de omroepen vind ik een positieve verandering. Er moet een frisse wind door de publieke omroep waaien. Het bestel met verzuilde omroepen is achterhaald, zegt ook Marko van Hoogdalem, communicatiemedewerker AVRO: Omroepen uit de tijd van verzuiling zijn niet meer van deze tijd. We staan hoe dan ook aan de vooravond van de vernieuwing. 4 Ik denk dat de bezuinigingen ook de creativiteit van de televisiemakers stimuleren. Ze worden meer uitgedaagd en worden gedwongen minder traditionele en scherpere keuzes te maken. De frisse wind die de fusies met zich meebrengt, komt de kwaliteit dus ten goede. Ook Marc Adriani, directeur van BNN, ziet die vernieuwing wel zitten: Ook al zijn wij zeer negatief over de bezuinigingen, op die frisse wind zitten we wél te wachten. Juist dat is hetgeen waar BNN al sinds dag één op wacht, want dat biedt juist kansen. 5 Als de omroepen gaan samenwerken, gaat vrijwel de hele publieke omroep op de schop, slechts 5 van de 21 omroepen blijven in hun originele vorm bestaan. Dat zal een rigoureuze verandering teweegbrengen, die naar mijn mening een goede en vernieuwende balans zal opleveren. De taart in minder grote stukken verdelen De omroepen moeten samenwerken om zo op een juiste manier de versnippering te bestrijden. Dit heeft een positieve uitwerking op de kwaliteit van de programma s. Als je de totale zendtijd en het budget verdeelt over minder omroepen kunnen zij zich beter focussen op wat ze daadwerkelijk willen maken en hier ook meer aandacht aan besteden. Het tegengaan van versnippering door te gaan samenwerken doet de kwaliteit dus ten goede. Ook Henk Hagoort, voorzitter van de Raad van Bestuur van de NPO, vindt dit: Op die manier passen de fusies binnen het bezuinigingsplan en verbeteren tegelijkertijd de kwaliteit van de omroepen. 6 In De Wereld Draait Door gebruikt Hagoort een metafoor om dit uit te leggen. Het gaat om een taart die als geheel kleiner wordt door de bezuinigingen. Dit is ook wel een reden om dit te willen en daar merkt de kijker wel iets van. Als wij die kleiner wordende taart in twintig stukjes moeten delen zijn er geen omroepen meer die groot genoeg zijn om groot amusement te maken, langlopend drama, grote documentaires. Dan wordt het allemaal snipperwerk. 7 Hagoort wil terug naar acht omroepen om zo aan de bezuinigingen te kunnen voldoen, zonder dat de kijker er de dupe van wordt. Demissionair minister Van Bijsterveldt ziet dit ook zo, alleen redeneert zij precies andersom. Als we aan de versnippering in Hilversum een einde maken, kunnen we fors bezuinigen en de hoge kwaliteit houden, die we van de publieke omroep gewend zijn. 8 Ik denk dat dit inderdaad een zeer efficiënte manier is om zowel aan de eisen van de bezuinigingen te voldoen als de kwaliteit van de omroepen te behouden. 4 Telefonisch gesprek Marko van Hoogdalem op 1 november Telefonisch gesprek Marc Adriani op 1 november Persoonlijk gesprek Henk Hagoort op 24 oktober en-krachtiger.html 4

5 Het waarborgen van de pluriformiteit Het samenwerken van de omroepen is de beste manier om de pluriformiteit in het omroepbestel te waarborgen. De pluriformiteit houdt de veelkleurigheid van het aanbod binnen de publieke omroep in. Pluriformiteit is belangrijk omdat we in een democratische maatschappij leven en op deze manier er voor gezorgd wordt dat er voor iedere doelgroep een interessant programma-aanbod is. Er is goed nagedacht over wie met wie gaat samenwerken en wat ze daarmee willen uitstralen. Zo blijft de identiteit van de verschillende stromingen van de omroepen herkenbaar. Woordvoerder van de NPO, Erik Kroeze legt uit: We denken met deze fusies voldoende pluriform te zijn, een voldoende brede programmering te kunnen bieden en het totaal effectiever te kunnen besturen. Dit geeft dus een evenwichtige rolverdeling, waarmee we denken de kijker volledig te kunnen bedienen. 9 In het model 10 dat de NPO in juni 2011 heeft gepresenteerd, wordt al gezegd wie eventueel met wie gaat samenwerken. Met de drie grote omroepen worden min of meer drie hoofdstromen vertegenwoordigd: VARA-BNN met de VPRO als accent is progressief, KRO-NCRV met de EO als accent is conservatief en TROS-AVRO met MAX als accent is liberaal. En dan nog de twee taakomroepen: NOS en NTR. Op die manier spreek je wel de hoofdstromen uit onze samenleving aan, maar niet meer in een verouderd systeem. Hagoort bevestigt dit: Wat wij nu voor handen hebben met deze samenwerkingen is dit denk ik wel een ideale opstelling. 11 De fusies passen binnen het bezuinigingsplan van de overheid De belangrijkste en meest wezenlijke reden waarom ik vind dat het goed is dat de NPO terug wil naar 8 omroepen heeft met geld te maken. De samenwerking tussen de verschillende omroepen past namelijk prima binnen het bezuinigingsplan. Op financieel gebied is er geen speld tussen te krijgen. Boston Consultancy Group heeft in opdracht van de NPO onderzocht of de fusies binnen de bezuinigingen passen en kwam tot de volgende conclusie: zonder fusies is de mogelijke bezuiniging tussen 69 en 83 miljoen euro, met fusies 120 tot 135 miljoen. 12 Het onderzoek toont aan dat de fusies perfect binnen het plaatje van de bezuinigingen passen en de beoogde bezuinigingen van 127 miljoen zullen halen. Na het overnemen van dit fusie-idee door Van Bijsterveldt is het kabinet gevallen, dus het is nog maar de vraag of de nieuwe regerende partijen hier ook mee akkoord gaan. Mediaportefeuillehouder van de VVD Mark Verheijen zegt er het volgende over. Dit was een compromis in de vorige kabinetsperiode. Of en in hoeverre we met het conceptwetsvoorstel verdergaan hangt af van de lopende coalitiebesprekingen Mailwisseling Erik Kroeze op 18 oktober NPO (31 oktober 2011). Uitwerking van het vrijwillige fusiemodel. 11 Persoonlijk gesprek Henk Hagoort op 24 oktober The Boston Consulting Group (31 augustus 2011). Efficiëntieonderzoek Landelijke Publieke Omroep. 13 Mailwisseling Mark Verheijen op 23 oktober

6 Contra-argumenten De huidige politiek ziet het allemaal liever iets anders De politiek komt zelf met andere ideeën, die naar mijn mening minder realistisch en minder haalbaar zijn. Met het verwerpen van deze ideeën wil ik aantonen dat het samenwerken toch de beste optie is. De VVD zei in de vorige regeerperiode al terug te willen naar twee netten. Wij hebben duidelijk voorkeur voor een net minder. We zetten liever in op kwaliteit dan op kwantiteit, 14 aldus VVD-Kamerlid Anouchka van Miltenburg in een artikel in het AD begin dit jaar. Ook in het nieuwe partijprogramma blijft de VVD hierbij. 15 Mark Verheijen bevestigt dit: Het is van belang dat we blijven kijken naar wat de werkelijke taak van een publieke omroep is. Wat ons betreft is die op dit moment te ruim. 16 De VVD kiest voor de weg die het simpelst lijkt, maar zo effectief en eenvoudig is deze oplossing helemaal niet. Naar mijn idee lost dit niets op, omdat de kwaliteit niet in het aantal zenders zit, maar zoals ik eerder in dit betoog schreef, in het aantal omroepen. Bovendien blijkt uit onderzoek dat het teruggaan naar twee netten slechts 9 miljoen euro netto oplevert 17, dus op financieel gebied levert dit vrijwel niets op. Hagoort zegt in De Wereld Draait Door dat de NPO niet terug wil naar twee netten: Wij zullen er tot het einde toe voor blijven vechten dat Nederland 3 blijft, omdat het een onzindiscussie is. Je kunt beter drie etalages om primetime hebben, dan twee keer een hele dag. 18 Zoals Hagoort al zegt in het fragment: het is een onzindiscussie. Dan wil de VVD, evenals D66 dat bestaande en nieuwe omroepen in de toekomst productiehuizen worden die op basis van inhoud, niet op basis van ledenaantal zendtijd krijgen bij de publieke omroep. 19 Dit is naar mijn mening nu nog totaal niet aan de orde. Ook Henk Hagoort ziet in dat deze optie er misschien wel in de toekomst zal komen, maar dat er nu geen sprake van is. Dat was niet het plan nu voor de volgende concessieperiode, maar in de onderstroom gaan we wel steeds meer die kant op. Dat is denk ik nog één ontwikkelingsslag verder. 20 Ik denk dat er eerst nog uitgebreid onderzoek gedaan moet worden naar deze optie. Bovendien denk ik dat dit alleen te realiseren valt nadat de omroepen samen zijn gaan werken, omdat er dan minder omroepen deze overgang moeten maken. Dus samenwerken is stap één. Fusies zijn een gevoelig onderwerp Ook al doet het pijn, omroepen moeten gaan samenwerken. Gevoelig lijkt het sleutelwoord bij de omroepen in deze tijden van onzekerheid en dat is begrijpelijk, want hoewel gedwongen fusies in mijn ogen de oplossing is voor het probleem, kan ik me goed voorstellen dat niet iedere omroep daarop zit te wachten. En juist door het vallen van het kabinet is deze situatie extra gevoelig geworden VVD (2012). Niet doorschuiven maar aanpakken. Verkiezingsprogramma Mailwisseling Mark Verheijen op 23 oktober Nederlandse Publieke Omroep (oktober 2012). Feiten en cijfers van de Nederlandse Publieke omroep Persoonlijk gesprek Henk Hagoort op 24 oktober

7 Meriam Gerritsma, nauw betrokken bij de eventuele reorganisatie bij de KRO, legt uit waar die gevoeligheid mee te maken heeft. Het is simpelweg zo dat sommige vragen te vroeg komen of dat ze te precair zijn om nu al te beantwoorden. Pas in november weten we zeker of we door kunnen gaan met de voorgenomen fusie en je kunt je misschien wel voorstellen dat niet alle omroepen staan te trappelen. 21 Gerritsma noemt vragen over de fusies te politiek gevoelig. De omroepen houden zich dus angstvallig stil als het aankomt op uitspraken over de fusies. Behalve BNN, die haar naam als brutale omroep waarmaakt door wél te reageren. Wij als BNN hebben heel duidelijk een eigen missie, maar er zit wel een gevaar in dat het moeilijk is om grip te houden op die BNN-cultuur, dat is dan een gevolg van fusie, 22 aldus Adriani. De omroepen stribbelen een klein beetje tegen Op de vraag of omroepen wel willen fuseren is eigenlijk maar één antwoord mogelijk: ze hebben geen keus. Toch is in de afgelopen jaren veel twijfel geweest bij de omroepen over het idee om te gaan fuseren. Van Bijsterveldt nam in juni 2011 dit fusie-idee over, maar wilde wel dat het budget op basis van het ledenaantal werd bepaald. Dat betekent dus dat omroepen die fuseren niet meer geld zouden krijgen. Door dit besluit van Van Bijsterveldt gingen veel omroepen twijfelen aan de fusies. Zo stopten de VARA en BNN in juni 2011 met hun fusiebesprekingen. VARA-voorzitter Hans Andersson: Voor ons als enige echt progressieve omroep is dit onbegrijpelijk, oneerlijk en onacceptabel. 23 Eerder dat jaar was er ook tussen de NCRV en de KRO een dergelijke situatie gaande. KRO-directeur Coen Becking liet weten dat zijn omroep misschien toch een zelfstandig voortbestaan ambieert. 24 Op dit moment ziet het er naar uit dat alle omroepen toch akkoord gaan met de fusies. Marko van Hoogdalem verwoordt dit namens de AVRO: Laten we dit dan maar doen. Het is in onze ogen de minst slechte van alle opties. We zijn zelfs op het punt aangekomen dat we zeggen: laat dat plan maar doorgaan, alsjeblieft. Halsreikend kijken we uit naar een groen licht. 25 Adriani gaat nog een stapje verder, hij ziet er zelfs het positieve van in. We vinden het niet raar of slecht dat omroepen fuseren. Het fuseren van omroepen biedt ook kansen, meer slagkracht. Sterker nog, we vinden de fusie een positieve stap richting een vernieuwend bestel Mailwisseling Meriam Gerritsma op 23 oktober Telefonisch gesprek Marc Adriani op 1 november Van den Brink, Hans Maarten (april 2011). Tweehonderd en nòg eens tweehonderd miljoen euro. 25 Telefonisch gesprek Marko van Hoogdalem op 1 november Telefonisch gesprek Marc Adriani op 1 november 7

8 Conclusie De bezuinigingen staan vast en hoe pijn deze ook doen, ook de omroepen weten dat ze geen andere keus hebben. De omroepen moeten dus naar mijn mening samenwerken om te kunnen overleven. Allereerst omdat door de fusies de kwaliteit verbetert. De bezuinigingen komen er, met als gevolg dat er minder geld te besteden is. Als dit geld moet worden verdeeld onder zoveel verschillende omroepen, slaat de versnippering nog meer toe. Het verkleinen van het omroepenaantal stelt kwaliteit dan ook boven kwantiteit en dat is naar mijn mening een goede zaak. Een prettige bijkomstigheid van deze fusies is ook nog dat het hele omroepbestel wordt vernieuwd. De frisse wind die erdoor gaat is ook een belangrijk argument waarom de samenwerking tussen de omroepen als positief kan worden ervaren Dat de politiek het liever allemaal wat anders ziet door bijvoorbeeld terug te gaan naar twee netten (VVD) of zelfs van de publieke omroep een productiehuis te maken (D66) vind ik geen gegrond argument om deze fusies niet door te laten gaan. De ideeën waar zij mee komen zijn óf niet realistisch of te toekomstgericht. Misschien dat hun ideeën in de toekomst wel van toepassing zullen zijn, maar op dit moment lijkt mij het idee om te fuseren de meest haalbare, reële en positieve oplossing voor de publieke omroep en de noodzakelijk bezuinigingen waar zij niet onderuit kunnen. Naast de kwaliteitsslag en het behouden van het pluriforme karakter van de publieke omroep, wordt met de fusie ook het benodigde bedrag bezuinigd, zo blijkt uit onderzoek van Boston Consultancy Group. Hoewel niet alle omroepen staan te springen om te fuseren, zullen ook zij beseffen dat het niet anders kan en dit uiteindelijk de beste optie is. Bezuinigen doet pijn, maar de omroepen zullen er aan moeten geloven. Ik ben ervan overtuigd dat de fusie de kwaliteit ten goede kan komen en dat de bezuinigingen op deze manier niet het brede karakter van de publieke omroep aantasten. Wil de publieke omroep ook in de toekomst nog kwalitatief goede programma s maken die aansluiting vinden bij de samenleving, dan zit er maar een ding op, ze zullen moeten samenwerken. 8

9 Bronnendossier Mondeling Van Hoogdalem, Marko, AVRO, Corporate Communicatie. Tel: , mobiel: , Telefonisch gesproken op Adriani, Marc, BNN, algemeen directeur. Telefonisch gesproken op Hagoort, Henk, Nederlandse Publieke Omroep (NPO), voorzitter Raad van Bestuur. Tel: , Persoonlijk gesproken op Kroeze, Erik, Nederlandse Publieke Omroep (NPO), woordvoerder. Tel: , mobiel: , Per mail gesproken op Verheijen, Mark, kamerlid VVD, mediaportefeuillehouder. Per mail gesproken op Gerritsma, Meriam, KRO, personeelsadviseur. Tel: , Per mail gesproken op en Baak, Joost, Nederlandse Publieke Omroep (NPO), beleidsadviseur. Tel: , Telefonisch gesproken op en Schoenmakers, Marieke, VPRO, directeur. Per mail gesproken op Documentair Van Bijsterveldt, Marja (13 augustus 2012). Kamerbrief over hervormingen en be zuinigingen publieke omroep. ken/2012/08/13/kamerbrief-over-hervormingen-en-bezuinigingen-publieke-om roep.html Geraadpleegd op VVD &PvdA (29 oktober 2012). Bruggen slaan. Regeerakkoord VVD-PvdA. Geraadpleegd op

10 Hagoort, Henk, Raad van Bestuur NPO (31 oktober 2011). Brief + uitwerking van het vrijwillige fusiemodel. stel-herziening-bestel-voor-aan-omroepen Geraadpleegd op The Boston Consulting Group (31 augustus 2011). Efficiëntieonderzoek Landelijke Publieke Omroep. roep-eindrapportage.html Geraadpleegd op VVD (2012). Niet doorschuiven maar aanpakken. Verkiezingsprogramma Geraadpleegd op Nederlandse Publieke Omroep (NPO) (oktober 2012). Feiten en cijfers van de Nederlandse Publieke omroep. Geraadpleegd op D66 (2012). Een gezonde publieke omroep. Onderdeel van partijprogramma. een-gezonde-publieke-omroep/ Geraadpleegd op Nederlandse Publieke Omroep (september 2011). Meerjarenbegroting groting-publieke-omroep-online Geraadpleegd op Rutte, Mark, minister-president, minister van Algemene Zaken (12 mei 2011). Verantwoordingsdag en de 17 hervormingen. Geraadpleegd op Beeld en geluid De Wereld Draait Door (18 mei 2011), Henk Hagoort. VARA, Nederland 3. Geraadpleegd op Pauw en Witteman (28 september 2010). Het mes moet in de publieke omroep. VARA, Nederland 1. news]=18052&tx_ttnews[backpid]=116&chash=1608f2de392582bed7d0c8fbadb6 e60c Geraadpleegd op

11 NOS Audio (17 juni 2011). Henk Hagoort (NPO) over de bezuinigingen. Geraadpleegd op Artikelen NPO ( ). NPO legt voorstel herziening bestel voor aan omroepen. Pers publieke omroep. stel-herziening-bestel-voor-aan-omroepen Rijksoverheid ( ). Kabinet: Omroepbestel wordt eenvoudiger en krachtiger. Nieuwsbericht rijksoverheid. Geraadpleegd op Redactie AD (10 januari 12). VVD: terug naar twee publieke tv-zenders. Algemeen Dagblad. Geraadpleegd op ANP (18 juni 2011). Omroepen willen na mediaplan kabinet niet langer fuseren. Trouw. tail/ /2011/06/18/omroepen-willen-na-mediaplan-kabinet-niet-langerfuseren.dhtml Geraadpleegd op Van den Brink, Hans Maarten (april 2011). Tweehonderd en nòg eens tweehonderd miljoen euro, de dans om het magere kalf. 609, nr.7, P2. Redactie Villamedia (19 juni 2012). Omroepfusies voorlopig in ijskast. Villamedia. Geraadpleegd op Bardoel, Jo (april 2011). At your service, publieke omroep tussen populisme en postmoderniteit. 609, nr.7, P5. Althuisius, Julien en Reijmer, Loes (8 september 2012). Op zoek naar de gedroomde omroep. Volkskrant (V Weekeinde), P2. 11