De *ener, zijn brein en ontplooiing

Transcriptie

1 De *ener, zijn brein en ontplooiing Jelle Jolles Centrum Brein & Leren, LEARN! ins*tuut Vrije Universiteit Amsterdam Jelle Jolles. Keynote Murmellius Gymnasium Alkmaar; Oudervereniging 9 november 2015 Toelichting Deze handout is gemaakt voor de lezing De tiener, zijn brein en ontplooiing. De lezing is gegeven voor de oudervereniging van het Murmellius Gymnasium Alkmaar op De handout bevat van alle sheets de teksten zónder visuals. Copyright. Op voorwaarde van een adequate vermelding van auteur en bron kunnen de gegeven opinies en informatie verder worden verspreid. Vermeld dan: Bron: J. Jolles. De tiener, zijn brein en ontplooiing. Lezing ouderavond Murmellius Gymnasium Alkmaar 9 nov Bronnen. - mijn boek Ellis en het verbreinen uit artikelen op mijn websites en zijn voor download beschikbaar. Jelle Jolles, j.jolles@vu.nl, Jelle Jolles. Keynote Murmellius Gymnasium Alkmaar; Oudervereniging 9 november

2 Rijping loopt tot na 25 e jaar! Ontplooiing! 3 Steunen? Sturen? Duwen? inspireren? Vrij laten? Antwoord: ALLE! 4 1. Hersenen, waarnemen en informatie verwerken 5 1

3 Informatie uit de zintuigen stuurt de ontplooiing 6 Het gaat om informatieverwerking en aanpassing aan een veranderende omgeving aanpassingen leiden tot ervaringen en leren 7 Waarnemen, handelen, acties 8 2

4 We zijn een nieuwigheids-machine 9 Spiegelneuronen, imitatie, empathie en inleven in de ander Spiegelen : het grote belang van leedijdsgenoten en de peer group 10 Hersenen en lichaam zorgen voor interactie met de omgeving Sturing van het lichaam (hart, lever, interne organen, zintuigen, spieren, hormonen) De hogere funcmes (waarnemen, taal en spreken,geheugen denken en redeneren)_ Bewegen en handelen, sociaal gedrag Non-cogniMeve processen (mohvahes, emohes, plezier, angst, aieer - bewustzijn, aandacht) Biopsychologie: voedsel, slapen, sex 3

5 Take Home 1 Let op slaap, stress, rust van uw kind!! De diagnose ADHD wordt véél te vaak gegeven Het lichaam (en haar brein) moeten ervaringen opdoen. Verschaf die! Neuropsychologische ontwikkeling en rijping 13 Het brein is plastisch, verandert het leven lang 14 4

6 Individuele verschillen in rijpingssnelheid 15 Omgevingsprikkels zorgen voor aanpassing microstructuur hersenen Leerkracht en ouder zijn als een tuinman. Ze verwijderen ongebruikte hersenconnecmes. AcMeve verbindingen worden versterkt. 16 De kluisjes in het brein moeten gevuld: kennis, ervaring, oefenen 5

7 Steun, Sturing, Inspiratie nodig: voor Kennis & Ervaringen 18 Take Home 2 Ouder: verschaf de voorwaarden voor schools leren Laat je kind ervaringen opdoen. Coach. Speel. Geef feedback. AcMeve rol, zacht sturen Essentieel: de non-cognitieve functies, executieve functies 20 6

8 Executieve functies ontwikkelen zich van peutertijd tot ver in de volwassenheid 21 Sommige niet-cognimeve funcmes beginnen te rijpen in de MenerMjd Ervaring in het handelen Impuls controle ConsequenMes overzien Invoelen, empathie EvaluaMe van sociale omgeving PerspecMefname Kiezen en beslissen Verantwoordelijkheid nemen Zelfinzicht en zelfregulame Let op: er zijn enorme verschillen tussen vroege, midden - en late adolescenme 22 Tieners gebruiken andere hersennetwerken dan volwassenen Hersen-netwerken blijven zich reorganiseren om opmmaal in te spelen op omgeving 23 7

9 De belangrijkste non-cognitieve functies Planning and prioriteren van complexer handelingen Zelf-evaluaMe ( wat wil ik, waar ben ik, wat is het plan) ZelfregulaMe ( wat zou de beste aanpak zijn? Doe ik het goed? ) PerspecMef-name ( wat denkt de ander?, wat wil die man?, wat voelt mama? ) en empathie Keuzegedrag: overzien van de directe consequenmes ook in de emomonele betekenis Overzien van lange termijn consequences van keuzen en gedrag De overgrote meerderheid van Meners heed niet ervaring om een goede keuze en planning te maken. Omgeving is daarvoor nodig! Source: Jelle Jolles, Ellis en het verbreinen Take Home 3 Voorwaarden voor leren: - veel verschillende ervaringen - leermateriaal dat afracmef is en Wow! oproept - een veranderende omgeving - stel de Mener in staat om fouten te maken - inspireer!, faciliteer! - geef kennis - suggereer routes, geef strategieën Hoe? InspiraMe geven, routes wijzen, hoe? 26 8

10 Drama, rollen spelen, invoelen, lol, plezier, empathie en begrijpen van intenties Rollenspelen op school is goed voor de ontplooiing van kind en Mener 27 Puzzels, muziek spelen & strategiespel is goed voor het brein Bewegen is goed voor cognitie 9

11 Verbeelden, verwonderen en inleven Mentaal schema, nieuwsgierigheid, inleven, wat gebeurt als Jongens-meisjes: ze verschillen! 31 Jongensbrein rijpt in sommige regio s (veel) trager dan meisjesbrein Meisjeshersenen zijn op zijn grootst op 10.5 jaar, jongens op 14.5 jaar Binnen de hersenen sommige structuren vóór 10e jaar op maximum, andere na het 15e 32 10

12 Meisjes kunnen het wél, maar doen het anders Waarom luistert dat joch niet? Het hersen-weggetje tussen taalbegrip en doen is niet klaar Dus: alleen maar met woorden werken is beslist NIET almjd goed Alleen praten en het samen uitzoeken is NIET almjd aan te raden 34 Take Home 4 Ouder wordt meedenkende coach De Mener heed een simpele gebruiksaanwijzing ( blijf van het rode knopje af) Leer intenmes van anderen Leer empathie Leer impulsremming Leer complexe planning 35 11

13 5. Denken, mentalizeren, redeneren Gek materiaal, spelletjes, uitdagen, vragen! 36 School en ouder: maak de voorwaarden voor brede ontwikkeling van ALLE functies Bewegen, ac*e, doen Sensopathic play Motor play ConstrucMve play As..if play CreaMve play Maker play Social play CogniMve play Waarom spelen meer is dan spelen 37 Rommelmateriaal voor alsof spel. Mentaal schema 38 12

14 Stimuleer breed. Leer strategieën, Ruimtelijk denken. Give eyes and hands to teacher and parent 39 Stimuleer taalflexibiliteit. Taalspel, taalcreativiteit 40 Daag uit. Guinness book of Records. De grootste mond.! He? Hoe kan dat? 41 13

15 wat is er hier gebeurd? 42 Gebruik humor. LEER wat humor is. Leer dat te ervaren. 43 Stimuleer he? Hoe zit dat? Wat voorbeelden uit onze interventie DenkBeeld 44 14

16 Vertel me wat over deze drie mannen 45 Wat gebeurt er hier? 46 Take Home 5 Kennis zit NIET in de genen!! Stop het erin Bereid je kind voor op de wereld van STRAKS ICT? Mwwwah. Heell belangrijk maar niet belangrijker dan de 3-D wereld en 3-D vaardigheid 47 15

17 6. Neuropsychologie, motivatie en attitude 48 Pas in late adolescentie goede doorontwikkeling sociale cognitie, zelfevaluatie, perspectiefname, inschatting emoties Steun en structuur uit de omgeving zijn nodig om de jongere tot gestructureerd handelen en denken te brengen. Omgeving werkt als externe frontaalkwab 49 Ook slimme tieners moeten ervaring opdoen met emoties (let op angst, gedeprimeerdheid, middelengebruik) 50 16

18 Oei ik groei. Wat wordt van me verwacht? 51 De mentale organisatie ontwikkelt zich Termen: controleprocessen, planning, consequenmes, prioritering, evaluame, monitoring, explicitering, abstraheren, denken 52 Nog eens de non-cognitieve functies Plannen en prioriteiten stellen Zelf-evaluaMe ( waar sta ik, waar wil ik heen? ) ZelfregulaMe ( wat is de beste manier om dat anders aan te pakken?; handelen) PerspecMef-name ( wat denkt die ander ervan?, wat is de bedoeling? ) Empathie, hoe voelt die ander zich? Kiezen en overzien van keuzen, emohonele betekenis en sociale perspecmef Overzien van lange termijn consequenmes van keuzen en gedrag Bron: Jelle Jolles, Ellis en het verbreinen

19 Enkele vroeg-rijpe tieners kunnen regie voeren over hun eigen leerproces. Maar velen kunnen het nog lang niet!!! Láát hun on-volwassen zijn! 54 Jelle Jolles. Keynote Murmellius Gymnasium Alkmaar; Oudervereniging 9 november 2015 Take Home 6 Ontwikkel het dénken SMmuleer nieuwsgierigheid en verwondering Wow, wat is dat Ehhh? Hoe werkt dat? Zorg voor vele, brede ervaringen. Vul zo de lege kluisjes in de hersenen 55 Jelle Jolles. Keynote Murmellius Gymnasium Alkmaar; Oudervereniging 9 november 2015 Dank voor de aandacht Jelle Jolles. Keynote Murmellius Gymnasium Alkmaar; Oudervereniging 9 november