Slagingskans van borstvoeding na bijvoeding

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Slagingskans van borstvoeding na bijvoeding"

Transcriptie

1 Slagingskans van borstvoeding na bijvoeding Prospectief cohortonderzoek naar de slagingskans van borstvoeding na bijvoeding met de VacuLess fles en de Joalieke speen C.A.E. Achter de molen BHS (), E. C. Dijkhof-Dalhuisen (), A. van der Klocht (), A. Krul-Meerveld (). Verloskunde Academie Groningen Interne begeleider Dr. M.T. van Lohuizen, Verloskunde Academie Groningen Externe begeleider H. Brier, Kraamzorgbureau Naviva en C. Gersonius, kraamzorgbureau Het Groene Kruis Abstract Aanleiding De komst van het nieuwe flessensysteem, de VacuLess fles en Joalieke speen, op de Nederlandse markt is de aanleiding voor dit onderzoek. Tijdens de kraamperiode worden vrouwen die borstvoeding geven regelmatig geconfronteerd met de noodzaak van het geven van bijvoeding. Het is hierbij veelal onduidelijk met welke fles en speen het beste gewerkt kan worden. De verschillen in orale mechanismen tussen borstvoeding en flesvoeding zijn de basis voor sterke aanbevelingen uit eerder onderzoek om kinderen die borstvoeding krijgen niet bloot te stellen aan spenen. Deze blootstelling zou resulteren in tepel-speen verwarring (Neifert, Lawrence & Seacat, 99). Volgens eerder onderzoek komt het voeden met deze nieuwe fles het meeste overeen met borstvoeding (Goldfried et al, ). Er is echter nog geen onderzoek gedaan na de slagingskans van borstvoeding na het geven van bijvoeding met deze fles in vergelijking met een andere fles. Vraagstelling Is de slagingskans van de borstvoeding groter wanneer er >cc bijvoeding gegeven wordt door middel van de VacuLess fles en Joalieke speen, in vergelijking met andere gangbare flessen en spenen? Methode Prospectief cohortonderzoek waarin doormiddel van enquêtes op de e en e dag post partum onderzocht werd wat op dat moment de slagingskans van borstvoeding was met verschillende bijvoedingsmethoden. Resultaten In dit onderzoek zijn respondenten geïncludeerd, waarvan in de onderzoeksgroep en in de controlegroep werden ingedeeld. Op de e dag post partum gaf,% volledige borstvoeding, 9,% een combinatie van borstvoeding en bijvoeding en,% volledige flesvoeding. Vrouwen die voor het geven van bijvoeding de VacuLess fles hebben gebruikt (n=9), hebben een slagingskans van volledige borstvoeding van,% (n=) op de e dag en een slagingskans van,% (n=) op de e dag. De vrouwen die voor het geven van bijvoeding een andere fles hebben gebruikt (n=) hebben een slagingskans voor volledige borstvoeding van % (n=) op de e dag en % (n=) op de e dag. Discussie Uit de resultaten van dit onderzoek komt geen significant verschil naar voren, omdat de controlegroep te klein is (n=). Hierdoor kan geen duidelijke conclusie getrokken worden over de voordelen van de VacuLess fles en Joalieke speen op de slagingskans van borstvoeding op de e dag. Uit dit onderzoek blijkt dat de slagingskans van borstvoeding in de controlegroep (n=) % is en dat deze kans bij de VacuLess groep (n=9),% is. De onderzoekers vermoeden dat deze resultaten uit dit onderzoek in een groter onderzoek bevestigd zullen worden. Inleiding Tijdens de kraamperiode wordt de kraamvrouw regelmatig geconfronteerd met de noodzaak om bijvoeding naast borstvoeding te geven. Het is veelal onduidelijk met welke fles en speen er het beste gewerkt kan worden, met het oog op het slagen van borstvoeding. Dit geldt met name

2 wanneer de hoeveelheid bijvoeding groter wordt dan a cc en het voedingsspuitje en cupje niet meer toereikend zijn. In dit onderzoek werd gekeken naar de slagingskans van borstvoeding in combinatie met VacuLess fles en Joalieke speen. De komst van dit nieuwe systeem was de aanleiding voor dit onderzoek. Direct post partum geeft % van de moeders borstvoeding. Na een maand geeft nog % van de moeders volledig borstvoeding, % gemengde voeding en 9% kunstvoeding (Lanting & van Wouwe, ). Bij het geven van borstvoeding en flesvoeding zijn twee verschillende orale mechanismen van toepassing: Tijdens het geven van borstvoeding ontstaat er een vacuüm (negatieve druk) wanneer de neonaat aan de borst zuigt waardoor de tepel in de mondholte komt. De tong ligt rond de tepel en comprimeert de tepel tegen het gehemelte, wat een positieve druk in de borst creëert. Het is deze positieve druk die de melk uit de borst duwt tot de toeschietreflex heeft plaatsgevonden, een tot twee minuten na het begin van de voeding (Lawrence & Lawrence, ). Deze compressie op de borst wordt veroorzaakt door het voorste gedeelte van de tong, terwijl het achterste gedeelte van de tong zakt en ruimte biedt om de borstvoeding te laten stromen en te verzamelen voor het doorslikken. De tong van de neonaat beweegt in een peristaltische beweging van voor naar achter. De tepel van de moeder is afgeplat en verlengd tijdens het geven van borstvoeding. De lippen van de neonaat zijn naar buiten gekruld, om zo met het mondslijmvlies de borst goed af te sluiten. (Smith, et al, 9). De hoeveelheid melkstroom varieert tijdens de borstvoeding. Er kunnen meerdere momenten tijdens een voeding zijn, dat er minder voeding uit de borst komt (Riordan, ). De neonaat wisselt van een voedend naar een niet-voedend zuigpatroon tijdens de borstvoeding (Dowling, 999). In tegenstelling tot bij de borstvoeding is tijdens de flesvoeding, met de reguliere fles en speen, de negatieve druk het primaire mechanisme waardoor de voeding verkregen wordt. Kunstmatige tepels zijn steviger en minder flexibel dan de tepels van de moeder. Dit zorgt ervoor dat compressie tegen het gehemelte moeilijk gemaakt wordt (Nowak, Smith & Erenberg, 99). Het volume van de melkstroom wordt hoofdzakelijk bepaald door de textuur, de grootte, de vorm van de speen en het aantal gaatjes op het puntje van de speen. Tijdens flesvoeding is de melkstroom continu en de baby heeft dus minder controle over de snelheid van de melkstroom (Weber, Woolridge & Baum, 9). Bij flesvoeding hoeft de neonaat de speen niet goed af te dichten met de lippen om de positie van de speen in de mond te handhaven in tegenstelling tot bij borstvoeding. Ook hoeft de mond niet wijd geopend te worden. Als een neonaat tijdens de flesvoeding zuigt, zal er een negatieve druk in de fles en mond ontstaan, wat het voor de neonaat moeilijker maakt om te zuigen (Brown & Magnuson, ). Deze verschillen in orale mechanismen tussen borstvoeding en flesvoeding zijn de basis voor de sterke aanbeveling dat kinderen die borstvoeding krijgen niet mogen worden blootgesteld aan spenen (Newman & Pitman, ). Het blootstellen van een neonaat aan verschillende orale ervaringen (borst en speen) tijdens het op gang komen van borstvoeding zou resulteren in tepelspeen verwarring (Neifert, Lawrence & Seacat, 99). Deze zorg om tepel-speen verwarring heeft geleid tot de ontwikkeling van spenen die bedoeld zijn om de neonaat tijdens de flesvoeding ervaringen te geven die vergelijkbaar zijn met het geven van borstvoeding. Er is weinig onderzoek gedaan naar tepel-speen verwarring en de invloed hiervan op de borstvoeding. Het blijkt dat het niet uitmaakt op welke manier bijvoeding gegeven wordt, in alle gevallen heeft het een negatief effect op de duur van de borstvoeding (Howard et al. ). Sinds kort is de VacuLess fles in Nederland beschikbaar. Dit is een disposable-bottle systeem, waarmee in de VS en Canada al ruime ervaring bestaat. Bij dit systeem zit een zakje in een fles waardoor er geen lucht in het voedingszakje zit en er geen vacuüm gezogen kan worden in de

3 zakje door de neonaat. Eén van de voordelen hiervan is dat voeden in de natuurlijke zijligging mogelijk is. Volgens eerder onderzoek (Goldfried et al, ) komt het voeden met deze fles het meest overeen met borstvoeding. In dit onderzoek werd gekeken naar de zuig-, slik- en ademhalingsfrequentie, het zuurstofgehalte in het bloed (saturatie) en de hartslag. Deze waarden waren bij gebruik van het disposable bottle-systeem, in tegenstelling tot de waarden bij neonaten die een andere fles kregen, vergelijkbaar met de waarden bij borstvoeding. De Joalieke speen, die in Nederland ontwikkeld is, bootst de natuurlijke zuigbeweging aan de tepel na. Deze speen is langer en heeft een smalle basis, wat tijdens het drinken een betere drinktechniek ondersteunt dan een speen met een brede basis (Sijbesma-Bömke), omdat deze speen dichter in de buurt komt van de vorm van de tepel. De hypothese van dit huidige onderzoek is: Vrouwen die voor het geven van bijvoeding gebruik maken van de VacuLess fles en Joalieke speen hebben een grotere kans dat de borstvoeding (op de e en e dag) slaagt in vergelijking met vrouwen die door middel van een andere fles en speen bijvoeding geven. Methode Aan de huidige prospectieve cohortstudie namen vrouwen deel die tussen maart en mei waren bevallen en aansluitend reguliere kraamzorg ontvingen van Naviva of Het Groene Kruis. Deze steekproef werd verdeeld in twee groepen:. De eerste groep maakte gebruik van de VacuLess fles met de Joalieke speen. De tweede groep maakte gebruik van een andere fles en speen. De VacuLess fles en Joalieke speen zijn in dit onderzoek altijd in combinatie met elkaar gebruikt en moeten dus als een geheel worden gezien onder de naam VacuLess fles. Voor dit onderzoek werden zowel primiparae als multiparae geïncludeerd, die waren bevallen na een eenlingzwangerschap, waarbij moeder en kind thuis verbleven in de onderzoeksperiode, reguliere kraamzorg ontvingen en cc bijvoeding gegeven werd aan de neonaat. Moeders waarvan de neonaat één of meerdere congenitale afwijkingen had die een negatieve invloed konden hebben op het drinkgedrag werden geëxcludeerd, evenals de moeders waarvan de neonaat tijdens de onderzoeksperiode werd opgenomen in ziekenhuis. Ook vrouwen die couveusenazorg ontvingen en vrouwen in de tweede groep die gebruik maakten van een ander merk disposable-bottle systeem fles werden geëxcludeerd. Bij beide kraamzorginstellingen ging de dataverzameling volgens dezelfde methode, het enige verschil was dat bij Naviva de kraamverzorgende de dataverzameling verzorgde en dat bij Het Groene Kruis de lactatiekundige hiervoor verantwoordelijk was. In dit artikel wordt gesproken over kraamverzorgende hier moet ook lactatiekundige gelezen worden. Vrouwen die cc bijvoeding geven en voldoen aan inclusiecriteria worden benaderd door kraamverzorgende en worden geïncludeerd na informed consent (n= ) Cliënten worden in groepen verdeeld GROEP (interventiegroep) Vrouwen die VacuLess fles en Joalieke speen willen gebruiken krijgen deze fles en speen gratis aangeboden (n= ) GROEP (controle groep) Vrouwen die eigen fles en speen willen gebruiken, gebruiken deze (n= ) Kraamverzorgende hanteert in beide gevallen hetzelfde inhoudelijke beleid wat betreft bijvoeding Kraamverzorgende vult samen met kraamvrouw papieren enquête in op e dag Kraamverzorgende belt op e dag cliënt op, stelt vragen over voeding op dit moment en vult de enquête in en stuurt deze op naar onderzoekers Figuur. Stroomdiagram van de dataverzameling

4 De cliënten werden benaderd door de kraamverzorgende die in hun gezin aanwezig was. Hierna konden de kraamvrouwen beslissen of ze mee wilde werken aan het onderzoek. De kraamvrouwen kregen een schriftelijke uitleg van het onderzoek en konden op elk moment deelname aan het onderzoek stoppen. Hiermee werd voldaan aan informed consent. De groepen werden verdeeld door de kraamverzorgende. In eerste instantie werd aan iedereen de VacuLess fles en Joalieke speen aangeboden. Als vrouwen deze fles wilden gebruiken, werden ze in de eerste onderzoeksgroep ingedeeld. In deze groep werd de VacuLess fles en Joalieke speen (en andere benodigdheden voor de fles) gratis verstrekt. Indien vrouwen wel mee wilden doen aan het onderzoek, maar geen gebruik wilden maken van de VacuLess fles en Joalieke speen werden ze geïncludeerd in de tweede groep. De dataverzameling vond plaats door een enquête genaamd Borstvoeding en bijvoeding. Deze enquête werd afgenomen door de kraamverzorgende die in het gezin werkzaam was. Slechts een deel van de enquête werd gebruikt om antwoord te geven op de onderzoeksvraag van dit onderzoek het andere deel werd gebruikt voor een ander onderzoek. In de enquête werd onder andere de categorische variabele geslacht van de neonaat meegenomen en is van de zwangerschapsduur ook een categorische variabele gemaakt. Daarnaast werden de demografische kenmerken van de moeder in kaart gebracht, zoals pariteit, etniciteit en opleidingsniveau. Op de e dag van de kraamweek werd het eerste deel van de enquête ingevuld. Daarna nam de kraamverzorgende op de e dag contact op met het gezin om het laatste deel van de enquête in te vullen. Hierna werd de enquête verstuurd naar de onderzoeksgroep, die deze invoerde en verwerkte in SPSS. Er is tijdens de analyse uiteindelijk geen gebruik gemaakt van een statistische toets, omdat de groepen niet evenredig verdeeld waren. De resultaten zijn weergegeven door middel van frequenties en percentages. Er zijn respondenten geweest in het onderzoek. Zoals in figuur te zien is, zijn er vier respondenten geëxcludeerd door de onderzoekers, omdat er sprake was van prematuriteit of volledige kunstvoeding vanaf de geboorte. In dit onderzoek was er in één enquête sprake van missing data, in deze enquête ontbrak namelijk de zwangerschapsduur waarbij de vrouw bevallen was. Alle andere data waren compleet ingevuld. Er was tijdens dit onderzoek geen sprake van loss to follow up. Resultaten Exclusie (n=) - prematuriteit - volledige kunstvoeding vanaf geboorte Onderzoeksgroep (n=) Respondenten (n=) Steekproefgrootte (n=) Controlegroep (n=) Missing data (n=) Figuur. Steekproefgrootte

5 Demografische gegevens verdeeld naar de voedingswijze op dag Borstvoeding en bijvoeding flesvoeding borstvoeding Totaal Pariteit Primipara Multipara (,) (9,) Etniciteit Nederlands Oost-Europees Afrikaans Zuid-Amerikaans (9,) (,) (,9) (,9) Opleidingsniveau Middelbare school MBO HBO WO (9,) (,9) (,) (,) Zwangerschapsduur weken weken weken 9 weken weken weken Missing data 9 (,) (,) (,) (,) (,) (,9) (,9) Partner betrokken Ja Nee (9,) (,) Wijze van bevallen Spontaan Vacuüm Forceps Sectio 9 (,) (9,) (,9) (,) Totaal n(%) (,) (,) (,) () Tabel. Demografische kenmerken van de groepen verdeeld naar de voedingswijze op de e dag

6 Pariteit Primipara Multipara Etniciteit Nederlands Oost-Europees Afrikaans Zuid-Amerikaans Opleidingsniveau Middelbare school MBO HBO WO Zwangerschapsduur weken weken weken 9 weken weken weken Missing data Partner betrokken Ja Nee Wijze van bevallen Spontaan Vacuüm Forceps Sectio Demografische gegevens verdeeld naar de voedingswijze op dag borstvoeding Borstvoeding en bijvoeding flesvoeding 9 Totaal (,) (9,) (9,) (,) (,9) (,9) (9,) (,9) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,9) (,9) (9,) (,) (,) (9,) (,9) (,) Totaal n(%) (,) (9,) (,) () Tabel. Demografische kenmerken van de groepen verdeeld naar de voedingswijze op de e dag In tabel en is te zien dat de steekproef uit een grotere groep primiparae, % (n=) bestaat dan multiparae 9,% (n=). Wat verder te zien is, is het relatief hoge percentage aan sectio s,% (n=) ten opzichte van de vaginale bevallingen,9%(n=), spontaan al dan niet een kunstverlossing. Verder is te zien dat op de e dag,% (n=) volledige borstvoeding,,%(n=) borstvoeding en bijvoeding en,% (n=) flesvoeding geeft. Op de e dag geeft,% (n=) volledige borstvoeding, 9,% (n=) borstvoeding en bijvoeding en geeft,% (n=) flesvoeding. Ook is te zien dat na een week nog,% (n=) van de vrouwen borstvoeding of gedeeltelijk borstvoeding geeft, terwijl dit op de e dag,% (n=) is. Dit is een daling van,%.

7 Startdag bijvoeding Dag Dag Dag Dag Dag Dag Reden bijvoeding Niet goed opgang komen BV Niet goed aanhappen neonaat Neonaat zuigt onvoldoende Ivm glucose neonaat Oefenen met de fles Medicatie moeder Ivm gewichtsverlies neonaat Soort bijvoeding Kunstvoeding Borstvoeding Combinatie Frequentie bijvoeding Elke voeding Om de voeding Minder vaak Hoeveelheid bijvoeding -cc -cc > cc Start manier van bijvoeden Cupfeeding Fingerfeeding Lepel Fles VacuLess Andere fles Manier van bijvoeding gewisseld Ja Nee Beschrijving van voedingswijze verdeeld naar voedingswijze op dag borstvoeding 9 Borstvoeding en bijvoeding flesvoeding Tabel. Beschrijving van bijvoeding verdeeld naar de voedingswijze op de e dag Totaal (9,) (,) (9,) (,) (,9) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,9) (,9) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) 9 (,) (,) 9 (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (9,) Totaal (,) (,) (,) ()

8 Startdag bijvoeding Dag Dag Dag Dag Dag Dag Reden bijvoeding Niet goed opgang komen BV Niet goed aanhappen neonaat Neonaat zuigt onvoldoende Ivm glucose neonaat Oefenen met de fles Medicatie moeder Ivm gewichtsverlies neonaat Soort bijvoeding Kunstvoeding Borstvoeding Combinatie Frequentie bijvoeding Elke voeding Om de voeding Minder vaak Hoeveelheid bijvoeding -cc -cc > cc Start manier van bijvoeden Cupfeeding Fingerfeeding Lepel Fles VacuLess Andere fles Manier van bijvoeding gewisseld Ja Nee Beschrijving van voedingswijze verdeeld naar voedingswijze op dag Borstvoeding en bijvoeding flesvoeding borstvoeding Tabel. Beschrijving van bijvoeding verdeeld naar de voedingswijze op de e dag Totaal In tabel en is te zien dat,% (n=) van de vrouwen voor of op de e dag start met het geven van bijvoeding. In,% (n=) wordt bij elke voeding bijvoeding gegeven. Ook is te zien dat de manier van bijvoeding in,% (n=) van de situaties is. In tabel is te zien hoe deze manier van bijvoeding is. 9 9 (9,) (,) (9,) (,) (,9) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,9) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) 9 (,) (,) 9 (,) (,) (,) (,) (,) (,) (,) (9,) Totaal (,) (9,) (,) ()

9 VacuLess fles gestart en niet Andere fles gestart en niet Andere methode gestart en niet VacuLess fles naar andere fles Andere fles naar VacuLess fles Andere methode naar VacuLess fles Wijzigen van de manier van bijvoeding verdeeld naar pariteit Primipara Multipara Totaal 9 (9,) (,) () (,) (,) () () () () () () () (,) (,) () (,) (,) () Andere methode naar andere () () () fles Totaal (,) (9,) () Tabel. Beschrijving van startmethode en eventuele wijziging verdeeld naar pariteit In tabel is te zien dat er in de groep mensen die begonnen is met de VacuLess fles geen wijziging heeft plaats gevonden naar een andere methode van bijvoeding. Verder is te zien dat in de situaties waarbij begonnen is met een andere fles (n=) keer (,%) wordt naar een andere fles en dat keer doorgegaan wordt met de fles waarmee begonnen was. Hoewel het aantal wijzigingen in voedingsmethode (n=) gelijk is aan het aantal primiparae (n=) die in deze studie geïncludeerd waren blijkt uit tabel dat niet alleen de primiparae zijn van bijvoedingsmethode. Uit de tabel blijkt dat,% (n=) van de primiparae (n=) en,% (n=) van de multiparae (n=) gedurende de bijvoedingsperiode wijzigden van methode. Startmethode en eventuele wijziging van methode, in combinatie met de uitkomst op dag en. VacuLess Andere fles Andere methode Totaal fles Naar VacuLess fles Niet Naar VacuLess Fles Naar andere fles Voeding op dag Borstvoeding (,) Borstvoeding en (,) bijvoeding (,) flesvoeding Totaal n(%) (,) (,) (,) (,) (,) () Voeding op dag Borstvoeding (,) Borstvoeding en (9,) bijvoeding (,) flesvoeding Totaal (,) (,) (,) (,) (,) () Tabel. Beschrijving van startmethode en eventuele wijziging verdeeld naar de voedingswijze op de e en e dag 9

10 Zoals in tabel te zien is hebben de vrouwen die voor het geven van bijvoeding de VacuLess fles hebben gebruikt (n=9) een slagingskans voor volledige borstvoeding van,% (n=) op de e dag en een slagingskans van,% (n=) op de e dag. De vrouwen die voor het geven van bijvoeding een andere fles hebben gebruikt (n=) hebben een slagingskans voor volledige borstvoeding van % (n=) op de e dag en % (n=) op de e dag. In deze tabel komt naar voren dat vrouwen die gestart zijn met een andere methode dan een fles voor bijvoeding (n=) een bijna gelijke kans hebben op het slagen van borstvoeding op de e dag namelijk % dan vrouwen die beginnen met een fles (VacuLess of andere) voor bijvoeding (n=9),%. Ook is te zien dat van de vrouwen die de VacuLess fles hebben gebruikt bij de bijvoeding (n=9),%(n=) borstvoeding en bijvoeding geeft en dat,% (n=) volledige flesvoeding geeft op de e dag. Voor de e dag geldt voor deze groep dat,%(n=) borstvoeding en bijvoeding geeft en dat,% (n=9) volledige flesvoeding geeft op de e dag. Discussie In deze studie is onderzoek gedaan naar de slagingskans van borstvoeding na bijvoeding met de VacuLess fles en de Joalieke speen. Er is een prospectief cohortonderzoek gestart waarbij in één groep vrouwen gebruik maakten van de VacuLess fles met de Joalieke speen. De tweede groep bestond uit vrouwen die bijvoeding hadden gegeven met een ander flessensysteem en andere speen. De hypothese in deze studie is dat de slagingskans van borstvoeding groter zal zijn in de interventiegroep in dan in de controlegroep. Deze hypothese kan door dit onderzoek niet bevestigd worden. Voor dit onderzoek was het de bedoeling dat in beide onderzoeksgroepen vrouwen geïncludeerd zouden worden zodat er een betrouwbaar onderzoek zou ontstaan. Echter, de respons van het onderzoek was laag en de geïncludeerde vrouwen waren niet evenredig verdeeld over de onderzoeksgroepen. Hierdoor was een adequate vergelijking van de VacuLess fles en Joalieke speen met andere systemen niet mogelijk. Uit de resultaten van dit onderzoek komt geen significant verschil naar voren, omdat de controlegroep te klein is (n=), hierdoor kan geen duidelijke conclusie getrokken worden over de voordelen van de VacuLess fles voor de slagingskans van borstvoeding op de e dag. In de resultaten is te zien dat de slagingskans van borstvoeding in de controlegroep (n=) % is en dat deze kans bij de VacuLess groep (n=9),% is. De onderzoekers vermoeden dat deze resultaten in een groter onderzoek bevestigd zullen worden. Een sterk punt is dat Naviva en het Groene kruis een groot werkgebied hebben, hierdoor zijn de onderzoekers er vanuit gegaan dat de steekproef representatief is ten opzichte van de Nederlandse bevolking, zoals te zien is in de tabellen en. Een tekortkoming was dat uit de enquêtes bleek dat kraamverzorgenden veel wijzigden van een andere fles naar de VacuLess fles (n=). Een mogelijke gedachte bij de kraamverzorgenden was dat dit noodzakelijk was voor deelname aan dit onderzoek. Bij een vervolgonderzoek zal duidelijke voorlichting moeten worden gegeven over de verdeling van onderzoeksgroepen. Alle kraamverzorgenden werden ingelicht over het gebruik van de VacuLess fles en de Joalieke speen door middel van een E-learning traject. Een dergelijke training voorkwam informatiebias. De enquêtes werden op de e en e dag ingevuld, hierdoor lagen de antwoorden op de vragen nog vers in het geheugen en is de kans op informatiebias verkleind. Ook werd de vragenlijst op beide momenten door dezelfde kraamverzorgenden ingevuld. Er is in dit onderzoek geen sprake van loss to follow up en in maar één situatie sprake van missing data. In deze situatie had de missing data een niet te verwachten invloed op de onderzoeksresultaten omdat het slechts één vraag betrof die geen direct antwoord gaf op de onderzoeksvraag.

11 Een zwak punt van het onderzoek is dat de steekproef niet dusdanig groot was om twee groepen met elkaar te kunnen vergelijken. Doordat er altijd een combinatie is geweest van de VacuLess fles en Joalieke speen is er geen effect van beide afzonderlijk te beoordelen. Hiervoor zal verder onderzoek gedaan moeten worden door de fles en speen in andere combinaties te gebruiken. In het onderzoek is afgekolfde moedermelk die volledig per fles werd gegeven, door de kraamverzorgenden verschillend gedefinieerd. Namelijk als volledige borstvoeding of als borstvoeding en bijvoeding. Voor dit onderzoek was het van belang de invloed van de fles op de slagingskans van borstvoeding aan de borst te onderzoeken. Vrouwen die geïncludeerd werden in de volledige borstvoedinggroep zijn dit in sommige gevallen dus ten onrechte gedaan omdat ze volledig afgekolfde moedermelk via een fles gaven. Dit kan een vertekend beeld geven op de slagingskans van borstvoeding na het gebruik van de fles. Een deel van de respondenten die gestart waren met het geven van bijvoeding met een andere fles dan de VacuLess fles (,%) is alsnog gewisseld naar de VacuLess fles. Hierdoor kan een vertekend beeld ontstaan, omdat de fles dan niet vanaf het begin gebruikt is en de overstap dus nadelige gevolgen kan hebben voor het slagen van de borstvoeding. Het percentage sectio s (,%) in het onderzoek is hoger dan het landelijk gemiddelde(,%) (Franx & Kwee, ). In de resultaten is te zien dat het aantal mensen na een sectio met borstvoeding en bijvoeding op dag betrekkelijk hoog is. Uit literatuuronderzoek (Zanardo et al, Prior et al ) blijkt dat dit een logisch gevolg is na een sectio, omdat de borstvoeding dan later op gang komt en hierdoor vaker bijvoeding nodig is. Uit eerder onderzoek (Lanting & van Wouwe, ) blijkt dat % van de vrouwen met borstvoeding start en dat na een maand nog % hiervan volledige borstvoeding geeft, dit houdt in dat % van de vrouwen stopt met het geven van borstvoeding in de eerste maand. In dit huidige onderzoek is van de vrouwen die gestart is met borstvoeding (%),% na dagen overgegaan op volledige flesvoeding. Kortom; hiermee blijkt dat het percentage vrouwen dat met borstvoeding stopt in dit onderzoek vergelijkbaar is met het percentage vrouwen dat in eerder genoemd onderzoek met borstvoeding stopt. Ook moet in ogenschouw genomen worden dat bij Lanting en van Wouwe het gaat om een periode van één maand terwijl in dit onderzoek gekeken wordt naar een periode dagen wat een mogelijke invloed heeft op de resultaten. De onderzoekers vermoeden dat in een extra periode van één week het slagingspercentage van de borstvoeding verder zal afnemen. Uit dit onderzoek blijkt dat het geven van bijvoeding door middel van cupfeeding of fingerfeeding (%) geen toegevoegde waarde heeft op de slagingskans van borstvoeding op de e dag in vergelijking met bijvoeden met de fles (VacuLess fles of andere fles) (,%). Uit eerder onderzoek bleek al dat het niet uitmaakt op welke manier bijvoeding gegeven werd (Howard et al ), met dit onderzoek wordt dit bevestigd. Uit de resultaten van dit onderzoek kan geen duidelijke conclusie getrokken worden over de voordelen van de VacuLess fles omdat de controle groep te klein is. In de resultaten is te zien dat de slagingskans van borstvoeding in de controlegroep (n=) % is en dat deze kans bij de VacuLess groep (n=9),% is. Eerder onderzoek is er niet gedaan na de slagingskans van borstvoeding met een disposable botle systeem. Eerdere onderzoeken hebben alleen gekeken of de manier van voeden overeen kwam met borstvoeding (Goldfried et al, ). Doordat de controle groep zo klein was, is het niet mogelijk om een chi-kwadraat toets te doen en op deze manier te berekenen of het verschil significant is. Als er een conclusie verbonden moet worden aan de effectiviteit van de VacuLess fles voor bijvoeding, dan zal er nader onderzoek gedaan moeten worden met een grotere controlegroep, waardoor een uitkomst

12 gebaseerd op toeval uitgesloten kan worden. De resultaten van dit onderzoek kunnen hierdoor niet direct toegepast worden in de verloskundige zorg in Nederland. Aanbevelingen Doordat het huidige onderzoek uit een te kleine onderzoeksgroep bestond en de twee groepen niet evenredig verdeeld waren is er vervolgonderzoek nodig om een duidelijke conclusie te kunnen trekken over het effect van het gebruik van de VacuLess fles en de Joalieke speen op de slagingskans van de borstvoeding. Wanneer er dan weer gebruik gemaakt wordt van een enquête is het advies om deze eerst in een pilot te laten draaien om zo later nog aanpassingen te kunnen maken in de enquête voordat deze definitief voor het nieuwe onderzoek gebruikt wordt. Om in een vervolg onderzoek er voor te zorgen dat de verdeling in twee groepen zo gelijk mogelijk is zal aan de kraamverzorgenden voorlichting moeten worden gegeven over het belang van evenredige verdeling van onderzoeksgroepen en het bij voorkeur niet wisselen van fles in de onderzoeksperiode. Het meeste ideale onderzoeksdesign zou een Randomised Control Trial zijn omdat op deze manier de groepen evenredig verdeeld zijn. Voor een vervolg onderzoek is de aanbeveling om de hypothese van het onderzoek om te draaien. De nieuwe hypothese wordt dan; Er is geen verschil in de slagingskans van borstvoeding op de e dag bij vrouwen die voor het geven van bijvoeding gebruik maken van een andere fles en speen in vergelijking met vrouwen die bijvoeding geven met de VacuLess fles en Joalieke speen. Bronvermelding. Lanting C.I., Wouwe J.P. van. Peiling Melkvoeding van zuigelingen. TNO juli URL: definitief.pdf. geraadpleegd op --. Lawrence R.M., Lawrence R.A. Breastfeeding: A guide for the medical profesions. ; Medical Professions th ed.. Smith W.L. et al. Physiology of sucking in the normal term infant using real-time US. 9 Aug; Radiology : 9-.. Riordan J., Gill-Hopple K., Angeron J. Indicators of effective breastfeeding and estimates of breast milk intake. Nov; J Hum Lact : -. Dowling D.A. Physiological responses of preterm infants to breast-feeding and bottlefeeding with the orthodontic nipple. 999 Mar-Apr; Nurs Res : -. Nowak A.J., Smith W.L., Erenberg A. Imaging evaluation of artificial nipples during bottle feeding. 99 Jan; Arch Pediatr Adolesc Med : -.. URL: Geraadpleegd op 9--. Weber F., Woolridge M.W., Baum J.D. An ultrasonographic study of the organization of mucking and swallowing by newborn infants. 9 Feb; Dev Med Child Neurol : Brown C.E., Magnuson B. On the physics of the infant feeding bottle and middle ear siquela: ear disease in infants can be associated with bottle feeding. Aug ; Int J Pediatr Otorhinolaryngol : -.. Newman J., Pitman T. The latch and other keys to breastfeeding success... Neifert M., Lawrence R., Seacat J. Nipple confusion: toward a formal definition. 99 Jun. J Pediatr : S-9.. Howard C.R. et al. Randomized clinical trial of pacifier use and bottle-feeding or cupfeeding and their effect on breastfeeding. ; Pediatrics : -.. Goldfield E.C. et al. Coördination of Sucking, Swallowing, and Breathing and Oxygen Saturation During Early Infant Breast-feeding and Bottle-feeding. Oct; Pediatr Res : -.

13 . Sijbesma-Bömke, URL: Geraadpleegd op Franx A., Kwee A. NVOG-richtlijn indicatiestelling sectio caesarea, Utrecht. Zanardo V, et al. Early lactation failure and formula adoption after elective caesarean delivery: cohort study. Italy: Padua University. April. Prior E, et al. Breastfeeding after cesarean delivery: a systematic review and meta-analysis of world literature. United Kingdom: Imperial College London. Mei ; 9():-.

Gebruiksvriendelijkheid van de VacuLess fles

Gebruiksvriendelijkheid van de VacuLess fles Juni 12 Gebruiksvriendelijkheid van de VacuLess fles Sophie Hulshof 81 Lotte Meijer 818 Maaike Meijer 817 Karin Snijders 829 Interne begeleider: Dr. M. van Lohuizen Externe begeleider: H. Briër Beleidsmedewerker

Nadere informatie

HEEFT HET GEBRUIK VAN HEEFT HET GEBRUIK VAN TEPELHOEDJES 4/16/2013 TEPELHOEDJES INVLOED OP DE MELKPODUCTIE? INVLOED OP DE MELKPRODUCTIE?

HEEFT HET GEBRUIK VAN HEEFT HET GEBRUIK VAN TEPELHOEDJES 4/16/2013 TEPELHOEDJES INVLOED OP DE MELKPODUCTIE? INVLOED OP DE MELKPRODUCTIE? HEEFT HET GEBRUIK VAN TEPELHOEDJES INVLOED OP DE MELKPODUCTIE? Een blik in de literatuur. Ilse Dejaeger HEEFT HET GEBRUIK VAN TEPELHOEDJES INVLOED OP DE MELKPRODUCTIE? Inleiding Zoekstrategie Literatuur

Nadere informatie

Leren drinken. Moeder en Kind Centrum. Beter voor elkaar

Leren drinken. Moeder en Kind Centrum. Beter voor elkaar Leren drinken Moeder en Kind Centrum Beter voor elkaar 2 Inleiding U krijgt deze informatie omdat uw kind nog wat moeite heeft met leren drinken. Goed kunnen drinken vraagt een goede coördinatie van zuigen,

Nadere informatie

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen in 2010 Borstvoeding in de provincie Zeeland

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen in 2010 Borstvoeding in de provincie Zeeland TNO-rapport TNO/CH 2011.017 Peiling Melkvoeding van Zuigelingen in 2010 Borstvoeding in de provincie Zeeland Behavioural and Societal Sciences Wassenaarseweg 56 2333 AL Leiden Postbus 2215 2301 CE Leiden

Nadere informatie

WETENSCHAP. Samenvatting. Inleiding. Caren Lanting en Ko van Wouwe

WETENSCHAP. Samenvatting. Inleiding. Caren Lanting en Ko van Wouwe Twee studies naar borstvoeding anno 2007 in Nederland Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2007: borstvoeding in Nederland en relatie met certificering door stichting Zorg voor Borstvoeding Caren Lanting

Nadere informatie

PEILING MELKVOEDING VAN ZUIGELINGEN 2015

PEILING MELKVOEDING VAN ZUIGELINGEN 2015 PEILING MELKVOEDING VAN ZUIGELINGEN 2015 Borstvoeding is de beste voeding als het gaat om de gezondheid van moeder en kind. De WHO adviseert het eerste half jaar na de geboorte uitsluitend borstvoeding

Nadere informatie

Borstvoeding en een hartafwijking. Conny Mooij

Borstvoeding en een hartafwijking. Conny Mooij 5 Borstvoeding en een hartafwijking Conny Mooij Inhoud presentatie Casus Klaasje Waarom borstvoeding? Kolven Early Feeding Skills Stellingen Werken naar ontslag Casus Klaasje wordt geboren na 41 weken

Nadere informatie

Workshop drinktechniek: ontwikkeling mondmotoriek & leren zuigen

Workshop drinktechniek: ontwikkeling mondmotoriek & leren zuigen Workshop drinktechniek: ontwikkeling mondmotoriek & leren zuigen Wie zijn wij? Katja Toom, logopedist Logopediepraktijk TOOM Bussum Kim Bischoff, verpleegkundig specialist & lactatiekundige Zorggroep Almere

Nadere informatie

De voeding bij een baby die geboren wordt met een lip-, kaak- en of gehemelteschisis

De voeding bij een baby die geboren wordt met een lip-, kaak- en of gehemelteschisis De voeding bij een baby die geboren wordt met een lip-, kaak- en of gehemelteschisis De geboorte van een baby met schisis roept zowel bij ouders en verpleegkundigen vaak vragen op over de manier waarop

Nadere informatie

INHOUD BORSTVOEDING: PROBLEMEN 1. PROBLEEMSTELLING INLEIDING 25/11/13 BIJ HET AANHAPPEN, GEVOLGEN EN BEHANDELING. Inleiding

INHOUD BORSTVOEDING: PROBLEMEN 1. PROBLEEMSTELLING INLEIDING 25/11/13 BIJ HET AANHAPPEN, GEVOLGEN EN BEHANDELING. Inleiding BORSTVOEDING: PROBLEMEN BIJ HET AANHAPPEN, GEVOLGEN EN BEHANDELING Joke Muyldermans Vroedvrouw MSc, lactatiekundige IBCLC Vzw De Bakermat 2 Inleiding INHOUD Basisprincipes van het drinken aan de borst

Nadere informatie

KNOV-Visie. Voeding van de pasgeborene. Utrecht 2015

KNOV-Visie. Voeding van de pasgeborene. Utrecht 2015 1 5 KNOV-Visie Voeding van de pasgeborene Utrecht 015 6 1 7 8 9 10 11 1 1 1 15 16 17 18 19 0 1 5 6 7 8 9 0 1 5 6 7 8 9 0 CLIËNTE De cliënte en haar partner maken een geïnformeerde keuze over de voeding

Nadere informatie

Rapportage cliëntervaringsonderzoek CQI Kraamzorg. Kraamzorg JoNa BV

Rapportage cliëntervaringsonderzoek CQI Kraamzorg. Kraamzorg JoNa BV Rapportage cliëntervaringsonderzoek CQI Kraamzorg Kraamzorg JoNa BV Uitgevoerd door Kraamzorg Prestatie Monitor (Qualizorg B.V.) Periode: Van 01 01 2013 t/m 31 12 2013 Geaccrediteerd door : Inleiding In

Nadere informatie

Borstvoeding in Nederland 2005: voorlopige rapportage

Borstvoeding in Nederland 2005: voorlopige rapportage TNO-rapport KvL/JPB/2005.212 Borstvoeding in Nederland 2005: voorlopige rapportage Wassenaarseweg 56 Postbus 2215 2301 CE Leiden www.tno.nl T 071 518 18 18 F 071 518 19 20 Datum oktober 2005 Auteurs C.I.

Nadere informatie

development of sucking patterns in preterm infants

development of sucking patterns in preterm infants 9 Samenvatting 123 Dit proefschrift gaat over de ontwikkeling van zuigpatronen bij premature pasgeborenen. Deze baby s hebben vaak problemen met het leren drinken uit de borst of de fles en het is niet

Nadere informatie

Borstvoeding in 10 stappen. bij te vroeg geboren baby s

Borstvoeding in 10 stappen. bij te vroeg geboren baby s Borstvoeding in 10 stappen bij te vroeg geboren baby s Inleiding Als uw baby te vroeg geboren is en wellicht nog sondevoeding krijgt, is het ook belangrijk om samen alvast te wennen aan het geven van

Nadere informatie

Lactatiekundige. Hulp bij borstvoeding

Lactatiekundige. Hulp bij borstvoeding Lactatiekundige Hulp bij borstvoeding Inleiding Borstvoeding (leren) geven gaat niet altijd zonder problemen. In de meeste gevallen is begeleiding van de kraamvrouw door de verpleging voldoende. Als dit

Nadere informatie

Nieuwsbrief februari 2011

Nieuwsbrief februari 2011 Klik hier als de nieuwsbrief niet correct is weergegeven Nieuwsbrief februari 2011 Februari 2011 nr.1 Het onderzoek naar het kruikgebruik door verloskundigen in opleiding Voeden in zijligging Calma speen

Nadere informatie

Flesvoeding. In blijde verwachting? Gefeliciteerd!

Flesvoeding. In blijde verwachting? Gefeliciteerd! Flesvoeding Flesvoeding In blijde verwachting? Gefeliciteerd! Borstvoeding is de meest natuurlijke voeding voor je baby. Wanneer je geen borstvoeding gaat geven en je wilt je verdiepen en voorbereiden

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby

Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby Uw baby is geboren tussen 35 en 37 weken (randprematuur) of geboren met een te laag gewicht voor de duur van de zwangerschap (dysmatuur). Omdat

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg

Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg New Care Kraamzorg hanteert dit borstvoedingsbeleid wat gebaseerd is op de 10 vuistregels die de WHO (Wereldgezondheidsorganistatie) en UNICEF hebben ontwikkeld voor

Nadere informatie

Christine Smit Pichler Lactatiekundige IJsselland Ziekenhuis

Christine Smit Pichler Lactatiekundige IJsselland Ziekenhuis Borstvoeding na borstoperaties? Christine Smit Pichler Lactatiekundige IJsselland Ziekenhuis Borstvoeding na borstoperatie? Weinig literatuur over succeskansen bij Weinig literatuur over succeskansen bij

Nadere informatie

Medicalisering van de partus:

Medicalisering van de partus: Medicalisering van de partus: Gevolgen voor de borstvoeding Rob Hardeman Klinisch verloskundige Ziekenhuis Rivierenland Tiel "Borstvoeding loont" 7-10-2008 Medicaliseren van de partus Actief ingrijpen

Nadere informatie

BORSTVOEDINGSBELEID. Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam. Versie 2.1

BORSTVOEDINGSBELEID. Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam. Versie 2.1 BORSTVOEDINGSBELEID Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam Versie 2.1 Het borstvoedingsbeleid van Kraamburo ZorgSaam is gebaseerd op de 10 vuistregels die de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en UNICEF

Nadere informatie

Borstvoeding als uw kind in het Catharina Ziekenhuis is opgenomen

Borstvoeding als uw kind in het Catharina Ziekenhuis is opgenomen Kindergeneeskunde Borstvoeding als uw kind in het Catharina Ziekenhuis is opgenomen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud U heeft gekozen voor het geven van borstvoeding... 3 Bijvoeden... 3 Bijvoeden met cupfeeding...

Nadere informatie

INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding U gaat naar huis, samen met uw baby naar uw eigen vertrouwde omgeving. In deze folder kunt u meer lezen over het geven van borstvoeding. U kunt

Nadere informatie

INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING

INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING Waarom kiezen voor borstvoeding Voordelen voor de baby Voordelen voor de moeder Nadelen?... Basis van borstvoeding Borstvoeding, een kwestie van hormonen: Toeschietreflex oxytocine

Nadere informatie

De relatie tussen de groente- en fruitconsumptie en sociaal economische status bij zwangere vrouwen. Nanda Gost en Manon Ritico Referaat, 7 juni 2013

De relatie tussen de groente- en fruitconsumptie en sociaal economische status bij zwangere vrouwen. Nanda Gost en Manon Ritico Referaat, 7 juni 2013 De relatie tussen de groente- en fruitconsumptie en sociaal economische status bij zwangere vrouwen Nanda Gost en Manon Ritico Referaat, 7 juni 2013 ONDERZOEKSDOEL Wat is de associatie tussen de groente-

Nadere informatie

ALCOHOLGEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING

ALCOHOLGEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING ALCOHOLGEBRUIK TIJDENS ZWANGERSCHAP EN BORSTVOEDING Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) drinkt van alle vrouwen van 25 tot 45 jaar in Nederland naar schatting 80% wel eens alcohol. Cijfers

Nadere informatie

Als drinken niet vanzelf gaat

Als drinken niet vanzelf gaat Als drinken niet vanzelf gaat Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Drinken gaat niet elke baby even makkelijk af. Het is een vaardigheid waarbij zuigen, slikken en

Nadere informatie

Als drinken niet vanzelf gaat

Als drinken niet vanzelf gaat Als drinken niet vanzelf gaat Inleiding Drinken gaat niet elke baby even makkelijk af. Het is een vaardigheid waarbij zuigen, slikken en ademhalen op elkaar afgestemd moeten worden. Als dit voor een baby

Nadere informatie

Peiling melkvoeding van zuigelingen 2015

Peiling melkvoeding van zuigelingen 2015 TNO-rapport TNO/CH 2015 R10385 Peiling melkvoeding van zuigelingen 2015 Schipholweg 77-89 2316 ZL Leiden Postbus 3005 2301 DA Leiden www.tno.nl T +31 88 866 90 00 Datum Maart 2015 Auteur(s) D. Peeters

Nadere informatie

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o Standaard 1 Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting, Ketenzorg B1.1 Hanteert de organisatie een beleid met betrekking tot voeding en voorlichting over pijnbestrijding bij de partus waarin alle

Nadere informatie

Huidige kennis over zuigen, slikken en ademhalen als hulp bij het onderwerp zuigverwarring.

Huidige kennis over zuigen, slikken en ademhalen als hulp bij het onderwerp zuigverwarring. De verwarring ontwarren Huidige kennis over zuigen, slikken en ademhalen als hulp bij het onderwerp zuigverwarring. Lenie van den Engel-Hoek, logopediste 1 UMC st. Radboud, afdeling logopedie IKNC (Cluster

Nadere informatie

Borstvoeding voor de vroeg geboren baby laat prematuur (34-37 weken), vroeg à terme (37-38 weken) en/of dysmatuur geboren baby s

Borstvoeding voor de vroeg geboren baby laat prematuur (34-37 weken), vroeg à terme (37-38 weken) en/of dysmatuur geboren baby s Patiënteninformatie Borstvoeding voor de vroeg geboren baby laat prematuur (34-37 weken), vroeg à terme (37-38 weken) en/of dysmatuur geboren baby s rkz.nl Kenmerken Een laat premature baby (LP) is een

Nadere informatie

Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte

Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte Annet Helmsing lactatiekundige IBCLC verschil Huid-op-huidcontact Stichting Zorg voor Borstvoeding: Vuistregel 4: dat moeders binnen een uur na de geboorte

Nadere informatie

ja / nee O smak geluidjes O wakker worden En voeden op verzoek

ja / nee O smak geluidjes O wakker worden En voeden op verzoek Vitamine K:.. tijd: Dag: 1 - Datum: - van.. tot uur Gewichtsafname: Welke informatie 1 e 24 uur m.b.t. borstvoeding bijzonderheden Binnen 1 uur aangelegd na geboorte ja / nee Was er 1 uur ongestoord huidcontact

Nadere informatie

Kennispoort conferentie 2016

Kennispoort conferentie 2016 Kennispoort conferentie 206 Het effect van de geplande plaats van bevalling op obstetrische interventies en maternale uitkomsten bij laagrisico vrouwen Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

Een verkennend onderzoek naar de relatie tussen borstvoedingsduur en tevredenheid

Een verkennend onderzoek naar de relatie tussen borstvoedingsduur en tevredenheid Een verkennend onderzoek naar de relatie tussen borstvoedingsduur en tevredenheid Zulima Kerkhoff Ruschlenda Martijn Mignon van der Horst Cohort 2004 Begeleiders: J.P. van Wouwe & J. Boxem 1 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Binnenmilieu en luchtwegklachten bij jonge kinderen; analyse van gegevens uit een prospectief cohort onderzoek in de regio Westelijke Mijnstreek

Binnenmilieu en luchtwegklachten bij jonge kinderen; analyse van gegevens uit een prospectief cohort onderzoek in de regio Westelijke Mijnstreek Binnenmilieu en luchtwegklachten bij jonge kinderen; analyse van gegevens uit een prospectief cohort onderzoek in de regio Westelijke Mijnstreek Paola Esser, Milieugezondsheidkundige, afdeling SIM Evelien

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes

Borstvoeding en diabetes Borstvoeding en diabetes 1 Door middel van deze folder informeert het van Weel Bethesda ziekenhuis u over het geven van borstvoeding bij Diabetes Mellitus. Diabetes en borstvoeding kunnen in de meeste

Nadere informatie

Ketenprotocol. Borstvoeding bij gezonde zuigeling. Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman

Ketenprotocol. Borstvoeding bij gezonde zuigeling. Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman Ketenprotocol bij gezonde zuigeling Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman Datum: 5 oktober 2016 Algemeen Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 formeel

Nadere informatie

Inleiding Tien vuistregels Bijzondere eigenschappen van moedermelk

Inleiding Tien vuistregels Bijzondere eigenschappen van moedermelk BORSTVOEDING 350 Inleiding Deze folder bevat algemene informatie over het beleid met betrekking tot borstvoeding in het Sint Franciscus Gasthuis. Dit beleid is afgestemd op de tien vuistregels voor het

Nadere informatie

Het nagaan van het verloop van borstvoeding bij de pasgeborene

Het nagaan van het verloop van borstvoeding bij de pasgeborene INFANT BREASTFEEDING ASSESSMENT TOOL (IBFAT) Matthews M.K. (1988) Developing an instrument to assess infant breastfeeding behavior in early neonatal period. Midwifery, 4, 154-165. Meetinstrument Afkorting

Nadere informatie

Therapeutisch flesvoeden

Therapeutisch flesvoeden Kinderafdeling/Neonatologie Therapeutisch flesvoeden Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Deze folder geeft u informatie over therapeutisch flesvoeden.

Nadere informatie

ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP

ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP ROKEN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP Percentages over de periode 2001-2015 In 2014 rookte naar schatting 27% van alle 20-40 jarige vrouwen in Nederland (Bron: Gezondheidsenqute/Leefstijlmonitor CBS i.s.m. RIVM

Nadere informatie

Ketenprotocol. Kraamconsulten kinderartsen. Auteurs: E.D. Stam

Ketenprotocol. Kraamconsulten kinderartsen. Auteurs: E.D. Stam Ketenprotocol Kraamconsulten kinderartsen Auteurs: E.D. Stam Datum: 19 januari 2017 Algemeen Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 formeel opgericht ter verbetering

Nadere informatie

Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen

Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen 1 Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen Inhoudsopgave (Klik op het onderwerp om verder te lezen) Borstvoeding 2 Afkolven 2 Afkolven voor een premature

Nadere informatie

Het is belangrijk dat de baby binnen 1 uur na de geboorte aan de borst wordt gelegd

Het is belangrijk dat de baby binnen 1 uur na de geboorte aan de borst wordt gelegd Borstvoeding Het LangeLand ziekenhuis is in het bezit van het keurmerk van Baby Friendly Nederland. Dit houdt in dat wij werken volgends de 5 standaarden van Baby Friendly. Het is belangrijk dat de baby

Nadere informatie

De gezinssuite bij St. Antonius Alnatal

De gezinssuite bij St. Antonius Alnatal De gezinssuite bij St. Antonius Alnatal De gezinssuite bij St. Antonius Alnatal Welkom in de gezinssuite van St. Antonius Alnatal. Je kunt hier verblijven en 24 uur per dag bij je baby zijn als je baby

Nadere informatie

Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft.

Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft. Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft www.nwz.nl Inhoud Opname op de afdeling verloskunde 3 Het team van de afdeling verloskunde 4 Hoe draagt u zelf bij aan veilige zorg? 5 Ontwikkelingsgerichte

Nadere informatie

Afkolven van moedermelk

Afkolven van moedermelk Afkolven van moedermelk Het afkolven van moedermelk Moedermelk wordt gemaakt op basis van vraag en aanbod. Om de melkproductie op gang te brengen en op peil te houden dient u net zo vaak te kolven als

Nadere informatie

Borstvoeding voor een premature baby

Borstvoeding voor een premature baby Patiënteninformatie Borstvoeding voor een premature baby Het leren drinken aan de borst en afkolven Hoe jonger uw baby is, hoe moeilijker het voor hem is om zelf te drinken. Door onderstaand stappenplan

Nadere informatie

Praktische informatie bij de start van borstvoeding

Praktische informatie bij de start van borstvoeding Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Praktische informatie bij de start van borstvoeding i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inleiding U gaat uw baby borstvoeding geven; de beste voeding voor

Nadere informatie

Premature baby s aan de borst

Premature baby s aan de borst Premature baby s aan de borst Kelly Janssens 2015-08-18 Kelly Janssens Page 1/8 1/8 Het vloeibare goud Moedermelk is de meest geschikte voeding voor baby s dankzij haar unieke samenstelling aan eiwitten,

Nadere informatie

Borstvoedingspaspoort

Borstvoedingspaspoort Borstvoedingspaspoort Voor u ligt het borstvoedingspaspoort Een document waarmee wij willen proberen om de borstvoedingsperiode voor u en uw kind zo goed mogelijk te laten verlopen. Dit paspoort zorgt

Nadere informatie

checklist borstvoeding

checklist borstvoeding checklist borstvoeding Inleiding U gaat binnenkort bevallen, of u bent bevallen en verblijft samen met uw kind in het OLVG (op de kraam- of kinderafdeling). U heeft besloten borstvoeding te gaan geven.

Nadere informatie

Informatieblad Borstvoeding en Vroeggeborenen

Informatieblad Borstvoeding en Vroeggeborenen Informatieblad Borstvoeding en Vroeggeborenen Ook voor prematuur geboren baby s is moedermelk de beste voeding. Een moeder die te vroeg is bevallen maakt moedermelk die is afgestemd op de specifieke behoeften

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Afdeling verloskunde Patiënteninformatie Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Vuistregels 3 Vragen 4 Nog even op een rijtje 1 Inleiding Deze folder

Nadere informatie

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o Standaard 1 Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting, Ketenzorg B1.1 Hanteert de organisatie een beleid met betrekking tot voeding en voorlichting over pijnbestrijding bij de partus waarin alle

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Afdeling verloskunde Patiënteninformatie Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee versie 02 1 Inleiding Deze folder geeft u informatie over het borstvoedingsbeleid van MC Zuiderzee.

Nadere informatie

Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s. Adviezen voor ouders en verzorgers. www.nwz.nl

Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s. Adviezen voor ouders en verzorgers. www.nwz.nl Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s Adviezen voor ouders en verzorgers www.nwz.nl Omdat uw kindje te vroeg geboren is, is het opgenomen op de afdeling neonatologie van de Noordwest Ziekenhuisgroep

Nadere informatie

Borstvoeding aan de rand prematuur

Borstvoeding aan de rand prematuur 1/7 Vrouw-kindeenheid Borstvoeding aan de rand prematuur Inleiding Met deze folder willen wij u informeren over borstvoeding bij de rand premature baby. Deze borstvoeding kan namelijk anders verlopen dan

Nadere informatie

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2005: Borstvoeding in Nederland en relatie met certificering door stichting Zorg voor Borstvoeding

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2005: Borstvoeding in Nederland en relatie met certificering door stichting Zorg voor Borstvoeding TNO-rapport KvL/JPB 2006.017 Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2005: Borstvoeding in Nederland en relatie met certificering door stichting Zorg voor Borstvoeding Wassenaarseweg 56 Postbus 2215 2301 CE

Nadere informatie

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis Indicatoren Standaard 1 - Beleid, scholing, prenatale informatie en ketenzorg De tekst in licht grijs is niet van

Nadere informatie

Adviezen voor het voeden van baby s met een schisis

Adviezen voor het voeden van baby s met een schisis Adviezen voor het voeden van baby s met een schisis Baby s met schisis kunnen problemen hebben met de voeding. De aandoening kan het zuigen en slikken beïnvloeden. In deze folder staan adviezen om u met

Nadere informatie

Welke voeding gaat u uw baby geven?

Welke voeding gaat u uw baby geven? Welke voeding gaat u uw baby geven? Inleiding Nu u zwanger bent, heeft u veel keuzes te maken. Zo gaat u bijvoorbeeld kiezen welke voeding u aan uw baby gaat geven. De beste voeding voor uw baby is borstvoeding.

Nadere informatie

Calmita: Op onderzoek gebaseerde voedingsoplossing voor in ziekenhuizen Ontworpen voor het ondersteunen van neonatale orale voedingsontwikkeling

Calmita: Op onderzoek gebaseerde voedingsoplossing voor in ziekenhuizen Ontworpen voor het ondersteunen van neonatale orale voedingsontwikkeling Calmita: Op onderzoek gebaseerde voedingsoplossing voor in ziekenhuizen Ontworpen voor het ondersteunen van neonatale orale voedingsontwikkeling Doordat Calmita natuurlijk voedingsgedrag stimuleert, ondersteunt

Nadere informatie

Onderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders

Onderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders Onderzoek naar de keuze voor borst/kunstvoeding bij jonge moeders Inleiding: Ik ben Sascha en ik ben 20 jaar, sinds eind november 2008 ben ik moeder van een flinke zoon die ik volledige borstvoeding op

Nadere informatie

Tips & tricks Kolven

Tips & tricks Kolven Tips & tricks Kolven Inhoud: 1) Wanneer kolven blz. 2 2) Lukt afkolven niet goed? Tips. blz. 2 3) Kolf productie verhogen: blz. 3 4) Doet kolven pijn? blz. 3 5) Kolf tijd. blz. 4 6) Bewaren moedermelk.

Nadere informatie

Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting (indien de organisatie zwangeren bereikt), Ketenzorg

Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting (indien de organisatie zwangeren bereikt), Ketenzorg Standaard 1 Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting (indien de organisatie zwangeren bereikt), Ketenzorg B1.1 Hanteert de organisatie een beleid met betrekking tot voeding en voorlichting over

Nadere informatie

Flesvoeding Thuis en in het ziekenhuis.

Flesvoeding Thuis en in het ziekenhuis. Flesvoeding Thuis en in het ziekenhuis www.nwz.nl Inhoud Welke flesvoeding kies je? 3 Flesvoeding in het ziekenhuis 3 Hoe maak je thuis flesvoeding klaar? 3 Hoe lang kun je een klaargemaakte fles bewaren?

Nadere informatie

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2007:

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2007: TNO-rapport KvL/P&Z 2007.104 Peiling Melkvoeding van Zuigelingen 2007: Borstvoeding in Nederland en relatie met certificering door stichting Zorg voor Borstvoeding Preventie en Zorg Wassenaarseweg 56 Postbus

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340

Nadere informatie

Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot slot 6 Belangrijke telefoonnummers 6

Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot slot 6 Belangrijke telefoonnummers 6 Borstvoeding voor te vroeg geboren baby s Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot

Nadere informatie

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken Indicatoren Standaard 1 - Beleid, scholing, prenatale informatie en ketenzorg De tekst in licht grijs is niet

Nadere informatie

Borstvoeding bij uw te vroeg geboren baby. Afdeling C3 / D3 IJsselland Ziekenhuis

Borstvoeding bij uw te vroeg geboren baby. Afdeling C3 / D3 IJsselland Ziekenhuis Borstvoeding bij uw te vroeg geboren baby Afdeling C3 / D3 IJsselland Ziekenhuis Inhoudsopgave Inleiding 1. Waarom borstvoeding bij te vroeg geboren baby s? 3 2. Kolven 5 3. Borstvoeding 8 4. Prematurenstappenplan

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby. Vrouw - Moeder - Kind centrum

Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby. Vrouw - Moeder - Kind centrum 00 Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby Vrouw - Moeder - Kind centrum Borstvoeding Uit allerlei onderzoeken blijkt dat borstvoeding goed is voor alle baby s. Ook voor premature baby s (prematuur

Nadere informatie

Borstvoeding opbouwen, bijvoeding afbouwen

Borstvoeding opbouwen, bijvoeding afbouwen Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Borstvoeding opbouwen, bijvoeding afbouwen z Uw baby heeft in het ziekenhuis bijvoeding gekregen, dat wil zeggen, flesvoeding

Nadere informatie

Anemie en toxoplasmose gedurende de zwangerschap. Een retrospectieve studie

Anemie en toxoplasmose gedurende de zwangerschap. Een retrospectieve studie Masterproef master in de vroedkunde academiejaar 2009-2010 Promotor: Prof. Dr. Foulon Co-promotor: Dr. Faron Coördinator: Dhr. Deschepper Anemie en toxoplasmose gedurende de zwangerschap. Een retrospectieve

Nadere informatie

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1

Handout Karen van Hulst, Radboudumc Nijmegen COPYRIGHT 1 Het verloop van de normale speekselcontrole bij 652 gezonde Nederlandse kinderen tussen 0-4 jaar Karen van Hulst, MSc Logopedist/ Klinisch Epidemioloog Afdeling Revalidatie, kinderen 1 november 2013 Primaire

Nadere informatie

ANTENATAAL KOLVEN 1090

ANTENATAAL KOLVEN 1090 ANTENATAAL KOLVEN 1090 Inleiding Deze folder bevat algemene informatie over het beleid met betrekking tot antenataal kolven. Het doel van antenataal kolven is het verzamelen van colostrum. Het voordeel

Nadere informatie

AFKOLVEN VAN MOEDERMELK

AFKOLVEN VAN MOEDERMELK AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 771 Inleiding In deze folder leest u informatie over het af van moedermelk. Er kunnen zich situaties voordoen waarbij het niet mogelijk is om direct borstvoeding te geven of waarbij

Nadere informatie

Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk

Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk Onderwerpen Gezondheidseffecten voor moeder en kind Aanleggen Wat is normaal? Wat als het anders gaat dan gedacht?

Nadere informatie

VSV Zoetermeer. Ketenprotocol. Diabetes gravidarum. Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits. Versie 1.0

VSV Zoetermeer. Ketenprotocol. Diabetes gravidarum. Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits. Versie 1.0 Ketenprotocol Auteurs: Esther van Uffelen Ingrid Mourits 1 Inleiding Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 opgericht ter verbetering van de verloskundige zorg in

Nadere informatie

koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER

koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER koopzondagen 2012 def KOOPZONDAGEN EN KOOPAVONDEN DE MENING VAN DE BURGER Oktober 2012 2 Opdrachtnemer: Opdrachtgever: Team Financieel Advies, Onderzoek & Statistiek Camiel De Bruijn Ard Costongs Economie

Nadere informatie

Borstvoeding voor een prematuur geboren baby

Borstvoeding voor een prematuur geboren baby KRAAMAFDELING Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 1. Inleiding Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 2. De melkproductie op gang brengen na de bevalling Afkolven voor een premature baby

Nadere informatie

De informatie is gebaseerd op de folder

De informatie is gebaseerd op de folder Informatieblad responsief voeden met de fles Dit informatieblad is voor medewerkers in de zorg die aan ouders informatie geven over hoe zij voeding per fles aan hun baby kunnen geven. In dit blad wordt

Nadere informatie

Afkolven van moedermelk

Afkolven van moedermelk Afkolven van moedermelk wordt gemaakt op basis van vraag en aanbod. Om de melkproductie op gang te brengen en op peil te houden dient u net zo vaak te kolven als wanneer u uw baby aan de borst zou voeden.

Nadere informatie

BORSTVOEDING BIJ DE PREMATURE PASGEBORENE

BORSTVOEDING BIJ DE PREMATURE PASGEBORENE BORSTVOEDING BIJ DE PREMATURE PASGEBORENE 283 Voorwoord In deze folder vindt u informatie en adviezen over borstvoeding bij de premature (te vroege) pasgeborene. Stap voor stap wordt in deze folder uitgelegd

Nadere informatie

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven.

Disclosure belangen. (potentiële) belangenverstrengeling. Geen. Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven. Disclosure belangen (potentiële) belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Bedrijfsnamen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan een baby met het syndroom van Down

Borstvoeding geven aan een baby met het syndroom van Down Borstvoeding geven aan een baby Afdeling kindergeneeskunde Afdeling verloskunde Over Alrijne Zorggroep Het Diaconessenhuis Leiden en Rijnland Zorggroep (Rijnland Ziekenhuis en de verpleeghuizen Leythenrode

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Informatie over het geven van flesvoeding

Patiënteninformatie. Informatie over het geven van flesvoeding Informatie over het geven van flesvoeding Patiënteninformatie Informatie over het geven van flesvoeding Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Benodigdheden 3 Klaarmaken voeding 4 Hoeveelheid voeding 5 Voedingsschema

Nadere informatie

Keuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede: vaginale bevalling of een geplande keizersnede? Poli Gynaecologie

Keuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede: vaginale bevalling of een geplande keizersnede? Poli Gynaecologie 00 Keuzehulp Bevallen na een eerdere keizersnede: vaginale bevalling of een geplande keizersnede? Poli Gynaecologie 1 Inleiding Deze keuzehulp is bedoeld voor vrouwen die zwanger zijn en in een eerdere

Nadere informatie

Borstvoeding. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Borstvoeding. Ziekenhuis Gelderse Vallei Borstvoeding Ziekenhuis Gelderse Vallei Als zwangere komt u voor veel keuzes te staan. De borstvoeding is hierbij van groot belang. Deze folder geeft informatie over borstvoeding en de manier waarop wij

Nadere informatie

Hoofdstuk 10 Nederlandse samenvatting

Hoofdstuk 10 Nederlandse samenvatting Hoofdstuk 10 Nederlandse samenvatting Deze thesis draagt bij aan de kennis over de organisatie van de verloskundige zorg en het perspectief van vrouwen met betrekking tot de verloskundige zorg in Nederland.

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding geven. aan uw te vroeg geboren baby

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding geven. aan uw te vroeg geboren baby PATIËNTEN INFORMATIE Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby 2 3 PATIËNTENINFORMATIE Algemeen Met deze folder wil het Maasstad Ziekenhuis u meer informatie geven over het geven van borstvoeding

Nadere informatie

Borstvoeding geven met een tepelhoed

Borstvoeding geven met een tepelhoed Borstvoeding geven met een tepelhoed Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Een tepelhoed is een hulpmiddel bij het geven van borstvoeding. Het is een opzetstuk dat

Nadere informatie

Leren drinken bij te vroeg geboren baby s

Leren drinken bij te vroeg geboren baby s Leren drinken bij te vroeg geboren baby s 2 Inleiding Wanneer uw baby te vroeg geboren is (prematuur), of met een te laag geboortegewicht (dysmatuur), kan hij/zij vaak niet meteen zelf (alles) drinken.

Nadere informatie

Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN

Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN 2 INHOUDSTAFEL 1. Beste ouders 4 2. Waarom kiezen voor borstvoeding? 5 3. Prenatale lessen over borstvoeding 5 4. Op het Verloskwartier 6 5. Op de Kraamafdeling

Nadere informatie