Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen

Transcriptie

1 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen Deze factsheet geeft een beeld van de Arnhemse arbeidsmarkt. Daarbij gaat het eerst in op de vraag naar arbeid; Hoe staat het met de werkgelegenheid in (de regio) Arnhem? Hoe verhoudt zich dat tot het landelijke perspectief? Wat zijn de ontwikkelingen en de verwachtingen? Daarna gaat het in op de aanbodkant van de arbeidsmarkt: Wat zijn de ontwikkelingen in de beroepsbevolking en de werkloosheid? Mensen die een sociale zekerheidsuitkering ontvangen, nemen nu nog niet volledig deel aan de arbeidsmarkt, maar vormen wel een arbeidspotentieel. In het laatste deel van deze factsheet wordt ingegaan op deze doelgroep voor de arbeidsmarkt. Wat zijn de ontwikkelingen in bijstand, WW en Wajong in (de regio) Arnhem? Hoe verhoudt zich dat tot het landelijke perspectief? Werkgelegenheid - Na een groeiperiode van de werkgelegenheid in Arnhem, is het aantal banen bij Arnhemse bedrijven in de afgelopen drie jaren vrijwel stabiel. - Ten opzichte van Nederland en de grote steden ontwikkelde de werkgelegenheid in Arnhem zich tussen 2008 en 2010 positief. Na 2010 groeit de werkgelegenheid in Nederland en de grote steden, terwijl er in Arnhem stabilisatie optreedt. - De omvang van de werkgelegenheid in Arnhem en de regiogemeenten is ongeveer van gelijke omvang. - In de afgelopen tien jaar is de gemiddelde jaarlijkse groei van de werkgelegenheid in Arnhem lager dan in de regiogemeenten. - De werkgelegenheid in Arnhem heeft een belangrijke functie voor de regio: ruim een kwart van de banen bij Arnhemse bedrijven wordt bezet door mensen uit de regiogemeenten. - De werkgelegenheid in de regiogemeenten biedt ook werk voor de Arnhemse beroepsbevolking: bijna 15% van de Arnhemse beroepsbevolking werkt in de regiogemeenten. Arbeidsmarkt - In Arnhem en de regiogemeenten is het aanbod van arbeid (beroepsbevolking) sterker gestegen dan de vraag naar arbeid (werkgelegenheid). Na een aanvankelijke daling van de werkloosheid is de werkloosheid na 2009 weer gestegen. - In theorie is er in Arnhem en de regiogemeenten voldoende vraag naar arbeid voor de beroepsbevolking. Toch is er sprake van werkloosheid. Vraag en aanbod sluiten onvoldoende op elkaar aan. - De verwachting is dat de beroepsbevolking in Arnhem en de regiogemeenten tot 2015 verder zal toenemen. De werkgelegenheid zal in 2012 dalen en daarna weer groeien. - In 2012 zal de werkloosheid nog toenemen, vanaf 2013 zal de werkloosheid naar verwachting stabiliseren. Uitkeringen - Begin oktober ontvingen in Arnhem bijna mensen een bijstandsuitkering. Dat is veel in vergelijking met andere grote steden, Nederland en de regiogemeenten. - Arnhem heeft vooral veel mensen die al lange tijd in de bijstand zitten. - Daarnaast zijn er in Arnhem circa mensen met een WW-uitkering en circa met een Wajonguitkering. Vooral het aantal Wajonguitkeringen is hoog in vergelijking met andere grote steden, Nederland en de regiogemeenten. - In de regiogemeenten zijn circa mensen die bijstand ontvangen, mensen die WW ontvangen en circa mensen die een Wajonguitkering hebben. Werkzoekenden uit de regiogemeenten concurreren vaak om dezelfde banen als werkzoekenden uit Arnhem zelf. Mensen uit de regiogemeenten hebben vaak een minder grote afstand tot de arbeidsmarkt. - Arnhem en de regiogemeenten hebben sinds 2009 te maken met een stijging van de bijstand en de WW. De ontwikkeling van de bijstand en de WW is afhankelijk van economische ontwikkelingen. De instroom in de bijstand is in Arnhem in 2011 wel kleiner dan in 2010, maar nog wel altijd hoger dan vóór de economische crisis. ONDERWERP DIENST Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober 2012 Intern Advies/Informatievoorziening/O&S

2 Werkgelegenheid Arnhem Figuur 1: Werkgelegenheidsontwikkeling Arnhem Bron: PWE, bewerking O&S Ontwikkeling werkgelegenheid Arnhem In de periode is de werkgelegenheid in Arnhem gegroeid van banen in 2002 naar banen in Dit is een groei van 5,5%, een gemiddelde jaarlijkse groei van 0,6%. In de beginperiode van deze eeuw daalde de werkgelegenheid. Vanaf 2005 groeide de werkgelegenheid en naderde in 2008 de grens, die in 2009 voor het eerst werd overschreden. In 2010 was er nog sprake van beperkte groei (0,2%). In 2011 was er een lichte daling (-0,1%). Daarmee is de werkgelegenheid de afgelopen drie jaar vrijwel stabiel. 2 factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober Zakelijke en fin. Dienstverl. Handel en horeca Vervoer, opslag en communicatie Landbouw en visserij Bouw Overige dienstverlening Industrie/nutsbedrijven Ontwikkeling werkgelegenheid Arnhem In de periode is de werkgelegenheid met ongeveer 70 banen afgenomen. Dit is een afname van 0,1%. Dit komt vooral op conto van de sectoren industrie/nutsbedrijven, overige dienstverlening (m.n. overheid en gezondheidszorg) en de bouw. In de sectoren zakelijke dienstverlening, handel en horeca en vervoer, opslag en communicatie is de werkgelegenheid gegroeid (zie figuur 2). De kleine bedrijven (5 of meer werknemers) hebben de negatieve ontwikkeling wat getemperd. De kleine bedrijven boekten een groei van bijna 270 banen, terwijl bij de grote(re) bedrijven (meer dan 5 werknemers) het aantal banen met bijna 350 afnam. Figuur 2: Groei- en krimpsectoren Arnhem Bron: PWE, bewerking O&S

3 Bedrijfsvestigingen Arnhem starters opheffingen Figuur 3: Starters en opheffingen Arnhem Bron: KVK, bewerking O&S 19% 9% 1% % 2011 Ontwikkeling bedrijfsvestigingen, starters en opheffingen Arnhem Het aantal bedrijfsvestigingen is in de afgelopen 10 jaar sterk gegroeid van bijna bedrijfsvestigingen in 2002 naar bedrijfsvestigingen in Dit is een groei van 45%. Vooral in de periode na 2007 is het aantal vestigingen sterk gegroeid. In deze periode van economische groei heeft het aantal ZZP-ers een vlucht genomen. De groei van het aantal bedrijfsvestigingen is ook terug te zien in het aantal starters. Het aantal starters is in de periode gegroeid van ruim 400 in 2002 naar bijna in 2011 (zie figuur 3). Dit is meer dan een verdriedubbeling in 10 jaar tijd. De sterke toename in de jaren 2010 en 2011 heeft voor een deel ook te maken met de veranderingen in het Nieuwe Handels Register (NHR) van de Kamer van Koophandel (inschrijvingsverplichting voor vrije beroepen en de overheid). Anderzijds weerspiegelt dit ook de opmars van het aantal ZZP-ers. Uit landelijk onderzoek blijkt dat na vier jaar 62% van de gestarte bedrijven nog actief is. Bij zzp'ers ligt dit percentage beduidend lager, slechts een kleine 30% is nog actief als ondernemer. Tegenover de starters staan ook opheffingen van bedrijven. Figuur 3 laat zien dat vanaf 2005 er een positief saldo is van starters en opheffingen. Het aantal opheffingen neemt evenwel in de loop van de periode toe. Arnhem en de regio 3 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober % Arnhem regiogemeenten overig Gelderland overig Nederland buitenland Figuur 4: Inkomende pendel bij Arnhemse bedrijven, 2011 Bron: PWE, bewerking O&S Arnhem heeft voor de regio een belangrijke werkgelegenheidsfunctie. Ruim een kwart van de banen bij de Arnhemse bedrijven wordt bezet door mensen uit de regiogemeenten (zie figuur 4). Omgekeerd zijn er ook Arnhemmers die in de regiogemeenten werken. De inkomende pendel is groter dan de uitgaande pendel: het pendelsaldo vanuit de regio bedraagt ruim Nog niet de helft van de banen bij Arnhemse bedrijven wordt door Arnhemmers bezet. Ook vanuit de overige gemeenten in Gelderland en vanuit de rest van Nederland is er een aanzienlijke pendelstroom naar Arnhem (19% en 9%).

4 Arnhem in breder perspectief Arnhem regiogemeenten Figuur 5: Werkgelegenheidsontwikkeling Arnhem en regiogemeenten Bron: PWE, bewerking O&S Arnhem en de regio De werkgelegenheid in de regio 1 heeft anno 2011 een ongeveer gelijke omvang als de stad Arnhem namelijk banen (zie figuur 5). De werkgelegenheid in de regio is in de periode gegroeid van ruim naar bijna in Dit is een groei van 6,7%. Dit is een gemiddelde jaarlijkse groei van 0,8%. De groei in de regio ligt hiermee hoger dan de groei in Arnhem. In de periode is het aantal banen in de regio met 0,2% gegroeid, in Arnhem nam de werkgelegenheid af (-0,1%). In de eerste jaren van deze eeuw daalde de werkgelegenheid zowel in Arnhem als in de regiogemeenten. Vanaf 2005 is de werkgelegenheid zowel in Arnhem als in de regiogemeenten flink gegroeid en bereikte in beide gebieden de grens. De laatste twee jaren stabiliseert de werkgelegenheid min of meer in beide gebieden. 4 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober Arnhem in landelijk perspectief In periode is de werkgelegenheid zowel in Arnhem, de G36 2 als in Nederland gegroeid (zie figuur 6). In de periode ontwikkelt de werkgelegenheid in Arnhem zich op gelijk niveau als het landelijk gemiddelde en de G36. Na 2008 neemt de groei in Arnhem sterker toe en stabiliseert daarna, terwijl de werkgelegenheid in Nederland en de G36 daalt en daarna weer licht toeneemt Arnhem Nederland G-36 Figuur 6: Indexcijfers werkgelegenheidsontwikkeling Arnhem, G36 en Nederland Bron: LISA, bewerking O&S 1 Regiogemeenten: Rheden, Rozendaal, Lingewaard, Over-Betuwe, Renkum, Westervoort, Duiven, Zevenaar, Rijnwaarden, Doesburg 2 De G36 zijn de 31 steden van de het voormalige grote steden beleid plus de overige vijf plus gemeenten.

5 Arbeidsmarkt en toekomstperspectief indexcijfers 2002= Arnhem plus regiogemeenten 9,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 96 0,0% Beroepsbevolking w erkgelegenheid w erkloosheid % Figuur 7: Ontwikkeling arbeidsmarkt Arnhem plus regiogemeenten Bron: PWE, PEV (actualisering 2012) BEO Provincie Gelderland Arnhem plus regiogemeenten Ontwikkeling beroepsbevolking en werkloosheid De ontwikkeling van de bevolking is van belang voor de ontwikkeling van het arbeidsaanbod m.a.w. hoeveel mensen zijn er beschikbaar voor werk. Anderzijds is er voldoende vraag naar arbeid (werkgelegenheid). De arbeidsmarkt beperkt zich niet tot de gemeentegrenzen en functioneert regionaal en zelfs bovenregionaal. De beroepsbevolking 1 is in de regio (Arnhem plus de regiogemeenten) ten opzichte van 2002 met 8% toegenomen. De werkgelegenheid is in dezelfde periode met 6% toegenomen. Dit betekent dat de vraag naar arbeid achter is gebleven bij het arbeidsaanbod (zie figuur 7). Figuur 7 laat tevens zien dat de werkloosheid stijgt bij een afname van de werkgelegenheid en daalt bij een toename van de werkgelegenheid. Het werkloosheidspercentage in Arnhem ligt structureel hoger dan in de regiogemeenten. Hoewel in absolute zin de werkgelegenheid in de regio groter is dan de beroepsbevolking is er sprake van werkloosheid. Dit duidt erop dat er sprake is van een mismatch op de arbeidsmarkt (de vraag sluit niet aan bij het aanbod). 5 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober 2012 indexcijfers 2002= ,0% 8,0% 7,0% 6,0% 5,0% 4,0% 3,0% 2,0% 1,0% 0,0% Toekomstperspectief: korte termijn verwachtingen Op basis van de Provinciale Economische Verkenning, gebaseerd op de decemberraming van het CPB, zal in de periode in Arnhem en de regiogemeenten de beroepsbevolking verder stijgen. De werkgelegenheid zal naar verwachting in 2012 dalen en de werkloosheid stijgen. Na 2012 neemt de werkgelegenheid weer toe en daalt de werkloosheid en stabiliseert in de jaren daarna (zie figuur 8) Beroepsbevolking w erkgelegenheid w erkloosheid % Figuur 8: Ontwikkeling arbeidsmarkt Arnhem plus regiogemeenten Bron: PWE, PEV (actualisering 2012) BEO Provincie Gelderland 1 Mensen die werken of beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt voor tenminste 12 uur per week

6 Uitkeringen sociale zekerheid: de bijstand Figuur 9: Aantal bijstandsuitkeringen aan huishoudens met aanvrager onder de 65 jaar per 1 januari en begin oktober 2012 (voorlopig cijfer). Bron: Dienst IZ, bewerking O&S < 1 jaar 1-3 jaar > 3 jaar Figuur 10: Aantal uitkeringen naar uitkeringsduur, 1 januari Bron: IZ, bewerking O&S nieuwe uitkeringen beëindigde uitkeringen okt. 2012* Huishoudens met bijstand Per 1 januari 2012 hadden Arnhemse huishoudens een bijstandsuitkering bestemd voor aanvragers onder de 65 jaar 1. Sinds 2009 stijgt het aantal WWB-uitkeringen (zie figuur 9). Dit hangt samen met de economische crisis. Een voorlopig cijfer van begin oktober 2012 laat zien dat het aantal uitkeringen in de loop van 2012 verder toeneemt. Uitkeringsduur Vorig jaar was de instroom beperkter dan in de twee jaar voorgaande jaren; het aantal uitkeringen met een looptijd van minder dan een jaar is met circa 250 afgenomen ten opzichte van voorgaand jaar (zie figuur 10). Het aantal uitkeringen met een langere looptijd is wel toegenomen met circa 400 personen. Vooral het aantal uitkeringen met een duur van 1 tot 3 is sterk toegenomen. Het aantal uitkeringen met een duur van drie jaar of langer is vrij stabiel. Instroom en uitstroom uit de WWB Dat de instroom in 2011 lager is dan in 2010 blijkt ook uit de kernkaart van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (zie figuur 11). Het aantal nieuwe bijstandsuitkeringen in 2011 is lager dan in 2010, maar nog wel steeds hoger dan voor de economische crisis. Het aantal beëindigde uitkeringen is in 2011 lager dan in Data van het CBS over uitstroom naar werk geven aan dat het aantal uitkeringen dat beëindigd werd vanwege werk in Arnhem in 2010 op 7,2% ligt 2. Dat is relatief laag; landelijk ligt het percentage op 9%. Het CBS geeft aan dat dit samenhangt met inspanningen van de gemeente, maar ook met de vraag naar arbeid in de regio en de mate waarin de bijstandsontvanger kansrijk is op de arbeidsmarkt. 6 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober 2012 Figuur 11: Nieuwe en beëindigde bijstandsuitkeringen, Bron: kernkaart, Ministerie SZW 1 Dit betreft alleen uitkeringen aan mensen in particuliere huishoudens. Uitkeringen aan bewoners van instellingen en tehuizen zijn hier buiten beschouwing gelaten. 2

7 Arnhem in landelijk perspectief 8% 6% 4% 2% 0% jul- 12 Arnhem g36 regio Nederland Figuur 12: Aandeel WWB-uitkeringen als % van de 15 tot 65-jarigen in Arnhem, regiogemeenten, grote steden en Nederland, 1 januari Bron: CBS wwb arnhem regio wwb < 1 jaar arnhem regio wwb > 1 jaar arnhem regio Bijstand in perspectief Arnhem heeft een hoog bijstandsniveau, niet alleen in vergelijking met de regiogemeenten en Nederland, maar ook in vergelijking met andere grote steden. Vooral langdurige bijstandsafhankelijkheid komt veel voor in Arnhem. Arnhem wijkt niet af van het gemiddelde van de grote steden met het aandeel kortlopende uitkeringen. Ten opzichte van de regiogemeenten (en landelijk) heeft Arnhem veel kortlopende uitkeringen. De hogere bijstandsafhankelijkheid hangt samen met de bevolkingssamenstelling van Arnhem, de arbeidsmarkt en (in het verleden gevoerd) beleid. De ontwikkeling van de bijstand in Arnhem volgt in grote lijnen de landelijke ontwikkelingen: van 2004 tot 2009 daalde het aantal uitkeringen. Vanaf 2009 loopt het aantal uitkeringen weer op. Arnhem heeft de afgelopen jaren een deel van haar achterstand ingelopen. Met name in de periode 2008 tot 2011 was de ontwikkeling van de bijstand in Arnhem gunstiger dan elders. Vanaf 2011 stijgt het aantal bijstandsuitkeringen in Arnhem wat sterker dan elders. 7 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober % 6% 4% 2% 0% Arnhem g36 regio Nederland WW-uitkeringen in perspectief Het aandeel WW-uitkeringen ligt in Arnhem iets hoger dan in andere grote steden, de regiogemeenten en landelijk. De ontwikkeling van de WW volgt in grote lijnen de landelijke ontwikkelingen. Het aantal WW-uitkeringen was zeer laag in 2002 waarna het langzaam opliep tot Na 2005 tot 2009 nam het aantal WW-uitkeringen weer af. Vanaf 2009 steeg het aantal WW-uitkeringen. Het aantal WW-uitkeringen is vrijwel stabiel in de afgelopen drie jaar. Figuur 13: Aandeel WW-uitkeringen als % van de 15 tot 65-jarigen in Arnhem, regio Arnhem, grote steden en Nederland, 1 januari Bron: CBS WW Arnhem regio Deze cijfers verschillen van cijfers die Werk en Inkomen zelf gebruikt, doordat het CBS niet alleen mensen en instellingen en tehuizen buiten beschouwing laat, maar ook dak- en thuislozen. Bovendien neemt het CBS geblokkeerde uitkeringen niet mee.

8 4% 3% 2% 1% 0% Arnhem g36 regio Nederland Figuur 14: Aandeel Wajongers als % van de 15 tot 65-jarigen in Arnhem, regio Arnhem, grote steden en Nederland, 1 januari Bron: CBS Wajong Arnhem regio Ontwikkelingen Wajong In Arnhem ontvangen relatief veel mensen een Wajong-uitkering. Bovendien stijgt het aantal Wajong-uitkeringen in Arnhem sneller dan in de regiogemeenten,andere grote steden en landelijk. Het hoge aantal Wajongers kan samenhangen met de aanwezigheid van instellingen voor gehandicapten. Dat verklaart echter niet de sterkere toename. Uit landelijke publicaties 1 blijkt dat niet alleen lichamelijk gehandicapten en zwaar verstandelijk gehandicapten instromen in de Wajong. De sterke toename van de Wajong hangt vooral samen met de instroom van mensen met een lichte verstandelijke handicap en mensen met autisme, ADHD en andere psychische of ontwikkelingsstoornissen. De instroom in de Wajong is dan ook afhankelijk van het aantal leerlingen in het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs. Daarnaast hangt de groei van de Wajong samen met de invoer van de WWB 2. Cliënten worden vanuit WWB doorverwezen naar de Wajong. 8 Factsheet Arbeidsmarkt en sociale uitkeringen, oktober 2012 Op de website treft u meer cijfermateriaal aan over de arbeidsmarkt en sociale zekerheidsuitkeringen in Arnhem. (rubriek Politiek en Organisatie > Onderzoek en Cijfers) Voor verdere informatie kunt u en naar statistiek@arnhem.nl 1 Zie bijvoorbeeld: Beperkt aan het werk, SCP, 2010; Verdubbeling van de instroom in de Wajong: oorzaken en beleidsopties, SCP, 2007 en UWV kwartaalverkenningen 2010-IV, UWv, kennismemo UWV regionale verschillen Wajong: