JAKARTA: MAG NEDERLAND ER OOK AAN VERDIENEN?

Transcriptie

1 5 Maandblad voor waterprofessionals 30 mei ste jaargang JAKARTA: MAG NEDERLAND ER OOK AAN VERDIENEN? BEDRIEGERTJES ZIJN ECHT BEDRIEGLIJK LAURENS BOUWER SCHREEF MEE AAN VN-KLIMAATRAPPORT STAN VAN DEN BOSCH CUM LAUDE, MAAR NOG LANG NIET UITGELEERD

2 2 ACHTER DE COVER Wie? Stan van den Bosch (25) is sinds kort trainee bij het Nationaal Water Traineeship (NWT) en werkt als junior-medewerker bij adviesbureau Nelen & Schuurmans. Hij was altijd al gefascineerd door natuur en dieren, hield van scouting en kamperen, bouwde in zijn jeugd samen met zijn broer tijdens vakanties graag dammetjes in beken, haalde zijn bachelor aardwetenschappen en (cum laude) master hydrologie. Hij was nog (lang) niet uitgeleerd en koos daarom voor dit traineeship. Tekst Barbara Schilperoort Fotografie Kees Hummel Waar? Op het kantoor in Utrecht (vlakbij de Oude Gracht), waar hij vier dagen per week werkt. Op een touch table bekijkt hij het nieuwe computerprogramma 3Di waarmee je realistische overstromingen kunt simuleren. De software is ontwikkeld door de TU Delft, onderzoeksbureau Deltares én Nelen & Schuurmans. Stel je voor dat een dijk langs het Amsterdam-Rijnkanaal doorbreekt. Of dat een dag lang hoosbuien de stad teisteren. Lopen hier dan kelders onder? Moet je als de wiedeweerga de terrassen langs de kade ontruimen? Met 3Di zie je meteen wat er gebeurt. 3Di is niet alleen een tool voor wie beroepsmatig met water en ruimtelijke ordening te maken heeft, maar kan ook een rol spelen in publieksvoorlichtingscampagnes. Om zodoende beleidsbesluiten voor te bereiden en daarvoor maatschappelijk draagvlak te creëren. Je kunt er ook mee werken op een ipad (zie cover). Wat? Met 3Di zie je waar het bij ICT om gaat: data die inhoudelijk goed in elkaar steken opslaan, beheren en op een gebruiksvriendelijke manier ontsluiten. ICT is het eerste traject van mijn inwerkperiode bij Nelen & Schuurmans. Ik krijg hier de kans om overal rond te kijken. Mijn collega-trainees werken bij waterschappen, overheden, waterleidingbedrijven, ingenieursbureaus. We zijn allemaal starters, verkeren in dezelfde levensfase. Eén dag per week treffen we elkaar. We leren hoe een organisatie in elkaar steekt, wat onze functie daarin is, krijgen een spiegel voorgehouden van ons gedrag. Om beurten fungeren we als leider van een project waarbij we vanuit onze eigen organisatie de anderen betrekken. Ieder neemt zijn of haar eigen knowhow mee. Zo ontwikkelen we met zijn allen een zogeheten brede waterblik. Als je het traineeship als een kapstok voor de waterwereld ziet, is Nelen & Schuurmans één van de haken. De leukste haak, vind ik. Want het begint immers bij de inhoud. Daarin wil ik me verdiepen.

3 3 INHOUD mg 4 JAKARTA: ALLEEN GRATIS ADVIES OF OOK BETAALD WERK? 10 LAURENS BOUWER OVER DE SPANNING TUSSEN WETENSCHAP EN POLITIEK 20 GENEESMIDDELEN: HOE HALEN WE ZE UIT HET WATER? 30 WATER OP STRAAT: LEUK MAAR LINK VASTE RUBRIEKEN Hoogstandje Reuzenwiel overbrugt 25 meter hoogteverschil Waternetwerk Strategische visie STOWA Theo Schmitz (Vewin) neemt afscheid Wateropleidingen viert 20-jarig bestaan Agenda & Personalia Watertechniek Croda spaart grondwater met recyclingsproject Gemalen: letten op de energieprijs scheelt enorm veel kosten Tijdelijke droogval levert biodiversiteit op Nieuw praktijkrichtlijnen drinkwater Waterwetenschap Wat doet een beek zelf na een project van beekherstel? Bioplastic uit zuiveringsslib: haalbaar en betaalbaar? 30 NR 5 / MEI 2014 BEDRIJVEN PROFILEREN ZICH IN H 2 O Bedrijfsportret is de naam van een nieuwe pagina in maandblad H 2 O, waarop bedrijven die actief zijn in de watersector zich kunnen profileren bij de duizenden waterprofessionals die H 2 O ontvangen. Deze professionals zijn onder andere interessant als beslissers over investeringen, maar ook als potentiële werknemers. De eerste aflevering van deze nieuwe reeks is in dit nummer te vinden op pagina 33. Meer informatie over het publiceren van een Bedrijfsportret is verkrijgbaar bij PSH Media Sales, Shahin Habbah, telefoon: , shahin.habbah@pshmediasales.nl COLOFON Maandblad H2O is een uitgave van de Stichting H2O. REDACTIE Monique Bekkenutte (hoofdredacteur), Roel Smit (producent/ eindredacteur), Anne de Boer; Binckhorstlaan 36, M417, 2516 BE Den Haag, , Redactie@vakbladh2o.nl REDACTIE RAAD René Arninkhof, Matthijs van den Brink, Erwin de Bruin, Roberta Hofman-Caris, Henk Dekker, Henriette van Ekert, Daphne de Koeijer, Warry Meuleman, Hans Middendorp, Johan van Mourik, Jos Peters, Jan Roelsma, Joris Schaap, André Struker, Marlies Verhoeven, Marie-José van de Vondervoort, Michiel van Willigen, en Jason Zondag VORMGEVING Ronald Koopmans BLAD MANAGEMENT Gerrit Holtman ADVERTENTIE - VERKOOP PSH Media Sales, Shahin Habbah, Postbus 30095, 6803 GM Arnhem, , shahin.habbah@pshmediasales.nl DRUK Senefelder Misset, Doetinchem ABONNEMENTEN NR5 / MEI 2014

4 4 T HELP, JAKARTA ZINKT! MAG NEDERLAND HET PROBLEEM OPLOSSEN? De inwoners van Jakarta zijn wel wat water in de straten gewend, maar in 2007 werd de stad voor het eerst getroffen door een overstroming uit zee en stond het water op sommige plaatsen 1,5 meter hoog

5 THEMA 5 Op sommige plekken zinkt de bodem jaarlijks zelfs met 17 centimeter Tekst Marloes Hooimeijer Beeld KuiperCompagnons The Great Garuda, de koning der vogels uit de mythologie, moet Jakarta vanaf 2022 beschermen tegen overstromingen. Althans, als de Indonesiërs besluiten het Nederlandse masterplan uit te voeren, waarin de vleugels van de vogel een immense offshore-zeedijk vormen. Dit is zeker nog geen gelopen race. Bovendien zijn er kapers op de kust die het masterplan maar wat graag uitvoeren. Het probleem van Jakarta, de Nederlandse oplossing én de kansen voor onze watersector nader beschouwd. 1. Het probleem De 10 miljoen inwoners van Jakarta zijn wel wat water in de straten gewend. In het regenseizoen is de miljoenenstad niet in staat om al het overtollige water op te vangen en af te voeren. De stedelijke riolering loopt onvoldoende in de pas met almaar voortschrijdende verstedelijking. Het regenwater stroomt naar laaggelegen delen van de stad aan de kust, waar het risico op overstroming het grootst is. Dat is één type overstroming. Een tweede type komt voor als de watertoevoer naar de nabijgelegen rivieren en kanalen te groot is en het waterpeil sterk stijgt. De rivierdijken zijn op veel plaatsen niet hoog en sterk genoeg. Bovendien raken de rivieren en pompen verstopt met sediment en afval. In november 2007 kwam daar voor het eerst een derde type overstroming bij. Door een uitzonderlijk hoge vloed vanuit de Javazee kolkte het water over de dijken en stond het in Noord-Jakarta tot 1,5 meter hoog. EXTREME BODEMDALING Los van dit soort extreme situaties, groeit de overstromingsdreiging vanuit zee rap door een combinatie van zeespiegelstijging (met 1 centimeter per jaar) en bodemdaling (gemiddeld met 7,5 centimeter per jaar in Noord-Jakarta). Op sommige plekken zinkt de bodem jaarlijks zelfs met 17 centimeter. Dit heeft vooral te maken met grondwateronttrekking door burgers en bedrijven via waterputten en -pompen, bij gebrek aan een drinkwaterstelsel. In 2008 werd de zeedijk mede op advies van het Nederlandse Deltares verhoogd en versterkt, maar inmiddels staat die dijk door de bodemdaling alweer op een kritiek laag niveau. De voorspelling is dat het zeewaterniveau in 2050 drie tot vijf meter boven straatniveau uitkomt. Doordat de rivieren en kanalen mee zinken met het landniveau wordt het bovendien steeds moeilijker om overtollig water via natuurlijk verval, zonder grootschalige pompinstallaties en waterbekkens, veilig naar zee af te voeren. Als er geen maatregelen worden genomen loopt een groot deel van Jakarta s kustgebied permanent risico op overstromingen en is het leven van 4,5 miljoen mensen in gevaar. > NR5 / MEI 2014

6 6 In het masterplan wordt voorgesteld om in de baai van Jakarta een waterkering aan te leggen in de vorm van de mythologische vogel Garuda. De vleugels van The Great Garuda vormen een immense zeedijk 2. De oplossing In april presenteerde minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu een conceptversie van het Master Plan of the National Capital Integrated Coastal Development (NCICD) aan de Indonesische regering. Het masterplan is een vorm van bilaterale hulp van de Nederlandse aan de Indonesische regering, met als doel om de vaak arme bevolking in Noord- Jakarta te beschermen door Nederlandse expertise op het gebied van waterbouw en leven in de delta te benutten. De voorgestelde oplossing is even ingenieus, als complex, als kostbaar: 45 miljard dollar. Dit heeft alles te maken met de eerdere conclusie van projectadviseurs dat een eenvoudige oplossing (versterken bestaande zeedijken en verhogen waterafvoercapaciteit) niet meer volstaat om voldoende bescherming voor de lange termijn te bieden. Bovendien is er simpelweg te weinig ruimte in Jakarta voor de grote waterbekkens die nodig zijn. Met het Nederlandse masterplan kan Indonesië Jakarta boven water houden OFFSHORE Omdat wateroverlast en ruimtegebrek in Jakarta hand in hand gaan, moesten hoogwaterbescherming en ruimtelijke ontwikkeling ook samenkomen in het masterplan. De projectadviseurs stellen een offshore-oplossing voor die niet alleen de beste bescherming biedt, maar tegelijkertijd mogelijkheden om de overbevolkte stad uit te breiden en om inkomsten voor de hoogwaterbescherming binnen te halen. Om wat meer tijd te hebben om die grootse langetermijnmaatregelen te realiseren, worden bestaande (zee- en rivier)dijken nog dit jaar versterkt en verhoogd, zodat Jakarta tot 2022 beschermd is. Ondertussen moet de bodemdaling afgeremd worden door waar mogelijk een waterleidingstelsel aan te leggen dat grondwateronttrekking via waterputten en -pompen overbodig maakt. THE GREAT GARUDA Het nationale symbool van Indonesië is de Garuda, de koning der vogels in de mythologie. Ook in het masterplan komt hij terug. In de baai van Jakarta zou een waterkering aangelegd moeten worden die uit een serie met elkaar verbonden eilanden bestaat en samen The Great Garuda vormen. Afhankelijk van de gekozen uitvoeringsvariant gaat het om tot hectare landwinning uit zee.

7 THEMA 7 Nederland denkt inmiddels al zeven jaar mee, daar mag wel wat tegenover staan De vleugels vormen in het voorstel een immense zeedijk van 25 kilometer lengte. De bedoeling is dat de dijk aan de westkant van Jakarta, waar de landverzakking het ernstigst is, in 2022 gesloten is. Op de vleugels zijn nieuwe woonwijken voorzien en op de vleugelpunten vissershavens. Het lichaam van de vogel wordt het nieuwe businesscentrum van Jakarta, de staart het verbindingspunt tussen oud- en nieuw-jakarta. WATERBEKKENS Een essentieel element in de plannen zijn de twee enorme waterbekkens (waduks) die moeten ontstaan onder beide vleugels, samen 75 vierkante kilometer. Het waterniveau wordt hier door twee grote waterpompen aan weerszijden van de zeedijk (de vleugels) kunstmatig laag gehouden, waardoor de rivieren hun overtollige water hier makkelijk op kwijt kunnen. Het idee is dat de waterbekkens op termijn ook als bron voor de drinkwatervoorziening van Jakarta gaan dienen. Al ligt daar nog wel een uitdaging: meer dan 95 procent van het stedelijk rivierwater is zwaar verontreinigd. Er is volgens het masterplan dus haast geboden bij een zwaar maatregelenprogramma om de waterkwaliteit te verbeteren, waaronder de bouw van rioolwaterzuiveringsinstallaties in West-Jakarta. 3. De kansen voor Nederland Voor de Nederlandse watersector is van belang dat de bilaterale hulp in handel wordt omgezet. De eerste vraag die daarbij speelt is of het masterplan überhaupt zal worden uitgevoerd. Ivo van der Linden, coördinator van het Indonesië Platform van het Netherlands Water Partnership (NWP), is optimistisch: Tijdens de presentatie van het plan heeft Indonesië al duidelijk uitgesproken dat de nood te hoog is om niets te doen. Omdat het een kwestie van nationaal belang is, dat de verschillende betrokken ministeries overstijgt, is het aannemelijk dat er een presidentieel decreet komt, waarin wordt vastgelegd hoe het masterplan tot uitvoer gebracht gaat worden. Nederland denkt hier als trusted advisor over mee. ZEEDIJK KOMT ER Ook Alex Hekman, co-teamleider voor het masterplan namens advies- en ingenieursbureau Grontmij, denkt dat de dijk in zee er uiteindelijk komt. Al is hij sceptischer dan Van der Linden. Het kan ook dat Indonesië zo lang mogelijk kortetermijnoplossingen aan elkaar blijft knopen. Dat is voor ons als Nederland onvoorstelbaar. Wij zouden ook allang actie hebben ondernomen om de bodemdaling een halt toe te roepen. Het masterplan was koud aangeboden of er kwamen alweer vragen uit Indonesië bij de voorgestelde oplossing, vertelt Hekman. Of de offshore-zeedijk perse zó ver in zee moest komen te liggen? Dat was immers zo complex en duur, door de diepte en door het extra benodigde zand. We moeten telkens opnieuw uitleggen dat de dam zo ver weg moet liggen om voldoende grote waterbekkens te creëren om al het overtollige water uit Jakarta te kunnen opvangen en met de megapompen te kunnen afvoeren. KAPERS OP DE KUST De aanleg van uitsluitend een zeedijk levert de Indonesische staatskas niets op, waardoor volgens Hekman een belangrijke prikkel ontstaat om ook de andere onderdelen in het plan te verwezenlijken. De verwachte inkomsten uit woningbouw, tolwegen en havens zorgen voor een sluitende business case. Nederlandse baggeraars als Van Oord maken volgens hem een prima kans op een stuk van de taart in deze gigantische landaanwinningsprojecten. Het bedrijf is al betrokken bij de aanleg van een ingepolderd eiland aan de noordkust van Jakarta. Naast landaanwinning door baggeraars biedt het masterplan mogelijkheden voor Nederlandse ingenieurs en (water) bouwers om onder meer zeedijk, havens en sluizen te ontwerpen en bouwen. Maar er zijn ook kapers op de kust. Zuid-Korea bijvoorbeeld heeft de Indonesische regering al laten weten financieel bij te willen dragen aan de plannen voor de kustversterking als het in ruil daarvoor een rol in de uitvoering krijgt, zegt Hekman. En Japan heeft een sanitatieplan voor Jakarta ontwikkeld, met als voorwaarde dat Japanse installaties gebruikt worden. Dit soort gebonden hulp biedt Nederland niet. Van der Linden: Wij moeten het hebben van onze onafhankelijke positie, gebaseerd op wederzijds vertrouwen. Indonesië vraagt consultants van het masterplan niet voor niets mee op werkbezoek naar Zuid-Korea, om ons te laten beoordelen wat het land daadwerkelijk te bieden heeft. Al wordt het volgens Hekman wel tijd dat er afspraken gemaakt worden tussen de Nederlandse en Indonesische overheid over hoe de Nederlandse watersector mag bijdragen aan hoogwaterbescherming, sanitatie en drinkwatervoorziening in Jakarta. Nederland denkt inmiddels al zeven jaar mee, daar mag wel wat tegenover staan. NR5 / MEI 2014

8 8 Tekst Mirjam Jochemsen Beeld REX features / Hollandse Hoogte Hufton + Crow / View Pictures HOOGSTANDJE O H 2 Een gelijk gewicht aan twee kanten is een voorwaarde om het wiel te laten draaien Foto Eduard de Kam / Hollandse Hoogte

9 9 REUZENWIEL OVERBRUGT 25 METER HOOGTEVERSCHIL Als een indrukwekkend Keltisch monument rijst het op uit het mistige Schotse heuvelland. s Zomers heerst er een drukte van jewelste. Een staaltje techniek, vernuftig in zijn eenvoud. Elke gondel transporteert 250 ton (boten plus water) met een minimaal energieverbruik Met een boot een hoogteverschil overbruggen van 34 meter dat kán door elf sluizen te passeren, maar dat kost de schipper een hele dag. Het kan ook anders. In Schotland, ongeveer halverwege Edinburgh en Glasgow, is een prachtige constructie gebouwd, waarmee 25 meter hoogteverschil in een kwartiertje wordt overbrugd: het Falkirk Wheel, ook wel Millennium Link genoemd. Dit rad verbindt twee kanalen met elkaar, het Forth and Clyde Canal en het hoger gelegen Union Canal, en vervangt acht van de oorspronkelijke elf sluizen. Als het wiel draait worden water en boten in twee grote gondels neergelaten of opgetild tussen een aquaduct dat in verbinding staat met het Union Canal en het bassin dat uitmondt in het Forth & Clyde Canal. Vanaf het Union Canal varen de boten door een dubbele trapsluis en een tunnel (168 meter) via het aquaduct (104 meter) rechtstreeks de gondel van het Wheel in. In vijf minuten worden ze ingenomen. De volgende vijf minuten draait het Wheel een halve slag zodat de gondel naar beneden gaat. Daarna wordt het schip in nog eens vijf minuten in het bassin beneden wordt losgelaten. Vervolgens rest nog slechts één sluisje om de laatste drie meter naar het Forth & Clyde Canal te overbruggen. Anders dan een reeks sluizen heeft dit gevaarte geen extra water nodig. Er gaat evenveel water omhoog als omlaag, dus water kost dit systeem niet. De hoeveelheid water in de gondel wordt bepaald door het gewicht van de boten en de waterstand in het bassin of het aquaduct. Die waterstanden worden tot op millimeters nauwkeurig in de gaten gehouden en computergestuurd geregeld, om te zorgen dat beide gondels evenveel water innemen en dus even zwaar zijn. Want een gelijk gewicht is wel de voorwaarde om het Wheel te laten draaien. Omdat beide gondels met of zonder boot even zwaar zijn, kost een halve wending (dus eenmaal de hoogte overbruggen) slechts 1,5 kwh aan elektriciteit. De centrale as met de armen wordt hydraulisch aangedreven. De gondels staan op wielen in een rails in de propeller. Daarmee zouden ze in principe horizontaal blijven staan, maar frictie onder de wielen of onverwachte bewegingen van het water kunnen een gevaarlijke schommeling geven. Daarom zijn de gondels ook met de tandwielen verbonden. Voor 10 tot 12 euro aan energiekosten draait het rad de hele dag. Dit terwijl het rad zelf ton weegt en de gondels elk 50 ton. Elke gondel transporteert bovendien 250 ton (boten plus water) maar liefst 25 meter omhoog of omlaag. Met dank aan Archimedes. NR5 / MEI 2014

10 10 O HOOFDROLSPELERS H 2 LAURENS BOUWER (DELTARES): EUROPA KAN KLIMAAT VERANDERING OPVANGEN Tekst Charlotte Leenaers Fotografie Gabby Louwhoff

11 11 istockphoto Hij heeft als wetenschapper gewoon zijn werk kunnen doen. De Nederlander Laurens Bouwer (Deltares) was één van de paar landgenoten die mochten meeschrijven aan het jongste klimaatrapport van de Verenigde Naties. De invloed van de politiek moet niet overschat worden, want uiteindelijk hebben wetenschappelijke auteurs het laatste woord. De vierde aflevering met hoofdrolspelers in de watersector. Het schrijfwerk zit erop en het rapport is klaar. De gevolgen van de klimaatverandering voor landbouw, waterbeheer, gezondheid en economie zijn helder in beeld gebracht. Eind maart publiceerde het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties het nieuwste rapport van Working Group II. Laurens Bouwer was erbij. Hij was lead author voor de VN. In het dagelijks leven is hij senior adviseur risico-analyse bij Deltares. Scherp formulerend en zichtbaar enthousiast vertelt hij over zijn tijd bij het IPCC. WAT ZIJN DE CONCLUSIES? MEDIA SUGGEREREN DAT KLIMAATVERANDERING LEIDT TOT HONGERS NODEN EN GEWAPENDE CONFLICTEN. ZORGELIJK? VOLGENS UW RAPPORT NEEMT DE KANS OP ONOMKEERBARE, ABRUPTE VERANDERINGEN TOE. KLINKT VRIJ ALARMEREND. U HEEFT MEEGESCHREVEN AAN HET HOOFDSTUK OVER EUROPA. HOE STAAT EUROPA ERVOOR? Laurens Bouwer: Ons rapport toont voor het eerst aan dat de toename van broeikasgassen in de atmosfeer een negatief effect heeft op de wereldwijde landbouwopbrengsten. Verder bevestigt het rapport de verwachte effecten voor de waterhuishouding en hebben we becijferd dat de schade door de klimaatverandering maximaal 2 procent van het wereldinkomen bedraagt. Maar klimaatverandering heeft ook positieve effecten. Een verhoogd CO 2 -gehalte leidt tot een langer groeiseizoen en minder sterfte door vrieskou. > Spanningen door voedselschaarste spelen in regio s waar altijd al van van tijd tot tijd watertekorten waren. Klimaatverandering kan weliswaar een extra zetje zijn, maar zal naar mijn idee niet leiden tot allerlei nieuwe gewapende conflicten overal ter wereld. Het IPCC rapporteert overigens heel voorzichtig en verdedigbaar over het effect van klimaatverandering op het ontstaan van gewapende conflicten, maar dat element heeft toch de aandacht van de media getrokken. > Dat snap ik, maar die opmerking van het IPCC is een antwoord op een vraag van klimaatonderhandelaars. Zij willen weten bij welke temperatuurstijging onomkeerbare veranderingen kunnen optreden. Bij welke temperatuur smelt de Groenlandse ijskap of verdwijnen grote koraalriffen? Op zulke vragen kan het panel nog geen antwoord geven, simpelweg omdat relevante onderzoeksresultaten ontbreken. Wat we wél weten is dat de kans op onomkeerbare gebeurtenissen groter wordt naarmate de temperatuur verder stijgt. Dat is de essentie van die opmerking. Het betekent overigens wel dat bij de huidige emissies van broeikasgassen die kritieke temperatuur steeds dichterbij komt. En dat is zeker een zorgelijke ontwikkeling. Landen moeten nu echt in actie komen om de temperatuurstijging een halt toe te roepen. > We zien nu voor het eerst dat veel Europese organisaties heel actief bezig zijn met klimaatverandering en voorsorteren op toekomstige maatregelen. Het klimaat staat hoog op de agenda van de Europese Commissie en vrijwel alle Europese landen hebben inmiddels een integrale adaptatiestrategie. Verder valt op dat veel kwantitatieve studies uitwijzen dat in Europa klimaatverandering vaak een oplosbaar probleem is; veel van de extra risico s op het gebied van waterveiligheid mijn vakgebied zijn af te dekken. > NR5 / MEI 2014

12 12 KLINKT GERUSTSTELLEND, MAAR HOE VERKLAART U BIJVOORBEELD DE RECENTE, HEFTIGE OVERSTROMINGEN IN ENGELAND? HOE KOMEN IPCC-RAPPORTEN TOT STAND? EEN WETENSCHAPPELIJKE AANPAK. SPEELT POLITIEK OOK EEN ROL BIJ DIT VN-PANEL? DE NEDERLANDSE HOOGLERAAR RICHARD TOL IS OPGESTAPT ALS MEDEAUTEUR VAN DE POLITIEKE SAMENVATTING. EEN BOTSING TUSSEN WETEN- SCHAP EN POLITIEK? > Overstromingen worden inderdaad vaak toegeschreven aan de intensieve neerslag ten gevolge van de klimaatverandering. Maar de studies die wij bekeken hebben, wijzen uit dat door ontbossing rondom de Middellandse Zee de neerslag in dat gebied afneemt en als gevolg daarvan de neerslag in Noord-Europa weer toeneemt. De Britse waterkeringen blijken niet berekend te zijn op extreme buien en er is de laatste jaren ook veel bijgebouwd in overstromingsgevoelige gebieden. Als de Britse overheid besluit te investeren in waterkeringen, zal de waterveiligheid in dat gebied toenemen. Er is zeker iets aan de hand in Engeland, maar het is beheersbaar. > Aan dit dertig hoofdstukken tellende rapport van Working Group II hebben in totaal driehonderd wetenschappers meegewerkt, die afkomstig waren uit 70 verschillende landen. In januari 2011 ging de werkgroep van start met een grote, vier dagen durende, bijeenkomst in Japan. Daarna heb ik met zeven andere lead authors drie jaar lang samengewerkt aan het hoofdstuk over Europa: het inventariseren van relevant en lopend onderzoek, het verzamelen en interpreteren van de onderzoeksresultaten, het combineren van alle informatie tot nieuwe inzichten en conclusies en het opstellen van de bijbehorende teksten. Zoveel auteurs en zoveel hoofdstukken: dat vraagt om coördinatie en afstemming. Dat gebeurde tijdens vier tussentijdse grote bijeenkomsten over de hele wereld: Japan, de Verenigde Staten, Argentinië en Slovenië. Alle auteurs lazen samen met een buitenwacht van onafhankelijke experts steeds de nieuwe conceptversies van alle teksten en voorzagen deze van globaal tot soms heel gedetailleerd commentaar. In vier commentaarrondes zijn maar liefst individuele commentaren verwerkt. Deze werkwijze blijkt een heel sterk mechanisme te zijn om afwijkende meningen of echte missers uit het rapport te weren. Toonaangevende experts, met veel kennis en ervaring op hun vakgebied, hebben tot slot uit alle opgetekende informatie en inzichten de hoofdconclusies gedestilleerd voor de technische samenvatting bij het eindrapport. > De politieke component komt in het proces via de landendelegaties: dit zijn bestuurlijke vertegenwoordigingen van de regeringen. De Nederlandse delegatie bestaat uit medewerkers van overheidsorganisaties, zoals het KNMI en het Planbureau voor de Leefomgeving. Op twee momenten spelen de landendelegaties een belangrijke rol. Voorafgaand aan het inhoudelijke werk onderhandelen zij met het panel over de exacte inhoudsopgave. En na de oplevering van het rapport en de technische samenvatting, stellen zij samen met het panel regel voor regel de politieke beleidssamenvatting vast. > Ja, zo zou je dat kunnen noemen. Tol kijkt als econoom naar de mondiale welvaart en heeft de gemiddelde kosten en baten van klimaatverandering berekend: 2 procent van het wereldinkomen. Volgens hem een beheersbaar bedrag maar waar in zijn ogen in de politieke samenvatting te alarmerende conclusies aan verbonden zijn. In mijn hoofdstuk over waterbeheer in Europa is bij de conclusies over overstromingen heel goed naar de stand van de wetenschap gekeken. Van een politieke invloed is geen sprake. De conclusies over gewapende conflicten in het hoofdrapport hadden van mij wel wat voorzichtiger geformuleerd mogen worden, maar het zou kunnen dat die uit de werkgroep zelf gekomen zijn. Ik was daar niet bij. De invloed van landendelegaties op de politieke conclusies moet niet overschat worden. Uiteindelijk hebben de wetenschappelijke auteurs het laatste woord; als zij tekstsuggesties afwijzen, halen deze de politieke samenvatting niet. Laurens Bouwer (38) studeerde aardwetenschappen aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, is afgestudeerd in de paleoklimatologie en werkt als senior adviseur risico-analyse bij Deltares. In januari 2011 trad hij toe tot Working Group II van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change).

13 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 13 istockphoto STRATEGISCHE VISIE STOWA WIJST OP ENORME UITDAGINGEN WATERSCHAPPEN Er is een grote behoefte aan méér kennis bij de Nederlandse waterschappen en aan het vertalen van die kennis in hapklare brokken, waarmee bestuurders en technici kunnen handelen. Dat is de centrale lijn van de strategienota Waardevol verbinden (voor de periode ) van de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (STOWA). Het lijkt echter de vraag of STOWA voldoende middelen zal hebben om de centrale ambitie waar te maken. De samenleving vraagt om matiging van de overheidsuitgaven, ook die van de waterschappen en dus van STOWA. En: STOWA heeft een klein bureau, is daardoor flexibel en wil dat zo houden. Dat kan alleen als waterschappen bereid zijn personeel tijdelijk in deeltijd bij STOWA te detacheren, maar ook als STOWA ruimte biedt aan medewerkers van waterschappen om landelijke ervaring op te doen en zo hun horizon te verbreden, aldus de slotzinnen van de strategienota, die eind vorige maand door STOWA-directeur Joost Buntsma naar buiten zijn gebracht. De nota schetst de enorme uitdagingen voor regionale waterbeheerders. Het werk moet doelmatiger, duurzamer, effectiever en klimaatrobuust. Waterschappen moeten het hoofd bieden aan veranderende klimatologische omstandigheden. Afvalwaterzuivering moet anno 2014 energie en grondstoffen opleveren. In de waterketen moet het doelmatiger en waterschappen moeten nog altijd hard aan de slag om kosteneffectief te kunnen voldoen aan doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water. Ook moeten de primaire en regionale waterkeringen kosteneffectief op orde worden gebracht. En niet te vergeten: waterschappen moeten als innovators en launching customers een bijdrage leveren aan het innoverend vermogen van de Nederlandse Topsector Water. Verspreiden Volgens STOWA is het ontwikkelen en bij elkaar brengen van praktisch toepasbare kennis in veel gevallen de sleutel tot het oplossen van deze opgaven. Opvallend is dat de organisatie in de nieuwe nota minder dan voorheen het accent legt op het vergaren en meer op het verspreiden van die kennis: Meer nog dan kennis gaat het wat STOWA betreft erom dat regionale waterbeheerders handelingsperspectieven krijgen aangereikt om hun werk effectief, adequaat en doelmatig uit te voeren, zegt STOWA-directeur Joost Buntsma in zijn persverklaring. In de strategienota staat een opsomming van de kennisthema s waarop STOWA zich de komende jaren wil gaan richten. Daarbij gaat het onder andere om: Waterweren: zoeken naar nieuwe innovatieve veiligheidsconcepten; optimaliseren van inspectie, beheer en onderhoud van dijken. Watersystemen: aanreiken van praktische kennis voor klimaatrobuust regionaal waterbeheer; vergaren van meer inzicht in het ecologisch en hydrologisch functioneren van watersystemen; beter inschatten van de relaties tussen waterhuishoudkundige condities, landbouwopbrengsten en natuurkwaliteit; meer onderzoek naar kosteneffectiviteit van ecologische herstelmaatregelen. Waterketen: ontwikkelen van methoden om het functioneren van stedelijke watersystemen zichtbaar te maken; beoordelen van effecten en gezondheidsrisico s van nieuwe, potentieel gevaarlijke stoffen in de waterketen; doen van praktijkonderzoek naar innovatieve sanitatieconcepten en een alternatieve inrichting van de afvalwaterketen. Afvalwaterzuivering: haalbaarheid onderzoeken van terugwin ning van energie en grondstoffen uit afvalwater; vergroten van de energie-efficiency; verminderen van emissies naar het oppervlaktewater. DOE EEN PITCH OVER INNOVATIE OP HET KNW-NAJAARSCONGRES Op vrijdag 21 november houdt Koninklijk Nederlands Waternetwerk het Najaarscongres, dat deze keer in het teken staat van sociale innovatie en kostenbesparing in de watersector. Uit onderzoek blijkt dat het sociale element van sociale innovatie, dus de samenwerking en de manier waarop processen worden geleid, voor ruim driekwart het succes bepaalt. Het najaarscongres biedt waterprofessionals de mogelijkheid om een pitch te houden in de innovatieve waterarena. Zij kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van onze topsector door tien minuten het podium te nemen om een innovatief idee, ervaringen, tips en trucs te delen. Wie de uitdaging aanneemt, moet zich voor 15 september aanmelden bij Koninklijk Nederlands Waternetwerk. Voor maximaal vijftien pitches is ruimte. Meer informatie en aanmelding: KNW, Monique Bekkenutte, monique.bekkenutte@waternetwerk.nl. NR5 / MEI 2014

14 14 KORT NIEUWS Award voor drijvend dorp Een innovatief concept voor een drijvend dorp heeft de eerste Indonesia-Netherlands Water Challenge gewonnen. De winnaars van Institut Teknologi Bandung (ITB) kregen de prijs uit handen van minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu). Het geïntegreerde drijvende dorp is speciaal bedoeld voor de vissersgemeenschappen in Jakarta. Vanwege de bouw van uitgebreide waterkeringen in Jakarta Bay moeten deze gemeenschappen zich elders vestigen. Door drijvende dorpen aan te bieden is er niet alleen een oplossing voor de vissers, maar krijgt de stad ook extra inkomsten door een grote vismarkt, restaurants en diverse attracties, die ook in het dorp gehuisvest zullen worden. Goeree-Overflakkee gaat samenwerken in afvalwater Wethouder Arend-Jan van der Vlugt van de gemeente Goeree-Overflakkee en heemraad Maarten van Hulst van waterschap Hollandse Delta hebben eind april de samenwerkingsovereenkomst afvalwaterketen ondertekend bij de rioolwaterzuivering in Middelharnis. Deze samenwerking moet leiden tot een besparing van 1,1 miljoen euro in Het is de ambitie van beide partijen om een nieuw Basis RioleringsPlan (rekenkundig plan) en Gemeentelijk RioleringsPlan (strategisch plan) op te stellen, in de vorm van een afvalwaterketenplan. Zodoende willen de partijen direct op strategisch niveau de synergie zoeken. Maarten van Hulst (links) en Arend-Jan van der Vlugt hebben zojuist hun samenwerking beklonken; op de achtergrond de rioolwaterzuivering Middelharnis, waar de ondertekening plaatsvond Theo Schmitz (midden op de foto) was jarenlang het gezicht van de Vereniging van drinkwaterbedrijven in Nederland (Vewin). Hij was daarnaast onder andere actief als secretaris van Stichting H 2 O, uitgever van dit maandblad THEO SCHMITZ NEEMT AFSCHEID MET SITE VOOR INTERNATIONALE PROJECTEN Tijdens het afscheid van Theo Schmitz als directeur van Vewin, de brancheorganisatie van drinkwaterbedrijven, heeft Vewin de website gelanceerd. Op deze site is informatie te vinden over de activiteiten van de Nederlandse drinkwaterbedrijven op het gebied van ontwikkelingssamenwerking. IDWP staat voor International Drinking Water Projects. De website wordt gecoördineerd door Vewin en is in samenwerking met de tien Nederlandse drinkwaterbedrijven tot stand gekomen. Schmitz had altijd grote belangstelling voor de inzet van Nederlandse drinkwaterexpertise in het buitenland. Dagelijks delen Nederlandse drinkwaterbedrijven wereldwijd hun kennis om ook elders schoon drinkwater vanzelfsprekend te laten zijn, waar dat nog niet het geval is. De website biedt hiervan een overzicht met informatie per land en per bedrijf. Het drukbezochte afscheid van Theo Schmitz vond plaats op 17 april in de Malietoren in Den Haag, waar Vewin sinds kort gevestigd is. Schmitz gaat met pensioen na een lange carrière bij de overheid en in het bedrijfsleven. Hij werkte onder andere bij het ministerie van Financiën, het Nederlands Christelijk Werkgeversverbond (NCW), het Algemeen Nederlands Verbond van Reisondernemingen (ANVR), het Nederlands Bureau Toerisme (NBT) en NOB Holding. De laatste tien jaar was Schmitz directeur van Vewin, waar hij is opgevolgd door Renée Bergkamp (voorheen onder andere werkzaam op het ministerie van Economische Zaken). ONDERSCHEIDING VOOR SMARTWATER4EUROPE Het consortium Smartwater4Europe heeft een onderscheiding ontvangen in de categorie Water performance initiative of the Year tijdens de Global Water Summit in Parijs. Namens het consortium nam Jose Diaz-Caneja (algemeen directeur van het Spaanse waterbedrijf Acciona Agua) de onderscheiding in ontvangst. In het kader van Smartwater4Europe werken 21 internationale organisaties samen onder leiding van het Nederlandse drinkwaterbedrijf Vitens, waaronder twaalf mkb-bedrijven, drie waterbedrijven en drie kennisinstituten. Door samen te werken kunnen de organisaties tests doen met sensoren en software in een gezamenlijk leidingnet van maar liefst kilometer. Het consortium kreeg een subsidie van de Europese Commissie van 6 miljoen euro voor onderzoek naar de intelligente drinkwatervoorziening van de toekomst.

15 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 15 istockphoto INNOVATIE CENTRAAL BIJ DIJKVERBETERING RIVIERENLAND INTRODUCTIEDAG KNW: GEEF JE CARRIÈRE IN DE WATERSECTOR GOEDE START Op vrijdag 6 juni is het weer tijd voor de Introductiedag voor nieuwe medewerkers in de watersector. Deze dag, die elk jaar wordt georganiseerd door Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW), is bedoeld om mensen die nieuw zijn in de watersector, wegwijs te maken. Mede-organisator Maarten Buurmans (Witteveen+Bos, Jong KNW): We hebben een mooi programma samengesteld. De dag vindt plaats bij drinkwaterbedrijf Dunea, waar directeur Piet Jonker ons welkom zal heten. We geven een overzicht van verschillende soorten organisaties en functies in de watersector, zodat de aanwezigen een beeld krijgen van wat er speelt, en wat de sector te bieden heeft. Daarna gaan we aan de slag met een casus over asset management. Uiteraard zal een ludieke actie tijdens de dag niet ontbreken, maar die houden we nog even geheim. Aan het eind van de dag is een netwerkborrel, waar de aanwezigen alles kunnen bespreken en nieuwe contacten kunnen opdoen. Wie nieuw is in de sector mag deze dag dan ook niet missen. Aanmelden kan via de website. GROTE BELANGSTELLING VOOR WORKSHOPS SLIBONTWATEREN De aanmeldingen voor de praktijkworkshops slibontwateren van Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW) stromen binnen. De workshop van donderdag 5 juni, die plaatsvindt in Ede, is al helemaal volgeboekt. Er is nog wel plaats voor de workshops van woensdag 17 september en woensdag 29 oktober. Meld je dus snel aan, want vol is vol! Voor de beste resultaten van slibontwateren is een hoog drogestofgehalte, een goed afscheidingsrendement en een laag polymeerverbruik nodig. Tijdens de workshop slibontwateren wordt onder andere ingegaan op de werking van een centrifuge, een zeefbandpers en polymeren. Daarbij is zowel aandacht voor theorie als voor praktijk. Ook is er ruimte voor een bezoek aan een installatie ter plaatse. Kijk voor meer informatie over het programma en de locaties op de website. Minister Schultz van Haegen en Dijkgraaf Roelof Bleker openen officieel via een liveverbinding de dijkverbetering Kinderdijk- Schoonhovenseveer Waterschap Rivierenland gaat aan de slag met verbetering van vele kilometers dijk langs de Lek, Waal, Merwede, Nederrijn en Steurgat, om bewoners in het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De verbeteringen maken deel uit van het landelijke Hoogwaterbeschermingsprogramma van Rijkswaterstaat en de waterschappen. Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) benadrukte bij de start van het project het belang van innovatie bij dijkverbetering. Nieuwe inzichten, waaronder klimaatveranderingen, het fenomeen piping (waarbij water door de bodem onder dijk doorstroomt en zand meevoert) en een toename van het aantal inwoners en economisch belang van de regio, leiden tot hogere landelijke veiligheidsnormen voor onze dijken. Dat betekent voor het waterschap een grote veiligheidsopgave nu en in de toekomst, waarbij samenwerking met andere overheden, kennisinstituten en marktpartijen bij het zoeken naar innovatieve oplossingen voor dijkverbetering cruciaal is. Roelof Bleker, dijkgraaf van waterschap Rivierenland, wil samen met kennisinstituten, marktpartijen en de regio op zoek naar zulke innovatieve oplossingen. Een mooi voorbeeld is het verticaal zanddicht geotextiel dat we gaan toepassen bij het project Hagestein-Opheusden. NR5 / MEI 2014

16 16 AGENDA istockphoto Organiseert u een evenement voor waterprofessionals dat vermelding verdient in de rubriek Agenda? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl 2-6 JUNI, DIVERSE LOCATIES Week van de WOW factor Een week met een vol programma van interessante activiteiten en de WOW Young Professional Challenge. WOW wil hiermee stimuleren dat (vaar)weg- en waterbeheerders elkaar ontmoeten en stilstaan bij de mogelijkheden van samenwerking. Organisatie: Platform WOW weg.platformwow.nl/wow 4-5 JUNI, WAGENINGEN Nieuwe klimaatscenario s: implicaties voor het waterbeheer Voorjaarsbijeenkomst met als thema de nieuwe klimaatscenario s en de implicaties die deze hebben voor het waterbeheer. Organisatie: Nederlandse Hydrologische Vereniging in samenwerking met de Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa). 5 JUNI, EDE Slibontwateren (praktijkworkshop) Workshop over theorie en praktijk slibontwateren. Er wordt onder andere ingegaan op polymeer en de werking van een centrifuge en een zeefbandpers. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk. 5 JUNI, GROENEKAN Landelijke dag Meerlaagsveiligheid Bijeenkomst over Meerlaagsveiligheid (MLV) met als thema: hoe vergroten we de veiligheid door toepassing van MLV? Doel van de dag is meer grip te krijgen op de toepasbaarheid van dit waterveiligheidsconcept. Organisatie: Rijkswaterstaat, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa) en het Deltaprogramma. 5 JUNI, DEVENTER Ruimte voor de Rivier Bijeenkomst over het programma Ruimte voor de Rivier, met bijdrage van ingenieursbureau Witteveen+Bos, dat tijdens de uitvoering als adviseur optreedt. Organisatie: Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI). 5 JUNI, EDE Impact van extreme buien Studiedag over de gevolgen van extreme buien en de manieren waarop gemeenten en waterschappen zich daarop voor kunnen bereiden. Organisatie: stichting Rioned. 5 JUNI, ROTTERDAM Deltavisie 2014 Jaarlijks evenement voor de industrie in Nederland en België. Dit jaar staat ketenefficiëntie centraal, de sterke troef van de Europese industrie. Organisatie: Petrochem Platform. 6 JUNI, WASSENAAR Introductiedag voor nieuwe medewerkers De dag is bedoeld om mensen die nieuw zijn in de watersector wegwijs te maken. De dag biedt inzicht in de sector en een mogelijkheid voor het opbouwen van een relevant netwerk. Organisatie: Koninklijk Nederlands Waternetwerk JUNI, HERWIJNEN Elke dijkinspecteur een UAV: fictie of werkelijkheid? Themadag over het gebruik van onbemande vliegende platformen - kortweg UAV s of drones - bij de visuele inspectie van waterkeringen. Organisatie: Rijkswaterstaat en Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa) JUNI, AMERSFOORT Nationaal Congres Sanitaire Technieken 2014 Jaarlijks congres over ontwikkelingen op het gebied van riolering, leidingwaterinstallaties en legionellapreventie. Thema dit jaar is legionellapreventie en het comfort van leidingwaterinstallaties. Organisatie: TVVL JUNI, NEERIJNEN Hoe robuust zijn straks onze rivieren? Debat in de driedelige reeks Deltadebatten. Organisatie: Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI) JUNI, BILTHOVEN Kwaliteit van leven Nationale Milieudag 2014 Onder het motto Kwaliteit van leven staat gezondheidsbevordering centraal tijdens de Nationale Milieudag Organisatie: diverse partijen JUNI, LEEUWARDEN Masterclass Grondstofterugwinning en waardecreatie Een masterclass van topexperts. Organisatie: Wetsus in samenwerking met Empower People.

17 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS JUNI, ARNHEM Landelijke kennisdag regionale keringen Jaarlijkse bijeenkomst waarbij nieuwe ervaringen op het gebied van onderhoud, onderzoek en financiering van regionale waterkeringen centraal staan. Organisatie: provincies Gelderland, Overijssel, Noord-Holland, Utrecht en Zuid-Holland in samenwerking met Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa) JUNI, AMSTERDAM isea: Clash of the Concepts Innovatief netwerkevenement voor een duurzaam gebruik van de Noordzee. Organisatie: Rijkswaterstaat JUNI, DELFT Deltares Software Dagen Jaarlijks evenement bedoeld voor Nederlandse gebruikers en ontwikkelaars van softwareproducten, -tools en -systemen op het gebied van water, ondergrond en infrastructuur. De focus ligt op software, softwareontwikkelingen en vernieuwende softwaretoepassingen. De Deltares Software Dagen staan deze keer in het teken van de nieuwe softwareontwikkelingen in relatie tot de uitdagingen waar waterprofessionals voor staan. 24 JUNI, CRUQUIUS Wie zijn de waterdragers tijdens droogte? Discussie over perioden van langdurig gebrek aan regen. Debat in de driedelige reeks Deltadebatten. Organisatie: Koninklijk Instituut Van Ingenieurs (KIVI) JUNI, BURGH-HAAMSTEDE Zoet-zout tweedaagse Zeeland Tweedaagse over de gevolgen van de afnemende beschikbaarheid van zoetwater (en daarmee samenhangend de toenemende verzilting) voor het toekomstige regionale waterbeheer in laag Nederland. Organisatie: Rijkswaterstaat, Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa), provincie Zeeland en Kennis voor Klimaat JUNI, DRIEBERGEN Kennisdag natuurvriendelijke oevers Kennisdag over over natuurvriendelijke oevers en hoe de kennis over dit onderwerp wordt benut. Organisatie: Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa) JUNI, LEEUWARDEN WaterCampus Business Café Bijeenkomst in het teken van zaken doen op het Noord-Amerikaanse continent. Inhoudelijk programma met gastsprekers. Organisatie: Water Alliance JUNI, ARNHEM Toiletpapier uit afvalwater, een waardevolle grondstof Symposium over de mogelijkheden voor het terugwinnen en hergebruiken van toiletpapier (cellulose) uit afvalwater. Organisatie: werkgroep Cellulose, BWA Water, Attero en Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer (Stowa) JUNI, ROTTERDAM Seminar Global challenges, urban future International debat over de uitdagingen waar steden wereldwijd mee te maken krijgen op het gebied van energie, voedsel, water, grondstoffen en afval. Organisatie: Planbureau voor de Leefomgeving 24 JUNI, DE BILT Neerslag voor de waterbeheerders: samen sterk voor de beste data Symposium waarop twee initiatieven centraal staan: de nationale regenradar en de ontwikkeling, inrichting en benutting van een gezamenlijk regenmeternetwerk. Organisatie: KNMI. NIEUWE WEBSITE WATEREDUCATIE Wie op zoek is naar inspiratie voor lessen over water kan terecht op het vernieuwde Op deze informatieve website voor het primair en voortgezet onderwijs staan lesmaterialen, excursies, projecten, tips en filmpjes. Ook kan men op het prikbord kennis en ervaringen delen. De site wordt beheerd door SME Advies in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu. Doel is om het leraren makkelijker te maken passend lesmateriaal te vinden en zo een bijdrage te leveren aan het vergroten van het waterbewustzijn onder leerlingen. NR5 / MEI 2014

18 18 PERSONALIA Begin april hield lector Luewton L.F. Agostinho van het lectoraat Watertechnologie zijn inaugurele rede met als titel Aqua Fundamentalis op NHL Hogeschool. Het lectoraat Watertechnologie zorgt voor uitvoering en ontwikkeling van professionele, wetenschappelijke en educatieve activiteiten die verband houden met fysisch aangedreven waterprocessen en -technieken. NHL heeft de onderzoeksgroep voor watertechnologie opgezet om expertise en professionele ervaring naar het hbo te brengen. Agostinho (1974) studeerde af als civiel ingenieur in Brazilië en volgde daar de master Sanitation Engineering. Na zijn afstuderen wijdde hij zich ruim vijftien jaar aan wetenschap en onderwijs. Met ingang van 1 maart heeft PWN Technologies een nieuwe raad van bestuur. Dit is het resultaat van het aftreden van Pieter Spohr (coo) en Peer Kamp (cto). De nieuwe raad van bestuur is als volgt samengesteld: Jonathan Clement (ceo), Gilbert Galjaard (cto/directeur R&D), Jonathan Clement Robert Kools (directeur projecten), Debbie Middendorp (directeur global marketing en communicatie) en Wim Vermeer (cfo). De naam van de opvolger van Pieter Spohr, die per 1 mei is afgetreden, wordt later bekendgemaakt. Peer Kamp blijft actief als consultant voor PWN Technologies. Kees-Jan Rameau is benoemd tot lid van de raad van commissarissen van drinkwaterbedrijf Vitens. De benoeming geldt voor een periode van vier jaar. Rameau is sinds april 2008 lid van de raad van bestuur van Eneco Holding. Deze maand is de de Belg Luc Leroy bij Kiwa in dienst getreden als vice-president voor de international Service Line Assurance. Leroy was eerder in Engeland en België werkzaam bij onder andere SGS Lifesciences en Eurofins. Wilt u in de rubriek Personalia aandacht voor de benoeming of functiewijziging van een waterprofessional? Meld het dan aan de redactie van maandblad H 2 O: redactie@vakbladh2o.nl Voor het Hof van Bouvigne, kantoor van het Waterschap Brabantse Delta, waar ik werk als projectbeheerser voor het realiseren van waterberging in het Volkerak Zoommeer DURF! SELFIE Hoe kijken jongeren aan tegen de watersector. Is er een kloof tussen jong en oud? In de eerste aflevering van deze nieuwe reeks: Ralph Wesseling (29). Ik merk dat er terughoudendheid is in de sector om jongereninitiatieven te verwezenlijken. Dat heeft niet alleen met de houding van de oudere generaties te maken, ook jongeren pakken niet altijd genoeg door. Daarom zou het goed zijn als beide generaties zich niet alleen bewust zijn van de generation gap, maar deze ook durven te overbruggen. Ik heb zelf in 2013 als onderdeel van een project van het Nationaal Water Traineeship, meegedaan aan het Wetskills-programma. Ik heb toen meegewerkt aan een case in Mozambique waarin verpulverde zaden van de Moringa Oleifera-boom gebruikt konden worden om op een betaalbare en toegankelijke manier drinkwater te zuiveren in afgelegen gebieden. Hiervoor was lokaal veel belangstelling. We wilden het idee dan ook verder uitwerken in Nederland en zijn op zoek gegaan naar organisaties die ons hierbij konden helpen. Het initiatief werd door velen positief ontvangen, maar toch kwam de ondersteuning niet van de grond. Enorm jammer natuurlijk! Ik ben me gaan afvragen waar hem dit in zit. Deels had het te maken met terughoudendheid van de bedrijven, maar deels ook met onszelf. Wij zijn er zelf, door onervarenheid, gebrek aan tijd en misschien ook gebrek aan inzet, niet in geslaagd ons idee succesvol te promoten. Hierdoor bleven bedrijven achter en is het initiatief gestrand. Een betere samenwerking tussen jong en oud zou hierbij kunnen helpen. Daarbij bedoel ik niet alleen dat jong en oud met elkaar in contact moet komen, want dat gebeurt steeds vaker. Maar er moeten concrete initiatieven komen, waar bijvoorbeeld begeleiding voor jongeren vanuit bedrijven tot stand komt. Jongeren zwemmen dan minder in het diepe en komen beslagen ten ijs. Daardoor zullen bedrijven veel meer geïnteresseerd zijn om nieuwe initiatieven te ondersteunen, en kunnen ze jongeren al vroeg binnenhalen. Dat is win-win voor iedereen! Ralph Wesseling

19 WATERNETWERK NIEUWS UIT HET NETWERK VAN WATERPROFESSIONALS 19 WATEROPLEIDINGEN VIERT 20-JARIG BESTAAN Wateropleidingen, aanbieder van praktijkgerichte cursussen en opleidingen voor alle waterprofessionals, viert dit jaar het 20-jarig bestaan. Dat gebeurde deze maand met een speciale activiteit voor de ruim 250 docenten die actief zijn voor het opleidingsinstituut, dat jaarlijks voor circa cursisten in totaal dagdelen aan opleidingen, cursussen en trainingen verzorgt. Daarnaast zal de 20-jarige op vrijdag 21 november samen met Koninklijk Nederlands Waternetwerk (KNW), dat dit jaar het eerste lustrum viert, een congres houden over het thema sociale innovatie. Op de website van Wateropleidingen geven drie direct betrokkenen hun visie op de positie van de organisatie en het belang van specifieke opleidingen voor de watersector. Cees van den Akker, emeritus hoogleraar hydrologie in Delft, was de eerste voorzitter van Wateropleidingen. Hij onderstreept het belang voor een bedrijfstak om zelf een deel van de opleidingen te verzorgen: De reguliere opleidingen zijn daarvoor veel te algemeen. Het is het idee van het gilde, dat de overdracht van kennis waarborgt en eigen mensen opleidt. Doe je dat niet, dan gaat er veel kennis en ervaring verloren. Die basis is essentieel. De docenten van Wateropleidingen zijn allemaal werkzaam in de praktijk van de watersector. Agnes Maenhout, sinds achttien jaar directeur van Wateropleidingen, ziet aan de ene kant de eisen die aan waterprofessionals gesteld worden steeds hoger worden en het opleidingsniveau stijgen, maar tegelijkertijd wordt volgens Agnes Maenhout de afstand tussen het onderwijs en het dagelijkse werkveld de waterprofessionals groter. Kennis, die door het reguliere onderwijs wordt overgedragen is vaak niet specifiek genoeg. Juist in het dichten van deze kloof zit volgens haar de kracht van Wateropleidingen in de toekomst. Verbindende kennis Hein Pieper, dijkgraaf van het Waterschap Rijn en IJssel en voorzitter van de Stichting Wateropleidingen, heeft de afgelopen twintig jaar vooral het vakgebied van de waterprofessionals breder zien worden. Naast specialistische kennis heb je ook een integrale aanpak nodig. De behoefte aan verbindende kennis neemt toe. Dat geldt in de watersector misschien nog wel sterker dan in andere sectoren. Volgens Agnes Maenhout blijft het overdragen van fundamentele vakkennis belangrijk voor Wateropleidingen, maar moeten tegelijk specialisten en generalisten dichter bij elkaar gebracht worden. Dat betekent dat je specialisten op hun vakgebied beter laat worden én bijvoorbeeld hun communicatieve vaardigheden versterkt. Voor generalisten is het belangrijk dat ze met hun technische kennis op een zodanig niveau komen dat ze de specialisten beter begrijpen. Hein Pieper constateert ook dat de sector internationaal nog een wereld te winnen heeft. De Nederlandse bedrijven zijn goed genoeg op wereldwijd een aanzienlijk groter marktaandeel te kunnen behalen. Wateropleidingen wil daaraan, aldus Hein Pieper, een bijdrage leveren via de World Water Academy, waarin de internationale activiteiten van de instelling zijn ondergebracht. Wateropleidingen participeert in buitenlandse projecten van voornamelijk Nederlandse waterpartners, met als doel capaciteitsopbouw en training in de watersector duurzaam te organiseren. Hein Pieper: We moeten de verbinding leggen tussen kennis en producten, en ze als integraal aanbod exporteren. Dat betekent volgens hem niet alleen een zuiveringsinstallatie verkopen, maar er ook voor zorgen dat mensen ter plekke ermee kunnen werken. De volledige interviews met Cees van den Akker, Hein Pieper en Agnes Maenhout zijn te lezen op de website van Wateropleidingen. CORRECTIES Opleidingen volgens het idee van het gilde In het aprilnummer van H 2 O zijn enkele inhoudelijke onjuistheden geslopen. Hiermee zetten we deze recht. Op pagina 2 in het artikel over Alle Bergsma (werkzaam bij Smilde Foods) wordt gesproken over het leegpompen van een bassin van liter; dit had moeten zijn kubieke meter. Op pagina 37 in het artikel Kansen voor energiebesparing poldergemalen Zuiderzeeland wordt in de tweede alinea gesteld dat de gezamenlijke waterschappen met het Rijk een doelstelling op het gebied van energiebesparing (30 procent) hebben afgesproken. Het erbij vermelde jaar (waarin dit doel gehaald moet zijn) was echter onjuist. Dit moet zijn: NR5 / MEI 2014

20 20 GENEESMIDDELEN EN ONS WATER ERIN IS MAKKELIJK, ERUIT IETS LASTIGER T 250mg