Vlaamse werknemers worstelen met stress op het werk. Zij lopen vijf keer meer risico op een depressie.

Transcriptie

1 s e Regio Mechelen Vrijdag 27 september krant over samenleving gezondheid werk dixit Vlaamse werknemers worstelen met stress op het werk. Zij lopen vijf keer meer risico op een depressie. Frank Janssens, onderzoeker Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen Lees meee op pagina Welzijnszorg voert campagne over plattelandsarmoede 120 euro leefgeld en een koud huis vol vocht Layla Aerts - Welzijnszorg Ook op het platteland of in kleine gemeenten is er armoede, vaak verborgen maar daarom niet minder hard. Met de campagne Armoede (op den) buiten vraagt Welzijnszorg aandacht voor deze problematiek. Ik weet niet of de buren beseffen dat wij in armoede leven, maar ik schaam mij er niet voor, vertelt Paula uit Rijkevorsel kookt van woede over honger Op zoek naar het geluk Duizenden jongeren gingen al aan de slag met het spel De gelukzoekers. Tessa is een van hen. 3 5 Bij de audioloog Vroeger had Paula (45) uit Rijkevorsel een goed leven. Samen met haar man Paul en hun kinderen woonde zij op een appartement in Merksem. Paul verdiende als havenarbeider goed zijn boterham. Maar in 2008 kreeg hij twee hartaanvallen en werden er longproblemen vastgesteld. Paul werd invalide verklaard. Ons inkomen daalde met euro, vertelt Paula. Dat voel je. Wij zijn in collectieve schuldbemiddeling moeten gaan en het OCMW beheert ons inkomen. Elektrische vuurtjes Omdat Paul niet langer trappen mag doen, zocht het gezin naar een huis. We wilden ook weg uit de drukte en ongezonde lucht van de stad, en zijn daarom naar Rijkevorsel verhuisd. Het huis dat wij huren is niet geïsoleerd en vochtig. Het behangpapier komt gewoon los. Ver warmen doen we met elektrische vuurtjes. We betalen maandelijks een voorschot van 320 euro voor elektriciteit en de jaarlijkse afrekening is zo n euro. Een hele hap uit ons budget. Wij doen dus niets anders dan rondkijken naar een andere, betaalbare woning. We zijn ingeschreven bij een sociaal verhuurkantoor, maar er is niets vrij. Drie bussen Paula woont graag in het groene Rijkevorsel, maar de voorzieningen zijn er niet alles. Er is alleen een brood- en aardbeienautomaat in de buurt. De supermarkt, de bakker en het bankkantoor liggen kilometers verderop. En het openbaar vervoer is triestig. Om naar de Aldi te gaan, moet ik drie bussen nemen. Daarom dat wij niet zonder auto kunnen. Maar dat kost natuurlijk ook geld. Ik probeer alle winkels te combineren en de autorit te beperken tot een keer per week. 120 euro leefgeld jaargang 69 visie nummer 19 afgiftekantoor brussel x p volgend nummer op 4 oktober 2013 Ik weet niet of de buren beseffen dat wij in armoede leven. Maar ik schaam mij er niet voor. Wij hebben er niet zelf voor gekozen. Wat mij het meeste pijn doet, is dat ik niets aan de kinderen (niet op foto) kan geven. We hebben maar 120 euro leefgeld per week. Verjaardagen, Kerstmis, Nieuwjaar het moet allemaal zonder cadeautjes. Maar we komen er wel door. Over 586 dagen zijn onze schulden betaald. Als ik nu een beter huis vind, zal ik al heel tevreden zijn. Leen Grevendonck Welzijnszorg wil betaalbare en kwaliteitsvolle woningen, een betere mobiliteit en toegankelijke diensten op het platteland. Wil je mee de campagne ondersteunen, met een actie of je handtekening? Surf dan snel naar de In de hoorcentra van CM gaat de audioloog op zoek naar de best mogelijke oplossing. 8 Sociale werkplaatsen vieren feest, ondanks onrust in sector 13 Regionieuws 16

2 2 onze samenleving ver ING WOORD Het weekmenu Een vast ritueel op zaterdagochtend: mijn vriend en ik maken een inventaris van de koelkast en de diepvries. Vervolgens verzinnen we een weekmenu, waarin we eerst de (verse) ingrediënten verwerken die we nog in huis hebben. Daarna stellen we een boodschappenlijstje samen voor de Colruyt. Al ongeveer een half jaar is het weekmenu in gebruik. Niet alleen geeft het mentale rust: we moeten ons hoofd niet meer breken over wat gaan we vanavond koken? Sindsdien gooien we nog nauwelijks voedsel weg. Daarvoor durfde het al eens gebeuren dat groenten verschimmelden, room verzuurde en de houdbaarheidsdatum van vlees al lang verstreken was. Al dat eten belandde onverbiddelijk in de vuilbak. Wat schaadt het nu als ik soms eten weggooi?, vraag je je misschien af. Het probleem is dat we met veel mensen zijn die dat soms doen. Eén derde (!) van al het geproduceerde voedsel, zo n 1,3 miljard ton, belandt jaarlijks op de afvalhoop. Dat blijkt uit een rapport van de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN. Die verspilling is een catastrofe voor het milieu, en is schandelijk als je bedenkt dat 870 miljoen mensen tegelijkertijd honger lijden. (Over die honger gaat trouwens de campagne Ik kook van woede.) De FAO reikt ook oplossingen aan om voedselverspilling tegen te gaan. Producenten moeten investeren in betere oogsttechnieken en bewaarmethoden. Supermarkten moeten onverkochte levensmiddelen doneren aan behoeftigen. Maar ook voor de consument is er werk aan (in) de winkel: slimmer boodschappen doen, restjes verwerken en afval composteren. Ik beveel je van harte het weekmenu aan. Leen Grevendonck 13 oktober: Open Bosdag Onbetreden stukken bos voor één dag toegankelijk Hou je van de natuur? Trek dan op 13 oktober je wandelschoenen aan. Je kunt verspreid over heel Vlaanderen stukken van 16 bossen gaan ontdekken die normaal gezien niet toegankelijk zijn voor het publiek. Tijdens de Open Bosdag kom je onder meer op de onbetreden paden van Bos t Ename in Oudenaarde, in de zaadtuin van het Hallerbos in Halle en de bossen van het leger in de Vallei van de Zwarte Beek in Koersel-Beringen. Een kans voor natuurliefhebbers om unieke bosplekjes te ontdekken. De Open Bosdag wordt georganiseerd door vrijetijdsvereniging Pasar, die ook wil opkomen voor het behoud van bossen en natuurgebieden. Ook de Week van het Bos, Box+ en het Centrum voor Natuur en Milieueducatie organiseren mee. Groene Voet Pasar wil nog meer doen voor een beter leefmilieu. De organisatie geeft sowieso aandacht aan toerisme dicht bij huis. Maar de activiteiten van de vereniging ver beeld ing krijgen voortaan een Groene Voet -label, als er een extra inspanning gedaan wordt om de ecologische voetafdruk zo laag mogelijk te houden. Ook de Open Bosdag kreeg een Groene Voet. Een lokale afdeling die een activiteit organiseert, kan dat checken met een handige vragenlijst: is het vervoer naar de activiteit milieuvriendelijk? Gebruik je niet meer drukwerk dan nodig is? Wordt afval verzameld en gesorteerd? De organisatie geeft ook tips voor activiteiten: herbruikbare glazen en een vegetarisch hapje in plaats van vlees verkleinen je voetafdruk meteen. Inschrijven voor Open Bosdag kan nog tot 6 oktober via Visie vrijdag 27 september 2013 knipsels SOS Superhelden Ouders van een kind met een handicap moeten, meer dan andere ouders, echte superhelden zijn. Doktersbezoeken, revalidatie en de zoektocht naar een aangepaste school zijn enkele zorgen die erbij komen. Maar ook een superheld heeft eens een mindere dag. Met de campagne SOS Superhelden moedigt de Katholieke Vereniging Gehandicapten (KVG) iedereen aan om deze gezinnen te ondersteunen. Red Star Line Dinsdag start de driedelige documentaire over de Red Star Line, de Belgische rederij waarmee tussen 1873 en 1934 ongeveer 2,5 miljoen Europeanen vanuit Antwerpen naar de VS emigreerden. In de reeks kom je te weten waarom zij geen andere uitweg zagen dan hun vertrouwde Europa te verlaten. Dinsdag 1 oktober, uur (herhaling uur), Canvas. Vormingspakket vluchtelingen Met het nieuwe educatieve pakket Wat is een vluchteling? kun je een basisvorming geven over asiel, in je buurt of vereniging. Het leert je te vertellen waar vluchtelingen vandaan komen, welke procedure ze moeten doorlopen en wat hun rechten en plichten zijn. Download het pakket op Info? of kristien@ vluchtelingenwerk.be. Vredespicknick in leuvens park Tijdens de Vlaamse Vredesweek organiseerde GrenzenbewegenLeuven een vredespicknick in het Rambergpark van Leuven. Het thema van de Vredesweek was Ontmoeten doet ertoe. GrenzenbewegenLeuven is een interlevensbeschouwelijk platform in Leuven, waarvan ACW Leuven lid is. Enthousiaste vrijwilligers van GrenzenbewegenLeuven zorgden samen met Poverello, Leren Ondernemen, de studentenmoskee en Al Daliel voor een smakelijk picknickbuffet aan democratische prijzen. Het werd een fijne namiddag met veel jong en divers gezelschap, opgevrolijkt door een krachtige herfstzon, vredeswensen en -tekeningen en wereldmuziek. De volledige opbrengst wordt geschonken aan het vluchtelingenhuis in Wilsele.

3 Visie vrijdag 27 september 2013 onze samenleving over honger en de voedselproblematiek Kook jij ook van woede? Opgepast: de mensen van noordzuidbeweging zijn kwaad. Ze koken van woede en roepen iedereen op om half oktober soep te koken. Het is toch ongelooflijk?, vindt Bogdan Vanden Berghe van Bijna een miljard mensen heeft honger, en daar lijkt niemand van wakker te liggen. Vroeger was het simpel: slecht weer zorgde voor slechte oogsten, en dan was er voedsel te kort. Maar vandaag de dag zijn de oorzaken van honger ingewikkelder. Het is niet zo dat er niet genoeg voedsel is op de wereld, zegt Bogdan Vanden Berghe. Er is een ongelijke toegang tot voedsel. Hoe komt dat? Er is om te beginnen voedselspeculatie. Je koopt producten van een boer en wacht ermee om ze weer te verkopen, in de hoop dat de voedselprijzen nog gaan stijgen. Instrumenten om oogst aan een afgesproken prijs te verkopen bestaan al lang. Zo is die boer zeker van zijn inkomen. Maar tegenwoordig wordt met die contracten gegokt op de beurs. Van die voedselspeculatie profiteren enkel grote beleggers. Investeerders zoeken naar producten met steeds grotere winstmarges: grondstoffen en water. We zien ook dat banken zich daarop beginnen te werpen. Ook Belgische: zij investeren voor in totaal vier miljard in grondstoffenfondsen, waar voedsel in zit. Speculeren met voedsel zorgt voor enorm wisselende prijzen. Als de prijs van brood bij ons met 80 cent stijgt, is dat hooguit vervelend. Maar als je maar 1 dollar per dag verdient, zoals veel mensen in ontwikkelingslanden, is dat rampzalig beschouwt biobrandstoffen ook als oorzaak van honger. Hoezo? We zien dat biobrandstoffen hun tol eisen in het Zuiden. Om ze te kweken, moet er een monocultuur ingevoerd worden (teelt van slechts één of enkele gewassen, red.). Dat gebeurt op grote schaal. Kleinere boeren zijn de eerste slachtoffers en worden weggeconcurreerd. Maar net zij maken producten voor verkoop op de markt en voor eigen gebruik. De Europese Unie wil dat tegen 2020 tien procent van de brandstoffen bio is. Maar dat kan niet op een duurzame manier. Voedsel hoort niet in brandstoftank. De klimaatverandering veroorzaakt ook honger. Hoe komt dat? Nu al sterven jaarlijks mensen als gevolg van de klimaatverandering. Daarvan woont 98 procent in ontwikkelingslanden. Omdat landbouw één van de grootste milieuvervuilers is, verandert het klimaat en mislukken oogsten. Overstromingen en droogtes nemen toe in alle landen rond de evenaar. Kijk naar wat er vorig jaar gebeurd is in Haïti: zeven maanden droogte, gevolgd door tropische stormen en orkanen. Ook New York ontkwam er niet aan. Het is heel makkelijk om hier te zeggen: We moeten eens iets aan de klimaatverandering gaan doen. Maar mensen in het Zuiden leven er elke dag in. Een andere oorzaak van honger is landroof. Hoe gebeurt dat? Hoe langer hoe meer stukken vruchtbaar land in het Zuiden worden opgekocht, door buitenlandse overheden of privébedrijven. Zij verbouwen er voedsel en versluizen dat dan naar hun eigen land. Het komt niet ten goede van de plaatselijke bevolking. Dat is de macht van het geld. De inheemse bevolking wordt vaak van haar plaats verjaagd. Of er wordt een grote som geld betaald aan de boer, die uiteindelijk overblijft zonder grond om voedsel op te verbouwen. De honger wordt blijkbaar bepaald door grote, machtige spelers. Wat kun je als gewone burger doen? Je kunt letten op je ecologische voetafdruk. Vragen aan je bank om niet te investeren in voedselfondsen. En meedoen aan onze Ik kook van woede-soepactie (zie kader rechts en soeprecept, red.). Honger is geen nieuw probleem. Maar het is toch ongelooflijk: bijna een miljard mensen heeft honger, en daar lijkt niemand van wakker te liggen. Terwijl er voedsel geproduceerd wordt voor 9 à 10 miljard mensen, terwijl we niet eens met zoveel zijn. En de oorzaken zijn allemaal dingen waar we in het Westen iets aan kunnen doen. Soepactie op 18, 19 en 20 oktober We willen onze verontwaardiging tonen aan de politici. En dat hopelijk met de steun van heel veel Vlamingen. Lieve Van den Bulck Toon je verontwaardiging door mee soep te koken en ze uit te delen tijdens een soepactie in het weekend van 18, 19 en 20 oktober. Met je vereniging, school (op 25 oktober) of bedrijf. Je kunt een eigen soeprecept kiezen of dat van Jeroen Meus (zie hierboven). Op vind je praktische info om mee te doen.

4 4 post VACATURE m/v CM ICT quality coach Twee junior managers (ICT platform services) Onbepaalde duur voltijds Brussel Meer vacatures en info op de nieuwe jobsite van CM: OKRA-Reizen Eindverantwoordelijke Onbepaalde duur - voltijds - Brussel Solliciteer vóór 7 oktober Info: LBC-NVK Medewerker Rechtskundige dienst Onbepaalde duur - 80 % - Hasselt Solliciteer vóór 11 oktober Info: Femma - Praktische School Medewerker marketing en evenementen Bepaalde duur (4 maanden) - voltijds - Brussel Solliciteer vóór 1 oktober Info: UW GEDACHT Cholesterolverlagers (1) Bij een erfelijke aanleg voor een verhoogd cholesterolgehalte zijn cholesterolverlagers een goede oplossing. Artsen moeten wel beseffen dat niet elk product voor iedereen even goed werkt. Nadat ik jaren probleemloos een geneesmiddel had gebruikt, kreeg ik van mijn arts ineens een ander product voorgeschreven. De doeltreffendheid was vergelijkbaar. Maar na korte tijd kreeg ik onaangename bijwerkingen. Het is belangrijk dat artsen hun patiënten die cholesterolverlagers gebruiken, goed opvolgen. Marc Van Ackerbroeck, Rijkevorsel Bij een behandeling met geneesmiddelen moeten arts en patiënt samen uitmaken welke de meest geschikte therapie is. Vooral bij de start van de therapie wordt van de zorgverlener verwacht dat hij informeert hoe de patiënt de therapie ervaart. Cholesterolverlagers (2) Omdat mijn cholesterolgehalte te hoog was, schreef mijn huisarts geneesmiddelen voor. Die deden mijn cholesterolgehalte snel dalen tot de toegelaten waarden. Omdat ik spierproblemen kreeg, stopte ik met die medicatie. Daardoor steeg mijn cholesterolgehalte en mijn risicofactor op hart- en vaatziekten. Toen een kennis mij vertelde dat zij goed geholpen was met rode gegiste rijst, ben ik daarmee begonnen. Na zeven maanden gaf een bloedonderzoek weer een beter resultaat. En dit dankzij een natuurlijk product zonder nevenwerkingen. Waarom raden artsen dat niet meer aan? Liesbet Pooters Het is wetenschappelijk bewezen dat cholesterolverlagende geneesmiddelen het cholesterolgehalte en het risico op aandoeningen van hart en bloedvaten verminderen. Van gegiste Visie vrijdag 27 september 2013 rode rijst is enkel de invloed op de cholesterol aangetoond. Dat gegiste rode rijst het risico op hart- en vaatziekten voorkomt, is (nog) niet bewezen. Bovendien kan het actieve bestanddeel van gegiste rode rijst ook de bijwerkingen van sommige geneesmiddelen tegen een hoge cholesterol veroorzaken. Onregelmatige werknemer Ik heb de ziekte van Parkinson en kan daardoor niet meer werken. Ik word beschouwd als een onregelmatige werknemer omdat ik deeltijds werkte. Nu lees ik dat de sociale uitkeringen voor de regelmatige werknemers met 1,25 % zullen stijgen. De onregelmatige werknemers worden niet vernoemd. Waarom niet? Wij krijgen al een lagere uitkering en zo raken we steeds verder achterop. Naam en adres bekend bij de redactie Voor de invaliden is het zo dat de sociale uitkeringen voor zogenaamde niet-regelmatige werknemers (die gekoppeld zijn aan het leefloon) met 2 % omhoog gaan. Ze worden dus niet vergeten. Leren tellen Telkens als ik politici hoor praten over het brugpensioen begint mijn bloed te koken. In 1994 moest ik door een reorganisatie op 50 jaar met brugpensioen, als werknemer van een grote multinational (Philips). Ik kreeg 60,91 procent van mijn vroegere loon. Geen 90 procent, zoals onze Vlaamse minister van Werk beweert. Minister Muyters moet leren tellen. Ik weet niet of deze vergelijking voor iedere bruggepensioneerde opgaat, maar volgens mij worden de mensen door de politici een rad voor de ogen gedraaid wat betreft het brugpensioen. Willy Beerden, Heusden-Zolder Stuur je lezersbrief naar Redactie Visie, Postbus 20, 1031 Brussel of naar lezers@visieredactie.be. Vermeld je woonplaats. De redactie kan de teksten inkorten of niet opnemen bij plaatsgebrek. Onder elke brief publiceren wij de volledige naam en woonplaats van de auteur. Als je je reactie liever zonder deze gegevens ziet verschijnen, vermeld dit dan uitdrukkelijk. SLEUTEL WOORD Zoek het sleutelwoord in de balk onderaan. In sommige vakjes staat een getal dat overeenkomt met een getal in de balk onderaan. De letters die je in de vakjes met een getal 13 12:03 Pagina 1 invult, kun je ook op de balk invullen. Verticaal vormen de letters in de eerste en derde kolom ook een woord. 1. kledingstuk, 2. handvuurwapen, 3. kort grappig verhaal, 4. Turkse waterpijp, 5. geschreven of gedrukt bewijsstuk, Europeaan, 7. niet ijzerhoudend, 8. muzikant. Oplossing onderaan pag advertentie De Kinkhoorn (Oostende) Activa-arrangement november Midweek voor de rijpere levensgenieter Inbegrepen: vier overnachtingen appartement, volpension (buffet met drankje), ochtend- en aquagym, lijndans, boogschieten, workshop smoothies, muzikale namiddag, dansavond, bezoek pralineatelier, onbeperkte toegang zwembad, fitness Prijs per persoon: 1 ste en 2 de volwassene: 210 euro 3 de volwassene: 150 euro single: 258 euro Tel Duinse Polders (Blankenberge) Herfstvakantiearrangement oktober, volpension Ideaal voor jonge gezinnen en grootouders met kleinkinderen, aangepaste animatie voor groot en klein. Prijs per persoon: Volwassene: 120 euro 6-14 jaar: 50 euro 2-5 jaar: 25 euro (Alle andere kortingen vervallen.) Kompas Camping (Nieuwpoort, Westende) Herfstvakantie aan zee 25 oktober - 3 november Bij Kompas Camping is de herfstvakantie de afsluiter van het kampeerseizoen, met Halloween en boeiende activiteiten. Om zeker te zijn van een plaats, boek je best vooraf. Want 9 dagen kamperen voor 108 euro (+ toeristenbelasting en eventuele elektriciteitsaansluiting), dat is griezelig weinig. Geen kampeermateriaal? Dat kun je huren op Kompas Camping. Bij een verblijf in een comfortcaravan in Nieuwpoort of een vakantiewoning in Westende van 31/10 tot 4/11 krijg je de vierde nacht zelfs gratis. Of kies je voor onze superaanbieding: een verblijf van 25/10 tot 3/11 voor de prijs van 6 nachten? Tel (Nieuwpoort) of (Westende) Gastronomisch najaarsweekend aan zee 8-10 november, volpension Een sfeervol weekend met een dansavond op vrijdag, banket op zaterdag en een aperitiefconcert op zondag. Ontdek het heerlijke gastronomische menu op > nieuws & promo s. Prijs per persoon: 208 euro Tel Corsendonk De Linde (Retie) Gastronomisch weekend Elk weekend van september tot december 2013 Inbegrepen: 2 overnachtingen, ontbijtbuffet, driegangendiner vrijdagavond (+ aperitief van het huis, wijn), viergangendiner zaterdagavond (+ aperitief van het huis, wijn), beddenopmaak, badlinnen, wifi, parking. Prijs per persoon: Tweepersoonskamer: 170 euro (Pasar-leden: 144,50 euro) supplement single: 45 euro U kunt dit arrangement ook boeken voor 1 overnachting: 93,50 euro per persoon (Pasar-leden: 79,50 euro). Wildarrangement met kruisboogschieten 8-10 november, volpension Inbegrepen: welkomstdrankje, 2 overnachtingen, ontbijtbuffet, driegangenwildmenu (eerste avond), viergangenwildmenu (tweede avond), broodjeslunch zaterdag, warme buffetlunch zondag, kruisboogschieten (bij min. 20 inschrijvingen, vanaf 8 jaar), herfstwandeling, verblijfstaks, btw, beddenopmaak, badlinnen, wifi, parking. Prijs per persoon: Tweepersoonskamer: 195 euro supplement single: 45 euro Tel info.delinde@corsendonkhotels.com 23

5 Visie vrijdag 27 september 2013 hoe gaat het met u? 5 Educatief spel verovert Vlaamse scholen Op zoek naar het geluk Bekijk jij de wereld door een roze bril? Of zit je even niet goed in je vel? Duizenden jongeren gingen al aan de slag met het spel De gelukzoekers. Tessa, Emmeline en Tristan, vijfdejaars Verzorging aan het Margareta-Maria- Instituut in Kortemark, nemen ons mee op hun zoektocht naar geluk. Tekst: Dieter Herregodts Violet Corbett Brock Het spel De gelukzoekers en de bijhorende lessenreeks kosten 38 euro en zijn verkrijgbaar bij de dienst Gezondheidspromotie van je ziekenfonds. Leerkrachten die het spel willen uitproberen, kunnen terecht op een van de twee spelnamiddagen (13 november in Antwerpen, 22 januari in Brugge). Meer info op degelukzoekers. Dat maakt mij ongelukkig Zo pak ik het aan Bruikbare tips uit De gelukzoekers Hier word ik blij van Zo hou ik dat gevoel vast Bruikbare tips uit De gelukzoekers Emmeline (17), Ichtegem Tristan (16), Kortemark Tessa (15), Eernegem Ik ben nogal snel op mijn tenen getrapt. Daardoor botst het vaak met anderen. Achteraf vraag ik mij af waarom ik dat gedaan heb. Soms floep ik er zonder nadenken iets uit, maar nu ben ik er mij meer van bewust dat ik af en toe moet afremmen. Dan tel ik tot tien voor ik iets zeg. Of bijt ik even in mijn hand. In het spel zat er een tekenopdracht. Ook toen merkte ik dat ik fel reageerde. In groepsopdrachten kan ik zeer hevig zijn. Maak je niet te druk is nochtans een van de suggesties die het spel geeft. Wij hebben alles om gelukkig te zijn. Dat besefte ik des te meer tijdens mijn vakantie in Griekenland. Kleine kindjes verkochten er roosjes om een beetje geld te verdienen. We willen allemaal de nieuwste ipad, iphone of laptop. Maar we moeten leren om tevreden te zijn met wat we hebben. Wij hebben geen reden om te klagen. Ook hier dacht ik meteen aan maak je niet druk, maar op een andere manier. We moeten leren om gewoon gelukkig te zijn. Ik hou er niet van om ruzie te hebben met mijn ouders of met mijn vrienden. Soms gebeurt het toch en denk ik achteraf: had ik niet beter mijn mond gehouden. Als ik weet dat ik in de fout ging, probeer ik het zo snel mogelijk bij te leggen. Dat is altijd de beste houding. Ik heb een heel goede relatie met mijn ouders. Dat wil ik zo houden. Die heb ik vooral gevonden op de gelukslijn denk positief. Daar staat onder meer dat je geen schrik moet hebben om fouten te maken. Ik vind het belangrijk dat je die durft toegeven. Ik hecht heel veel belang aan relaties met vrienden en familieleden. Met mijn vriendin ben ik acht maanden samen. Het ene moment kunnen wij samen domme dingen doen, het andere moment zitten wij serieus te babbelen. Mijn vriendin woont in De Panne, maar we zitten op dezelfde school. Wij zien elkaar elke dag, ook in de vakantie. We vinden het belangrijk om vaak samen te zijn. Als het moet, ga ik zelfs mee shoppen (lacht). Niet dat ik door het spel plots anders ben gaan leven, maar De gelukzoekers doet je wel stilstaan bij bepaalde zaken. Dat het belangrijk is om te investeren in relaties. Of dat je familie en vrienden moet tonen dat ze belangrijk zijn voor jou. Mijn ouders zijn gescheiden. De laatste jaren heb ik het daar echt lastig mee. Als ik thuis ben, trek ik mij soms terug op mijn kamer. Dan kan ik heel verdrietig zijn. In het begin kropte ik alles op, maar ik heb geleerd dat het beter is om erover te praten. Het helpt als je je hart eens kunt luchten. In de klas probeer ik ook plezier te maken. Ik doe mijn best om het een plaats te geven. In het spel ga je op pad langs zeven gelukslijnen. Onderweg moet je opdrachten vervullen en krijg je tips mee. Heb grip op je leven is een van die zeven gelukslijnen. We leerden onder meer dat we niet moeten aarzelen om hulp te vragen, dat we ons niet onnodig druk moeten maken en dat we onze problemen het best aanpakken. Na school ga ik steeds even langs bij een goede vriendin. Ik ken haar al dertien jaar. Heel vaak is haar neefje daar, een jongetje van acht maanden oud. Ik geniet er intens van om met hem te spelen. Het is een wonder om te zien hoe zo n klein jongetje zoveel zaken oppikt. Voor mij is het de ideale ontspanning na een drukke schooldag. Ondertussen kan ik bijkletsen met mijn vriendin. Sommige opdrachten wezen ons erop dat het belangrijk is om te investeren in relaties. Door zomaar iets leuks voor iemand te doen, of een complimentje te geven. Daar schenk ik graag aandacht aan. Uniek aanbod voor CM-leden: 15 % korting op het magazine CHANGE Ben je op zoek naar een positief cadeau voor jezelf of een geliefde? Als CM-lid krijg je 15 procent korting op abonnementen op het CHANGE-magazine en toegangskaarten tot CHANGE Evenings. Tip: de korting geldt ook op het CHANGE-kennismakingspakket ter waarde van 25,80 euro. CHANGE (think positive) is een driemaandelijks mindstyle magazine dat de positieve kant van het leven belicht. Het magazine behandelt de levensdomeinen waar iedereen dagelijks mee te maken heeft: gezondheid, relaties, maatschappij en werk. CHANGE is ook een platform voor lezers om met elkaar in contact te komen, via de CHANGE Evenings. Surf naar shop.changethinkpositive.eu en laad jouw favoriete artikelen in je winkelwagentje. Bij afronding van je bestelling, kun je de kortingscode CMCHANGE ingeven. De korting van 15 procent wordt automatisch verrekend.

6 6 Visie hoe gaat het met u? vrijdag 27 september 2013 zoek en win Speur je in Visie mee naar het antwoord? Tip: Zonder soortgenoten Oplossing L Stuur je antwoord voor 7 oktober op een gele briefkaart naar Persdienst CM, Postbus 40, 1031 Brussel. Of mail het naar zoekenwin.visie@cm.be. Vermeld welke prijs je wenst: het boek Alzheimer. De puzzelstukken vallen in elkaar (aangrijpende getuigenissen van patiënten en familieleden en interviews met profs), uitg. Bodytalk samen met Stichting Alzheimer Onderzoek of het boek De tuindokter van Stefaan Bingé (met tips voor een mooie en gezonde tuin), uitg. Davidsfonds. Uit de juiste inzendingen worden dit keer acht winnaars geloot. De kostprijs van weesgeneesmiddelen Een zeldzame ziekte, wat nu? Aiden heeft neurofibromatose, Victors diagnose luidde atypisch hemolytisch en uremisch syndroom. Zeldzame aandoeningen. Als er voor heel zeldzame ziekten al een behandeling bestaat, is deze vaak zeer duur. Wat voorziet de ziekteverzekering? Zes vragen en antwoorden. Wat is een zeldzame aandoening? Een zeldzame ziekte of weesziekte komt volgens de Europese definitie voor bij minder dan 1 op mensen. 80 procent van de zeldzame ziekten is van genetische oorsprong. Drie kwart treft kinderen. Tegenstrijdig genoeg zijn zeldzame ziekten niet zo zeldzaam. Nu zijn er ongeveer geregistreerd. Oplossing Visie nr. 18 Boekentas De winnaars werden persoonlijk verwittigd Neem ook deel aan de CM-webquiz op De diagnose van een zeldzame ziekte is meestal niet makkelijk want de symptomen worden niet altijd snel herkend. Dokters kunnen sommige zeldzame aandoeningen vaststellen bij de geboorte of tijdens de kindertijd, andere komen pas op volwassen leeftijd tot uiting. Een behandeling is vaak moeilijk of onbestaand. Omdat er zo weinig patiënten zijn met een bepaalde aandoening, is er niet veel belangstelling voor de ontwikkeling van geneesmiddelen voor de behandeling ervan. Om producenten aan te moedigen ook daarin te investeren, bestaan er speciale regels voor de vergoeding van de zogenoemde weesgeneesmiddelen. Hoe wordt een weesgeneesmiddel terugbetaald? Voor een weesgeneesmiddel tot bij de patiënt geraakt, moet het Europees geneesmiddelenagentschap het erkennen en toelaten op de markt. Dan kunnen de firma s in elk EU-land de terugbetaling van hun geneesmiddel vragen. De minister van Sociale Zaken beslist op basis van meerdere adviezen. De lijst van weesgeneesmiddelen die in België beschikbaar zijn en terugbetaald worden, vind je op de website van het Riziv. Krijg je een weesgeneesmiddel voorgeschreven, dan is er terugbetaling mogelijk mits voorafgaande toestemming van de adviserend geneesheer van je ziekenfonds. Wat als er geen terugbetaling is? Dan kun je een beroep doen op het Bijzonder Solidariteitsfonds (BSF). Dit fonds bestaat sinds 1990 binnen het Riziv knipsels Apotheker begeleidt astmapatiënten Vanaf 1 oktober voeren apothekers begeleidingsgesprekken met astmapatiënten. Zo leren patiënten hun medicatie beter te gebruiken. Wanneer de patiënt een geneesmiddel met corticosteroïden krijgt uitgereikt, zal de apotheker hem uitnodigen voor een gesprek. In een eerste begeleidingsgesprek legt de apotheker vooral uit hoe het geneesmiddel moet worden gebruikt en brengt hij het belang van een goed gebruik onder de aandacht. In het tweede gesprek komen vooral de ervaringen van de patiënt en eventuele problemen en bijwerkingen aan bod. Dan kan de apotheker aanpassingen doen of weer verwijzen naar de arts. Een begeleidingsgesprek verloopt alleen op afspraak. De patiënt moet niets betalen voor de gesprekken. De apotheker ontvangt van de ziekteverzekering 20 euro per gesprek. HUIS dokter Hoe gezond is koffie? Over koffie wordt er veel gezegd en geschreven, maar is het nu schadelijk voor de gezondheid, of niet? En hoeveel mag je ervan drinken? Wat zijn de positieve effecten? Cafeïne zit niet alleen in koffie, thee en cola maar ook in chocolade en cacao. Bepaalde geneesmiddelen bevatten een vrij hoge dosis cafeïne, en dat geldt ook voor sommige energiedrankjes. Logisch, want cafeïne stimuleert het centrale zenuwstelsel. Het verhoogt de aandacht en concentratie, en maakt dat je je minder moe voelt. Het bevordert bovendien de uithouding tijdens duursporten en zorgt voor een verhoogde darmtransit. Bij mensen met gevoelige darmen kan dat laatste voor darmkrampen zorgen. Blijft het effect? Hoe regelmatiger je koffie drinkt, hoe kleiner het effect. Stop je plots met koffie drinken, dan kun je last krijgen van ontwenningsverschijnselen zoals hoofdpijn en vermoeidheid. Sommige mensen klagen zelfs over depressieve gevoelens, slapheid en apathie. De ontwenningsverschijnselen zijn het ergst tussen 12 en 24 uur na het stoppen, en kunnen een week aanhouden. Wat zijn de negatieve effecten? Als je niet overdrijft met koffie drinken, dan heeft het geen negatieve invloed op je hart- en bloedvaten. Er zijn ook geen wetenschappelijke gegevens die bewijzen dat koffie kanker zou veroorzaken. Koffie zorgt ervoor dat je lichaam meer calcium afscheidt dan gewoonlijk, maar zolang je voldoende calcium inneemt via je voeding, zou dat geen probleem mogen zijn. Onder invloed van koffie heb je wel meer tijd nodig om in te slapen en vermindert de duur van je slaap. In grote hoeveelheden is koffie wel schadelijk, onder andere omdat het slaapproblemen, zenuwachtigheid, hartkloppingen en angstgevoelens kan veroorzaken. Hoeveel koffie mag je drinken? Hoeveel cafeïne je kunt verdragen, is individueel bepaald. Krijg je last van angst, onrust of maagproblemen, probeer je cafeïnegebruik dan zeker te beperken. Voor een volwassene van ongeveer zeventig kilogram ligt de grens op vijf à zes kopjes koffie per dag. Omdat cafeïne ook de vruchtbaarheid beïnvloedt, drinken vrouwen die zwanger willen worden beter niet meer dan drie à vier kopjes. Hetzelfde geldt trouwens voor vrouwen die al zwanger zijn. Ook jongeren houden het bij voorkeur bij drie kopjes per dag. Elise Rummens, preventie-arts CM Tekst: Nele Verheye dehuisdokter Eddy Fliers

7 Visie vrijdag 27 september 2013 hoe gaat het met u? 7 en heeft een beperkt budget. Het werd opgericht om te voorkomen dat een patiënt niet de nodige medische zorg krijgt omdat deze te duur is en de overheid ze niet terugbetaalt. Wie kan een beroep doen op het Bijzonder Solidariteitsfonds? Het is er zowel voor werknemers als zelfstandigen. Om een tegemoetkoming te ontvangen, zijn er heel veel voorwaarden. Het moet gaan om een zeldzame aandoening die de vitale functies bedreigt en waarvoor een voortdurende, complexe en dure zorg nodig is. Een specialist moet de behandeling voorschrijven. Ze kan in het binnenland gebeuren of in het buitenland als ze in België niet bestaat. Er is geen terugbetaling als de behandeling onvoldoende doeltreffend wordt geacht. Een tegemoetkoming is pas mogelijk als geen enkele andere vergoeding mogelijk is. Voor chronisch zieke kinderen doet het BSF iets extra. Kinderen die lijden aan kanker, die nierdialyse nodig hebben of een andere levensbedreigende ziekte hebben die voortdurende zorg vergt, kunnen van het BSF een tegemoetkoming krijgen als ze op jaarbasis minstens 650 euro extra kosten hebben waarvoor er geen terugbetaling bestaat. Hoe werkt het Bijzonder Solidariteitsfonds? Voor de aanvraag heb je een uitvoerig medisch rapport nodig en een factuur of kostenraming. Je moet ook een verklaring op erewoord ondertekenen dat er op geen enkele andere manier een vergoeding mogelijk is. Je dient het dossier in bij de adviserend geneesheer van het ziekenfonds. De beslissing valt bij het Riziv. Tegen een negatieve beslissing kan de patiënt in beroep gaan bij de arbeidsrechtbank. Wat gebeurt er in de toekomst? In vergelijking met de buurlanden loopt België achterop in de aanpak van zeldzame ziekten. Tegen dit jaar moet ons land van Europa een plan voor zeldzame ziekten hebben. Het Fonds voor Zeldzame Ziekten en Weesgeneesmiddelen, beheerd door de Koning Boudewijnstichting, werkte voorstellen uit op vraag van de minister van Sociale Zaken en het Riziv. De naam Fonds is hier wat misleidend want je kunt geen tegemoetkoming krijgen van het Fonds voor Zeldzame Ziekten en Weesgeneesmiddelen. Een aantal aanbevelingen is ondertussen in uitvoering. Zo is er nu terugbetaling voor genetische tests die in het buitenland worden uitgevoerd en er is de aanzet van de Belgische toegang tot de website over zeldzame ziekten, Orphanet Chris Van Hauwaert Met vragen over het Bijzonder Solidariteitsfonds kun je terecht bij het CM-Infopunt Chronisch Zieken via mail of telefonisch: infochronischzieken@cm.be, (werkdagen 9-12 uur, uur, vrijdag 9-12 uur). de VOORZET Vergrijzing in de praktijk De voorbije tien jaar is het aantal Belgen dat een hoorapparaat krijgt verdubbeld. De belangrijkste verklaring hiervoor is de vergrijzing. Acht op de tien hoorapparaten worden voorgeschreven aan 65-plussers en het aantal senioren dat een hoorapparaat kreeg, verdubbelde op tien jaar tijd. Met de publicatie van deze CM-cijfers willen we aantonen dat de vergrijzing een grote impact zal hebben op onze ouderenzorg. En dat op meer vlakken dan de toename van het aantal nodige bedden in de woonzorgcentra. Ook de sector van de hulpmiddelen, zoals loop- en leeshulp, steunverbanden en hoorapparaten zal de komende jaren een belangrijke groei kennen. Vandaar dat CM deze sector niet links laat liggen. Met haar 60 Thuiszorgwinkels en 57 Aurilishoorcentra (al dan niet in de Thuiszorgwinkel) biedt CM in heel Vlaanderen advies over hulpmiddelen voor het dagelijkse leven. We geloven er sterk in dat we met de goed uitgebouwde adviesfunctie het verschil kunnen maken in deze branche. Dat is alvast één aspect van wat de vergrijzing zal teweegbrengen in onze samenleving. Daarnaast zal Vlaanderen zijn inspanningen moeten voortzetten om voldoende bedden in woonzorgcentra te creëren. Je hebt hier ook al meermaals kunnen lezen dat we sterk geloven in een goed uitgebouwde thuiszorg. CM wil niet dat er bespaard wordt op thuisverpleging. Integendeel: we zullen rekening moeten houden met een groeiende nood aan verpleging aan huis. Hetzelfde geldt voor de gezinszorg en hulp aan huis, zoals de huishoudhulp en klusjesdiensten. En met onze dienst Thuis blijven wonen leveren we nu al advies over woningaanpassing en begeleiding door een ergotherapeut. Op al deze vlakken zullen we de initiatieven op elkaar moeten afstemmen en de solidariteit moeten versterken. Er ligt een enorme opdracht weggelegd voor overheden en voor het middenveld om van de vergrijzing een succes te maken dankzij een sterke solidariteit. CM zal het woord succes pas in de mond nemen als elke oudere aangepaste zorg heeft tegen een redelijke prijs. Eddy Fliers Marc Justaert Voorzitter CM Zie ook artikel p. 8: Zoeken naar de beste oplossing Gezond koken is niet moeilijk Groentepakketten voor je student Koken op kot. Noodzakelijk kwaad je moet toch iets eten of een moment van gezelligheid om even stoom af te laten? De CM-actie Kok op Kot geeft inspiratie voor gezonde en eenvoudige gerechten op maat van studenten. Zorg ervoor dat je student geen excuus heeft om niet te koken op kot en schaf het nodige huisgerief aan. Via de website kan dat tegen voordelige voorwaarden. Studenten die tips zoeken, kunnen terecht op Een gratis app met leuke en eenvoudige recepten compleet met boodschappenlijstje is te downloaden via Zo zullen je studenten gaandeweg ontdekken dat koken op kot niet alleen leuk is maar ook gezond, makkelijk en bovendien goedkoop. Gratis groenten Omdat je om te koken goede ingrediënten nodig hebt, deelt Kok op Kot bij het begin van het nieuwe studiejaar gratis groentepakketten uit. Zorg dat jouw student erbij is om een van de groentepakketten van Kok op Kot in ontvangst te nemen: 6 oktober in het station van Gent-Sint- Pieters, 13 oktober in het station van Leuven, op 14 oktober op de campus Diepenbeek van Universiteit Hasselt, op 12 november op Howest in Kortrijk en op 13 november op de Campus Jette en Zespenningenstraat van Erasmus hogeschool Brussel. Wil je student nog meer inspiratie? Dan kun je hem of haar de Kok op Kot-pocket cadeau doen. Je kunt hem tegen 5 euro bestellen op Jimmy Van Houdt CITYTRIPPEN jaar ( 97-96) 5 dagen halfpension met het vliegtuig e 2 week paasvakantie ZOEK & BOEK OP KAZOU.BE BOEK VANAF 2/10: 14U Kazou heeft ook ski- en snowboardvakanties voor jarigen ( 03-96). VISIT... MILAAN MALAGA LISSABON BOEDAPEST STOCKHOLM MADRID NAPELS

8 8 hoe gaat het met u? Visie vrijdag 27 september 2013 knipsels Gratis naar Expo60+ Van 2 tot 4 oktober vindt in de Nekkerhal in Mechelen Expo60+ plaats. De beurs stelt het aanbod en de vernieuwingen in de zorgsector voor, met aandacht voor de ouderenzorg. Ook de Thuiszorgwinkels (stand nr ) nemen deel. Vooraf inschrijven. De toegangsprijs bedraagt 15 euro. Je kunt de beurs gratis bezoeken als je je vooraf registreert op of vraag gratis kaarten aan bij de Thuiszorgwinkel, tel Advies over pijnmedicatie De Vlaamse Pijnliga organiseert vijf provinciale ervaringssamenkomsten over medicatie voor mensen met chronische pijn. De bijeenkomsten vinden telkens van 14 tot 17 uur plaats op 5 oktober in Heusden-Zolder (cc Muze), op 12 oktober in Zandhoven (Domein Hooidonk), op 26 oktober in Kortrijk (Thuiszorgwinkel), op 9 november in Dendermonde (centrum De Boomgaard) en op 16 november in Kessel-Lo (CM-gebouw). Deelnemen is gratis. Inschrijven hoeft alleen in Limburg. vlaamsepijnliga@cm.be Tel Rolstoelpad in Meerdaalwoud In het Meerdaalwoud in Oud- Heverlee is een nieuw bospad van vier kilometer aangelegd voor rolstoelgebruikers en wandelaars. Op 9 oktober wordt het feestelijk geopend. Wil je er gratis bij zijn, schrijf je dan vooraf in via mail: flor.didden@lne.vlaanderen.be. Jouw ervaring is belangrijk In december organiseert Vlaams minister van Volksgezondheid Jo Vandeurzen een gezondheidsconferentie over bevolkingsonderzoeken naar kanker van de baarmoederhals, borst en dikke darm. Je kunt jouw ervaringen toelichten op 1 oktober van tot 22 uur in Gent (Administratief Centrum Het Zuid ), op 10 oktober van 9 tot uur in Antwerpen (KAVA) of op 12 oktober van 9.30 tot 12 uur in Leuven (Provinciehuis). Vooraf inschrijven. Je kunt ook online een vragenlijst invullen. Frank Croes In het spoor van de audioloog Zoeken naar de beste oplo Elke dag staan er in heel België 33 CM-audiologen klaar om jou advies en informatie te geven. Maar waarvoor kun je precies bij hen terecht? Onze reporter Nele Verheye bracht een dag door in het gezelschap van audiologe Lynn Jacobs en kwam terug met verhalen over frisse vijftigers, kleintjes met gevoelige oren en fuifbeesten met grote zorgen. Als ik rond negen uur kom binnenvallen in de praktijkruimte van Lynn Jacobs, is haar eerste gesprek van de dag al begonnen. Aan tafel zitten een man en zijn vrouw, beide midden de zestig. Hij hoort me niet meer, zegt z n vrouw. Ik hoor precies genoeg, is zijn ietwat nukkige antwoord. Zo n ding achter mijn oor, dat wil ik niet. Audiologe Lynn Jacobs glimlacht minzaam. Na een gratis hoortest toont ze dat z n gehoor inderdaad sterk is achteruitgegaan, maar ze forceert hem niet. Om terugbetaling te krijgen voor een hoorapparaat, heb je een voorschrift nodig van een neus-keel-oorarts. Ik kan je gerust iemand aanraden. Denk er nog eens rustig over na. Een hoorapparaat moet je zelf willen, anders heeft het geen zin. Ik durf niet meer op café gaan SMAKELIJK Lynn Jacobs: Een gratis hoortest maakt veel duidelijk. Niet veel later staat de volgende klant al klaar. Een dertigjarige man komt zijn op maat gemaakte oordoppen ophalen. Ik heb altijd van luide muziek gehouden. Maar sinds Rock Werchter heb ik een fluittoon in mijn oren. Tegenwoordig ga ik nauwelijks nog uit: ik kan er niet meer tegen. Lynn geeft hem de nieuwe oordoppen, en test of ze zijn oren perfect afsluiten. Prima, constateert ze. Voortaan kun je weer zonder zorgen gaan feesten. De man is zichtbaar opgelucht. Ik ging af en toe uit met goedkope schuimrubber dopjes. Maar daar is echt niks aan. De muziek klinkt dof en je begrijpt je vrienden niet. De doppen op maat zijn veel beter van kwaliteit, dat merk je meteen. Als ik hem vraag of de prijs van 140 euro hem niet afschrikt, schudt hij vastberaden zijn hoofd. Mijn oren moeten nog een heel leven mee. Daar heb ik best wel wat voor over. Ik hoor mijn kleindochter niet In de namiddag verschijnt er een frisse vrouw van begin de vijftig in het hoorcentrum. Terwijl ze vrolijk babbelt tegen Nasi goreng Ingrediënten voor 4 personen: 250 g rijst 1 dubbele kipfilet 100 g garnalen 2 eieren 1 ui 1 teentje knoflook 1 wortel 1 rode paprika 150 g erwtjes (diepvries) 6 eetlepels olie peper sojasaus of zout kook de rijst gaar in dubbel zoveel kokend water reinig en was de groenten hak de ui en het knoflookteentje fijn snijd de paprika en de wortel in fijne reepjes kook de erwtjes gaar en laat ze uitlekken snijd de kipfilet in reepjes verhit olie in de wokpan en roerbak eerst de kippenreepjes kruid ze met peper en zout haal ze uit de pan en roerbak de ui voeg vervolgens de rest van de groenten toe en roerbak gedurende 5 minuten kruid met peper en zout haal de groenten eruit klop de eieren los en bak het ei in de wokpan tot een roerei roer er vervolgens de rijst, de groenten en de kippenreepjes door breng op smaak met peper en sojasaus of zout Recept uit het boekje Koken voor starters, een uitgave van De Praktische School partner van Femma, Jürgen Doom

9 9 Visie vrijdag 27 september 2013 hoe gaat het met u? ssing Kreeg jij goede begeleiding voor en na de aankoop van een hoorapparaat? Laat het ons weten: of Persdienst CM, PB 40, 1031 Brussel. Lynn, vraag ik me af wat haar probleem is. Ik kijk aandachtig naar haar oren, maar zie niets. Tot ze opeens een minuscuul apparaatje van achter haar oor haalt. Superklein, maar onmisbaar, zegt ze met een ernstige blik. Oma, je bent zo doof als een pot, zei mijn kleindochter op een dag. Zo n kind vertelt de waarheid. Er moest iets aan gedaan worden. Tegenwoordig kan ik weer genieten van de vrolijke verhaaltjes van mijn kleinkinderen. Het apparaatje achter mijn oor hoeft niemand te zien. Lynn kijkt het toestel na en maakt het schoon. Elk half jaar laat ik de mensen langskomen voor controle en onderhoud. Eventueel stellen we het toestel dan wat bij, zodat de klant steeds optimaal blijft horen. Levenslange service en onderhoud: dat zit mee in de prijs van het toestel, net zoals vijf jaar garantie. Wat kost zo n toestel, vraag ik terwijl er even niemand in het kantoor zit. Best wat, zo blijkt. De prijs van een hoorapparaat varieert van 700 tot euro, en de ziekteverzekering betaalt daar 657 euro van terug. De tegemoetkoming volstaat voor een basistoestel, maar de meeste mensen willen meer opties. Net zoals bij een auto moet je je afvragen wat je ermee wil doen: zit je elke dag een paar uur in de auto, dan wil je misschien wel airco en een comfortabele inrichting. Rijd je enkel naar de bakker en terug, dan kan het gerust met wat minder. Het grote voordeel is dat de audiologen in het CM-hoorcentrum geen vergoeding krijgen per verkocht hoorapparaat. Wij raden niet zomaar het duurste toestel aan, en zijn ook niet gebonden aan bepaalde merken. Leren zwemmen zonder zorgen De laatste klant van de dag staat voor de deur, een mama met twee kindjes. Ik wil graag zwemdopjes op maat laten maken voor onze jongste dochter. Ze heeft voortdurend oorontstekingen, maar je kan zo n kind toch niet vragen om altijd het hoofd boven water te houden? Lynn stelt het kleutertje van 5 meteen op haar gemak. Zeg, mag ik een beetje kriebelen in je oortjes? Voel eens aan dit watje, het is superzacht. Het kindje is zichtbaar ontspannen en laat gewillig pasta in haar oortjes spuiten voor de maatneming. Als beloning laat Lynn haar spelen met het overschotje van de pasta. Dat is een lieve mevrouw, hé mama. Met dat laatste bezoek zit Lynn haar dag erop. Ze neemt al even de dossiers voor morgen door. Het is mooi om te zien hoe ze zich inleeft in haar klanten. Ik moet weten wat er in hun hoofd omgaat, om dan samen te zoeken naar de beste oplossing. Niet zo lang geleden begon er een vrouw in mijn kantoor spontaan te huilen, omdat ze zo blij was dat ze weer alles kon horen. Daar doe je het voor, op het einde van de dag. Nele Verheye De CM-hoorcentra bundelen sinds kort de krachten onder de nieuwe naam Aurilis. Iedereen kan er terecht voor advies en verkoop. Als CM-lid krijg je 10 procent korting op al je aankopen. HELPENDE HANDEN Geert Wellens (42) getuigt voor veilig verkeer Hij was 30 en leraar economie, boekhouden en informatica toen hij een ongeval kreeg met de wagen met een zwaar hersenletsel als gevolg. Geert Wellens is nu actief als vrijwilliger voor Rondpunt, de vzw die opkomt voor verkeersslachtoffers. Ik heb altijd graag lesgegeven en dat is ondanks mijn ongeval niet veranderd. Ik had weinig lichamelijke letsels maar aan mijn hoofd was ik ernstig geraakt. Het gevolg is dat ik aan mijn rolstoel ben gebonden en dat mijn geheugen beperkter is. Aangezien ik ondersteuning nodig heb, woon ik nu in het Laekerveld in Houthalen, een woonvorm waar ik begeleid zelfstandig kan leven. Ik heb hier een studio ingericht naar mijn smaak en kan op alle momenten hulp inroepen. De mensen van Het Laekerveld spraken me over Rondpunt en het initiatief Getuigen onderweg. Dat laat slachtoffers van verkeersongevallen in de klas getuigen om jongeren te sensibiliseren voor veilig gedrag in het verkeer. Je wordt natuurlijk telkens opnieuw met het ongeval geconfronteerd. Ik heb dit een plaats in mijn leven kunnen geven en kan er dan ook vlot over vertellen. Ik heb me erover kunnen zetten dat ik mijn leven weer heb moeten opbouwen, zittend in mijn rolstoel. De mensen uit mijn omgeving weten waar ik vandaan kom en zijn tevreden als ze me bezig zien. Stil De eerste keer dat ik een lezing gaf, dacht ik dat het me niet zou liggen. Maar de klas bleef stil. Het is heel anders voor jongeren van jaar om over een ongeval te lezen in de krant dan het te horen van iemand die voor hen zit en voorheen ook een gewoon leven had. Met de wagen rijden, houdt meer gevaren in dan ze vermoeden. Ik wil ze geen schrik aanjagen, maar het is goed dat ze erbij stilstaan dat een ongeval ook hen kan overkomen. En niemand verwacht er zich aan. Of die boodschap blijft hangen? Ik weet het niet, maar Getuigen onderweg is in ieder geval een zinvol initiatief. Er is veel vraag naar getuigen maar ik kan mijn verhaal niet elke dag vertellen. Een à twee keer per maand zie ik dat wel zitten. Verder help ik een halve dag per week de juf van het eerste leerjaar in Zonhoven. Zelf kan ik niet rijden, dus gaat er telkens iemand mee. Ik heb gelukkig veel helpende handen rond mij en zelf help ik ook waar ik kan! Chris Van Hauwaert Scholen kunnen op een sessie aanvragen. Lic A5654 Mine Dalemans?! Hoe kunnen we je helpen? CM geeft raad. Krijg ik een nieuws SIS-kaart als ik de mijne verlies? Op 1 januari 2014 verdwijnt de SISkaart. Vanaf 1 oktober reikt het ziekenfonds geen nieuwe SIS-kaarten meer uit. Wie er een nodig heeft, krijgt wel gratis een vervangdocument. Bij veel apothekers heb je sinds enige tijd al geen SIS-kaart meer nodig. Via je rijksregisternummer kan de apotheker je ziekenfondsgegevens online raadplegen. Zo kan hij meteen het correcte tarief aanrekenen. Het rijksregisternummer staat op je elektronische identiteitskaart, op de Kids-ID en op de Belgische eid voor buitenlanders. Daarmee kun je vanaf 2014 niet alleen terecht in de apotheek maar ook in het ziekenhuis. Vervangdocument Bestaande SIS-kaarten worden automatisch verlengd tot eind Maar wat als je voor 1 januari je SIS-kaart verliest of als ze onleesbaar wordt? Vanaf 1 oktober krijg je van het ziekenfonds een vervangdocument dat geldig is tot 31 december Ook baby s die vanaf 1 oktober worden geboren, zullen zo n voorlopig document krijgen. Het ziekenfonds levert dat gratis af. Mensen die niet over een elektronische identiteitskaart of een Kids-ID beschikken maar in België sociaal verzekerd zijn, zullen mettertijd een nieuwe kaart, de ISI+-kaart, ontvangen. Turkije: zon, natuur en cultuur Laatste vrije plaatsen Boek nu jouw vakantie naar Turkije. Geniet er nog van een aangename nazomer onder begeleiding van een Nederlandstalige Intersoc-reisleider. 16 tot 30 november: Cappadocië Rondreis in volpension**** en week all-in***** in Side euro per volwassene - toeslag single. 2 tot 9 november en 16 tot 23 november: Cappadocië Rondreis in volpension**** euro per volwassene - toeslag single. 26 oktober tot 9 november: Ottomaanse wereld Rondreis in volpension van Istanboel naar Antalya en week all-in***** in Side euro per volwassene - toeslag single. Meer informatie, prijzen en reservaties via of WERKEN EN TOCH OP VAKANTIE? Dat zijn Intersoc-werkvakanties! Wil jij deze winter als vrijwilliger meewerken in één van onze hotels in Zwitserland of Frankrijk? Wij zoeken enthousiaste medewerkers voor onder meer kinderclubs, keuken, restaurant, onderhoud, bar, receptie. Wij voorzien het vervoer en verblijf in volpension. Registreer je op onze website en stel je kandidaat voor een specifieke periode en bestemming. Meer informatie op Visie_13-09_Turkije.indd 1 6/09/ :32:50

10 10 Visie uw job, ons werk DE VLOER Ik heb ballet leren appreciëren vrijdag 27 september 2013 Koninklijk Ballet Vlaanderen Pas anderhalf jaar is Bart Schram vakbondsdélégué, en nu al moet hij zich buigen over een fusie van het Koninklijk Ballet Vlaanderen met de Vlaamse Opera. Er is veel onzekerheid onder het personeel. Ik hoop dat er snel duidelijkheid komt. Bart Schram (49) werkt al een kwarteeuw als geluidstechnicus bij het Koninklijk Ballet Vlaanderen in Antwerpen. Van opleiding is hij leraar Nederlands-Engels. Hij werkte eerst als leerkracht, elektricien en in een groothandel, maar maakte al snel van zijn hobby geluid en muziek zijn beroep. Lisa Develtere Wat doe jij tijdens een balletvoorstelling? Als het symfonisch orkest speelt, hebben mijn collega en ik minder werk. Dan volstaat het om twee microfoontjes te plaatsen, zodat de dansers op het podium de muziek goed horen. Maar vorig seizoen bijvoorbeeld danste het Ballet een stuk op de muziek van vijf strijkers. Wij moesten dat geluid versterken en er effecten op zetten. In totaal beheerden wij toen 32 geluidskanalen tijdens de voorstelling. Als de dansers spreken tijdens een stuk, dragen zij draadloze zenders. Daarmee loopt het al eens mis. Dan sta ik of mijn collega in de coulissen stand-by. Door geldgebrek combineren wij verschillende jobs. Ik doe geluid, montages en IT. Bart Schram, délégué Koninklijk Ballet Vlaanderen Bart Schram, délégué Koninklijk Ballet Vlaanderen over de nakende fusie: De Vlaamse Opera heeft andere statuten dan wij over arbeidsduur, verloning, vakantie. Hoe gaat men die harmoniseren? Komt er een pool van personeel? En wat met dubbele functies? Hoe weet jij wat je precies moet doen tijdens de voorstelling? Ik zit achterin de zaal aan het mengbord. Naast mij zit de queuer. Die persoon volgt de muziek op partituur en geeft alle technische aanwijzingen: aan de man achter de volgspot, de toneelmeester, de mensen van de belichting en het geluid. Kun je op zo n moment ook genieten van het ballet? Als het geluid goed zit, dan kan ik er wel van genieten. Maar meestal hebben wij Maitrise/Imagedesk.be het stuk al vele keren tijdens repetities gezien. Het verrassingseffect is er dan wel af. Toen ik op mijn 24ste hier begon, was ik geen balletliefhebber. Maar ik heb ballet wel leren appreciëren. De dansers zijn echte atleten, die daarbovenop ook emotie moeten kunnen uitdragen. Mensen denken misschien dat ballet saai is, maar onze stukken zijn een gezonde mix van klassiek en modern. Ben je tevreden met je job? Als ik het geen fijne job zou vinden, zou ik hier geen 25 jaar werken. Het is wel een job met veel stress. Alle collega s moeten hard doorwerken tegen de deadline. Onze technische ploeg telt acht mensen. Dat is weinig. Er mag niets mislopen, niemand mag ziek vallen. neert. Ik ben niet alleen geluidstechnicus, maar maak ook muziek- en videomontages en los computerproblemen op. Op 1 januari gaat het Ballet samen met de Vlaamse Opera. Die fusie komt er op vraag van Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege. De beslissing viel enkele maanden geleden, maar er is nog maar weinig over geweten. Samen worden wij de grootste culturele instelling van Vlaanderen, met zo n 390 personeelsleden. Maar er zijn nog veel vragen over. De Opera heeft andere statuten dan wij over arbeidsduur, verloning, vakantie. Hoe gaat men die harmoniseren? Komt er een pool van personeel? En wat met dubbele functies? We moeten een nieuwe cao sluiten en een nieuw arbeidsreglement opstellen. Bouwvakkers willen geen oneindige uitzondering ACV bouw-industrie & energie vindt het onaanvaardbaar dat de regering voor de bouwsector een uitzondering wil maken op het eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden, zonder daar een termijn op te plakken. De bouwsector is zeer arbeidsintensief. We begrijpen dat de regeling niet onmiddellijk en volledig kan toegepast worden. Maar een uitzonderingsregel moet beperkt worden in de tijd. Er moet uitzicht zijn op een einde van de discriminatie. (LVDB) Welk personeel werkt hier nog? Naast de technische ploeg heb je de administratie, het decoratieatelier, het kostuumatelier en het onderhoud. En uiteraard de dansers. We zijn een erg internationaal gezelschap, daarom is de voertaal Engels. In totaal zijn we met 92 werknemers. Vroeger waren we met meer, maar door een reorganisatie is er ondersteunend personeel ontslagen. Vanwaar die reorganisatie? Elke culturele instelling kampt met een geldgebrek. Wij krijgen subsidies van de Vlaamse overheid, maar moeten ook zorgen voor eigen inkomsten. Een tijd geleden is er aan de subsidies geschaafd, met alle gevolgen van dien. Ballet kost nu eenmaal geld. Het geldtekort is ook de reden waarom iedereen hier zoveel jobs combi- Dat is een hele kluif voor jou als délégué. Zeker als je weet dat ik nog maar sinds 2012 délégué ben. Ik moet sowieso nog veel leren. Gelukkig krijg ik veel hulp van mijn vakbondssecretaris. En ik heb ook vertrouwen in de nieuwe algemeen directeur van het Ballet en de Opera. Ik hoop dat we snel duidelijkheid krijgen en dat we alle aspecten van de fusie goed en grondig regelen. Want het gaat hier over mensen. Leen Grevendonck

11 Visie vrijdag 27 september 2013 uw job, ons werk 11 Bijna helft Vlamingen ondervindt problemen op werk Van alle jobs in Vlaanderen verdient 54,6 procent het label werkbaar werk. Dat blijkt uit de Vlaamse werkbaarheidsmonitor die de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) uitbracht. Bijna een miljoen werknemers ondervindt op zijn werk problemen door stress, demotivatie, te weinig opleiding of een moeilijk evenwicht met het privéleven. De Werkbaarheidsmonitor geeft aan in welke mate werknemers te maken krijgen met werkstress, demotivatie, onvoldoende leermogelijkheden of een verstoorde balans tussen werk en privéleven. Uit de cijfers van dit jaar blijkt dat een kleine helft van de werknemers op minstens één van deze vier punten problemen ondervindt. Werkstress 18 procent van de werknemers (een kleine mensen) heeft op het werk weinig of geen kansen om zich bij te scholen, blijkt ook uit de monitor. Opleiding zit wel duidelijk in de lift ten opzichte van Een mindere positieve evolutie is zichtbaar wanneer het gaat over werkplezier en motivatie: zo n werknemers kampen met ernstige motivatieproblemen werknemers en hun gezin hebben moeite om een juiste balans te vinden tussen hun werk en hun privéleven. En Vlaamse werknemers worstelen met stress op het werk. Daarmee is werkstress meteen het belangrijkste werkbaarheidsprobleem. Werknemers met werkstress lopen vijf keer meer risico op een depressie, waarschuwt SERV-onderzoeker Frank Janssens. Ze krijgen drieënhalf keer meer te maken met incidenten op vlak van hart- en vaataandoeningen. En ze de FOCUS moeten twee keer zo vaak afrekenen met rugproblemen. De werkgevers en vakbonden spraken nochtans af om werk te maken van meer werkbare jobs. Zo kunnen ook meer vijftigplussers actief blijven. Zonder ernstige vooruitgang op het vlak van meer werkbare jobs kunnen we een heleboel mensen niet aan boord houden, reageert nationaal ACV-secretaris en SERV-voorzitter Ann Vermorgen. Langer werken Na de pensioenhervorming van vorig jaar betekent langer doorwerken in 2013 nog enkele jaren langer dan in 2010, de vorige keer dat we de werknemers ondervroegen, vertelt Janssens. De pensioenhervorming lijkt best Vlaamse werknemers worstelen met stress op het werk. verteerbaar voor mensen met werkbaar werk. Maar dat is zeker niet het geval bij de werknemers met knelpunten in hun job. Deze cijfers en analyses bevestigen het cruciale belang van werkbare jobs, vindt Vermorgen. Stemmingmakerij over een zogezegde verkeerde mentaliteit bij 50-plussers brengt ons niet dichter bij een oplossing. Het is erg kwetsend voor wie er door een te hoge werkdruk, een gebrekkige coaching of belastende arbeidsomstandigheden uiteindelijk aan onderdoor is gegaan. Problemen aanpakken Het Vlaams ACV heeft daarom een loopbaanmodel ontwikkeld, waarin de werkbaarheid van de jobs centraal staat. Als je knelpunten op tijd opspoort, kun je vermijden dat mensen moeten afhaken. Dat kan met gerichte vorming, aanpassingen van de job, een goede ergonomie op de werkposten, stresspreventie, gezinsvriendelijke werktijden Het Vlaams ACV steekt de hand uit naar alle sociale partners om deze voorstellen om te zetten in concrete actieplannen. Aan ideeën geen gebrek. Aan geld helaas wel Alle regeringen in dit land gaan samen werk maken van een competitiviteitspact. En dat zal u geweten hebben. Politici struikelen bijna over elkaar heen om ideeën voor dat pact te lanceren. Een constante is dat er steeds bijzonder veel nadruk ligt op allerhande lastenverlagingen voor de bedrijven. Allerlei voorstellen om de vennootschapsbelasting te verlagen voor kmo s, voor starters, voor specifieke regio s, voor nieuwe machines, voor iedereen Een bont gamma aan allerlei loonlastverlagingen voor al evenveel doelgroepen. Maaltijd- en ecocheques vervangen door een nettovergoeding op de loonbrief. Aan ideeën duidelijk geen gebrek. Aan geld helaas wel. De federale regering zal dus keuzes moeten maken. Waarbij ze hopelijk een paar fundamentele principes zal hanteren. Eén: een substantiële lastenverlaging moet gecompenseerd worden door alternatieve financiering voor de sociale zekerheid. Met een lastenverschuiving naar bijvoorbeeld inkomsten uit kapitaal. Want de uitdagingen voor onze pensioenen en gezondheidszorg worden er de komende jaren onder invloed van de vergrijzing niet minder op. Een aderlating van de sociale zekerheid kunnen we ons niet permitteren. Twee: een verschuiving van lasten moet efficiënt zijn. Het heeft geen zin om de beperkte middelen breed over alle sectoren en bedrijven uit te delen. Want als je een restje chocopasta over te veel boterhammen uitsmeert, overheerst uiteindelijk de smaak van droog brood. Een lastenverschuiving moet ingezet worden voor die sectoren en bedrijven die het nodig hebben. Drie: competitiviteit en werkgelegenheid zijn niet enkel te herleiden tot loonkost. De juiste producten voor de juiste markten, geproduceerd door goed opgeleide werknemers zijn minstens even belangrijk. Vier: lasten verlagen en tegelijk de koopkracht beknotten is geen goede combinatie. Lonen van gewone werknemers voor jaren bevriezen en de index verder uithollen zal de binnenlandse consumptie doen stilvallen. En dan zijn we nog verder van huis. Marc Leemans, voorzitter ACV De federale regering zal dus keuzes moeten maken. Waarbij ze hopelijk een paar fundamentele principes zal hanteren

12 12 Visie vak bondig Aanvulling In Visie van 13 september vermeldden we dat de Vlaamse overheid een aanmoedigingspremie geeft aan wie tijdkrediet neemt om een opleiding te volgen. Die aanmoedigingspremies ondergingen enkele wijzigingen: zo moeten opleidingen voortaan minstens 120 effectieve contacturen of het equivalent van 9 studiepunten contacturen omvatten, met uitsluiting van afstands- en webleren. Meer info: gratis nummer 1700 aanmoedigingspremie@ vlaanderen.be uw job, ons werk vrijdag 27 september 2013 WK Turnen in Antwerpen: 30 september tot 6 oktober Geen WK voor Julie, maar blik vooruit naar Rio Negen Belgische gymnasten treden maandag aan op het WK Turnen in het Antwerpse Sportpaleis. Turnster Julie Croket, vorig jaar geselecteerd voor de Olympische Spelen in Londen, moet forfait geven omwille van een elleboogblessure. Jammer, maar ik blik nu vooruit naar de Spelen in Rechtzetting Het juiste rekeningnummer voor bestelling van de Wegwijzer Sociale Wetgeving is BE Procedure voor getrouwheidszegels bouw veranderd ACV bouw-industrie & energie (BIE) stelt al jaren vast dat bouwvakkers problemen hebben om hun zegelkaart te krijgen van de werkgever. Daarom is er een nieuwe procedure. Vanaf 8 oktober krijgen alle bouwvakkers thuis een brief van het PDOK met daarin hun zegelkaart(en). Wat moet je doen? Noteer je rekeningnummer op de kaart en breng ze binnen bij het ACV. Dat zorgt voor de uitbetaling (vanaf 28 oktober). Oude kaarten kunnen onder bepaalde voorwaarden ook nog uitbetaald worden. Heb je begin november nog steeds geen kaart gekregen, contacteer dan het ACV-dienstencentrum of beroepsverbond van ACV BIE. Ik ben met turnen begonnen toen ik zeven jaar was, vertelt Julie Croket, nu 19. Dat is dus al een lange tijd. In het zesde leerjaar ben ik naar de Topsportschool in Gent gegaan. Zo kon ik mij volledig toeleggen op turnen en tegelijk mijn diploma secundair onderwijs behalen. Nu zit ik op kot in Gent en studeer ik voor leerkracht lager onderwijs. Als topsporter is het niet doenbaar om een volledig schooljaar te volgen. Ik spreid dus mijn studies over zes jaar. Is turnen een zware sport? Ja, het is een harde sport. Je moet er veel voor trainen. Ik ben er 32 uur per week mee bezig. Als turnster moet je sterk zijn en kracht hebben. Maar je moet ook letten op je gewicht en op wat je eet. Gelukkig lust ik geen dessertjes (lacht). Ik heb veel over voor mijn sport. Het is een passie, iets dat ik heel graag doe. Verdien je er ook iets mee? Nee. Normaal zou ik een contract bij Bloso krijgen, maar onlangs is de leeftijd verhoogd naar 21 jaar. Dat vind ik wel jammer. Wel krijg ik van de Gymnastiekfederatie een onkostenvergoeding, maar die dekt niet alles. Mijn ouders zijn mijn grote sponsors. Zij betalen mijn kot, studies, turngerief en transport. Turnster Julie Croket: De carrière van een turner is erg kort. Maar de gymnastiek vraagt veel van je lichaam. heeft me aangeraden om lid te worden van Sporta. Ik ben aangesloten sinds ik topsporter ben. Zo weet ik dat ik hulp krijg, als er problemen zouden zijn. Maar gelukkig heb ik nog geen beroep moeten doen op Sporta. Maar de gymnastiek vraagt veel van je lichaam. En hoe ouder je wordt, hoe zwaarder. Ik kom weinig turners tegen die ouder zijn dan dertig jaar. Het is dus nu dat ik de kans krijg en die moet ik ten volle benutten. Waarom ben je lid van Sporta (zie kader, red.)? Mijn peter heeft bij het ACV gewerkt en Het valt op dat turners erg jong stoppen. De carrière van een turner is erg kort. Hoe voelt het dat je moet passen voor het WK? Ik vind het spijtig, zeker nu het een WK Paul Silon overleden Het ACV meldt met droefheid het overlijden van Paul Silon, oud-medewerker van de christelijke vakbond. Paul werkte meer dan veertig jaar voor het ACV. Hij zette zich met veel gedrevenheid in voor betere werkomstandigheden voor de werknemers. Paul lag onder andere aan de basis van de wetgeving over de verplichte economische en financiële informatie aan ondernemingsraden. Meerdere generaties van ACV-militanten en vrijgestelden werden met vormingscursussen, brochures en campagnes van zijn hand gevormd in hun vakbondswerk. Het ACV biedt zijn vrouw, kinderen en familie haar medeleven aan. De begrafenis zal plaatsvinden in intieme familiekring. Huts respecteert havenwet niet Het zit er dik op tussen de vakbonden in de Antwerpse Haven en Katoen Natiebaas Fernand Huts. Maar volgende week gaan beide partijen aan tafel zitten voor overleg. Al sinds juni is er een sociaal conflict, omdat dochterbedrijf Logisport de Wet op de Havenarbeid niet respecteert. Bij Logisport werken werknemers met een contract voor bedienden, terwijl dat volgens de wet logistieke havenarbeiders moeten zijn. De werknemers vragen gewoon een toepassing van de wet. Maar Huts stapte naar de rechtbank van eerste aanleg en eiste een schadevergoeding tegen de stakers. De arbeidsinspectie gaf de vakbonden begin juli gelijk. De Katoen Natie-baas belooft nu om begin oktober aan tafel te zitten met de vakbonden. (LVDB)

13 Visie vrijdag 27 september 2013 uw job, ons werk 13 in eigen land is. Maar dat ik niet kon meedoen aan de Olympische Spelen in Londen was een veel grotere teleurstelling. (Julie liep vlak voor de Spelen een knieblessure op, red.). Dat was echt van de top naar de put. Blik je al vooruit naar de Spelen van 2016 of is dat nog ver weg? De Spelen in Rio zijn nog ver, maar ook kortbij. Volgend jaar starten de selecties al. Ik ben nu rustig beginnen trainen. Mijn elleboog is overbelast, dus ik wil niet te ver gaan wordt een belangrijk jaar. Leen Grevendonck Wat is Sporta? Sporta is een beroepscentrale van het ACV en behartigt de belangen van alle sportbeoefenaars. Of je nu voetbalt, koerst of turnt, maakt niet uit. De dienstverlening van Sporta is er voor professionele sporters én amateurs. En als de fairplay zoek is, zorgt Sporta voor juridische bijstand. Dirk De Vos van Sporta: Wij doen ook meer dan individuele problemen oplossen. Tijdens de onderhandelingen in het paritair comité voor de sport verdedigt Sporta de collectieve belangen van de sporters. We proberen voor alle sportdisciplines cao s af te sluiten, het sociaal statuut van de sporters te verbeteren en andere knelpunten te ontzenuwen. sporta.acv-online.be Sector staat voor ingrijpende veranderingen Werkgevers zetten domper op feest sociale werkplaatsen Meer dan werknemers van de sociale werkplaatsen genoten op 12 september van FeSSTival, het feest voor hun sector. Maar een politieke boodschap van werkgeversorganisatie SST zette een domper op de feestvreugde. Wij betreuren dat er onrust gezaaid is onder het personeel, zegt Patrick Vandenberghe van ACV bouwindustrie & energie (BIE). Op donderdag 12 september vond FeSSTival plaats, het vijfjaarlijkse werkfeest van de sociale werkplaatsen in Vlaanderen. Meer dan werknemers zakten hiervoor af naar recreatiedomein de Ster in Sint- Niklaas. De editie van 2013 was meteen ook de laatste editie. Vanaf 2014 bestaan er namelijk geen sociale en beschitte werkplaatsen meer. We spreken dan van maatwerkbedrijven. Maatwerkdecreet De sector staat voor een ingrijpende hervorming, vertelt Patrick Vandenberghe, federaal secretaris bij ACV BIE. Samen met bediendencentrale LBC-NVK verdedigt ACV BIE de belangen van de werknemers in de sociale en beschutte werkplaatsen. Het maatwerkdecreet van de Vlaamse regering regelt die hervorming. Het wordt nu volop omgezet in uitvoeringsbesluiten. Maar zowel de werkgevers als de vakbonden hebben hier nog veel vragen over. Onrust Het spijt ons om vast te stellen dat werkgeversorganisatie SST het feest op 12 september heeft gebruikt om een politieke boodschap over te brengen aan de Vlaamse regering. SST deelde mee dat de werknemers uit de sociale werkplaatsen in Vlaanderen amuseerden zich tijdens FeSSTival, het werkfeest voor de sector. tewerkstelling van de werknemers in de sociale werkplaatsen in gevaar is. Ook is er volgens hen tien procent extra geld nodig om de loon- en arbeidsvoorwaarden in de sociale en beschutte werkplaatsen te harmoniseren. Met die boodschap heeft de werkgever heel wat onrust gezaaid onder de mensen, net op een dag dat het feest zou moeten zijn. Werkzekerheid Vandenberghe vindt dat SST beter de besprekingen met het kabinet van bevoegd minister Freya Van den Bossche (SP.A) alle kansen geeft. Deelt de vakbond ook dezelfde bedenkingen als SST? Wij vragen ons ook af hoe we de loon- en arbeidsvoorwaarden gelijk kunnen scha- kelen. Maar wij gaan ervan uit dat de tewerkstelling in de sector volledig behouden blijft. Iedereen die vandaag een job heeft, moet die morgen ook hebben. Als de werkzekerheid in gevaar zou zijn, zullen wij als vakbond actie ondernemen. Wat zal er met de zwakste groep van doelgroepwerknemers gebeuren? Wij vrezen dat bedrijven eerder zullen kiezen voor de sterkere profielen, die rendabel zijn. We moeten erover waken dat de zwakke groepen niet uit de boot vallen. Als werknemersorganisatie willen we geen onrust, maar duidelijkheid. Die verwachten we van de overheid, door onderhandelingen en gesprek. Leen Grevendonck Wittewoede.be / LBC-NVK?! Wat doe je aan pesten op het werk? Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk zijn strafbaar. Maar wat doe je eraan als jij of één van je collega s het slachtoffer wordt? Pesten begint vaak met kleine dingen, die systematisch terugkomen en altijd erger worden. Iemand geeft bijvoorbeeld voortdurend onterechte kritiek, maakt je belachelijk of bedreigt je. De pester verbiedt je om tegen andere collega s te praten, hij negeert je of maakt je het werk onmogelijk. Wie kan je helpen? Hoe kunnen we je helpen? ACV geeft raad. Je kunt pesterijen melden. Elk bedrijf moet daarvoor een interne procedure voorzien. Je vindt die terug in het arbeidsreglement. Daarin staat ook wie de vertrouwenspersoon of de preventieadviseur psychosociale belasting is en waar je hem of haar kunt vinden. Die twee personen moeten bereikbaar zijn tijdens de werkuren. Je spreekt best ook een délégué op je werkvloer aan. Die kan luisteren en in het oog houden of je rechten gerespecteerd worden. Wat doet de vertrouwenspersoon? Hij of zij probeert met jou eerst een informele oplossing te vinden, bijvoorbeeld door een verzoening. Lukt dit niet, dan kun je bij de preventieadviseur ook een formele klacht indienen. Hiermee breng je de werkgever op de hoogte. Je bent meteen beter beschermd tegen ontslag of bijvoorbeeld een wijziging van je loon. (LVDB) Vraag meer info in je dienstencentrum of bij je beroepscentrale. Sociaal Verwarmingsfonds geeft toelage voor stookolie Heb je moeite om je verwarmingsfactuur te betalen? Dan kom je misschien in aanmerking voor een toelage. Wanneer krijg je een toelage? Als je recht hebt op een verhoogde tegemoetkoming van de ziekte- en invaliditeitsverzekering. Het jaarlijks bruto belastbaar inkomen van je gezin moet lager dan of gelijk aan ,47 euro zijn (verhoogd met 3 140,77 euro/persoon ten laste). Tweede mogelijkheid: als je gezin een jaarlijks bruto belastbaar inkomen lager dan of gelijk aan ,47 euro heeft (verhoogd met 3 140,77 euro/persoon ten laste). Derde mogelijkheid: als je in een schuldbemiddeling of een collectieve schuldenregeling zit en de verwarmingsfactuur niet kunt betalen. Voor welke brandstof? Voor huisbrandolie (mazout) aan de pomp en in bulk, voor verwarmingspetroleum (type c) aan de pomp en voor bulkpropaangas aan huis geleverd in grote hoeveelheden. Je moet de toelage aanvragen bij het OCMW in je gemeente, binnen de zestig dagen na levering. Voor wie verwarmt met aan de pomp gekochte mazout of verwarmingspetroleum is er een forfaitaire tussenkomst van 210 euro. Voor in grote hoeveelheden geleverde brandstoffen is de maximumtoelage 300 euro. Sinds 2008 kun je ook je stookoliefactuur gespreid betalen. Hiervoor moet je een contract sluiten met een geregistreerde handelaar in huisbrandolie. Meer info en de lijst van brandstofhandelaars kun je vinden via het OCMW, het gratis nummer of

14 14 Visie uw job, ons werk vrijdag 27 september 2013 Dossier: Europees burgerinitiatief verzamelt 1,9 miljoen handtekeningen Commerciële firma s proberen winst te maken op drinkwater Stel je voor: een bedrijf krijgt het idee om drinkwater te verkopen met winst. Wie kraantjeswater wil drinken, zou daar dan veel geld voor moeten betalen. Gelukkig vinden verschillende organisaties dat drinkwater een mensenrecht is. Ze zijn er nu in geslaagd om maar liefst 1,9 miljoen handtekeningen te verzamelen voor een Europees burgerinitiatief. Begin dit jaar kwam de ceo van Nestlé, het grootste levensmiddelenconcern ter wereld, nog in het nieuws met zijn visie op drinkwater. Water is de belangrijkste grondstof die we vandaag hebben in de wereld. Het is de grote vraag of we de gewone watervoorraad voor de bevolking moeten privatiseren of niet. Ik vind dat water een levensmiddel is zoals alle andere, en elk levensmiddel heeft een marktwaarde. Nestlé nuanceerde de uitspraken wel, na alle heisa die erover ontstond. Universeel mensenrecht Schoon drinkwater is een universeel mensenrecht, beslisten de Verenigde Naties (VN) in Net als sanitaire voorzieningen, zoals een toilet of een wasbak. Alle lidstaten van de VN erkenden dat mensenrecht in een resolutie. Die bepaalt dat landen veilig, schoon, toegankelijk en betaalbaar drinkwater en sanitaire voorzieningen voorzien voor iedereen. De Europese Unie heeft de VN-resolutie nog niet omgezet in Europese wetgeving. Daardoor staat nog een poortje open voor grote bedrijven die drinkwater willen privatiseren. Multinationals zouden burgers kunnen laten betalen zoveel ze willen, voor het water dat uit de kraan komt. In Groot-Brittannië en Frankrijk hebben bedrijven al pogingen gedaan om drinkwater te privatiseren, weet Luc Hamelinck, voorzitter van ACV Openbare Diensten. Die commerciële firma s proberen echt winst te maken op water. Maar voor ons is water een basisrecht. In Parijs waren er zoveel problemen met de priva- tisering dat ze ongedaan is gemaakt. Het bedrijf kon de kwaliteit van het water niet garanderen en de prijzen werden te hoog. Als de overheid drinkwater voorziet, dan gaat de aandacht naar de kwaliteit van de dienstverlening, niet naar de winst. Meer dan genoeg handtekeningen Verschillende burgers en organisaties in heel Europa sloegen daarom vorig jaar de handen in elkaar. Ze begonnen met een Europees burgerinitiatief (zie kader rechtsboven), dat de naam Right2Water kreeg. Omdat het draait om watervoorziening als openbare dienstverlening, zette de Europese federatie van vakbonden in de publieke sector, EPSU, de eerste stappen. Allerlei sociale bewegingen, vakbonden (waaronder ACV Openbare Diensten) en milieuorganisaties deden mee. Het burgerinitiatief wil dat iedereen in de Europese Unie toegang heeft tot water en sanitair. Right2Water wil ook dat waterdiensten niet geliberaliseerd worden. De EU moet mensenrechten boven marktbelangen stellen. Water is een natuurlijke hulpbron en een fundamenteel, publiek goed voor leven en gezondheid. Right2Water moest op een jaar tijd minstens een miljoen handtekeningen te verzamelen, op papier en online. Dat aantal werd gehaald in minder dan zes maanden. Maar liefst Europeanen uit alle 28 lidstaten zetten uiteindelijk hun handtekening onder de petitie. In België werden meer dan steunbetuigingen verzameld. Stem van de burgers De verzamelde handtekeningen werden in alle lidstaten op 9 september overhandigd aan de minister van Binnenlandse Zaken (foto onderaan). Begin december bekijkt de Europese Commissie wat ze gaat doen met dit dossier. Het is de allereerste keer dat een burgerinitiatief genoeg handtekeningen kan verzamelen. De echte test moet nog komen, vindt Jan Wat is een Europees burgerinitiatief? Een burgerinitiatief is een manier waarop Europese burgers inspraak kunnen krijgen in de Europese politiek. Een burgerinitiatief moet minstens 1 miljoen handtekeningen verzamelen, in één jaar tijd en in minstens zeven lidstaten van de Unie. Als dat lukt, buigt de Europese Commissie zich over de vraag van al die burgers. Willem Goudriaan van EPSU. Zal de Europese Commissie luisteren naar de stem van deze burgers? Zal ze de verwachtingen van zoveel mensen waarmaken en concrete wetten voorstellen? Als dat niet het geval is, vrees ik dat dat ook een invloed zal hebben op hoe burgers gaan stemmen volgend jaar bij de Europese verkiezingen. Lieve Van den Bulck Waarom voeren vakbonden actie voor drinkwater? Militanten van ACV Openbare Diensten spraken voor het burgerinitiatief massaal mensen aan op markten, in de trein, op sociale media... Wij vinden dat het onze rol is om het maatschappelijke belang van openbare diensten te laten zien, legt Luc Hamelinck uit. Buitenlandse voorbeelden leren dat een privatisering van drinkwater een direct effect heeft op de prijs ervan. Bedrijven willen winst maken, en die komt uit de geldbeugel van de gebruiker. Er is ook wetenschappelijk onderzoek geweest op Europees niveau over de gevolgen van privatisering in andere publieke sectoren, zoals de post en elektriciteit. Daaruit bleek dat het zorgt voor minder tewerkstelling en voor slechtere arbeidsvoorwaarden.

15 Visie vrijdag 27 september 2013 gewikt & gewogen 15 ZEGT Servais Verherstraeten Geen enkel rusthuis dicht door staatshervorming De woonzorgcentra, de erkenning van ziekenhuizen, hulpmiddelen voor mensen met een handicap, Na de zesde staatshervorming krijgt Vlaanderen er een pak bevoegdheden bij op het vlak van gezondheidszorg. Maar wordt de Vlaming daar beter van? We vragen het aan de man die de staatshervorming in goede banen moet leiden: staatssecretaris voor de Staatshervorming Servais Verherstraeten (CD&V). Het is een ontspannen Servais Verherstrae ten die ons begroet op zijn kabinet in de Brusselse Koningsstraat. De staatssecretaris heeft deze zomer het politieke akkoord over de zesde staatshervorming in bladzijden wettekst gegoten. Vanaf oktober bespreken de parlementsleden de teksten, en na de verkiezingen van volgend jaar kan de nieuwe Vlaamse regering aan de slag met haar nieuwe bevoegdheden. Tijd voor een stand van zaken. De regering noemt deze staatshervorming de grootste ooit. Maar wat gaan mensen daarvan voelen in hun dagelijkse leven? Het is de eerste keer in onze geschiedenis dat we belangrijke delen van de sociale zekerheid overhevelen naar de deelstaten. Maar liefst een vierde van het volledige pakket van 20 miljard euro gaat over gezondheid. Zo kan Vlaanderen een efficiënter beleid voeren. Neem nu de ouderenzorg. Ik tel uit het hoofd al vier federale en Vlaamse diensten die iets te zeggen hebben over een deel van de ouderenzorg. Na deze staatshervorming zal er dat slechts één zijn. Dat is stukken efficiënter. Elke euro die we niet in de structuren moeten steken, kunnen we in de mensen steken. Daarbij krijg je wel de kritiek dat de regio s de bevoegdheden krijgen, maar niet het budget dat daarbij hoort. Men probeert de mensen ongerust te maken. Kijk eens naar de vorige staatshervormingen. Zijn er scholen dicht gegaan bij de regionalisering van het onderwijs? Is de prijs of kwaliteit van de bussen verslechterd toen de deelstaten bevoegd werden voor het busvervoer? Ik dacht het niet. De deelstaten krijgen het volledige budget dat de federale overheid er nu aan besteedt. Voor de vergrijzing zal er in het budget voor de ouderenzorg zelfs rekening Als onze gezondheidszorg een van de beste ter wereld is, is dat mede omdat ziekenfondsen mee de ziekteverzekering besturen. Servais Verherstraeten staatssecretaris gehouden worden met de evolutie van het aantal 80-plussers. Er zal dus geen enkel rusthuis dicht gaan omwille van deze staatshervorming. Maar in Vlaanderen zal er meer nodig zijn, want de toekomstige noden voor de ouderenzorg zijn enorm. Het is de morele plicht van Vlaanderen om betaalbare zorg te voorzien voor iedereen. Deze staatshervorming geeft hen daar ook de instrumenten voor. Daarom zullen de deelstaten zelf belastingen kunnen heffen. En: de nieuwe regels voor de verdeling van de budgetten belonen de deelstaten die het goed doen. Bijvoorbeeld: hoe meer mensen de deelstaat aan de slag krijgt, hoe meer fis- Wat tweet er in het struikgewas? Visie plukt enkele rake commentaren van de sociale netwerksite. UIT Reporters beeld cale inkomsten ze zal ontvangen. Hoe je het ook draait of keert: na deze hervorming zal de federale noch de Vlaamse overheid volledig samenhangende bevoegdheden hebben. Beleidsniveaus moeten altijd samenwerken. Net zoals dat tussen landen nodig is. Als een Belg naar het ziekenhuis gaat in Nederland, zijn er afspraken hoe dat geregeld wordt. Ook Vlaanderen zal over verschillende thema s moeten overleggen met de federale overheid en met de andere deelstaten. Op het federale niveau speelt het middenveld, zo als de ziekenfondsen en de vakbonden, een rol in het beleid. Zal dat morgen in Vlaanderen ook zo zijn? Dat moet het zelf beslissen. Mijn persoonlijke overtuiging is van wel. Heel wat mensen vinden, bijvoorbeeld op het vlak van gezondheidswetgeving, moeilijk hun weg. De ziekenfondsen hebben een uitstekende dienstverlening om mensen te helpen. Ook als de behartiger van de belangen van de patiënten spelen ziekenfondsen een belangrijke rol. Als onze gezondheidszorg een van de beste ter wereld is, is dat mede omdat de ziekenfondsen mee de ziekteverzekering besturen. Volgend jaar zijn er verkiezingen. Gaan we naar een zevende staatshervorming? Geen enkel bedrijf begint aan een herstructurering terwijl ze de vorige nog aan het uitvoeren is. Dit gaat nog jaren duren. We hevelen meer dan ambtenaren over en een pak dossiers, gebouwen en informatica. Het echte werk moet dan nog beginnen, want wat gaat Vlaanderen doen met die nieuwe bevoegdheden? Ook op federaal niveau laat de communautaire vrede ons toe om verder werk te maken van de economische heropleving, justitie, enzovoort. Laat ons dat werk eerst naar behoren uitvoeren. Dieter Herregodts Bram Swaerts ing Vincent Van Roy Merkel geeft zichzelf opslag ( hoeveel-verdient-angela-merkel?) Krijgen diegenen die een mini-job aan 4 euro/uur uitvoeren nu ook meer? Karel De Weerdt fotoredacteur De Standaard In Gent moet ge al kinderopvang reserveren nog voordat ge een eerste glas met onbekende vrouw drinkt. Christophe Callewaert journalist Unizo klaagt dat mensen te weinig uitgeven aan de kust, maar zorgt tegelijk voor een loonstop van 10 jaar #economie4dummies

16 20 uw vrije tijd Visie vrijdag 27 september 2013 theater Dimitri Leue maakt voorstelling over depressie Het mag niet stoppen na het applaus Een stuk moet altijd vertrekken vanuit een zekere noodzaak. Acteur en theatermaker Dimitri Leue zegt het met veel overtuiging. Zijn nieuwste voorstelling gaat over depressie: Ik heb van heel dichtbij gezien hoe verwoestend het kan zijn. Enkele jaren geleden trok Dimitri Leue samen met zijn oom Warre Borgmans door het land met Het Lortcher syndroom, een voorstelling over dementie, gebaseerd op het verhaal van Warres vader. Het stuk bracht zoveel teweeg dat Dimitri besloot er een drieluik van te maken. Geen vervolgverhaal, maar drie aparte voorstellingen, telkens over een ander thema. In het tweede deel De diepte van het dal vertolkt Warre Borgmans een komiek die kampt met een depressie. De andere acteurs, onder wie ook bedenker en schrijver Dimitri Leue, tonen hoe het zijn omgeving vergaat: de zoon, de vrouw, de psychiater en de fan. Waarom depressie? Net zoals dementie is depressie een ziekte die prominent aanwezig is in de samenleving, maar waar toch heel moeilijk over gepraat wordt. Zeg maar eens tegen je baas dat je niet kunt komen werken omdat je depressief bent: niet makkelijk. Een gebroken been of een longontsteking, dat kunnen we perfect plaatsen. Maar bij een depressie komen we in de problemen. Terwijl het evengoed een ziekte is. Het is niet viraal of bacterieel, maar ontstaat ook door erfelijke aanleg of door een samenloop van omstandigheden. In ieder geval: niemand kan beweren dat het hem nooit zal overkomen. Hebben jullie het ook over mogelijke therapieën? Wel ja, er komt heel wat aan bod, van mindfulness en groepstherapie tot antidepressiva en elektroshocktherapie. Vroeger dacht ik dat psychiaters en therapeuten maar wat nattevingerwerk WIN Met deze voorstelling wil ik minstens tien zelfmoorden voorkomen. Dimitri Leue, theatermaker een duoticket Visie mag 5 duotickets weggeven voor een voorstelling van De diepte van het dal in je buurt (speellijst op Antwoord voor 3 oktober op deze vraag: Wie vertolkt in De diepte van het dal een komiek die kampt met een depressie? a. Warre Borgmans b. Dimitri Leue c. Pieter Embrechts Doe mee op (klik op de banner Visie-wedstrijd ). Of stuur een kaartje met het juiste antwoord naar: ACW Visie, wedstrijd Diepte van het dal, Postbus 20, 1031 Brussel. deden. We zullen dit eens proberen, en als het niet lukt, dan maar iets anders. Nu besef ik dat het veel meer neigt naar een exacte wetenschap. Ik begrijp nog steeds niet wat serotonine precies doet in je hersenen, en de synaptische spleet vind ik eigenlijk vooral een heel grappige woordcombinatie, maar die onbegrijpelijke chemie in je hersenen bepaalt wel je hele leven. Als je bepaalde stoffen niet meer aanmaakt en andere te veel, kun je je verschrikkelijk ellendig voelen. En daar geraak je op je eentje niet uit, dat heeft niets met wilskracht te maken. Zijn de personages gebaseerd op mensen die je kent? Neen, als ik schrijf, put ik vooral uit mijn eigen fantasie en emoties. Ik heb van dichtbij meegemaakt hoe verwoestend een depressie en een zelfmoord kunnen zijn. Het ergste is dat je als buitenstaander niet doorhebt hoe diep het allemaal zit. Mensen willen zich sterk houden, er alleen uit geraken. Maar net dat lukt op een bepaald moment niet meer. Het taboe doorbreken, erover praten, hulp zoeken, je pillen blijven nemen, dat alles wou ik in deze voorstelling steken. TODO Week van de Fairtrade: 2-12 oktober Vul je pot met eerlijke choco Je wil je ei kwijt? Jazeker. In de eerste plaats is het natuurlijk de bedoeling om de toeschouwers een mooie, grappige en ontroerende avond te bezorgen. Maar ik wil hen ook iets wezenlijks meegeven. Er mag beleg liggen tussen de boterham. Onlangs zei ik in een televisieprogramma dat ik met deze voorstelling minstens tien zelfmoorden wil voorkomen. Vlak na de opname kwam er een man op me af die me bedankte en zei nummer één heb je al. Zulke dingen raken je als theatermaker. Wat als de emoties na de voorstelling hoog oplaaien? Na de voorstellingen over dementie kregen Warre en ik heel veel reacties. Van mensen die zich in het stuk herkenden en getroost voelden tot mensen die huilend vroegen: En wat nu? Dat we geen antwoord konden geven op die vraag, voelde heel ongemakkelijk aan. Vandaar dat er na elke voorstelling van De diepte van het dal een therapeut aanwezig zal zijn. Ik wil mensen niet zomaar de nacht in sturen. Is het niet zwaar om zoiets avond na avond te spelen? Het wordt ook een bijzonder mooi stuk, hoor. Warre zet een heel integere komiek neer, die grappig is maar zichzelf toch verliest in een depressie. We spelen heel erg met dat contrast, en met de grenzen van humor. Natuurlijk heb je wel eens kopzorgen en lig je in je bed nog te denken over de voorstelling. Ik hoop vooral dat het ook voor het publiek niet stopt na het applaus. Als ze later op café, of misschien zelfs in bed de voorstelling herbeleven, dan is mijn doel bereikt. Nele Verheye De voorstelling De diepte van het dal van vzw Rataplan in samenwerking met Te Gek!? toert vanaf 27 september door heel Vlaanderen. Een boterham met choco smaakt nóg beter als je weet dat hij gemaakt is met respect voor mensen, toch? Haal dus je oude chocopot (van eender welk merk) boven en ruil hem op 12 oktober in bij je dichtstbijzijnde Oxfam wereldwinkel. Je krijgt er gratis een volle pot eerlijke choco voor in de plaats! Voor elk fairtrade product dat je koopt, krijgt de boer een correcte prijs voor zijn bananen, suiker, noten, bloemen, koffie... Tijdens de Week van de Fair Trade, van 2 tot 12 oktober, kun je proeven van nog meer producten uit eerlijke handel. Van Erps-Kwerps tot Oostende smeren vrijwilligers gratis boterhammen met choco, serveren restaurants fairtrade gerechten en delen hier en daar zelfs politieagenten eerlijke cadeautjes uit bij controles. Stefan Dewickere GA VOOR FAIR TRADE WEEK VAN DE FAIR TRADE 2 > 12 OKTOBER 13 da s machtig! V.U.: BTC - Carl Michiels / Hoogstraat 147, 1000 Brussel / Concept & Creatie: Cojak Oplossing Sleutelwoord: vogelmarkt Visie is een uitgave van de Koepel van Christelijke Werknemersorganisaties Verantw. Uitg. nat. pag.: Kris Houthuys Redactie ACW en ACV: Leen Grevendonck, Lieve Van den Bulck, Patrick colofonwirix, David Vanbellinghen redactie CM: Bram Swaerts (coördinatie), Martine Creve, Eric De Maegd, Dieter Herregodts, Chris Van Hauwaert, Nele Verheye Vormgeving: Bart Gevaert Redactie Visie: PB 20, 1031 Brussel, tel lezers@visieredactie.be Druk: Corelio Printing, Keerstraat 10, 9420 Erpe-Mere Artikels op de regionale bladzijden (16-19) vallen onder de resp. verantw. uitgevers Visie is ondertekenaar van de Milieu beleids over een komst Papier Vlaanderen en steunt de inspanningen van de Vlaam se re ge ring i.v.m. papierrecuperatie.