1.1 Elke generatie kiest opnieuw
|
|
- Lieven Bosman
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 1.1 Elke generatie kiest opnieuw Op elk moment in je leven moet je keuzes maken: De keuze naar welke middelbare school je gaat; De keuze waar je op vakantie gaat; De keuze waar je gaat wonen als je het huis uit gaat; De keuze of je veel wilt werken of wat minder wilt werken en daardoor meer vrije tijd hebt; De keuze wat je gaat doen na je pension. Economie gaat over het maken van keuzes. Je moet keuzes maken omdat de hoeveelheid tijd en geld die je hebt maar beperkt is. 1
2 1.2 Welke kosten tellen mee? Mensen en bedrijven maken steeds keuzes: Consumeren = Investeren = Iemand (een consument) koopt iets om het te gebruiken (en niet om er geld mee te verdienen); Bv. je ouders kopen een huis. Een bedrijf koopt iets om er geld mee te verdienen; Bv. een bedrijf koopt een gebouw. Consumenten en bedrijven hebben maar een beperkte hoeveelheid geld. Er moeten dus steeds keuzes gemaakt worden. Schaarste = De spanning tussen de oneindige behoeften en de beperkte middelen. In de economie is een product schaars als er een inspanning geleverd moet worden om dit product te maken. 2
3 1.2 Welke kosten tellen mee? Schaarse goederen =Er moet een inspanning geleverd worden om dit goed te maken. Bv. brood is een schaars goed. Er is meel, een oven, een gebouw en personeel voor nodig om het te maken. Let op: Brood is overal verkrijgbaar. Toch is het volgens de economie een schaars goed. Er moet immers een inspanning geleverd worden om het te maken. Vrije goederen = Er hoeft geen inspanning geleverd te worden om dit goed te maken. Bv. De lucht die je in ademt, zonlicht. Economie gaat over de keuzes van consumenten en producenten. Wanneer je uit een aantal mogelijkheden kunt kiezen, is het handig om deze keuzes in Geld uit te kunnen drukken. 3
4 1.2 Welke kosten tellen mee? Voorbeeld: Peter heeft de keuze tussen: a) Een weekend weg met zijn vrienden (Kosten 100,-); b) In het weekend werken bij een restaurant (Loon 120,-). Als Peter kiest voor een weekend weg met zijn vrienden kost hem dit 100,-. Peter loopt dan ook het geld mis ( 120,-) wat hij zou kunnen verdienen met werken. Deze 120,- noemen we de opofferingskosten van een weekend weg. Opofferingskosten = de gederfde (niet ontvangen) opbrengsten van de niet gemaakte keuze. De totale kosten van een weekend weg voor Peter zijn dus: 100, ,- = 220,- 4
5 1.3 Het budget, wat koop je ervoor? Voorbeeld 1: Petra krijgt van haar ouders elke maand 20,- beltegoed voor haar mobiele telefoon. Dit bedrag van 20,- is haar budget. Ze geeft dit bedrag elke maand volledig uit. Het bellen kost per minuut 0,10. Een sms kost per keer 0,05. Mogelijkheid 1: Petra belt 100 minuten. Kosten 0,10 x 100 = 10,- Petra stuurt 200 SMS jes. Kosten 0,05 x 200 = 10,- Mogelijkheid 2: Petra belt 150 minuten. Kosten 0,10 x 150 = 15,- Petra stuurt 100 SMS jes. Kosten 0,05 x 100 = 5,- Beide keren zijn de totale kosten 20. Zo zijn er een heleboel mogelijke combinaties waarvan de totale kosten 20,- zijn. 5
6 1.3 Het budget, wat koop je ervoor? Voorbeeld 1: Petra krijgt van haar ouders elke maand 20,- beltegoed voor haar mobiele telefoon. Dit bedrag van 20,- is haar budget. Ze geeft dit bedrag elke maand volledig uit. Het bellen kost per minuut 0,10. Een sms kost per keer 0,05. b = het aantal minuten dat Petra per maand belt; s = het aantal sms jes dat Petra per maand verstuurd. Er geldt nu de volgende budgetvergelijking: 0,10b + 0,05s = 20 Dit is de formule van de budgetlijn van Petra. Hier kun je een grafiek van tekenen. Stap 1: Maak een tabel: b s
7 1.3 Het budget, wat koop je ervoor? Voorbeeld 1: Petra krijgt van haar ouders elke maand 20,- beltegoed voor haar mobiele telefoon. Dit bedrag van 20,- is haar budget. Ze geeft dit bedrag elke maand volledig uit. Het bellen kost per minuut 0,10. Een sms kost per keer 0,05. Stap 2: Teken de grafiek: Let op: Als het budget van Petra verandert verschuift de budgetlijn evenwijdig; Als één van de prijzen verandert, verandert de helling van de budgetlijn. 7
8 1.3 Het budget, wat koop je ervoor? Voorbeeld 2: Jan krijgt per maand 100,- van zijn ouders. Dit bedrag geeft hij elke maand uit aan boeken. In 2014 kostte het gemiddelde boek 10,- In 2015 is de gemiddelde prijs van een DVD met 10% gestegen. In 2014 kon Jan 100,-/ 10,= 10 boeken per maand kopen. In 2015 kan Jan 100,-/ 11,= 9,09 boek per maand kopen. In de economie zeggen we nu dat de koopkracht of reële waarde van het budget (het aantal producten wat je met je budget kunt kopen) is afgenomen. Procentuele verandering koopkracht = De koopkracht van Jan is met 9,1% afgenomen. Koopkracht nieuw Koopkracht oud x100% Koopkracht oud 9,09 10 x100% 9,1% 10 8
9 1.3 Het budget, wat koop je ervoor? De ontwikkeling van de koopkracht voor verschillende soorten huishoudens per maand in
10 1.4 De invloed van andermans keuze 10
11 1.4 De invloed van andermans keuze Bij het spelen van spellen zoals schaken, dammen, Monopoly, Colonisten van Catan,. hebben de beslissingen van een speler invloed op de andere spelers en omgekeerd. In de economie is dit ook het geval. Als de overheid de belastingen verhoogt, zullen de mensen minder geld uit gaan geven omdat ze minder te besteden hebben. Speltheorie = Een onderdeel van de wiskunde waar het nemen van beslissingen centraal staat. PDF Levensloop Hoofdstuk 1 Prisoner s Dilemma Voorbeeld 1 (Prisoner s dilemma): Twee misdadigers A en B die samen een bank hebben beroofd worden gepakt. Als A bekent en B niet, wordt A getuige en daarom vrijgelaten en krijgt B 20 jaar cel. Andersom als B bekent en A niet wordt B vrijgelaten en krijgt A 20 jaar cel. Als beiden niet bekennen krijgen ze elk 1 jaar cel (gebrek aan bewijs). Als beiden bekennen krijgen ze elk 5 jaar cel. 11
12 1.4 De invloed van andermans keuze 12
13 1.4 De invloed van andermans keuze Maak een opbrengstenmatrix waarin je de gegevens overzichtelijk weergeeft: A B Bekennen Zwijgen Bekennen 5 EN 5 0 EN 20 Zwijgen 20 EN 0 1 EN 1 Bij speltheorie gaan we uit van de volgende regels: 1) spelers van het spel nemen rationele beslissingen, ze willen een zo hoog mogelijke uitbetaling; (Een zo hoog mogelijke uitbetaling is hier een zo laag mogelijke straf) 2) De spelers weten evenveel van elkaar (symmetrische informatie); (De gevangenen zitten in afzondering van elkaar en weten dus allebei niets). 13
14 1.4 De invloed van andermans keuze 3) Bij een coöperatief spel werken de spelers samen; Bij een niet-coöperatief spel beconcurreren spelers elkaar; (Als de gevangenen kunnen overleggen is er een coöperatief spel als ze elkaar vertrouwen, anders is het spel niet-coöperatief. We gaan hier verder uit van een niet-coöperatief spel) 4) De strategie geeft aan wat een speler in een bepaalde situatie gaat doen. De strategie is gericht op een zo hoog mogelijke uitbetaling; (De gevangenen moeten elk de keuze maken of ze bekennen of zwijgen) 5) De uitbetaling is de verwachte opbrengst van een strategie; (Deze is te vinden in de tabel, uitbetaling is nu de straf die een gevangene krijgt) 6) Een dominante strategie is een strategie die het meeste oplevert, ongeacht de strategie van de ander; (Als A bekent, krijgt hij 5 of 0 jaar straf. Als A zwijgt, krijgt hij 20 of 1 jaar straf; Als B bekent, krijgt hij 5 of 0 jaar straf. Als B zwijgt, krijgt hij 20 of 1 jaar straf; Voor beide gevangenen is het, het beste om te bekennen. Bij zwijgen is de straf altijd langer, wat de andere gevangene ook doet) 14
15 1.4 De invloed van andermans keuze 7) Het evenwicht is de voorspelling van de uitkomst van het spel ; (De uitkomst van het spel is dat beide gevangenen zullen bekennen) 8) De gedomineerde strategie is de strategie die in alle gevallen het minst oplevert; (Zwijgen is de gedomineerde strategie, want deze levert in alle gevallen de meeste straf op. 9) Als beide partijen dezelfde dominante strategie hebben is er een evenwicht in dominante strategieën; (Beide gevangenen kunnen het beste bekennen) Let op: De meest ideale situatie kan bereikt worden, als beide gevangenen samenwerken en er sprake is van een coöperatief spel. Beide krijgen dan 1 jaar straf. Als beide gevangenen niet samenwerken, zijn ze dus allebei slechter af, want dan volgt 5 jaar straf. Voorbeeld 2 (Split or Steal Video) 15
16 1.4 De invloed van andermans keuze Voorbeeld 2 (Split or Steal Video) Steven Sarah SPLIT STEAL SPLIT 50% / 50% 0% / 100% STEAL 100% / 0% 0% / 0% Op het moment dat Steven kiest voor SPLIT is voor Sarah STEAL de beste strategie. In dit voorbeeld is er geen dominante strategie. Op het moment dat een speler voor STEAL kiest, krijgt de andere speler onafhankelijk van zijn keuze altijd niets. Als beide spelers van plan zijn om SPLIT te kiezen, zal dit een niet stabiele strategie zijn. Een speler kan er beter van worden om STEAL te kiezen. 16
17 1.4 De invloed van andermans keuze Voorbeeld 3 (Tit-for-tat): Joyce en Irene zijn twee zussen, die samen hun kamer delen. De onderstaande tabel Geeft weer hoeveel tijd ze per week in minuten kwijt zijn met het opruimen en zoeken van spullen. Irene Joyce Ruimt op Ruimt niet op Ruimt op 40 EN EN 15 Ruimt niet op 15 EN EN 60 Het verschil met het prisoner s dilemma is nu dat ze elke week de keuze moeten maken om wel of niet op te ruimen. Ze zijn gezamenlijk het beste uit als ze allebei opruimen. Als Joyce dus begint met opruimen is dit voor Irene het signaal dat ze Dit ook moet gaan doen. Op deze manier ontstaat een coöperatieve strategie. Als Joyce opruimt en Irene niet, levert dit Irene eenmalig 25 minuten tijd op. In de weken Hierna kost het haar per week echter 20 minuten, omdat Joyce dan niet meer opruimt. 17
18 1.4 De invloed van andermans keuze Voorbeeld 4 (Prisoner s dilemma): In het voorbeeld van het prisoner s dilemma kunnen de beide misdadigers van te voren de afspraak maken om beide te zwijgen. Als ze weten dat de ander ze zal straffen als hij toch praat, zullen ze zich aan deze afspraak houden. Straffen is een manier om coöperatief gedrag te krijgen. Voorbeeld 5 (Meer persoonsspel): Een dorp van 500 personen spreekt af om jaarlijks een dorpsfeest te organiseren. Elke inwoner van het dorp draagt 10,- bij. Op de website van de dorpsvereniging komt te staan welke inwoners van het dorp een financiële bijdrage geleverd hebben. Op deze manier wordt duidelijk wie er niet betaald heeft. Voorkomen wordt dat mensen niet betalen maar toch van het feest profiteren (free-ridergedrag). Het indirect bekend maken van de mensen die niet betalen is een vorm van straf om coöperatief gedrag te krijgen. Voorbeeld 6 (DSB Bank) Video Goedemorgen Nederland met Pieter Lakeman, 1 oktober
9,6. Samenvatting door N woorden 15 oktober keer beoordeeld. Hoofdstuk 1. Begrippen
Samenvatting door N. 1514 woorden 15 oktober 2016 9,6 4 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1 Begrippen bindende afspraak Een afspraak waar je (juridisch) niet van af kunt/niet onderuit kunt. budget
Nadere informatieFor dummies: de economie van een land
H2 in het kort V4 For dummies: de economie van een land Consumenten Producenten De markt Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt Overheid 2 De economie: een groot rollenspel Vier algemene
Nadere informatieBegrippenlijst Economie Levensloop H1,H2,H3
Begrippenlijst Economie Levensloop H1,H2,H3 Begrippenlijst door een scholier 1235 woorden 6 november 2011 6,7 68 keer beoordeeld Vak Economie BEGRIPPEN H1 KIEZEN Consumptie De uitgaven van een consument/overheid
Nadere informatieOnderneming en omgeving - Speltheorie
Onderneming en omgeving - Speltheorie 1 Inleiding... 1 2 Het oplossen van een standaard tweepersonenspel... 1 3 Twee aanbieders van bronwater... 3 4 Links of rechts rijden... 5 5 Free rider gedrag... 6
Nadere informatieUIT speltheorie
Speltheorie. Wat is de speltheorie (gametheorie). De speltheorie beschouwt situaties in de echte wereld waarin twee (of meerdere) partijen aan elkaar verbonden zijn via hun acties. Als de ene partij een
Nadere informatieDe koopkracht van je inkomen bepaald hoeveel goederen of diensten je kunt kopen, de koopkracht hangt af van je inkomen en van de prijzen.
Boekverslag door Y. 2663 woorden 10 november 2014 3.2 19 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Crisis! Hoofdstuk 1 Kredietcrisis Kennen: Bestedingen: De uitgaven aan goederen en diensten Koopkracht:
Nadere informatieUIT speltheorie HV
Speltheorie. Wat is de speltheorie (gametheorie). De speltheorie bekijkt (economische) situaties in de echte wereld waarbij twee partijen met elkaar verbonden zijn, via hun acties. Als de ene partij een
Nadere informatieModellen en Simulatie Speltheorie
Utrecht, 20 juni 2012 Modellen en Simulatie Speltheorie Gerard Sleijpen Department of Mathematics http://www.staff.science.uu.nl/ sleij101/ Program Optimaliseren Nul-som matrix spel Spel strategie Gemengde
Nadere informatie2. wat nog belangrijker is welke wensen je bovenaan je lijstje zet. Je moet je wensen op volgorde zetten: wat het meest belangrijk is bovenaan.
Samenvatting door Romy 2193 woorden 8 december 2015 7 10 keer beoordeeld Vak Economie 2.1 In ons dagelijks leven maken wij voortdurend keuzes omdat we nu eenmaal niet alles tegelijk kunnen doen of ons
Nadere informatieEindwerk Speltheorie
Eindwerk Speltheorie Ben Hermans 2011-2012 1 Speltheorie 1.1 Wat is speltheorie? Speltheorie is een tak van de wiskunde die zogenaamde spellen analyseert. Een spel beperkt zich hierbij niet tot een vrijetijdsbesteding
Nadere informatieUIT de budgetlijn
De budgetlijn De budgetlijn wordt gebruikt om de opofferingskosten bij economische keuzes tussen twee producten duidelijk te maken. Mensen hebben behoeften, maar de middelen zijn beperkt. Er is dus sprake
Nadere informatieOefentoets Klas: havo 3 / vwo 3
Oefentoets Klas: havo 3 / vwo 3 Vak: economie Toets over: h1 en h2 Lesbrief: kopen en werken Hulpmiddelen: gewone rekenmachine DEZE OEFENTOETS BESTAAT UIT 8 OPGAVEN! Opgave 1 Begrippen 1 Noem alle productiefactoren
Nadere informatieDe wensen van mensen zijn onbegrensd. Hoe noemen we in de economie deze wensen? BEHOEFTEN. Categorie Vraag & Antwoord
Categorie Vraag & Antwoord De wensen van mensen zijn onbegrensd. Hoe noemen we in de economie deze wensen? BEHOEFTEN Er zijn te weinig middelen om in alle behoeften te kunnen voorzien. Hoe heet dit verschijnsel?
Nadere informatie4h economie module 5 samenwerken en onderhandelen
4h economie module 5 samenwerken en onderhandelen Vb. werknemers en werkgevers CAO-onderhandelingen via vakbonden Stel: vakbond van werknemers eist arbeidstijdverkorting van 4 uur per week; van 40 uur
Nadere informatieNascholing Economie: Speltheorie. Jeroen Hinloopen (UvA) J.Hinloopen@uva.nl
Nascholing Economie: Speltheorie Jeroen Hinloopen (UvA) Programma Inleiding: De drie vernieuwingen in het economie examenprogramma Deel 1: 10.00 10.45 Wat is speltheorie en wanneer is het gebruik zinvol?
Nadere informatieNascholing Economie: Speltheorie
Nascholing Economie: Speltheorie Jeroen Hinloopen (UvA) Aristo Amsterdam, 28 januari 2010 Programma (28 januari 2010, 10.00 11.45) Inleiding: De drie vernieuwingen in het economie examenprogramma Wat is
Nadere informatiep1 = 20 euro p2 =10 euro Budget = 100 euro Stel budgetvergelijking op en teken budgetlijn Budgetvergelijking: B = 20q 1 + 10q 2 Budgetlijn.
1. Wat zijn behoeften? 2. Waarom is er sprake van schaarste bij behoeften? 3. Leg uit waarom netto-baten een beter begrip bij te keuzen maken dan baten. 4. Leg met een voorbeeld uit wat alternatief aanwendbaar
Nadere informatieDE KEUZE IS AAN ONS. Uitwerkingen MODULE 1 HAVO 4 HAVO 2010 / 2011 VERS
DE KEUZE IS AAN ONS MODULE 1 HAVO 4 HAVO 2010 / 2011 VERS 2 opgaven. Opdracht 1 Eigen mening. Afweging van mogelijkheden, rekening houden met kosten, voorkeuren en beschikbare tijd Opdracht 2 Eigen mening.
Nadere informatieHoofdstuk 1: Schaarste
Hoofdstuk 1: Schaarste Economie HAVO 2011/2012 www.lyceo.nl H1: Schaarste Economie 1. Schaarste 2. Ruil 3. Markt 4. Ruilen over tijd 5. Samenwerken en onderhandelen 6. Risico en informatie 7. Welvaart
Nadere informatieEconomie module 1. Hoofdstuk 1: Voor niks gaat de zon op.
Economie module 1. Hoofdstuk 1: Voor niks gaat de zon op. Economie gaat in essentie over het maken van keuzes. De behoeften van mensen zijn onbegrensd, maar hun middelen zijn beperkt. Door dit spanningsveld
Nadere informatieSamenvatting Economie hoofdstuk 1 & 2
Samenvatting Economie hoofdstuk 1 & 2 Samenvatting door Martijn 1605 woorden 29 oktober 2015 6,5 1 keer beoordeeld Vak Economie Hoofdstuk 1: kiezen en ruilen Schaarste is de spanning tussen de menselijke
Nadere informatieSPELTHEORIE. Hoe bepaal jíj j je strategie? Arjan Zaal
SPELTHEORIE Hoe bepaal jíj j je strategie? Arjan Zaal 1 e uitgave Freudenthal 1 Instituut Inhoudsopgave Voorwoord p. 3 Inleiding p. 4 1. Speltheorie p. 5 Wat is speltheorie? p. 5 Basiselementen p. 9 2.
Nadere informatie4.1 De collectieve arbeidsovereenkomst
4.1 De collectieve arbeidsovereenkomst De arbeidsvoorwaarden van veel werknemers zijn vastgelegd in een collectieve arbeidsovereenkomst. Dit is een overeenkomst die per bedrijf of bedrijfstak wordt afgesloten
Nadere informatieWerkboek Werk Ver 2. Week Opgaven Bijzonderheden 5 Toetsbespreking 1.1 t/m 1.12. Dit boekje elke les meenemen! 6 1.13 t/m 1.20 2.1 t/m 2.
Werkboek Werk Ver 2 Week Opgaven Bijzonderheden 5 Toetsbespreking 1.1 t/m 1.12 Dit boekje elke les meenemen! 6 1.13 t/m 1.20 2.1 t/m 2.9 7 2.10 t/m 2.14 Afmaken beleggen Inleveren handelingsdeel bij docent
Nadere informatieWerkboek Workshop Speltheorie op de Havo en Vwo Samenstelling: Jacobien van Willigen en Jolanda Suijker
Werkboek Workshop Speltheorie op de Havo en Vwo Samenstelling: Jacobien van Willigen en Jolanda Suijker Lesvoorbeeld 1 Fokke en Sukke Fokke en Sukke wonen in Almere, waar zij al jaren op Koninginnedag
Nadere informatie2.2 Kinderjaren. De bedragen en percentages uit dit hoofdstuk hoef je niet uit je hoofd te leren. Indien nodig krijg je deze op een proefwerk erbij.
2.2 Kinderjaren Het krijgen van kinderen heeft voor ouders economische gevolgen: 1. Ouders krijgen minder tijd voor andere zaken en gaan bv. minder werken; 2. Kinderen kosten geld. De overheid komt ouders
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieGoede tijden, slechte tijden. Soms zit het mee, soms zit het tegen
Slides en video s op www.jooplengkeek.nl Goede tijden, slechte tijden Soms zit het mee, soms zit het tegen 1 De toegevoegde waarde De toegevoegde waarde is de verkoopprijs van een product min de ingekochte
Nadere informatieKinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar
Kinderverhoor Je ouders gaan uit elkaar Als je ouders uit elkaar gaan is dat heel ingrijpend. Vaak verandert er nogal wat in je leven. Een rechter wil hierover met je praten tijdens een kinderverhoor.
Nadere informatieH1: Economie gaat over..
H1: Economie gaat over.. 1: Belangen Geld is voor de economie een smeermiddel, door het gebruik van geld kunnen we handelen, sparen en goederen prijzen. Belangengroep Belang = Ze komen op voor belangen
Nadere informatieWat kan ik voor u doen?
139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...
Nadere informatieI. Vraag en aanbod. Grafisch denken over micro-economische onderwerpen 1 / 6. fig. 1a. fig. 1c. fig. 1b P 4 P 1 P 2 P 3. Q a Q 1 Q 2.
1 / 6 I. Vraag en aanbod 1 2 fig. 1a 1 2 fig. 1b 4 4 e fig. 1c f _hoog _evenwicht _laag Q 1 Q 2 Qv Figuur 1 laat een collectieve vraaglijn zien. Een punt op de lijn geeft een bepaalde combinatie van de
Nadere informatieBEN IK BEREIKBAAR? Opdrachtenblad Niveau:
Opdrachten Opdracht 1 a) Wat is er aan de hand bij Wesley? b) Wat wil hij er aan gaan doen? Is dat voor hem de beste oplossing? Waarom wel of niet denk je? c) Hoe heb jezelf je telefoonkosten geregeld?
Nadere informatieSamenvatting Economie hoofdstuk 1
Samenvatting Economie hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 967 woorden 6 november 2016 7,3 6 keer beoordeeld Vak Economie Paragraaf 1: Wat voor inkomen heb je? Inkomsten die je ontvangt kunnen verschillen
Nadere informatieSociale Dilemma s en Speltheorie
Sociale Dilemma s en Speltheorie Krzysztof R. Apt CWI, Amsterdam Prisoner s Dilemma C D C 2, 2 0, 3 D 3, 0 1, 1 Elke speler heeft twee strategieën: C ( cooperate ) and D ( defect ). Interpretatie: C: Je
Nadere informatieSamenvatting Economie Rekonomie
Samenvatting Economie Rekonomie Samenvatting door een scholier 1570 woorden 24 oktober 2011 5,3 76 keer beoordeeld Vak Methode Economie LWEO Rekonomie Hoofdstuk 1 De cijfers achter de komma worden ook
Nadere informatieSpeltheorie in de computerwetenschappen. Patrick De Causmaecker Met dank aan Katja Verbeeck Katholieke Universiteit Leuven Campus Kortrijk
Speltheorie in de computerwetenschappen Patrick De Causmaecker Met dank aan Katja Verbeeck Katholieke Universiteit Leuven Campus Kortrijk Mezelf Licentiaat Wiskunde (Gent) Doctor in de Fysica (Leuven)
Nadere informatieBEN IK BEREIKBAAR Opdrachtenblad Niveau:
Opdrachten Opdracht 1 Waarom zou een abonnement handiger zijn voor Wesley? Zijn er risico s bij een telefoonabonnement die je bij prepaid niet hebt? Hoe heb jij je telefoonkosten geregeld? Betalen je ouders
Nadere informatieGevangenenprobleem. Samenwerken en onderhandelen
Gevangenenprobleem Samenwerken en onderhandelen 10 20 30 40 50 60 HAVO VWO Dit experiment illustreert het gevangenenprobleem door middel van een kaartspel in groepjes van twee. In iedere ronde kiezen deelnemers
Nadere informatieBetaal niet teveel... ziet u afspraken tussen bedrijven bij aanbestedingen? Meld ze bij ACM. Kansen & keuzes. voor bedrijven en consumenten
Betaal niet teveel... ziet u afspraken tussen bedrijven bij aanbestedingen? Meld ze bij ACM Kansen & keuzes voor bedrijven en consumenten Waarom krijgt u deze folder? U bent inkoper van een bedrijf of
Nadere informatieANTWOORDENMODEL SPELTHEORIE
ANTWOORDENMODEL SPELTHEORIE In totaal zijn er voor dit onderdeel 100 punten te behalen. Per onderdeel wordt in kleur aangegeven hoeveel punten je er voor kunt krijgen: 1 punt, 2 punten of 3 punten. 1.
Nadere informatieTeksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.
Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl
Nadere informatieNoordhoff Uitgevers bv
Voorkennis V-a Per deelnemer méér gaat er e 0,- van de prijs per persoon af, dus bij 4 personen zal de prijs per persoon e 500,- zijn, bij 30 personen e 50,- 7 3 e 0,- = e 380,-. b n = 0 geeft p = 0 3
Nadere informatieMosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om
Windenergie als streekproduct: van dichtbij is beter. Mosterd uit Almen, kaas van boerderij Pas Op, verse asperges om de hoek, akkerbrood gebakken door bakker Wijnand van Loarnse tarwe: eerlijk en heerlijk!
Nadere informatieJEUGDRECLASSERING ALGEMENE INFORMATIE INFORMATIE VOOR JONGEREN 4 JEUGDRECLASSERING ALGEMENE INFORMATIE
JEUGDRECLASSERING ALGEMENE INFORMATIE INFORMATIE VOOR JONGEREN 4 JEUGDRECLASSERING ALGEMENE INFORMATIE Je bent tussen de 12 en 18 jaar en bent met de politie in aanraking geweest. Je hebt bijvoorbeeld
Nadere informatieEuronext.liffe. Inleiding Optiestrategieën
Euronext.liffe Inleiding Optiestrategieën Vooraf De inhoud van dit document is uitsluitend educatief van karakter. Voor advies dient u contact op te nemen met uw bank of broker. Het is verstandig alvorens
Nadere informatieVERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST
VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST - LEERLING SuccesformulesVoorkant_Opmaak 1 06-10-14 10:08 Pagina 1 VERSCHILLENDE TARIEVEN VOOR MEER WINST 1 anigap 80:01 41-01-60 1 kaampo_tnakroovselumrofseccus
Nadere informatieThema 1 Pizzeria. Deel 1 Consumptie
1 Thema 1 Pizzeria Deel 1 Consumptie 1. Ieder mens probeert zo veel mogelijk wensen te vervullen. Iedereen begint daarbij met de belangrijkste behoeften: eten, drinken, kleding en een dak boven je hoofd.
Nadere informatieDeeltoets micro-economie propedeuse
Deeltoets micro-economie propedeuse 20 november 2012 Versie 1 ü Deze toets bestaat uit 14 meerkeuzevragen. ü Op het antwoordformulier dient steeds - met potlood - het correcte antwoord te worden aangestreept.
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieHoofdstuk 1: Vraag en aanbod
Hoofdstuk 1: Vraag en aanbod 1. Voorbeeld We bevinden ons op een markt van groenten en fruit (aardbeien, sla, bloemkolen, champignons, asperges, tomaten, ). De prijzen van deze goederen variëren sterk
Nadere informatieKlaslokaalexperiment: het gevangenenprobleem
Klaslokaalexperiment: het gevangenenprobleem Voor leerling en docent Het gevangenenprobleem Moet je horen, zegt Corine, Twee studenten bekennen schuld. Ze laat de krantenkop aan Bart zien. Wat hebben ze
Nadere informatie6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector
6.1 De Net Promoter Score voor de Publieke Sector Hoe kun je dienstverleners het beste betrekken bij klantonderzoek? Ik ben de afgelopen jaren onder de indruk geraakt van een specifieke vorm van 3 e generatie
Nadere informatieInteressante uitkomsten
Samenvatting Vriendschap & mobiel bellen April 2008 Interessante uitkomsten - Bijna de helft van de jongeren (18-26 jaar) zet hun telefoon nooit uit (47%). - Merendeel van de jongeren (87%) zegt dat hun
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieSamenvatting Economie H1 t/m H3
Samenvatting Economie H1 t/m H3 Samenvatting door J. 1711 woorden 28 oktober 2012 7,8 2 keer beoordeeld Vak Methode Economie Samenvatting Module 1 Hoofdstuk 1 t/m 3. Hoofdstuk 1 Voor niks gaat de zon op
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieInterview Rob van Brakel
Interview Rob van Brakel Atributes Consequences Values Hallo Rob van Brakel, mag ik jou een aantal vragen mogen stellen? Prima. Hoe oud ben je? 21 jaar Wat is je woonsituatie op het moment? Op het moment
Nadere informatieVodafone Tarieven Voor abonnementen en prepaid
Vodafone Tarieven Voor abonnementen en prepaid Geldig per 5 oktober 2009 2 Welkom bij Vodafone Wil jij zeker weten dat je altijd en overal makkelijk contact kunt houden met wie je maar wilt, op de manier
Nadere informatieWelkom bij. Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer
Welkom bij Mijn puber en de sociale media hoe ga ik daar mee om? Gaby Herweijer Welkom in de Puberteit Pubers ondergaan veel veranderingen Vrienden School Lichamelijk Seksualiteit Hersenen Pubers vragen
Nadere informatieR O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl
R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt
Nadere informatie2.2 Kinderjaren. De bedragen en percentages uit dit hoofdstuk hoef je niet uit je hoofd te leren. Indien nodig krijg je deze op een proefwerk erbij.
2.2 Kinderjaren Het krijgen van kinderen heeft voor ouders economische gevolgen: 1. Ouders krijgen minder tijd voor andere zaken en gaan bv. minder werken; 2. Kinderen kosten geld. De overheid komt ouders
Nadere informatieDaarom kiest u voor RegioBank
Daarom kiest u voor RegioBank Bij u in de buurt U bent geen rekeningnummer. U wordt altijd geholpen door iemand die u kent. Een complete bank Wij zijn een bank waar u terecht kunt voor betalen, sparen,
Nadere informatieHelp! Verzuim voorkomen
TIP: dit is een interactieve pdf. de inhoudsopgave en het menu onder aan de pagina s zijn clickable. Help! Verzuim voorkomen Een leidraad voor werkoverleg met medewerkers over verzuim Deze publicatie is
Nadere informatieHoofdstuk 1: Vraag en aanbod
Hoofdstuk 1: Vraag en aanbod 1. Voorbeeld We bevinden ons op een markt van groenten en fruit (aardbeien, sla, bloemkolen, champignons, asperges, tomaten, ). De prijzen van deze goederen variëren sterk
Nadere informatieEindexamen vmbo gl/tl economie 2011 - II
Beoordelingsmodel Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 scorepunt toegekend. MINpunten 1 maximumscore 1 2 / 6 x 100 % = 33,3% 2 maximumscore 1 Voorbeeld van een juiste reden: Klantenbinding:
Nadere informatieKindgebonden budget 2011. Een bijdrage in de kosten voor uw kinderen. Leuker kunnen we t niet maken. Wel makkelijker.
Kindgebonden budget 2011 Een bijdrage in de kosten voor uw kinderen Leuker kunnen we t niet maken. Wel makkelijker. 2 Kindgebonden budget Het kindgebonden budget is een bijdrage in de kosten voor uw kinderen.
Nadere informatieModule 9. Speltheorie. Concept: Samenwerken en Onderhandelen. Voorjaar 2012
Module 9 Concept: Samenwerken en Onderhandelen Speltheorie Voorjaar 2012 Inhoud Blz. 1. Introductie oligopolie 5 2. Een homogeen duopolie dicht bij huis 9 3. Introductie speltheorie 12 4. Dynamische spelen
Nadere informatieUitleg theorie AS-AD model. MEV Wat betekent AS-AD. Aggregated demand: de macro-economische vraag.
Uitleg theorie AS-AD model. Het AS-AD model is een theoretisch model over de werking van de economie. Het model is daarmee een macro-economisch model. Het model maakt sterk gebruik van het marktmodel uit
Nadere informatieThemanummer Kindgebonden budget
Themanummer Kindgebonden budget Kindgebonden budget 2009 Een bijdrage in de kosten voor kinderen Per 1 januari 2009 maakt de kindertoeslag plaats voor een nieuwe regeling; het kindgebonden budget. Deze
Nadere informatieHoofdstuk 2: Prijsvorming door vraag en aanbod
Hoofdstuk 2: Prijsvorming door vraag en aanbod 1. Voorbeeld We bevinden ons op een markt van groenten en fruit (aardbeien, sla, bloemkolen, champignons, asperges, tomaten, ). De prijzen van deze goederen
Nadere informatieAllianties en speltheorie
Allianties en speltheorie Presentatie Zeist Annelies de Ridder Agenda 1. Inleiding 2. Een ander perspectief: de Speltheorie 3. Inzoomen op opportunistisch gedrag 4. Vragen 2 1: Inleiding: profilering Promotieonderzoek:
Nadere informatieKlas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel
Klas 4m2 Economie Leerling instructie Koehandel Mollers Inleiding spel koehandel De komende 5 lessen gaan we aan de slag met het spel koehandel. Dit spel speel je met maximaal 5 personen. Met deze vijf
Nadere informatieVoor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen. uitgave 2005
Voor kinderen die meer willen weten over echtscheidingen uitgave 2005 Steeds meer kinderen stellen vragen aan de Kinderrechtswinkels over echtscheiding. Scheiden kan niet zomaar, je moet heel veel regels
Nadere informatieVroeg wijs met geld. gemeente www.heumen.nl. Informatie over hoe u uw kind helpt slim en verstandig om te gaan met geld
Vroeg wijs met geld Informatie over hoe u uw kind helpt slim en verstandig om te gaan met geld gemeente www.heumen.nl Heumen HU.090 brch vroeg wijs met geld.indd 1 04-02-14 09:30 Inhoudsopgave Zakgeld
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrienden & Relaties s Avonds en in het weekend zit ik vaak alleen thuis. Ik bel dan wel eens met mijn vrienden, maar ze bellen me nooit terug. Ik heb verkering,
Nadere informatieWerken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan
08540 LerenLoopbaanBurgerschap 10-04-2008 08:28 Pagina 1 ontwikkelingsproces 1+2 1 2 3 4 5 6 7 Werken aan persoonlijke ontwikkeling en sturen van eigen loopbaan Leren, Loopbaan en Burgerschap Wat laat
Nadere informatiehttp://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi...
Veelvlakken De perfecte vorm Plato was een grote denker in de tijd van de Oude Grieken. Hij was een van de eerste die de regelmatige veelvlakken heel bijzonder vond. Hij hield ervan omdat ze zulke mooie,
Nadere informatieThema 1 Pizzeria ANTWOORDEN
1 Thema 1 Pizzeria ANTWOORDEN Deel 1 Consumptie 1. Ieder mens probeert zo veel mogelijk wensen te vervullen. Iedereen begint daarbij met de belangrijkste behoeften: eten, drinken, kleding en een dak boven
Nadere informatieDoel. Wat heb je nodig? Spelregels.
Doel. Dit spel is een concrete tool dat de dialoog rond eerlijkheid mogelijk maakt. Aan de hand van herkenbare situaties worden 14 tot 18 jarigen uitgenodigd voor zichzelf na te denken over wat eerlijk
Nadere informatieEen overzicht van de factoren die de omvang van de gevraagde hoeveelheid van een artikel bepalen.
Praktische-opdracht door een scholier 3871 woorden 8 januari 2003 5,3 45 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Opdracht 1: Een overzicht van de factoren die de omvang van de gevraagde hoeveelheid
Nadere informatieExamen HAVO. Wiskunde A1,2
Wiskunde A1,2 Examen AVO oger Algemeen Voortgezet Onderwijs Tijdvak 2 Woensdag 21 juni 1.0 16.0 uur 20 00 Dit examen bestaat uit 21 vragen. Voor elk vraagnummer is aangegeven hoeveel punten met een goed
Nadere informatie5.2 Wie is er werkloos?
5.2 Wie is er werkloos? Volgens het CBS behoren mensen tot de werkloze beroepsbevolking als ze een leeftijd hebben van 15 tot en met 64 jaar, minder dan 12 uur werken, actief op zoek zijn naar betaald
Nadere informatieWat u moet weten over beleggen
Rabo BedrijvenPensioen Wat u moet weten over beleggen Beleggen voor het Rabo BedrijvenPensioen Uw werkgever betaalt pensioenpremies voor het Rabo BedrijvenPensioen. In deze brochure leest u hoe we deze
Nadere informatieMastermind met acht kleuren
Geschreven voor het vak: Wiskunde gedoceerd door H. Mommaerts Onderzoekscompetentie Mastermind met acht kleuren Auteurs: Tom Demeulemeester Pieter Van Walleghem Thibaut Winters 6LWIi 22 april 2014 1 Inleiding
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar
Als je ouders uit elkaar gaan Je ouders gaan Als je ouders uit elkaar gaan, moeten er moeilijke beslissingen worden genomen. Want bij wie ga jij dan wonen? En hoe vaak zie je dan je vader of moeder nog?
Nadere informatie6.7. Boekverslag door E woorden 31 oktober keer beoordeeld
Boekverslag door E. 1574 woorden 31 oktober 2011 6.7 20 keer beoordeeld Vak Methode Economie Percent Economie: 1.1 Schaarste is spanning tussen de menselijke behoeften en de beschikbare middelen om in
Nadere informatieVerantwoord lenen bij Delta Lloyd
Verantwoord lenen bij Delta Lloyd Beste klant, De huizenprijzen zijn de laatste jaren flink gedaald. Daardoor houden steeds meer mensen na verkoop van de woning een restschuld over. Als de verkoopopbrengst
Nadere informatie7,1. Samenvatting door een scholier 818 woorden 19 september keer beoordeeld. MODULE 1: HOOFDSTUK 1 Waarover gaat economie?
Samenvatting door een scholier 818 woorden 19 september 2004 7,1 10 keer beoordeeld Vak Economie MODULE 1: HOOFDSTUK 1 Waarover gaat economie? Economie gaat over de behoeften (de wensen) van mensen. Behoeften
Nadere informatieAls je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen.
Als je ouders uit elkaar gaan, zit je met heel wat vragen. Kan ik kiezen bij wie ik ga wonen? Is het mijn schuld? Ben ik verplicht om op bezoek te gaan bij papa of mama? Waarom hebben mijn ouders elk een
Nadere informatieMiddeleeuwen. door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013
Middeleeuwen door: Joshua Murray Vogelenzang groep 6 2013 Inhoud blz 1. Voorpagina blz 2. Inhoud blz 7. Sint Willibrord blz 8. De Landheer blz 3. De Middeleeuwen blz 9. Munten blz 4. Carcassonne blz 10.
Nadere informatie2 Economie als rollenspel
2 Economie als rollenspel 2. Restaurantbezoek In een klas van een school zijn ook verscheidene rollen. Noem er minstens drie. De rol van de docent en de rol van de leerlingen. Als er een klassenvertegenwoordiger
Nadere informatieHoofdstuk 2: Wat produceert een onderneming?
Hoofdstuk 2: Wat produceert een onderneming? 2.1. Wat je produceert moet je kunnen verkopen. Zie boek: p. 22 25 (+ nota s) Senseo en stadstweewieler van BMW 2.2./2.3./2.4. Vraag en aanbod 1. Voorbeeld
Nadere informatieINFORMATIE VOOR JONGEREN 1 ONDER TOEZICHT GESTELD WAT BETEKENT DAT?
ONDER TOEZICHT GESTELD WAT BETEKENT DAT? INFORMATIE VOOR JONGEREN 1 ONDER TOEZICHT GESTELD WAT BETEKENT DAT? Als je nog geen 18 jaar bent is volgens de wet een volwassene voor jou verantwoordelijk. Meestal
Nadere informatieLou en Lena: NEE tegen geweld!
Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We
Nadere informatieLijfrente Garantie Polis
Voorwaarden Lijfrente Garantie Polis 1510 WAT STAAT ER IN DEZE VOORWAARDEN? Pagina 1 : Algemene afspraken Pagina 3 : Wat mag u van ons verwachten? Pagina 5 : Wat verwachten wij van u? Pagina 6 : Wat mag
Nadere informatieVoorblad Wat is geld?
Voorblad Wat is geld? Je hebt de test op de website van Nibud gedaan: http://service.nibud.nl/geldtypetest/ Welk geldtype ben je? Vind je dit zelf ook? Motiveer je antwoord. Beantwoord de volgende vragen
Nadere informatie