brochure Duurzaam energiebeheer Duurzaam van 9 to 5 VOOR MILITANTEN VAN ACV, ABVV EN ACLVB -
|
|
- Siebe Willems
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 brochure VOOR MILITANTEN VAN ACV, ABVV EN ACLVB - Duurzaam energiebeheer Image*After Duurzaam van 9 to 5 Een samenwerking van met de steun van 1
2 Deze brochure is een uitgave van Arbeid & Milieu vzw Edinburgstraat 26, 1050 Brussel Tel. 02/ uitgegeven in het kader van het project Duurzaam van 9 to 5, en in de eerste plaats bedoeld voor militanten en vormingsmedewerkers van het ABVV, ACV en ACLVB. Druk: De Wrikker Lay-out: Deze kaft en brochures zijn gedrukt op kringlooppapier. Het binnenwerk wordt gedrukt met vegetale inkten. Arbeid & Milieu vzw geeft ook 3-maandelijks Arbeid & Milieu Magazine uit. Een jaarabonnement: 17,5 euro. Proefnummer of abonnement? Contacteer ons op 02/ of mail secretariaat@a-m.be VU: Anton Gerits Edinburgstraat 26, 1050 Brussel Motivatie Waarom moet de vakbond zich bezig houden met het energiegebruik op het bedrijf? Daar zijn meerdere redenen voor. Ten eerste, is de energierekening vaak een belangrijke kost voor de onderneming. Ondernemingen die spaarzaam omspringen met hun energiegebruik doen dus een voordeel. Bovendien zullen de energieprijzen in de toekomst waarschijnlijk stijgen. Dit komt omdat de voorraden fossiele energie eindig zijn en de vraag naar energie blijft stijgen. Bedrijven die tijdig investeren in energie-efficiëntie bereiden zich dus voor op de toekomst. De vakbond kan best waken over de realisatie van investeringen, zodat de werkgelegenheid niet in gevaar komt. Er kan ook heel wat energie bespaard worden in de dagelijkse handelingen op het bedrijf. Wordt de verlichting uitgedaan wanneer iedereen het lokaal verlaat of laten we die de hele dag branden? Zetten we onze computer af tijdens de middagpauze? Kan de verwarming niet een graadje lager? Kunnen we niet de trap nemen in plaats van de lift? Wanneer Elektriciteitsmeters: Ga na waar hoeveel energie wordt gebruikt, en hoe je dit kan optimaliseren. Doe eventueel beroep op een energiescan of -audit. flickr alle werknemers hierop letten, betekent dit een grote besparing op de totale energierekening. Ten tweede is het nodig om iets te doen aan de uitdagingen van de klimaatverandering. Klimaatverandering treft eerst en vooral de armsten in het Zuiden. Maar ook onze kinderen en kleinkinderen zullen niet gespaard worden. We moeten dringend minder broeikasgassen uitstoten. Het belangrijkste broeikasgas CO2 komt vrij bij de verbranding van fossiele energie. Deze uitstoot moet volgens de wetenschappers zeer snel afnemen. De vakbond kan hier niet aan de kant staan, maar moet zijn verantwoordelijkheid nemen. De vakbond moet de werknemers en werkgevers aansporen om zuinig om te springen met het energiegebruik, zowel op het werk als thuis. De gebruikte energie moet zoveel mogelijk uit hernieuwbare energiebronnen komen die geen CO2 uitstoten. Er is nog een derde reden waarom het niet verstandig is om veel fossiele energie te gebruiken. De import van fossiele brandstoffen betekent een grote uitgave van middelen die niet opnieuw geïnvesteerd worden in de Belgische economie. Wanneer we deze middelen besteden aan energie-efficiëntie en aan de productie van hernieuwbare energie, dan creëren we bijkomende werkgelegenheid in ons land en blijven we op technologisch vlak niet achter. Met deze brochure willen we werknemersvertegenwoordigers helpen om het energiethema bespreekbaar te maken in het bedrijf. We bekijken hoe vakbondsmilitanten het thema energie kunnen aankaarten binnen de onderneming. Syndicale Info- en inspraak Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk en Ondernemingsraad Het energie- en milieubeleid van de onderneming wordt besproken op het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk (CPBW) en de Ondernemingsraad (OR). De bevoegdheden van het CPBW zijn vastgelegd in de federale Codex welzijn op het werk 2. Hierin wordt bepaald dat het CPBW de maatregelen rond leefmilieu bespreken als deze van invloed zijn op één van onderstaande domeinen: 1 de arbeidsveiligheid; 2 de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk; 3 de psycho-sociale belasting veroorzaakt door het werk; 4 de ergonomie; 5 de arbeidshygiëne; 6 de verfraaiing van de arbeidsplaatsen; 2 Hierdoor heb je dus al heel wat in handen.
3 Voor milieu-aangelegenheden werden de bevoegdheden echter nog versterkt door de VLAREM wetgeving. Hierin staat dat de werkgever alle documenten die verband houden met het milieubeleid van de onderneming en die de werkgever ter beschikking moet houden van de overheid, ook ter beschikking moet stellen van het CPBW. Het CPBW kan op basis van deze informatie het milieu- en energiebeleid bespreken en hierover voorstellen formuleren. In een aantal bedrijven kan dit gebeuren naar aanleiding van de bespreking van het Integraal Milieujaarverslag (IMJV) en het jaarverslag van de milieucoördinator. Het IMJV moet jaarlijks voor 15 maart ingediend worden bij de Vlaamse overheid, tezelfdertijd moet het aan de werknemersvertegenwoordiging worden bezorgd. Het jaarverslag van de milieucoördinator wordt voor 1 april van elk jaar bezorgd aan de bedrijfsleiding de ondernemingsraad en het CPBW. Vooraleer dit IMJV wordt ingediend moet het aan de werknemersvertegenwoordiging worden bezorgd. Ook voor de OR biedt het energiethema een goede insteek: Alle maatregelen die gevolgen hebben voor de financiële situatie van de onderneming worden hier besproken. Maatregelen met betrekking tot de bevordering van de energie-efficiëntie, hebben per definitie een weerslag op de energierekening en moeten dus bespreekbaar zijn. Het ene bedrijf is het andere niet... Afhankelijk van het soort onderneming, is nog heel wat andere regelgeving van kracht. Zo moeten de energie-intensieve bedrijven voldoen aan het besluit energieplanning. Een bedrijf is energie-intensief indien het totale energiegebruik groter is dan 0,1 Peta Joule. Dit komt overeen met ongeveer 2400 ton ruwe aardolie of m³ aardgas of het elektriciteitsverbruik van ongeveer 8000 gezinnen. Het totale elektriciteitsverbruik van een gemiddeld gezin van 2 à 3 personen is ongeveer 3500 KWh per jaar (zonder elektrische verwarming en/of boiler). Begin in ieder geval met na te gaan hoe groot het energiegebruik van jouw bedrijf is. Indien je bedrijf valt onder het toepassingsgebied van het besluit energieplanning, dan moet het bedrijf een energieplan opmaken. Op basis van een doorlichting van het productieproces, wordt in het energieplan een opsomming gemaakt van de maatregelen die het bedrijf kan nemen om minder energie te gebruiken. Er staat ook bij hoeveel deze investeringen kosten en hoelang het zal duren vooraleer ze terugbetaald zijn. De werkgever moet dit energieplan ter inzage voorleggen aan werknemersvertegenwoordigers. Benchmarking- en auditconvenant De energie-intensieve ondernemingen konden er ook voor kiezen om een energie beleidsovereenkomst te sluiten met de overheid. Zo is het benchmarking convenant bedoeld voor de zware jongens (energiegebruik van meer dan 0,5 Petajoule) die moeten meedoen aan de Europese handel van CO2 emissierechten. Zij moeten de investeringen doen in energiebesparing om ten laatste in 2012 aan de wereldtop te staan qua energie-efficiëntie. Daartoe wordt om de 4 jaar een energieplan opgemaakt, met een opsomming van de te nemen maatregelen om de wereldtop te bereiken. Het auditconvenant is bedoeld voor de ondernemingen met een energiegebruik tussen 0,1 en 0,5 PetaJoule. Zij maakten in 2006 een energieaudit van hun installaties en beloofden om alle rendabele maatregelen voor energiebesparing uit te voeren. Deze maatregelen komen in het energieplan van de onderneming. Bedrijven die een convenant ondertekenden met de overheid krijgen hiervoor een aantal voordelen in de plaats, zoals een gedeeltelijke vrijstelling van belastingen op energieproducten. De werknemersvertegenwoordiging kan inzage vragen in het energieplan van de onderneming en vragen naar de bijhorende voordelen. Ecologiesteun De bedrijven kunnen ook beroep doen op de ecologiesteun van de Vlaamse overheid voor bepaalde maatregelen die het energiegebruik verminderen. Wanneer de technologie in aanmerking komt, kan een aanvraag ingediend worden. Je kunt in ieder geval nagaan of je werkgever hiervoor al stappen ondernomen heeft. Energieprestatiecertificaat Nieuwe gebouwen en verbouwingen die een vergunningsplichtig zijn, moeten nu voldoen aan de energieprestatienorm. Daarin staan minimale isolatienormen (K55) voor magazijnen en werkplaatsen. Voor nieuwe kantoorgebouwen moet de energieprestatie van het hele gebouw berekend worden en voldoen aan de EPB-norm 80. Deze norm zal in de toekomst waarschijnlijk nog verstrengen. De bestaande gebouwen moeten vanaf 2009 een energieprestatiecertificaat kunnen voorleggen bij verkoop of verhuur. Een voorbeeld van zo n certificaat vind je op p.4. Ook de overheidsgebouwen krijgen zo n certificaat. In dit certificaat staat het energiegebruik per m² vermeld en worden maatregelen ter vermindering van het energiegebruik voorgesteld. Hiermee kun je als werknemersvertegenwoordiger aan de slag. Groene stroomcertificaten Hernieuwbare energie wordt in Vlaanderen ondersteund via de groene stroomcertificaten. De Vlaamse regulator voor de energiemarkt (VREG) moet op de hoogte zijn van de installatie. Per geproduceerde megawattuur groene elektriciteit krijg je dan een certificaat. Dit certificaat heeft een marktwaarde van ongeveer 100 euro. Maar er bestaat per technologie ook een gegarandeerde minimum waarde, die voor zonnecellen een stuk hoger is dan de marktprijs. Voor meer concrete informatie over alle mogelijke ondersteuningsmaatregelen voor energiebesparing en investeringen in hernieuwbare energie (ook bij je thuis) kun je terecht op 3
4 4 Bestaande gebouwen moeten vanaf 2009 een energieprestatiecertificaat kunnen voorleggen bij verkoop of verhuur -
5 Wat is duurzaam energiebeheer? flickr Duurzaam energiebeheer in een onderneming betekent permanent en systematisch streven naar: - RATIONEEL ENERGIEGEBRUIK Rationeel omspringen met energie betekent dat we de energiebehoefte gaan minimaliseren, van de energierecuperatie maximaliseren en de energieomzetting optimaliseren - HET ZOVEEL MOGELIJK TOEPASSEN VAN DUURZAME ENERGIEBRONNEN Maak zoveel mogelijk gebruik van energiebronnen waarbij weinig tot geen schadelijke milieueffecten optreden bij winning en omzetting,en die in onuitputtelijke hoeveelheden beschikbaar zijn, zoals zon, wind, water, biomassa, luchtwarmte/ aardwarmte via warmtepompen. Duurzaam energiebeheer realiseren vereist een systematische aanpak. Concreet houdt dit het volgende in: - Identificatie/Inventarisatie van de verbruikers en de bronnen. - Registratie en evaluatie van de verbruiken en maatregelen treffen in geval van abnormaliteiten. - Regelmatig controleren, onderhouden en evalueren van de productieprocessen, installaties, machines, apparaten, gebouwen,.. - Uitschakelen van toestellen die onnodig werken. - Energiecriteria opnemen in het lastenboek - Proberen energieverliezen te recupereren of te gebruiken voor andere toepassingen - Op regelmatige basis de mogelijkheid naar verbeteringen en de toepassing van nieuwe technieken en/of duurzame energiebronnen nader onderzoeken. - Continue verbetering: Dit moet een opdracht zijn voor alle direct betrokken verantwoordelijken; alle werknemers motiveren tot medewerking, meedenken, melding van gebreken, melding van mogelijke verbeteringen,... - In geval van nieuwe installaties en infrastructuur (of vernieuwingen), de meest energie- en milieuvriendelijke technieken en materialen toepassen. - betrokkenheid van alle medewerkers - Een gepaste documentatie aanleggen - Een gepaste communicatie en sensibilisering opzetten - Voor al deze aspecten de verantwoordelijkheden en bevoegdheden duidelijk vastleggen Checklist In de OR of het CPBW kun je een aantal kritische vragen stellen. Hieronder zijn een aantal algemene voorbeeldvragen opgelijst. Uiteraard zijn nog veel meer ondernemingsspecifieke vragen mogelijk. Naast het verzamelen van informatie hebben de vragen ook tot doel na te gaan of de onderneming de wettelijke bepalingen naleeft. Op basis van de verzamelde info kunnen er voorstellen voor acties geformuleerd worden. A HOEVEEL ENERGIE WORDT GEBRUIKT? - Hoeveel energie wordt er in totaal binnen onze onderneming gebruikt? - Zijn de energiegebruiken per afdeling/dienst gekend? - Hoeveel energie gaat naar de productieprocessen, werkplaatsen, verwarming, verlichting,. - Hoe zijn het energiegebruik en de energiefactuur geëvolueerd? B WELKE ENERGIE WORDT ER GEBRUIKT? - Welke energiebronnen worden gebruikt en waarvoor? - Gebruikt de onderneming groene stroom? - Investeert de onderneming in hernieuwbare energie? (bijvoorbeeld windmolens, fotovoltaïsche panelen, ) - Wordt er gebruik gemaakt van warmtekrachtkoppeling (WKK)? - Worden er warmtepompen gebruikt? C KOSTENPLAATJE, EMISSIERECHTEN, VERPLICHTIN- GEN, ETC... - Hoeveel bedraagt de totale kost voor het energiegebruik? - Wat is het percentage aan energiekosten t.o.v. totale kosten, productiekosten,? - Hoeveel emissierechten krijgt de onderneming? - Was er overschot van emissierechten en zo ja, wat is dan gebeurd met de winst van de verkoop? - Heeft de onderneming reeds bepaalde contracten afgesloten of zijn er engagementen aangegaan (benchmarking-convenant, auditconvenant, afspraken met de overheden,.). - Wat houden deze contracten of engagementen in? Is er een planning van doorvoering? Wie is verantwoordelijk voor de doorvoering en de opvolging? De voorraden fossiele energie zijn eindig en de vraag naar energie blijft stijgen Bedrijven die tijdig investeren in energie-efficiëntie bereiden zich dus voor op een toekomst met duurdere energie. 5
6 ecopower - Zijn er reeds subsidies aangevraagd? Welke? Voor welk bedrag? - Welke subsidies onder welke voorwaarden zijn nog mogelijk? D WAT DOET ONZE ONDERNEMING? - Zijn er voldoende meters aanwezig om een energieanalyse mogelijk te maken? - Is er een geschreven energiebeleid en wat houdt het in? - Is er al een energieplan opgemaakt? Wordt het opgevolgd en regelmatig geëvalueerd? - Lopen er initiatieven om energie te besparen? - Is er een energieverantwoordelijke en wie is dat? - Wat zijn de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de energieverantwoordelijke? - Hebben de leidinggevenden energiespecifieke opdrachten? - Hoe worden de medewerkers betrokken en gemotiveerd bij het energiebeleid? - Is er een gepast documentatiesysteem (zoals bijv. identificatie en registratie van de energiebronnen en de verbruikers, verbruiken en evoluties,.) - Heeft de onderneming al audits of studies laten doorvoeren? - Bestaat er een systeem van interne (energie-) audits of -scans? - Bestaat er een auditvragenlijst? - Worden er laptops gebruikt ( tot 5x minder energieverbruik dan een gewone PC) - Is er een info- of communicatiesysteem om medewerkers te informeren en te sensibiliseren? Actieplan We moeten dringend minder broeikasgassen uitstoten. Dit kan door te investeren in herniewbare energie. Actieplan Het actieplan heeft als opzet een leidraad te zijn voor de werknemersvertegenwoordigers om actief een duurzaam energiebeleid te promoten via de OR en het CPBW. Dit kan bereikt worden door in OR en CPBW vragen te stellen, voorstellen te formuleren en acties/actieplannen op te starten en op te volgen. Dit is mogelijk omdat zowel regionale, nationale en Europese energieregelgevingen ruime inspraakmogelijkheden bieden aan werknemersafgevaardigden. Men dient er zich van bewust te zijn dat het energieaspect qua omvang en complexiteit erg kan verschillen van onderneming tot onderneming. Een voorafgaande analyse - eventueel samen met energiedeskundigen - is noodzakelijk voor een succesvol actieplan! (zie Tip) STAPPEN Hieronder vind je een stappenplan voor een systematische aanpak en een goed resultaat 1) Voorbereiding Duurzaam energiebeheer is een breed begrip. Met behulp van de checklist hierboven weet je waar de mogelijkheden en noden in jouw bedrijf liggen. Hieronder staan nog enkele maatregelen beschreven die kunnen inspireren. Gebruik ze! Alvorens tot actie over te gaan is een degelijke voorbereiding/brainstorming vanwege de werknemersafgevaardigden noodzakelijk. Doe hiervoor het volgende: - Spreek af wie wat bestudeert, coördineert en opvolgt. Voor een goed eindresultaat werkt men best met één verantwoordelijke, in samenspraak met een opgerichte werkgroep (zie het luikje Ter inspiratie ) - Verzamel informatie en inventariseer de huidige situatie: wat wordt er reeds gedaan? Ga op zoek naar feitenmateriaal: waar en hoeveel wordt welke energie verbruikt, verplichtingen, engagementen, wat zou nog verbeterd kunnen worden,...? Hiervoor voer je best een energiescan of energie-audit uit (zie Tip) - Bepaal de basisdoelstellingen (wat willen we bereiken op welke termijn) - Formuleer hoe je de doelstellingen wil bereiken: Welke zijn de te nemen maatregelen? Wat zijn de prioriteiten? Welke werkwijze wordt best gehanteerd? - Ontwikkel een goed opgebouwde argumentatie over het nut van investeren in energie-efficiëntie. In de inleiding van deze brochure vind je al heel wat argumenten. - Onderzoek of er behoefte is aan opleiding voor de werknemersafgevaardigden. 6 Tip: Om de huidige energiehuishouding onder de loep te nemen kun je een energiescan laten uitvoeren. Hierbij kan je bijvoorbeeld (als KMO) een beroep doen op het eco-efficiëntiescanprogramma van OVAM. Deze scan brengt de verbeterkansen inzake eco-efficiëntie (afval, energie, transport, management,...) voor het deelnemend bedrijf in kaart. Alle informatie hierover vind je op Jahia/pid/675
7 2) Voorstelling van de problematiek op de OR en het CPBW - Zet duurzaam energiebeheer op de agenda van de OR en het CPBW. Dit is een signaal voor bedrijfsleiding en werknemers dat de energieproblematiek door de werknemersvertegenwoordigers ernstig genomen wordt. 3) Actieplan opstellen en uitvoeren - Stel een actieplan voor, voor wat nog niet gedaan wordt of verbeterd kan worden. - Op basis van de besprekingen in de OR en CPBW dient de bedrijfsleiding het afgesproken actieplan in een document /schema vast te leggen (= heel concreet en gedetailleerd de verschillende maatregelen/acties plannen, wie, wat, waar, hoe, wanneer en tegen wanneer.) - Vanzelfsprekend dient het actieplan opgesteld te worden in afspraak/samenwerking met verantwoordelijken, deskundigen (vb. milieucoördinator) en betrokken medewerkers. 4) Evaluatie op basis van het actieplan - Een gedocumenteerde evaluatie (resultaten, termijnen, ) dient regelmatig opgesteld te worden door de leiding, verantwoordelijken, deskundigen en of andere daarvoor aangeduide personen. Zij rapporteren hierover op afgesproken tijdstippen aan OR en of CPBW - Is er bijsturing nodig? De werknemersafgevaardigden geven hun advies en doen voorstellen. De leiding beslist over te nemen maatregelen. Wijzigingen en nieuwe acties dienen telkens gedocumenteerd te worden. - Opdat de werknemersafgevaardigden het overzicht zouden bewaren is het zinvol dat je onder elkaar afspreekt wie wat opvolgt. 5) Info/communicatie Voer een gepaste info- en communicatiestrategie in de onderneming om alle medewerkers te betrekken, te motiveren en aan te zetten tot engagement voor elk van de hierboven vermelde stappen en aspecten. Ter inspiratie Hieronder vind je een aantal suggesties tot maatregelen die eventueel inspirerend kunnen werken. Het principe van de energiewaker en de werkgroep energie kunnen een grote meerwaarde bieden bij de voorbereiding, de opstelling en de uitvoering van een actieplan. Energiewaker Per afdeling of productie-eenheid op werkvloerniveau kan men één of meerdere energiewakers aanduiden. Dit systeem wordt reeds bij een aantal bedrijven gebruikt. Het takenpakket van dergelijke energiewakers kan bijvoorbeeld de volgende zijn: Opvolgen van het energieverbruik Aanspreekpunt en hoofdverantwoordelijke zijn van de werkgroep energie (zie hieronder) Het personeel sensibiliseren om met eenvoudige handelingen energie te besparen Het promoten van energiebesparende maatregelen Opsporen van eenvoudige lokale energiebesparingmogelijkheden Lokaal aanspreekpunt waar ideeën met betrekking tot het verhogen van de energie-efficiëntie kunnen gemeld worden. Werkgroep Energie Bij de voorbereiding, opstelling, uitvoering en evaluatie van het actieplan, kan het nuttig zijn een werkgroep energie op te richten, die op regelmatige basis samenkomt. Een energiewaker kan eventueel aan het hoofd staan van deze werkgroep. Verder kan de werkgroep bestaan uit een aantal enthousiaste werknemers, de milieucoördinator en één of meerdere vertegenwoordigers van het management. Deze werkgroep staat volledig los van het CPBW of de OR. Een taakverdeling dient daarom goed op voorhand doorgesproken te worden. De werkgroep kan gezien worden als de personen die aan de kar trekken van een verbetering van het energiebeleid van de onderneming. De inhoudelijke opvolging van het actieplan kan dan ook in deze werkgroep gebeuren. Als bepaalde rechten van werknemers in het gedrang dreigen te komen, wordt de discussie eerder gevoerd in de bevoegde syndicale organen. Op het CPBW of de OR kan op gezette tijden een stand van zaken van de uitvoering van het actieplan gegeven worden door een vertegenwoordiger van de werkgroep. Systeem van verbeteringsvoorstellen voor werknemers invoeren Je kan een systeem gaan invoeren dat de gelegenheid biedt verbeteringsvoorstellen in te dienen voor alle activiteiten en aspecten van de onderneming die te maken hebben met energiebeheer. Hieronder schetsen we een aantal procedurerichtlijnen die je kunt hanteren. Dergelijke procedure dient uiteraard door de werkgever goedgekeurd te worden. Dit kun je eventueel in de OR bespreken, gezien het een systeem is dat een verbetering van de energie-efficiëntie beoogt, en bijgevolg de energierekening verlaagt. INDIENEN Werknemers of een groep van werknemers kunnen een voorstel indienen bij een aangewezen dienst die dit voorstel formeel registreert. Aansluitend maakt deze dienst het voorstel over aan de betrokken verantwoordelijken en/of deskundigen. De verantwoordelijken kunnen de leden zijn van de eventueel opgerichte werkgroep energie (zie hierboven). Een deskundige kan bijvoorbeeld de milieucoördinator zijn. 7
8 BEOORDELEN De verantwoordelijken en deskundigen beoordelen het voorstel op zijn bruikbaarheid en maken een kosten-batenanalyse. Op basis daarvan maken zij een besluit om het voorstel al dan niet door te voeren. Alle voorstellen,- zowel de negatief beoordeelden als degenen die ondertussen uitgevoerd werden - komen voor een onafhankelijke commissie of werkgroep (zie bv. de werkgroep energie hierboven), bestaande uit werkgevers- en werknemersafgevaardigden. Beoordelingen en kosten-batenanalyses worden telkens formeel bijgehouden en op gepaste wijze gecommuniceerd naar de betrokken indiener(s). BELONEN Op basis van de beoordelingen van de verantwoordelijken en/of de deskundigen, de kosten en baten, en de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de indiener(s) besluit de commissie of werkgroep al dan niet een beloning toe te kennen. Als vakbond streef je best naar een beloningssysteem dat collectief van aard is, om concurrentie tussen werknemers onderling te vermijden. Het hoeft daarom ook niet steeds om een financiële beloning te gaan, maar kan bijvoorbeeld ook een extralegaal voordeel zijn. Dit hangt natuurlijk van de afspraken met de werkgever af. OPENHEID De besluiten van de commissie worden op een gepaste wijze aan de indiener(s) en in de onderneming kenbaar gemaakt. 1 IPCC, Fourth Assessment Report, Koninklijk besluit van 27 maart 1998 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, Art De verwarming een graadje lager zetten, kan veel geld opbrengen! Arbeid & Milieu 8
Workshop Duurzaam Energiebeheer
Workshop Duurzaam Energiebeheer Duurzaam omspringen met energie op het bedrijf Duurzaam Energiebeheer Studie Sessie, 2017 Baijan Savalan, Senior Process Engineer TechnipFMC - NL Duurzaam omspringen met
Nadere informatieBijlage 2: ENGAGEMENTSVERKLARING VOOR EEN VERSTANDIG ENERGIEGEBRUIK
Bijlage 2: ENGAGEMENTSVERKLARING VOOR EEN VERSTANDIG ENERGIEGEBRUIK Vlaams minister Kris Peeters wil met een verstandig energiebeleid niet alleen het aanbod sturen maar ook en vooral de vraag beheersen.
Nadere informatieEnergieverbruik gemeentelijke gebouwen
MILIEUBAROMETER: INDICATORENFICHE ENERGIE 1/2 Samenwerkingsovereenkomst 2008-2013 Milieubarometer: Energieverbruik gemeentelijke gebouwen Indicatorgegevens Naam Definitie Meeteenheid Energieverbruik gemeentelijke
Nadere informatieDe Energiezuinige Wijk - De opdracht
De Energiezuinige Wijk De Energiezuinige Wijk De opdracht In deze opdracht ga je van alles leren over energie en energiegebruik in de wijk. Je gaat nadenken over hoe jouw wijk of een wijk er uit kan zien
Nadere informatieWerkblad huismodule. Quintel Intelligence. Antwoordblad
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. Dashboard onderdelen CO₂ uitstoot (ton per
Nadere informatieIk kan de meeste energie besparen door de volgende maatregel(en) toe te passen: 1. 2. 3.
Antwoordblad Opdracht 1 Noteer de startwaarden en scores Kijk bij het dashboard. Noteer de startwaarden en scores die je hier ziet staan in de tabel hieronder. CO₂ uitstoot (ton per jaar ) Investeringen
Nadere informatieToelichting 03: Energiebeheermaatregelen
COMMISSIE ENERGIEBELEIDSOVEREENKOMST Toelichting 03: Energiebeheermaatregelen ISO50001 of energiebeheermaatregelen volgens bijlage 9 Volgens Art. 6(7) van de energiebeleidsovereenkomst (EBO) dient elke
Nadere informatieHandboek EnergieManagementSysteem
Handboek EnergieManagementSysteem Bedrijfsgegevens: Naam ALFEN bv Adres Hefbrugweg 28 Plaats 1332AP Almere Tel 036 549 3400 website www.alfen.com KvK nr. 3903 7364 Pagina 1 van 6 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...
Nadere informatieDe behaalde resultaten in de Belgische voedingsindustrie. Energieeffizienz in der belgischen Industrie BRÜSSEL, 12. MAI 2009
De behaalde resultaten in de Belgische voedingsindustrie Energieeffizienz in der belgischen Industrie BRÜSSEL, 12. MAI 2009 FEVIA 450 leden-bedrijven + 26 ledengroepering 25 medewerkers Drie actie-domeinen
Nadere informatieInfoblad Energieplanning
Infoblad Energieplanning Waarover gaat het? Bedrijven met een groot energieverbruik worden van overheidswege verplicht maatregelen te nemen om rationeel om te gaan met energie en dit te rapporteren aan
Nadere informatieLeefmilieu Brussel - BIM. Hernieuwbare energie
Hernieuwbare energie 1 1 Leefmilieu Brussel - BIM Gesticht in 1989, Leefmilieu Brussel - BIM is de administratie voor energie en leefmilieu van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het is de gesprekspartner
Nadere informatieActieplan Burgemeestersconvenant
Actieplan Burgemeestersconvenant Wat is het burgemeestersconvenant? Engagement van 6735 steden en gemeenten Om minimum 20 % CO 2 te gaan besparen tegen 2020 20 % CO 2 over het volledige grondgebied Opmaak
Nadere informatieNOTA AAN DE VLAAMSE REGERING
VICEMINISTER-PRESIDENT VAN DE VLAAMSE REGERING, VLAAMS MINISTER VAN BEGROTING, FINANCIEN EN ENERGIE EN DE VLAAMSE MINISTER VAN WERK, ECONOMIE, INNOVATIE EN SPORT NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: -
Nadere informatieNaar een klimaatneutrale sportvereniging
Naar een klimaatneutrale sportvereniging Leidraad voor het maken van een eigen projectplan of Plan van Aanpak Inleiding Steeds meer sportverenigingen met een eigen accommodatie komen in actie om energie
Nadere informatieDe nieuwe energie-efficiëntierichtlijn - Uitdagingen & oplossingen -
De nieuwe energie-efficiëntierichtlijn l - Uitdagingen & oplossingen - DG Energie 22 juni 2011 ENERGIEVOORZIENING NOG AFHANKELIJKER VAN IMPORT Te verwachten scenario gebaseerd op cijfers in 2009 in % OLIE
Nadere informatieArthur Verhaegenstraat 20 9000 Gent www.enprove.be. Opleidingsaanbod
1. Basisopleiding energie: begrippen, kader en energie becijferen 2. Energiebeheer en boekhouding 3. Energiemanagement: ISO 50001 op maat van uw bedrijf 4. Hoe slim is uw CO2-strategie? 5. Koelsystemen
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
Vri jteken i ng sbed i ng De meeste maatregelen die opgenomen zijn op dit certificaat, zijn op dit moment kosteneffectief of kunnen dat worden binnen de geldigheidsduur van het certificaat. Mogelijk zijn
Nadere informatieHet kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996
Het kader van het Welzijn op het Werk Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 Welzijnsdag 12 november 2012 1 Inhoudsopgave Korte schets wetgeving De risicoanalyse Preventiemaatregelen Rolverdeling in
Nadere informatie20 vragen en antwoorden over EPC
20 vragen en antwoorden over EPC Inleiding Als renovatiecoach adviseer en begeleid ik mensen met bouw-of verbouwplannen. Stap voor stap neem ik ze mee in een voor hen ongekend avontuur. Een avontuur waarin
Nadere informatieEnergiezorg. Een zorg voor de toekomst. Wettelijke en aanvullende dienstverlening voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest
WG Energiezorg. Een zorg voor de toekomst Wettelijke en aanvullende dienstverlening voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Naar een rationeel energiebeleid De klimaatsverandering zet ons aan om maatregelen
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat certificaatnummer 20120515-0001118936-00000005-8 nummer postnummer Voorhavenlaan 33 9000 bus gemeente A 101 Gent bestemming type appartement - softwareversie 1.3.3 berekend
Nadere informatieKlimaatscholen. Steven Heylen, IOK VVSG energie- en klimaatdag, 4 mei 2017
Klimaatscholen Steven Heylen, IOK, 4 mei 2017 Klimaatscholen IOK-regio Scholenwerking opgestart in 2008 + 80 basisscholen begeleid Geëvolueerd van actieve sensibilisatie naar actiegericht breed partnerschap
Nadere informatieEnergiebeleid lokaal bestuur. Joost Venken Schepen van Energie & Duurzaamheid Stad Hasselt
Energiebeleid lokaal bestuur Joost Venken Schepen van Energie & Duurzaamheid Stad Hasselt Energiebeleid stad Hasselt Hasselt 20/20/20 stadsdiensten Hasseltse gemeenschap 20% reductie HEB Duurzaamheidsdienst
Nadere informatieBevraging : Rationeel energiegebruik bij bedrijven
Bevraging : Rationeel energiegebruik bij bedrijven 1. Algemene bedrijfsgegevens a) Land : BELGIË b) Aantal personeelsleden: 0 9 10 49 50-99 100-249 250 c) Jaarlijkse omzet (Miljoen EUR): < 2 2-5 5 10 10-25
Nadere informatiecertificeert duurzame energie
certificeert duurzame energie Met het certificeren van duurzame energie voorzien we deze energieproductie van een echtheidscertificaat. Dit draagt wezenlijk bij aan het goed functioneren van de groeneenergiemarkt.
Nadere informatieHernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA
Hernieuwbaar energie-aandeel in Vlaamse nieuwbouwprojecten Ontdek de zonnestroomoplossingen van SMA Verplicht aandeel hernieuwbare energie in nieuwbouw Vanaf 1 januari 2014 moet elke nieuwe woning, kantoor
Nadere informatieHandboek EnergieManagementSysteem
Legal Entity Department Handboek EnergieManagementSysteem Bedrijfsgegevens : Naam International Paint (Nederland) bv Adres Kleidijk 88 Plaats 3160 AB Rhoon Tel 010-5033566 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING...
Nadere informatieDigitale huismodule. Quintel Intelligence. Inleiding
Inleiding s Ochtends word je gewekt door je smartphone. Je doet een lamp aan en zet de verwarming een graadje hoger. Snel onder de douche, haar föhnen. Dan kopje thee zetten of een glas melk uit de koelkast
Nadere informatieDE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN
1. CONTEXT Infofiche Energie DE BEREKENING VAN DE GROENESTROOMCERTIFICATEN In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wordt de productie van groene stroom afkomstig van hernieuwbare energiebronnen of warmtekrachtkoppeling
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat bestemming type appartement softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m 2 ): 191 Het berekende energieverbruik is een inschatting van de energiezuinigheid van het appartement.
Nadere informatieMevrouw Dutordoir, Meneer Kroll, Meneer Fouchier, Dames en heren,
TOESPRAAK DOOR KRIS PEETERS VLAAMS MINISTER-PRESIDENT EN VLAAMS MINISTER VAN ECONOMIE, BUITENLANDS BELEID, LANDBOUW, ZEEVISSERIJ EN PLATTELANDSBELEID 24 februari 2011 WKK Electrabel EON - Degussa Mevrouw
Nadere informatieRonde Tafel in kader van voorbereiding Vlaams Klimaatbeleidsplan 2013-2020. Doelgroep: niet-ver industrie
Ronde Tafel in kader van voorbereiding Vlaams Klimaatbeleidsplan 2013-2020 Doelgroep: niet-ver industrie Beknopt overzicht van bestaande energiemaatregelen 8 mei 2012 Inhoud 0,1PJ 0,5PJ Auditconvenant
Nadere informatieSinds meerdere jaren schommelden de aanvragen voor energiepremies tussen 10 miljoen en 12 miljoen euro per jaar.
De toekomst van de energiepremies in het Brussels Gewest 1. Situation en 2009 Sinds meerdere jaren schommelden de aanvragen voor energiepremies tussen 10 miljoen en 12 miljoen euro per jaar. In 2009 is
Nadere informatieHANDBOEK ENERGIE- EN CO 2 - MANAGEMENTSYSTEEM EN16001 ISO 14064
HANDBOEK ENERGIE- EN CO 2 - MANAGEMENTSYSTEEM EN16001 ISO 14064 VAN AANNEMINGSBEDRIJF GEBR. DE KONING B.V. Naam Functie Datum Paraaf Opstelling: A.P. Kleiberg KAM-coördinator 12-03-2010 Autorisatie: M.
Nadere informatieHandboek Energiemanagementsysteem
Croon Elektrotechniek B.V. Facilitaire Diensten Hoofdkantoor Rotterdam Schiemond 20-22 3024 EE Rotterdam Postbus 6073 3002 AB Rotterdam Telefoon +31 10-448 33 44 www.croon.nl Handboek Energiemanagementsysteem
Nadere informatieUittreksel van het Jaarlijks Financieel Verslag 2010/2011. Milieuprogramma
Uittreksel van het Jaarlijks Financieel Verslag 2010/2011 Milieuprogramma 158 MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN BIJLAGEN MILIEUPROGRAMMA 2012 MILIEUPROGRAMMA BEFIMMO (2012) ALGEMEEN Programma 2010/2011
Nadere informatieToelichting energie- en klimaatactieplan Ranst
Toelichting energie- en klimaatactieplan Ranst Infomoment Ranst 23 september 2015 20u 1 Ranst timing 1. Voorstelling project aan schepencollege + goedkeuring: 12/2 2. werkgroep energie & klimaat: 19/3
Nadere informatieSyndicale actiefiche De mobiliteit
Syndicale actiefiche De mobiliteit Brussel, geweststad, is regelmatig verlamd door verkeersopstoppingen en verstikt door de vervuiling. De bedrijven hebben de mogelijkheid om de verkeersstroom die hun
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat bestaand gebouw met woonfunctie certificaatnummer 20090615-0000209416-00000001-5 straat Trumelet Faberstraat nummer 9 bus 3 postnummer 8670 gemeente Koksijde bestemming appartement
Nadere informatieDE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015
DE OPMAAK VAN EEN SEAP VOOR DE GEMEENTE KLUISBERGEN KLIMAATTEAM 1 12.10.2015 Agenda Welkom door de Schepen Lode Dekimpe Inleiding SEAP door Kim Rienckens (provincie Oost-Vlaanderen) Nulmeting en uitdagingen
Nadere informatieKwantitatieve doelstellingen en energiemanagementplan
Kwantitatieve doelstellingen en energiemanagementplan Documentatie Ko Hartog Verkeerstechniek B.V. Invalshoek B: Reductie Opgesteld door: Milo Arens Datum: 23-4-19 Inhoud Kwantitatieve doelstellingen en
Nadere informatie(Energie) management-actieplan
(Energie) management-actieplan Eis 3.B.2 Barendrecht, Oktober 2013 Auteur: Sabine Droog Geaccordeerd door: Leo Droog Directeur Edwin Oudshoorn Bedrijfsleider/ MVO Verantwoordelijk Inhoud 1. Inleiding 3
Nadere informatieASPIRAVI. Project E403 Lichtervelde en Wingene
ASPIRAVI Project E403 Lichtervelde en Wingene Groei naar een duurzame samenleving Europese doelstelling tegen de opwarming van het klimaat : 20-20-20 tegen 2020 : 20% minder CO 2 uitstoot 20% minder energie
Nadere informatieStrategie en bijzonderheden op het vlak van energie in het Vlaamse Gewest. Milieuvriendelijk investeren brengt u geld op
Strategie en bijzonderheden op het vlak van energie in het Vlaamse Gewest Milieuvriendelijk investeren brengt u geld op Jan Vereecke Vlaams Energieagentschap Energiecongres 2007 Assises de l énergie -
Nadere informatieop de in eerste lezing door de commissie aangenomen artikelen van het ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen inzake energie
ingediend op 461 (2014-2015) Nr. 5 21 oktober 2015 (2015-2016) Amendementen op de in eerste lezing door de commissie aangenomen artikelen van het ontwerp van decreet houdende diverse bepalingen inzake
Nadere informatieZonnepanelen steeds rendabel. In een notendop
Zonnepanelen steeds rendabel In een notendop Je wekt zelf elektriciteit op. Daardoor bespaar je jaarlijks heel wat uit op je energiefactuur. Met een investering in zonnepanelen tegen een aanschafprijs
Nadere informatieNaar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom
Bouwen als een boom Materialen en Energie Stadskantoor in Venlo gebouwd volgens Cradle to Cradle principes Wortels zijn de fundering Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen
Nadere informatieVerslag over de juridische aspecten van energie-efficiëntie in de textielindustrie
Verslag over de juridische aspecten van energie-efficiëntie in de textielindustrie Overzicht van legale aspecten betreffende energie-efficiëntie in Vlaanderen die van belang zijn voor de textielindustrie
Nadere informatieDit dossier bestaat uit verschillende fiches, waar jullie in de klas mee aan de slag kunnen.
INTRODUCTIE Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen; koken, onszelf warm houden, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel
Nadere informatieHet Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk
Het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk Departement? Om regelmatig overleg, betrokkenheid, advies en informatiedoorstroming rond Welzijn op het Werk mogelijk te maken, is het voor organisaties
Nadere informatieOpgesteld door: L. Pira Datum: 19/07/2016. Energie management plan 2016
Opgesteld door: L. Pira Datum: 19/07/2016 Energie management plan 2016 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Reductiedoelstellingen... 2 3. Plan van aanpak... 3 3.1 Scope 1: reductiemaatregelen brandstofverbruik...
Nadere informatieOpenbare verlichting in Avelgem
Openbare verlichting in Avelgem Lut Deseyn Schepen van Milieu Lut.deseyn@avelgem.be 1. Inleiding 2. Duiding 2. Het project 3. Kosten en Besparing 5. Opvolging en evaluatie 6. Conclusie 7. Vragen Agenda
Nadere informatieArt. 33 van de WZW verplicht elke WG een IDPBW op te richten, waarin minstens één PAwerknemer
Nr. 910 Brussel, 12 januari 2010 BETREFT: MOGELIJKHEID VOOR MEERDERE WERKGEVERS TOT OPRICHTING VAN EEN GEMEENSCHAPPELIJKE INTERNE DIENST VOOR PREVENTIE EN BESCHERMING OP HET WERK (GIDPBW). 1. Wetgeving
Nadere informatieCO 2 -neutrale bedrijventerreinen
CO 2 -neutrale bedrijventerreinen POM Limburg 7 december 2009 Vraag naar kwaliteit Eisen in het subsidiebesluit Inrichtingsplan: goede inrichting, aandacht voor veiligheid, mobiliteit, landschappelijke
Nadere informatie1. Evolutie van de CO2-uitstoot
Page 1 of 8 1. Evolutie van de CO2-uitstoot Scope 1 Scope 2 2012 2013 2014 Diesel ( intern verkeer / generator ) 129 213 242 1107 1799 525 Procesgassen 123 3 3 Brandstof eigen wagens 3474 3339 3692 PV-panelen
Nadere informatieVLAAMSE OVERHEID. Leefmilieu, Natuur en Energie
VLAAMSE OVERHEID Leefmilieu, Natuur en Energie [C 2007/35895] 1 JUNI 2007. Ministerieel besluit inzake de rapportering van de elektriciteitsdistributienetbeheerders betreffende de uitvoering van hun REG-actieplannen
Nadere informatieCodex over het welzijn op het werk. Boek I.- Algemene beginselen. Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid
Codex over het welzijn op het werk Boek I.- Algemene beginselen Titel 2. Algemene beginselen betreffende het welzijnsbeleid Omzetting in Belgisch recht van de Europese richtlijn 89/391/EEG van de Raad
Nadere informatieINLEIDING Bovendien vervuilen diezelfde energiebronnen onze planeet!
INLEIDING Waarom minder energie verbruiken? We hebben elke dag energie nodig om van alles en nog wat te kunnen doen: koken, verwarmen, machines laten werken Die energie maken kan op heel veel verschillende
Nadere informatieLearnshop. EN16001: Het kader voor uw energiemanagementsysteem? Nimaris b.v. Paul van Wezel Hertog van Brabantweg 15 5175 EA Loon op Zand
Learnshop EN16001: Het kader voor uw energiemanagementsysteem? Nimaris b.v. Paul van Wezel Hertog van Brabantweg 15 5175 EA Loon op Zand tel: 0416-543060 Fax: 0416-543098 email: Web: paul.van.wezel@nimaris.nl
Nadere informatieEnergie Management ACTIE Plan
1. Inleiding Het Energie Management ACTIE Plan (EMAP) geeft weer hoe binnen Schulte en Lestraden B.V. de zogenaamde stuurcyclus (Plan-Do-Check-Act) wordt ingevuld om de prestaties en doelstellingen van
Nadere informatieDe makers www.aclvb.be
De makers www.aclvb.be D/1831/2009/14/1000 V.U.: Jan Vercamst, Koning Albertlaan 95 9000 Gent Jij bent een verschilmaker We zijn allemaal verschillend, jij bent uniek, je collega is het, je baas is het.
Nadere informatieSpaar energie! Energieverbruik op hol. Waarom besparen? Hugo Vanderstraeten. steeg de elektriciteitsprijs met 7 à 12%
Hugo Vanderstraeten Energieverbruik op hol steeg de elektriciteitsprijs met 7 à 12% (Bron: CREG). Energie besparen = geld sparen. 3/4 van onze energie komt uit fossiele brandstoffen. De verbranding van
Nadere informatieenergiedeskundige / Dit certtficaat is geldig tot en met 27 juni 2021 berekend energieverbruik (kwh/m 2):
certificaatnummer 20110627-0000869054-00000007-9 straat Wijngaardstraat nummer 39 bus bestemming type eengezinswoning gesloten bebouwing softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m 2): Het berekende
Nadere informatieSchakel over op slim energiegebruik!
Schakel over op slim energiegebruik! Sterker ondernemen met de energiescan Eén van de suggesties uit de scan was het vernieuwen van de lichtkoepels. Samen met een daglichtsturing leverde dit ons een besparing
Nadere informatie25/03/2013. Overzicht
Micro-WKK: basisbegrippen en toepassingsmogelijkheden Tine Stevens, Vlaams Energieagentschap Regiovergadering Provincie West-Vlaanderen 12 en 14/03/2013 2 Warmte-krachtkoppeling (WKK) De gelijktijdige
Nadere informatieWKK (warmte delen) een praktijkvoorbeeld met cijfers
WKK (warmte delen) een praktijkvoorbeeld met cijfers 1) Wie is BeauVent? 2) WKK? 3) Case 1 4) Case 2 5) Samenwerken, kan lonen! Agenda BeauVent Hernieuwbare energiecoöperati Wil tegen 2050 een 100% hernieuwbare
Nadere informatieStad Gent Begeleiding van bedrijven met oog op een klimaatneutrale stad
Stad Gent Begeleiding van bedrijven met oog op een klimaatneutrale stad Björn De Grande Milieudienst Klimaatneutraal tegen 2030, 2040, 2050, 2070, 2100? Elk streefdoel is stadseigen en moet steek houden
Nadere informatieIntersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting
Intersteno Ghent 2013- Correspondence and summary reporting DUTCH Wedstrijd Correspondentie en notuleren De wedstrijdtekst bevindt zich in de derde kolom van de lettergrepentabel in art. 19.1 van het Intersteno
Nadere informatieAchtergrondinformatie The Bet
Achtergrondinformatie The Bet Wedden dat het ons lukt in 2 maanden 8 % CO 2 te besparen! In 1997 spraken bijna alle landen in het Japanse Kyoto af hoeveel CO 2 zij moesten besparen om het broeikaseffect
Nadere informatieEnergiezorg. Een zorg voor de toekomst. Wettelijke en aanvullende dienstverlening voor Vlaanderen
Energiezorg. Een zorg voor de toekomst Wettelijke en aanvullende dienstverlening voor Vlaanderen Naar een rationeel energiebeleid De klimaatsverandering zet ons aan om maatregelen te nemen die de uitstoot
Nadere informatieWerk maken van werkbaar werk
Comité Vlaams ABVV 6 maart 2012 Resolutie Werk maken van werkbaar werk Voor een goed begrip Kwaliteit van arbeid is al lang een vakbondseis. We hebben het tegenwoordig over werkbaar werk. Werkbaarheid
Nadere informatieWat? Waarom? zo zie je meteen het licht! Invoeren van de energieboekhouding
E1 zo zie je meteen het licht! Invoeren van de energieboekhouding Wat? Waarom? Energiebesparende acties bouw je niet op los zand. Het is belangrijk om eerst het energieverbruik in kaart te brengen en de
Nadere informatieENERGIE EFFICIËNTIE EN BESPARINGEN IN GEBOUWEN
ENERGIE EFFICIËNTIE EN BESPARINGEN IN GEBOUWEN Griet Janssen KENNISCENTRUM ENERGIE (KCE) Thomas More OMC Ecoproduction 27 maart 2014 INHOUD Voorstelling KCE Aspecten energiebeheer in gebouwen Optimalisatiestrategie:
Nadere informatie156 De energiescore laat toe om de energiezuinigheid van appartementen te vergelijken.
nummer postnummer Celestijnenlaan 9 bus 31 3001 gemeente Leuven bestemming appartement type - bouwjaar - softwareversie 1.5.2 berekende energiescore (kwh/m²jaar): 156 De energiescore laat toe om de heid
Nadere informatieOpgesteld door: L. Pira Datum: 10/07/2015. Energie management plan 2015
Opgesteld door: L. Pira Datum: 10/07/2015 Energie management plan 2015 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. Reductiedoelstellingen... 2 3. Plan van aanpak... 3 3.1 Scope 1: reductiemaatregelen brandstofverbruik...
Nadere informatieRol energiedragers binnen de Nederlandse energievoorziening
Indicator 12 februari 2013 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energie speelt een cruciale
Nadere informatieDuurzame energie voor alle Lennikenaren! (Bruno Moens, LENNIK² - NVA-Lennik)
Duurzame energie voor alle Lennikenaren! (Bruno Moens, LENNIK² - NVA-Lennik) Duurzame energie is broodnodig: eerst besparen en dan zelf energie opwekken met de bronnen uit onze onmiddellijke omgeving.
Nadere informatieErvaringsbedrijf genderbewust HRM en combinatie arbeid en gezin/vrije tijd LEIDRAAD INTERVIEW. Procesbespreking per maatregel
Ervaringsbedrijf genderbewust HRM en combinatie arbeid en gezin/vrije tijd LEIDRAAD INTERVIEW Procesbespreking per maatregel 2 PROCESBESPREKING (per maatregel) Deel 1 Algemeen 1. Wat is de naam van de
Nadere informatieCO2-reductiedoelstellingen + voortgang
CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 22-08-2018 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige
Nadere informatieCO2-reductieplan 2015
CO2-reductieplan 2015 Samen zorgen voor minder CO2 Tussentijdse rapportage januari juni 2015 1 Inleiding Dit CO₂-reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem, zowel betrekking op
Nadere informatieCO2 reductie
CO2 reductie 2015-2020 1 In dit document willen wij onze CO2 uitstoot publiceren over de jaren 2015, 2016 en 2017. Daarbij nemen wij alvast een voorschot op de verwachting voor het jaar 2020 als we de
Nadere informatieBesparen op uw maandelijkse energiekosten is uw eerste winst!
Accountants controleren over het algemeen niet de energierekening van hun cliënten op fouten! Controleert u de energierekening op fouten? Uit onderzoek van de NMa blijkt dat meer dan 20% van energierekeningen
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat straat Sint-Bernardsesteenweg nummer 269 bus 3 bestemming appartement type softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m2): 379 Het berekende energieverbruik is een inschatting
Nadere informatieCO2 Prestatieladder Stuurcyclus en beleidsverklaring
CO2 Prestatieladder Opgesteld door: R. Louis (Kader) Kader, bureau voor kwaliteitszorg b.v. Bedrijvenpark Twente 301 7602 KL Almelo Tel: 0546 536 800 Datum: 21-1-2019 Versie: 1.0 Status: Definitief Inhoudsopgave
Nadere informatieCO2-reductiedoelstellingen
CO2-reductiedoelstellingen Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 20-02-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige energiemanagementsysteem,
Nadere informatieCHECKLIST BRUSSELSE DIVERSITEITSPLANNEN. Checklist voor een nieuw diversiteitsplan
CHECKLIST BRUSSELSE DIVERSITEITSPLANNEN Checklist voor een nieuw diversiteitsplan 1. Betrokkenheid van de werknemers bij het opmaken van het diversiteitsplan Wordt het plan opgesteld in samenwerking met
Nadere informatieElektrisch tekenen: begeleiding
Elektrisch tekenen: begeleiding Vakinhoud: Deel I: residentieel Elektrische schema s leren lezen en tekenen AREI Oefeningen Deel II: industrieel Industriële motorschakelingen Oefeningen In het labo maken
Nadere informatieenergiedeskundige Dit certificaat is geldig tot en met 8juni 2020 land België
S. 1 S IS bestemming appaitement type - softwareversie 1.3.3 berekend energieverbruik (kwh/m2): Het berekende energieverbruik is een inschatting van de energiezuinigheid van het appartement. Op de schaal
Nadere informatieHuishoudelijk elektriciteitsverbruik per aangesloten inwoner Hoeveelheid elektriciteit die verbruikt wordt binnen de Genkse huisgezinnen.
HUISHOUDELIJK ELEKTRICITEITSVERBRUIK Omschrijving Meeteenheid Beleidsdomein Relatie met de SO Gemeentelijke beleidsdoelstelling bron Dataleverancier Huishoudelijk elektriciteitsverbruik per aangesloten
Nadere informatieInhoud. Pagina 2 van 7
Energie Audit 2014 Inhoud 1. Introductie... 3 2. Doelstelling... 3 3. Energie-aspecten... 3 Uitstoot door procesemissies... 3 Uitstoot door fabriek installaties... 3 Uitstoot vanuit de kantoorpanden...
Nadere informatieActieplan Energie Efficiëntie Projectoproep 2018 Energiebeleidsverklaring
Actieplan Energie Efficiëntie Projectoproep 2018 Energiebeleidsverklaring RPR Brussel BTW BE 0843 383 425 1 Subsidieoproep naar entiteiten voor projecten rond energie efficiëntiemaatregelen binnen gebouwen
Nadere informatieInfosessie. WKK-potentieelstudie. Geert Reunes Hoofd Verificatiebureau (VBBV) 16 september 2014
Infosessie WKK-potentieelstudie Geert Reunes Hoofd Verificatiebureau (VBBV) 16 september 2014 WKK-potentieelstudie Art.6(6) EBO: studie van het economisch potentieel aan kwalitatieve WKK in de vestiging
Nadere informatieCO2-reductiedoelstellingen + voortgang
CO2-reductiedoelstellingen + voortgang Samen zorgen voor minder CO2 Boskoop 18-08-2017 P. van t Wout Akkoord directie: Datum: Handtekening: 1 Inleiding Dit CO 2 -reductieplan heeft, net zoals het volledige
Nadere informatieenergieprestatiecertificaat
energieprestatiecertificaat bestaand gebouw met woonfunctie straat Fruithoflaan nummer 98 bus 1 bestemming appartement type - softwareversie 9.16.9 berekende energiescore (kwh/m²ar): 163 De energiescore
Nadere informatieNieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen. Peter Clauwaert - Gent 29/09/11
Nieuwe methodiek CO 2 -voetafdruk bedrijventerreinen POM West-Vlaanderen Peter Clauwaert - Gent 29/09/11 Inhoud presentatie 1.Afbakening 2.Inventarisatie energie 3.CO 2 -voetafdruk energieverbruik 4.CO
Nadere informatie525 De energiescore laat toe om de energiezuinigheid van woningen te vergelijken.
nummer postnummer Dorps 23 2830 gemeente Willebroek bestemming eengezinswoning type gesloten bebouwing bouwjaar 1918 softwareversie 1.5.2 berekende energiescore (kwh/m²jaar): 525 De energiescore laat toe
Nadere informatieANALYSE ENERGIEAUDIT GROTE ONDERNEMINGEN 26/11/2018
//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////// ANALYSE ENERGIEAUDIT GROTE ONDERNEMINGEN
Nadere informatieCO 2-reductiedoelen en CO 2-reductiemaatregelen
CO 2 -reductiedoelen en reductiemaatregelen Roosendaal, 20-06-2014. Auteur(s): H. Schrauwen, Energie & Technisch adviseur. Geaccordeerd door: M. Soenessardien, Organisatie INHOUDSOPGAVE 1. CO 2 -REDUCTIEBELEID
Nadere informatieASPIRAVI. Windpark Assenede
ASPIRAVI Windpark Assenede SAMEN GEDREVEN DOOR DE WIND WINDPARK ASSENEDE Windpark Assenede: Projectlocatie Projectkenmerken Timing / planning van de werken Investeer mee via Aspiravi Samen cvba Aankoop
Nadere informatieINVOEREN VAN EEN WELZIJNSBELEID IN DE SCHOOL. Welzijnsdag 12 november 2012
INVOEREN VAN EEN WELZIJNSBELEID IN DE SCHOOL Welzijnsdag 12 november 2012 Hoe begin ik eraan? Veiligheid, gezondheid, hygiëne en milieu in scholen WELZIJNSBELEID 2 De 7 welzijnsdomeinen 1 de arbeidsveiligheid
Nadere informatie