EPIGENETICA Een nieuw paradigma in de genetica. Koen Devriendt Centrum Menselijke Erfelijkheid Leuven
|
|
|
- Nelly Kok
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 EPIGENETICA Een nieuw paradigma in de genetica Koen Devriendt Centrum Menselijke Erfelijkheid Leuven
2 You keep using that word. I do not think it means what you think it means. Inigo Montoya The Princess Bride, 1987
3 GENES & DEVELOPMENT2009; 23: epigenetisch kenmerk = een stabiel overerfbaar fenotype door een verandering in een chromosoom zonder wijziging in de DNA sequentie
4 EPIGENETICA : 3 betekenissen
5 1. Veranderingen in genexpressie op elk moment van het leven. gameten embryo pasgeborenen Enz.
6 2. Geheugen van de cel : blijvend effect van vroegere omgevingsinvloeden op genexpressie en dus genfunctie epigenetische effecten epigenetische effecten epigenetische effecten epigenetische effecten
7 3. Geheugen van de geslachtscel : transgenerationeel effect van omgevingsinvloeden in de volgende generatie(s) epigenetische effecten epigenetische effecten epigenetische effecten epigenetische effecten Genetische informatie (DNA) Epigenetische informatie
8 Onderliggend mechanisme is hetzelfde Epi genetische veranderingen op het DNA
9 EPIGENETISCHE CODE DNA methylering Histonen acetylering Histonen methylering Chromatine remodellers HISTONEN HISTONEN RNA GENETISCHE CODE = DNA SEQUENTIE
10 1. Veranderingen in genexpressie in de cel op elk moment van het leven, o.i.v. de omgeving De basis van embryologische & foetale ontwikkeling Embryoblast
11 Cel differentiatie = expressie van verschillende (combinaties van) genen meten op verschillende niveau s : DNA RNA eiwitten metabolieten
12 Transcriptoom in humane preimplantatie embryo s hoge expressie relatieve expressie patronen van 79 genen met hoge expressie in zygote gen 1 gen 2 gen 3 gen 4 gen 5 gen 6 lage expressie gen 78 gen 79
13 Proteoom Fertility and Sterility Vol. 86, No. 3, September 2006 grootte van eiwit stadium ontwikkeling
14 Cel differentiatie : Zelfde genen, maar verschillende functie Regulering van expressie van genen? DNA
15 EPIGENETISCHE CODE DNA methylering TRANSCRIPTIE FACTOREN Histonen acetylering Histonen methylering Chromatine remodellers HISTONEN HISTONEN RNA GENETISCHE CODE = DNA SEQUENTIE STATISCH
16 aktief epigenetische code DYNAMISCH inaktief
17 Cel differentiatie = expressie van verschillende genen Epigenetische code
18
19
20 CpG eilandjes : vooral in promotor van genen wisselende methylering AKTIEF methylering INAKTIEF
21 METHYLERING DNA demethylatie remethylatie
22 Histonen modificatie : DNA = in chromatine belangrijke : Lysines van histone 3 H3K4 H3K9 H3K27 H3K36
23 GEN HISTONE CODE CHROMATIN STATE?
24 normale variatie in het epigenoom, in 1000 verschillende humane weefsels en cel types.
25 aktief variatie in epigenetische code inaktief variatie in ziekte en gezondheid
26 Variatie in epigenoom variatie in fenotype en ziektes
27 aktief Variatie in epigenetische code inaktief genetisch stochastisch omgeving
28 DNA methylering DNA methyltransferases DNMT1 DNMT3B => hereditaire sensorische en autonome neuropathie => ICF syndroom (immuun deficientie, centromeer instabiliteit, faciale afwijkingen)
29 METHYL CpG BINDING PROTEINES Methyl CpG binding proteines MECP2 : Rett syndroom
30 Histonen modificatie HISTONEN HISTONEN (de)methylering Kabuki syndroom MLL2 = methyl transferase (H3K3) KDM6A = demethylase (H3K27)
31 Histonen modificatie HISTONEN HISTONEN (de)methylering Sotos syndroom NSD1 = histon demethylase
32 Histonen modificatie HISTONEN HISTONEN (de)acetylering Rubinstein Taybi syndroom CREBBP EP300 = histon acetyl transferases
33 Chromatine remodelling complex proteine complexen binden aan chromatine wijzigen direct chromatine & nucleosomen structuur SWI/SNF SWI/SNF
34 April 2012 SWI/SNF
35
36 Coffin Siris SMARCB1 SMARCE1 SMARCA4 ARID1A ARID1B Nicolaides Baraitser SWI/SNF SMARCA2 SMARCB1 SMARCA2 SMARCA4 ARID1B SMARCE1 ARID1A
37 aktief Variatie in epigenetische code inaktief genetisch stochastisch omgeving
38 STOCHASTISCHE VARIATIE Nature Genetics November 2012 fibroblasten.. verschillen in methyering!
39 Nature Genetics Februari 2009 Dichoriale Monozygote tweeling
40 Methylering op verschillende DNA loci significantie loci interrogated on the epigenomic microarray platform Verschil in methylering
41 Discordante monozygote tweelingen Beckwith Wiedemann Silver Russel
42 Genomische imprinting = vorm van mono allelische expressie : enkel maternele gen actief + - of m p enkel paternele gen actief - + m p
43 NORMAAL paterneel IGF2 M M M enhancer materneel OVERGROEI IGF2 GROEIFACTOR INSULATOR enhancer IGF2 M M M enhancer IGF2 M M M enhancer GAIN OF METHYLATION
44 NORMAAL paterneel IGF2 M M M enhancer materneel IGF2 INSULATOR enhancer VERMINDERDE GROEI LOSS OF METHYLATION INSULATOR IGF2 enhancer INSULATOR IGF2 enhancer
45 Beckwith Wiedemann & Angelman syndroom epigenetische stoornissen in geslachtscellen bij fertiliteitsstoornissen epigenetische stoornissen secundair aan fertiliteitsbehandeling
46 Epigenetische stoornissen tijdens in vitro ontwikkeling? + 1. signaal Aanwezig in geslachtscellen 2. translatie Naar een finale imprint PREIMPLANTATIE EMBRYO
47 X inactivatie : Random epigenetische silencing van één van de twee X chromosomen DNA hypermethylering Histonen Hypomethyl. H3K4 Histonen deacetylering HISTONEN HISTONEN X ist RNA
48 Barr chromatine = geïnactiveerde X chromosoom MANNELIJKE KAT VROUWELIJKE KAT
49 Eerste stap : expressie van X ist noncoding RNA Xist Barr chromatine = inactief X
50 Inactivering van extra chromosoom 21 door inbouw van X ist in chromosoom 21
51 METHYLERING DNA X INACTIVATIE IMPRINTING? demethylatie remethylatie
52 + Epigenetische informatie TERUG NAAR NUL niet gedifferentieerde cellen imprinting : aangepast aan geslacht X reactivatie
53 3. Geheugen van de geslachtscel : transgenerationeel effect van omgevingsinvloeden op kenmerken in de volgende generatie(s) Genetische informatie (DNA) Verworven epigenetische informatie
54 de erfelijkheid van de omgeving Ervaring wordt via de geslachtscellen doorgegeven van ouder op kind, en blijft verschillende generaties aanwezig
55 Jean Baptiste Lamarck ( )
56 Central Dogma of Biology Francis Crick, 1956
57 Verworven kenmerken zijn NIET overerfbaar Mendeliaanse erfelijkheid Genetische counselling (Neo) Darwininaanse evolutie Genetisch onderzoek
58 erfelijkheid van de omgeving nature NEUROSCIENCE advance online publication 2013
59 Överkalix study Zweden
60 Historische documenten : oogst en voedselprijzen parochieregisters : stamboom, overlijden
61 Hoeveelheid voedsel tijdens slow growth period (9 12 jaar) VEEL WEINIG Kleindochters : géén effect Kleinzonen 1890; 1905; 1920 Mortaliteit risk ratio 1,67 0,65 (toename in mortaliteit)
62 Hoeveelheid voedsel tijdens slow growth period (9 12 jaar) VEEL WEINIG Kleinzonen : géén effect Kleindochters 1890; 1905; 1920 Mortaliteit risk ratio (toename in mortaliteit) 2,13 0,72
63 Transgenerationele effecten invloeden van de omgeving kunnen vele generaties een effect hebben
64 "We are all guardians of our genome Marcus Pembrey
65
66 genen omgeving overleving in veranderende en onvoorspelbare omgeving?
67 Darwiniaanse Evolutie TRAAG Transgenerationele (epigenetische) effecten Aanpassingen op korte termijn!
68 There is grandeur in this view of life Charles Darwin : The Origin of Species, 1859
EPIGENETICA. Nutramin Congres BAARN. 15 november 2014
EPIGENETICA Nutramin Congres BAARN 15 november 2014 Programma 1. Genetica en Epigenetica (de basis) 2. Epigenetische regulatie (voorbeelden) 3. Mogelijkheden voor interventie (discussie) Prefix - Epi -
Inleiding Epigenetica: DNA is ook niet alles!
Inleiding Epigenetica: DNA is ook niet alles! 28e NIBI onderwijs conferentie NATURE X NATURE 10-11 januari 2014 Gert Jan C. Veenstra Moleculaire Ontwikkelingsbiologie Radboud Universiteit Nijmegen Wat
Epigenetics and Cancer
Epigenetics and Cancer Hoe controle mechanismen van invloed zijn op tumor ontwikkeling. Riëtte Ruijten Driessen MANP, verpleegkundig specialist oncologie Laurentius ziekenhuis Inhoud Ontwikkeling epigenetica
The role of Polycomb group proteins throughout development : f(l)avoring repression van der Stoop, P.M.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) The role of Polycomb group proteins throughout development : f(l)avoring repression van der Stoop, P.M. Link to publication Citation for published version (APA):
te onderscheiden valt van FSHD (FSHD2). Omdat deze patiënten echter meer dan 10 D4Z4 repeats hebben kon eerder de diagnose van FSHD in een DNA test
SAMENVATTING Facioscapulohumerale spierdystrofie (FSHD) is een erfelijke spierziekte die wordt gekenmerkt door verzwakking van de aangezichtspieren (facio), de spieren rond de schouderbladen (scapulo)
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 129 In de ontwikkelde landen krijgt een op de drie mensen kanker. Ondanks betere screening en behandelingsmogelijkheden is kanker in ontwikkelde landen nog steeds de meest voorkomende
Cover Page. Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan Issue Date:
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45888 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Slieker, Roderick Title: Charting the dynamic methylome across the human lifespan
Genetische relatie tussen schisis en tandagenesie? Annelies Kellens 3 e jaar tandarts 2007 2008 Promotor: Prof C. Carels
Genetische relatie tussen schisis en tandagenesie? Annelies Kellens 3 e jaar tandarts 2007 2008 Promotor: Prof C. Carels Genetische relatie tussen schisis en tandagenesie? Schisis Tandagenesie Tweelingenonderzoek
6,4. Samenvatting door E woorden 6 december keer beoordeeld. Biologie voor jou
Samenvatting door E. 1393 woorden 6 december 2016 6,4 18 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Thema 4: Erfelijkheid 5-HTTPLR gen heeft invloed op de hoeveelheid geluk die je ervaart.
Is epigenetica een revolutie in evolutie? Prof. Dr. Wim Vanden Berghe - PPES
Is epigenetica een revolutie in evolutie? Leuven 2013 Prof. Dr. Wim Vanden Berghe - PPES Overzicht 1. Paradigma wijziging van genetica naar epigenetica 2. DOHD Je bent wat je (grootmoeder) eet (at) 3.
DE CEL - SUBMICROSCOPISCH
DE CEL - SUBMICROSCOPISCH 1. INLEIDING...3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA...4 2.2. CELMEMBRAAN...5 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Door recombinatie ontstaat een grote vescheidenheid in genotypen binnen een soort. (genetische
Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA DNA bevat de erfelijke informatie van een organisme. Een gen(ook wel erffactor) is een stukje DNA dat de informatie bevat voor een erfelijke eigenschap(bvb
8,6. Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari keer beoordeeld. Biologie voor jou. Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica
Samenvatting door Jasmijn 2032 woorden 9 januari 2018 8,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie samenvatting hoofdstuk 4 Genetica 2 Fenotype, genotype en epigenetica Erfelijke
Menselijke kenmerken: genen of omgeving? Hilde Van Esch Centrum voor Menselijke Erfelijkheid
Menselijke kenmerken: genen of omgeving? Hilde Van Esch Centrum voor Menselijke Erfelijkheid Synaps IS ALLES GENETISCH? nature genen nurture omgeving erfelijk aanleg / talent aangeboren verworven aangeleerd
Epigenetica Theorie en mogelijke implicaties. Dr. Marco Boks Dr. Bart Rutten
Epigenetica Theorie en mogelijke implicaties Dr. Marco Boks Dr. Bart Rutten Disclosure Bart Rutten Speaker fees received from: Lundbeck Positions held on Advisory Boards: No Grants and sponsoring: No Disclosure
genen vachtkleur genotype fenotype BB, Bb, of Bb l zwarte vacht gen voor een donkere bb of bb l bruine vacht kleur (autosomaal) b l b l
X-chromosomale inactivatie Elke vrouw is een mozaïek, zegt Anton Grootegoed, hoogleraar aan het Erasmus MC te Rotterdam. Ze heeft groepjes cellen waarin het X-chromosoom dat van haar vader komt is uitgeschakeld,
S e k S u e l e v o o r t p l a n t i n g r e d u c t i e d e l i n g o f m e i o S e e n g e n e t i S c h e v a r i a t i e
76 Voortplanting S e k s u e l e v o o r t p l a n t i n g De seksuele voortplanting of reproductie van de mens houdt in dat man en vrouw elk de helft van hun erfelijke aanleg, dus één van elk van de 22
Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1)
Samenvatting Biologie Erfelijkheid & Evolutie (Hoofdstuk 7 & 8.1) Samenvatting door CÃ line 1065 woorden 5 juli 2016 5,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie P4 Hoofdstuk 7 1 Uniek Eigenschappen
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Investigating epigenome dynamics the RITE way Terweij, M. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Investigating epigenome dynamics the RITE way Terweij, M. Link to publication Citation for published version (APA): Terweij, M. (2013). Investigating epigenome dynamics
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE. Academiejaar
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2010 2011 De rol van epigenetica tijdens de vroege embryonale ontwikkeling door Valérie DE MEYST Promotor : Dr. K. Goossens Medepromotor : Prof.
Spierziekten en genetica
Susan Peters, MSc Spierziekten en genetica Chromosomen en genen Ons lichaam is opgebouwd uit miljarden cellen. Zij ontstaan door celdeling. Eerst is er alleen een bevruchte eicel. Deze deelt zich in tweeën,
Welke van de bovenstaande celorganellen of levensprocessen kunnen zowel in prokaryote, als in eukaryote cellen voorkomen?
Biologie Vraag 1 Celorganellen en levensprocessen bij levende cellen zijn: 1. Ribosomen 2. ATP synthese 5. DNA polymerase 3. Celmembranen 6. Fotosynthese 4. Kernmembraan 7. Mitochondria Welke van de bovenstaande
Citation for published version (APA): Frederiks, F. (2010). Function and regulation of the histone methyltransferase Dot1
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Function and regulation of the histone methyltransferase Dot1 Frederiks, F. Link to publication Citation for published version (APA): Frederiks, F. (2010). Function
Genen & embryo s. Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen
Genen & embryo s Wat kan, wat mag, wat willen we? René Fransen Genen en embryo s Deze lezing: Introductie genen en gentechnologie Meer gentechnologie: crispr/cas9 Genetische modificatie van embryo s Drie-ouder
Chapter 10. Nederlandse samenvatting
Chapter 10 Nederlandse samenvatting Chapter 10 Samenvatting Moleculaire markers voor dikkedarmkankerscreening en het voorspellen van respons op chemotherapie Kanker van de dikke darm en de endeldarm (ook
Samenvatting Biologie B2
Samenvatting Biologie B2 Samenvatting door Jacco 2000 woorden 22 mei 2018 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1. Wat kun je doen met DNA DNA bevat eigenschappen over een organisme.
Nederlandse samenvatting. Chapter 10
Nederlandse samenvatting Chapter 10 Chapter 10 Nederlandse samenvatting Het menselijk lichaam bestaat uit meer dan 200 verschillende celtypes en elk celtype heeft zijn eigen specifieke functie. De genetische
Humane levenscyclus 1
Humane levenscyclus 1 Genexpressie 2 8 september 2011 Doel: Genexpressie (via welke stappen de informatie die in het DNA is opgeslagen gebruikt kan worden om eiwitten te vormen. Differentiële genexpressie
Samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
In dit proefschrift zijn de consequenties van een nadelige intrauteriene omgeving, gecreëerd door maternale apoe-deficiëntie of Ldlr-deficiëntie tijdens zwangerschap, op de gevoeligheid voor aderverkalking
OORZAKEN VAN KLEINE GESTALTE
kleine gestalte OORZAKEN VAN KLEINE GESTALTE * 75 % familiale kleine gestalte constitutionele trage groei & late puberteit * 10% chronische ziekten * 6% syndromen * 5% chromosomale afwijkingen * 1-2% GH
University of Groningen. Modifications of collagen and chromatin in ECM-related disease Gjaltema, Rutger Almer Friso
University of Groningen Modifications of collagen and chromatin in ECM-related disease Gjaltema, Rutger Almer Friso IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)
Lamarck. oudste jaarlagen ongewervelden, pas later gewervelden soorten langzaam veranderen nieuwe ontstaan
Evolutietheorie Creationisme Lamarck Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829) was één van de eersten die een wetenschappelijke hypothese opstelde over biologische evolutie. Zijn opvatting over de overerving
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MET GAMETEN EN/OF EMBRYO S DIE NIET VOOR UZELF KUNNEN WORDEN GEBRUIKT
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK MET GAMETEN EN/OF EMBRYO S DIE NIET VOOR UZELF KUNNEN WORDEN GEBRUIKT Mevrouw, partner, Met deze informatie willen wij u verduidelijken welk wetenschappelijk onderzoek kan worden
Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Eukaryotische cellen bevatten een celkern welke in hoge mate georganiseerd is. De celkern bevat naast genetische informatie,
De detectie van mono- en bi-allelische DNA-methylatie op basis van single nucleotide polymorfismen
Faculteit Bio-ingenieurswetenschappen Academiejaar 2011-2012 De detectie van mono- en bi-allelische DNA-methylatie op basis van single nucleotide polymorfismen Sandra Steyaert Promotor: Prof. Dr. ir. Tim
Periode 9 - deel 1 MOLECULAIRE GENETICA
Periode 9 - deel 1 MOLECULAIRE GENETICA Lesstof PW9 Toets 9.1 Boek: Biologie voor het MLO (zesde druk) Hoofdstuk 5 Biomoleculen blz. 89 t/m 106 Hoofdstuk 11 Klassieke genetica blz. 224 t/m 227 Hoofdstuk
Welke van de bovenstaande celorganellen of levensprocessen kunnen zowel in prokaryote, als in eukaryote cellen voorkomen?
Biologie Vraag 1 Celorganellen en levensprocessen bij levende cellen zijn: 1. Ribosomen 2. ATP synthese 5. DNA polymerase 3. Celmembranen 6. Fotosynthese 4. Kernmembraan 7. Mitochondria Welke van de bovenstaande
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/26946 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Deelen, Joris Title: Genetic and biomarker studies of human longevity Issue Date:
Potentials and pitfalls of epigenetic editing in gene-specific re-expression of epigenetically silenced genes Groote, Martje Louisa de
University of Groningen Potentials and pitfalls of epigenetic editing in gene-specific re-expression of epigenetically silenced genes Groote, Martje Louisa de IMPORTANT NOTE: You are advised to consult
6.7. Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april keer beoordeeld. Biologie voor jou. Erfelijkheidsmateriaal
Werkstuk door een scholier 1654 woorden 17 april 2006 6.7 33 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Erfelijkheidsmateriaal Het menselijk lichaam bestaat uit een veel organen, deze organen
Biologie (jaartal onbekend)
Biologie (jaartal onbekend) 1) Bijgevoegde fotografische afbeelding geeft de elektronenmicroscopische opname van een organel (P) van een cel. Wat is de belangrijkste functie van dit organel? A. Het transporteren
4 HAVO thema 4 Erfelijkheid EXAMENTRAINER OEFENVRAGEN
Examentrainer Vragen Karyogrammen In afbeelding 1 zijn twee karyogrammen weergegeven. Deze karyogrammen zijn afkomstig van een eeneiige tweeling. Het ene kind is van het mannelijk geslacht zonder duidelijke
Chapter 1. Chapter 13. General introduction Samenvatting
Chapter 1 Chapter 13 General introduction Samenvatting Samenvatting Samenvatting Sotos syndroom is een overgroeisyndroom dat gekenmerkt wordt door een toegenomen lengte en/of grote hoofdomtrek, typische
Overzicht van DNA technieken in de onco-hematologie
Overzicht van DNA technieken in de onco-hematologie Cytogenetica en moleculaire diagnostiek Friedel Nollet, PhD Moleculair Bioloog AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV Overzicht Chromosomen DNA (RNA) Genoom
Verschillen tussen mensen Genetische code (Variatie) Omgeving. Verschillen in kenmerken En gezondheid (Fenotype)
Verschillen tussen mensen Genetische code (Variatie) Omgeving Verschillen in kenmerken En gezondheid (Fenotype) The genome book Sequencing the individual genome /a /g Molecular dimmers on the DNA This
Nederlandse samenvatting
Dikkedarmkanker is na longkanker de meest voorkomende doodsoorzaak ten gevolge van kanker in de westerse wereld. Dikkedarmkanker manifesteert zich na een accumulatie van verscheidene genetische veranderingen.
Welke van de bovenstaande celorganellen of levensprocessen kunnen zowel in prokaryote, als in eukaryote cellen voorkomen?
Biologie Vraag 1 Celorganellen en levensprocessen bij levende cellen zijn: 1. Ribosomen 2. ATP synthese 5. DNA polymerase 3. Celmembranen 6. Fotosynthese 4. Kernmembraan 7. Mitochondria Welke van de bovenstaande
Praktische-opdracht door een scholier 6203 woorden 23 september keer beoordeeld. Biologie voor jou
Praktische-opdracht door een scholier 6203 woorden 23 september 2010 6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou epigenetica, barr-bodies 1 Inleiding Mensen planten zich geslachtelijk voort.
AVL-nascholing NW02. KU Leuven
Toelichtingen en praktische didactische tips bij de leerplandoelstellingen genetica in het Leerplan D/2017/13.758/009 Aardrijkskunde/Natuurwetenschappen 3 graad kso/tso; sept 2017: Leerplan van het Secundair
Dutch Summary. Nederlandse Samenvatting
Dutch Summary Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Voor het goed functioneren van een cel is het van groot belang dat de erfelijke informatie intact blijft. De integriteit van het DNA wordt
Over de appel en de boom:
Over de appel en de boom: kenmerken van autisme in het gezin. Prof. Jean Steyaert KU Leuven Leuven Autism Research & Expertisecentrum Autisme Leuven Historisch Leo Kanner, 1943 in: Autistic disturbances
BIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6
BIOLOGIE MOLECULAIRE GENETICA EIWITSYNTHESE VWO KLASSE 6 Henry N. Hassankhan Scholengemeenschap Lelydorp [HHS-SGL] ARTHUR A. HOOGENDOORN ATHENEUM - VRIJE ATHENEUM - AAHA Docent: A. Sewsahai DOELSTELLINGEN:
HERKANSINGSTENTAMEN Moleculaire Biologie deel 2, 5 Jan 2007
HERKANSINGSTENTAMEN Moleculaire Biologie deel 2, 5 Jan 2007 NAAM: STUDENTNUMMER: CONTROLEER OF DIT TENTAMEN 14 PAGINA S BEVAT. Veel succes! o Je mag de achterkant van het papier ook zo nodig gebruiken,
Kanker en genetisch testen
Kanker en genetisch testen Dirk Jan Boerwinkel Freudenthal Instituut voor didactiek van wiskunde en natuurwetenschappen Nascholing Reizende DNA labs als voorbereiding voor het examen 4 november 2011 Definitie
ENERGIEOMZETTINGEN IN DE CEL
BOUW VAN DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 5 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Biologie Vraag 1 <A> <B> <C> <D> Vraag 1. Dit zijn een aantal gegevens over een nucleïnezuur.
Biologie Vraag 1 Dit zijn een aantal gegevens over een nucleïnezuur. 1. Het is een enkelvoudige keten. 2. Het bevat als basen: G A C T. 3. Het varieert naargelang de soort cel binnen één organisme. 4.
Newsletter April 2013
1. Inleiding Met het thema van deze nieuwsbrief willen we ons richten op de fundamenten van het fokken: de basisgenetica. Want of je het nu wil of niet. dit is ook de basis voor een succesvolle fok! Misschien
ERFELIJKE INFORMATIE IN DE CEL
DE CEL 1. INLEIDING... 3 2. ONDERDELEN VAN DE CEL...4 2.1. CYTOPLASMA... 4 2.2. CELMEMBRAAN... 4 2.2.1. Functies van het celmembraan...5 2.2.2. Bouw van het celmembraan (eenheidsmembraan)...5 2.2.3. Transportmogelijkheden
Humane levenscyclus 1
Humane levenscyclus 1 Genexpressie 3 13 september 2011 Leerdoelen: - Differentiële genexpressie - Communicatie tussen cellen (inductie) - Groei en differentiatiefactoren Differentiële genexpressie Door
Wetenschappelijke achtergronden van het LifeStart Effect. Oktober 2015
Wetenschappelijke achtergronden van het LifeStart Effect Oktober 2015 Agenda Metabolische programmering Data in Rundvee Lopend en toekomstig onderzoek Metabolic programming Een nieuw perspectief op evolutie
Samenvatting Biologie H7 erfelijkheid
Samenvatting Biologie H7 erfelijkheid Samenvatting door een scholier 1875 woorden 23 juni 2016 4,6 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Inhoud Paragraaf 1: Verschillen tussen mensen 2 Begrippen
EPIGENETISCHE VERANDERINGEN IN KANKER: NIEUWE TARGETS VOOR THERAPIE
FACULTEIT GENEESKUNDE EN GEZONDHEIDSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2009-2010 EPIGENETISCHE VERANDERINGEN IN KANKER: NIEUWE TARGETS VOOR THERAPIE Gertjan VAN STEENBERGHE Promotor: dr. Ir. J. Hoebeeck Scriptie
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
1 (~20 minuten; 20 punten)
TENTAMEN Moleculaire Cel Biologie (8A840) Prof. Dr. Ir. L. Brunsveld & Dr. M. Merkx 27-01-2012 14:00 17:00 (totaal 100 punten) 6 opgaven in totaal + 1 bonusvraag! (aangegeven tijd is indicatie) Gebruik
Het enzym dat verantwoordelijk is voor het vastleggen van de imprint na de DNA-replicatie is een DNA-methyltransferase.
Examentrainer Vragen Hongerwinterkinderen Gedurende de laatste winter van de Tweede Wereldoorlog stierven veel Nederlanders door barre omstandigheden: koude en voedselgebrek. Tijdens deze hongerwinter
Exploiting natural and induced genetic variation to study hematopoiesis Gerrits, Alice
Exploiting natural and induced genetic variation to study hematopoiesis Gerrits, Alice IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it.
Aberrant genomic imprinting in chromosome 11p15-associated congenital growth disorders : consequences for DNA-diagnostics Bliek, H.J.
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Aberrant genomic imprinting in chromosome 11p15-associated congenital growth disorders : consequences for DNA-diagnostics Bliek, H.J. Link to publication Citation
Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/30776 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Talens, Rudolf P. Title: Studies into epigenetic variation and its contribution
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4
Samenvatting Biologie Hoofdstuk 3 + 4 Samenvatting door een scholier 1472 woorden 23 oktober 2007 6,5 24 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 3 - Genetica Homologe chromosomen
GENEXPRESSIE VERVOLGOPDRACHT
GENEXPRESSIE VERVOLGOPDRACHT Alle organismen op aarde zijn opgebouwd uit cellen. Ook jouw eigen lichaam bestaat uit cellen. Die cellen zien er niet allemaal hetzelfde uit. Zo is een huidcel heel compact,
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou. Erfelijke informatie ligt in de celkern in de chromosomen. Chromosomen bestaan weer uit DNA.
Samenvatting Erfelijkheid Vmbo 3a Biologie voor Jou 4.1 Fenotype Genotype = waarneembare eigenschappen van een individu = de erfelijke informatie in het DNA Genotype + milieufactoren = fenotype Erfelijke
Nederlandse Samenvatting
Alle levende wezens zijn opgebouwd uit cellen en elke cel bevat de volledige genetische informatie van het organisme, het genoom, opgeslagen in het DNA. De coderende delen van het DNA worden genen genoemd,
Nederlandse Samenvatting. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting 145 Nederlandse samenvatting De nieren hebben een belangrijke functie in het menselijk lichaam: ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het zuiveren
NEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Analyse van chromosomale afwijkingen in gastrointestinale tumoren In het ontstaan van kanker spelen vele moleculaire processen een rol. Deze processen worden in gang gezet door
Overzicht. Celbiologie. Overzicht. Celbiologie (3) Celbiologie (2)
Overzicht Celbiologie Eiwitten Metabolisme DNA Biologie voor informatici (in zes eenvoudige lessen) Dick de Ridder Genen Transcriptie Translatie Moleculaire biologie Experimenten Metingen Delft University
Proteomics. Waarom DNA alleen niet genoeg is
Proteomics Waarom DNA alleen niet genoeg is Reinout Raijmakers Netherlands Proteomics Centre Universiteit Utrecht, Biomolecular Mass Spectrometry and Proteomics Group Van DNA naar organisme Eiwitten zijn
Wie is er genetisch normaal? Centrum voor Menselijke Erfelijkheid
Wie is er genetisch normaal? Koen Devriendt Centrum voor Menselijke Erfelijkheid prenatale diagnose klassieke karyotypering variatie is minimaal merker chromosoom translocatie inversie variabele banden
Vraag het aan uw zorgverlener
Een eenvoudig, veilig bloedonderzoek dat zeer gevoelige resultaten geeft Een geavanceerde niet-invasieve test voor de bepaling van foetale trisomie en evaluatie van het Y-chromosoom Vraag het aan uw zorgverlener
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Dit proefschrift bestaat uit een aantal studies waarin onderzocht is waar individuele verschillen vandaan komen in welbevinden (WB) en gerelateerde menselijke eigenschappen, zoals
www. Biologie 2001 Vraag 1 Dit zijn een aantal gegevens over een nucleïnezuur. 1. Het is een enkelvoudige keten. 2. Het bevat als basen: G - A - C - T. 3. Het varieert naargelang de soort cel binnen één
DNA-METHYLATIE, GENEXPRESSIE EN
FACULTEIT BIO-INGENIEURSWETENSCHAPPEN Academiejaar 2007 2008 DNA-METHYLATIE, GENEXPRESSIE EN TRANSGENERATIONELE EFFECTEN NA BLOOTSTELLING VAN DAPHNIA MAGNA AAN TOXISCHE STRESS Dieter DE CONINCK Promotor
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic profiling of the peripheral nervous system de Jonge, R.R. Link to publication
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Genetic profiling of the peripheral nervous system de Jonge, R.R. Link to publication Citation for published version (APA): de Jonge, R. R. (2003). Genetic profiling
Nederlandse samenvatting
169 Nederlandse samenvatting Het aantal ouderen boven de 70 jaar is de laatste jaren toegenomen. Dit komt door een significante reductie van sterfte op alle leeftijden waardoor een toename van de gemiddelde
2. Erfelijkheid en de ziekte van Huntington
2. Erfelijkheid en de ziekte van Huntington Erfelijkheid Erfelijk materiaal in de 46 chromosomen De mens heeft in de kern van elke lichaamscel 46 chromosomen: het gaat om 22 paar lichaamsbepalende chromosomen
Biologie 2000 Vraag 1 De plaats waar de chromatiden van een chromosoom tijdens de eerste fasen van een cel/kerndeling aan mekaar vastzitten noemt men: A. Centriool B. Centromeer C. Centrosoom D. Chromomeer
De rol van verwantschap in de fokkerij. Piter Bijma Fokkerij en Genetica, Wageningen UR
De rol van verwantschap in de fokkerij Piter Bijma Fokkerij en Genetica, Wageningen UR De Boodschap In elk gesloten ras neemt de verwantschap geleidelijk toe Dat is een normaal fenomeen De toename van
Antwoorden Biologie Thema 4
Antwoorden Biologie Thema 4 Antwoorden door een scholier 2182 woorden 18 januari 2005 7 433 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Opdracht 1 1 In de chromosomen zit de informatie voor
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Samenvatting De mogelijkheid om genen op een specifieke wijze te reguleren creëert diverse manieren om genfunctie te kunnen bestuderen of moduleren. Artificiële transcriptiefactoren
Een bijzondere band tussen grootvader en kleinkind
Een bijzondere band tussen grootvader en kleinkind Duizenden grootvaders liepen rond met onbegrepen neurologische klachten totdat de Amerikaanse kinderarts Randi Hagerman een verband legde tussen de klachten
Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.
Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar
Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22544 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Speksnijder, Niels Title: Determinants of psychosis vulnerability : focus on MEF2
Dialogen voor conceptcartoons. Verband genotype/fenotype, dominant/recessief
Dialogen voor conceptcartoons Verband genotype/fenotype, dominant/recessief 1 Is dit ons kind? (Zie conceptcartoon Horst Wolter op deze site.) Leermoeilijkheid (misconcept): Uiterlijke eigenschappen weerspiegelen
Samenvattingen. Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid. Basisstof 1. Basisstof 2. Erfelijke eigenschappen:
Samenvatting Thema 4: Erfelijkheid Basisstof 1 Erfelijke eigenschappen: - Genotype: o genen liggen op de chromosomen in kernen van alle cellen o wordt bepaald op moment van de bevruchting - Fenotype: o
De rol van de pathologie en genetica bij de herkenning van Lynch syndroom
De rol van de pathologie en genetica bij de herkenning van Lynch syndroom Marjolijn Ligtenberg Laboratorium specialist klinische genetica Klinisch moleculair bioloog in de Pathologie VAP dag 28-3-2017
Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van
Algemene aspecten van erfelijkheid. Waarom is kennis over erfelijke aspecten van een ziekte belangrijk? Wanneer erfelijkheidsadvies/onderzoek?
Erfelijke nierziekten: algemene aspecten van erfelijkheid, overerving en erfelijkheidsadvies Nine Knoers Klinisch Geneticus Commissie Erfelijke Nierziekten NVN 4 november 2006 HUMAN GENETICS NIJMEGEN Inhoud
Begrippenlijst Biologie DNA
Begrippenlijst Biologie DNA Begrippenlijst door een scholier 1969 woorden 27 juni 2007 7,8 51 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Begrippen Allel: Elk van de genen van een genenpaar
GENETICA EN EVOLUTIE. Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.)
GENETICA EN EVOLUTIE Pearson Basisboek biologie VWO Hoofdstuk 3 Linda Grotenbreg (MSc.) VAN DNA NAAR EIWIT GENETICA EN EVOLUTIE DNA Alle erfelijke informatie ligt opgeslagen in DNA in de vorm van genen.