BEELDEN. voor ruimtelijk georiënteerde kunst 1#2008. Jaargang 11, nr.41

Transcriptie

1 BEELDEN Kwartaalblad 1#2008 voor ruimtelijk georiënteerde kunst Jaargang 11, nr.41

2 Permanente tentoonstelling van ruim 200 torsen en fragmenten van hedendaagse beeldhouwers. Een deel van de collectie is te koop. De stichting Het Depot ondersteunt beeldhouwers van torsen en fragmenten, waarbij de ontplooiingskans van de kunstenaar centraal staat. Architectuur Rijksmonument Beeldhouwkunst Nieuwe aankopen van George Belzer Novello Finotti Ellie Hahn Andreas Hetfeld Els Kingma Roberto Rocchi Giancarlo Franco Tramontin Lia van Vugt Tentoonstelling Nieuwe aankopen Openingstijden: donderdag t/m zondag van tot uur Arboretum Zondag 3 februari tot en met zondag 1 juni 2008 Wereld Arrangement Bezoek aan Het Depot en Arboretum, één overnachting, ontbijt, lunch of diner in Hotel de Wereld voor 90,00 p.p. tel.: , Generaal Foulkesweg BV Wageningen T 0031 (0) F 0031 (0) beeldengalerij@hetdepot.nl

3 beelden online site EXPOSITIES VIRTUEEL MUSEUM ZUIDAS VOORJAAR Doorlopend MAHLERPLEIN-DEBUSSYLAAN Beeldenlijn Zuidas ENERGEIA (Zie elders in dit tijdschrift), 6 april t/m 4 mei PLATFORM 21 Prinses Irenestraat 19-A 1077 WT Amsterdam voor alle informatie over beelden// ontwerp: PERSPECTIVE of DISAPPEARANCE Elodie Hiryczuk en Sjoerd van Oevelen (installatie en fotowerk) april t/m 22 juni FOAM Keizersgracht DS Amsterdam VIRTUELE ZOOM ZUIDAS Fotografische visie op Zuidas door o.a.: Tudor Bratu, Popel Coumou, Jan Kempenaers, Gabor Ösz, Betty Ras, Gerco de Ruyter, Jasper Wiedeman, Vincent Zedelius. ontwerp: Specialisten met ruim twintig jaar ervaring in de realisatie en het onderhoud van kunsttoepassingen in de openbare ruimte. Wij vervaardigen, plaatsen en verplaatsen beelden, sculpturen, plastieken, objecten en ruimtelijke constructies. Alle kunstvormen, technieken en materialen zijn bij ons in goede handen. Wij werken voor kunstenaars, overheden en particuliere opdrachtgevers. wij spreken de taal wij kennen de mensen Segno d Arte Ambachtsweg 5c 2964 LG Groot-Ammers tel: mobiel: fax: ton.lommers@segnodarte.nl Kijk op: sculptuur - Pseudopalmata, kunstenaar - Jerome Symons Bronsgieterij Flassh. Voor het vervaardigen van Uw beelden in brons Van groot tot klein Gespecialiseerd in: Patineren, sicileren en het maken van siliconenvormen. Bronsgieterij Flassh Eigen Haard EX BALK Tel; a.stijlaart@home.nl

4 Opening: Saturday May 10 at 16:00 hrs. Open: May daily from 12:00 till 18:00 hrs. Westergasfabriek Amsterdam

5 Colofon Beelden wordt uitgegeven door uitgeverij Smit van 1876 Venlo/ Hengelo en verschijnt vier maal per jaar Hoofdredactie John Blaak Postbus DC Rotterdam Tekstredactie Ineke Soeterik Vormgeving Gideon Fraipont Druk AM-Creation, Venlo Abonnementen & Adreswijzigingen Jaarabonnement E 30,- Donatieabonnement min. E 35,- Losse nummers E 7,50 Proefnummers E 2,50 S.P. Abonneeservice Postbus AC Alphen a/d Rijn (t) (f) info@spabonneeservice.nl Advertenties AM-Creation Postbus AP Venlo info@am-creation.nl Redactioneel Inmiddels zijn wij de elfde jaargang van Beelden ingegaan. Zoals u hebt kunnen lezen in het vorige nummer is er in de afgelopen tien jaar heel wat veranderd. Echter er blijft desondanks nog heel wat te wensen over. Hoewel sommige wensen langzamerhand ingelost worden. Sinds het begin van dit jaar heeft Beelden een eigen website: Op deze website kunt u de oude nummers downloaden en de inhoudsopgave van het nieuwste nummer lezen, samen met een of twee artikelen uit het desbetreffende nummer. Deze artikelen zijn soms een uitbreiding van de papieren versie, en soms een extra artikel. De website is een goede uitbreiding. Hiermee kunnen wij, en dat wil ik ook aan u vragen, niet-lezers attenderen op het bestaan van Beelden. Tevens kan er in de oude nummers gedoken worden en kan er een proefnummer ad 2,50 aangevraagd worden. De bedoeling is dat wij door middel van de website o.a. meer abonnees werven en aan het verbeteren van het magazine kunnen werken. Inhoudelijk zult u in het volgende nummer een nieuwe rubriek tegenkomen. In het volgende nummer willen wij tentoonstellingen aankondigen die net open zijn of nog open moeten gaan. Beelden is een kwartaalmagazine, met een ruime deadline. Dit bemoeilijkt het om de actualiteit te volgen. Dit is iets wat wij wel als een omissie zagen, maar wat inherent is aan de opzet van het magazine. Deze opzet, om vanuit een individuele invalshoek kritisch te reflecteren op tentoonstellingen die door onze auteurs gezien werden, verandert niet. Deze nieuwe rubriek kunt u als een extra service naar u als lezer beschouwen. Vaak kreeg ik de reactie Als ik dat eerder had gelezen, dan had ik die tentoonstelling graag bezocht. Uiteindelijk kunnen wij natuurlijk niet alles (voor-)aankondigen. Ik adviseer u daarom de collega-kunsttijdschriften en in de dagbladen de cultuurpagina s in de gaten te houden. Aan tentoonstellingsmakers wil ik vragen om vroegtijdig de persberichten en uitnodigingen te mailen naar het (nieuwe) -adres redactie@beeldenmagazine.nl. John Blaak Personalia piet augustijn, tentoonstellingsmaker, freelance journalist anne berk, auteur, recensent ans van berkum, kunsthistoricus judith va n beukering, kunsthistoricus, kunstmanager etienne boileau, communicatieadviseur, freelance journalist a n n e m i e k va n der b r u g g e n, kunsthistoricus en freelance auteur riet van der linden, kunsthistoricus e d w i n va n o n n a, kunsthistoricus, publicist roos van put, kunsthistoricus a n t o n i e den ridder, beeldend kunstenaar, publicist b e at r i j s schweitzer, beeldend kunstenaar, kunsthistoricus astrid ta n i s, kunstcriticus, kunsttheoreticus s ya va n t vlie, kunsthistoricus, publicist geraart westerink, kunsthistoricus ISSN Beelden 2#2008 verschijnt in week 26; Sluitingsdatum voor advertenties week 21 Cover: Andy Warhol, Silver Clouds, 1966 Installatie in The Andy Warhol Museum, Pittsburgh, The Andy Warhol Foundation for the Visual Arts, Inc. All rights reserved (Zie Boeken, Catalogus Andy Warhol. (NAi Uitgevers), Stedelijk Museum CS, Amsterdam) Age Klink, muurschildering Jaffa, Rotterdam (1978) (zie Boeken ) Inhoud 6 Kunstsubsidies, Anne Berk 7 Art Basel Miami Beach, Roos van Put 8 Ten Feet, Vishal, Haarlem, Judith van Beukering 9 Body Strike, galerie Poonberg, Rotterdam, Piet Augustijn 10 Musée Éphémère, Lorient Bretagne, Annemiek van der Bruggen 11 Jeanne van Heeswijk, galerie RAM op de Art Rotterdam, Piet Augustijn 12 Textiel in kunst, Pulchri, Den Haag, Riet van der Linden 13 Lumineus Amersfoort, Beatrijs Schweitzer 14 Thomas Bartels, Amsterdam, Eleonoor van Beusekom 15 Erick de Lyon, Groningen, Geraart Westerink 16 Kunst en Corporaties: Ymere, Ans van Berkum 18 Energeia, Amsterdam, Sya van t Vlie 19 Cold Turkey, Catharijneconvent, Utrecht, Antonie den Ridder 20 Schatten van de eerste keizers van China, Drents Museum, Assen, Etienne Boileau 22 David Thorpe, Museum Kurhaus Kleve, Antonie den Ridder 23 Territorial Bodies, Museum Beelden aan Zee, Scheveningen, Roos van Put 24 Anne-Marie van Sprang in de Princessehof, galerie de Witte Voet, Geraart Westerink 25 Dora Dolz, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam, Etienne Boileau 26 Fiona Hall, (Den Haag Sculptuur 2007), Judith van Beukering 28 Lucasx, Ans van Berkum 31 Boeken, Astrid Tanis

6 Kunstenaars, in de aanval! Langzaam maar zeker groeit het verzet tegen de geplande herverdeling van de kunstsubsidies. Het kwam naar de oppervlakte op de site Kunstsubsidiedebat.nl van Jerome Symons. Ook ik maakte me zorgen. En omdat ik al twintig jaar over beeldende kunst schrijf, ging ik op 3 oktober vorig jaar naar het debat in Amsterdam. Dat zou leiden tot de oprichting van het Platform Zonder Kunstenaars Geen Kunst. dus moeten we de KunstKoopregeling maar behouden. Dat gaf moed, maar het betekent ook dat er nog veel te doen is. Inmiddels wordt het Platform bemand door Jane Boyd, Frode Bolhuis, Jerome Symons, Abraham Vega, Inger Minnesma (FNV-Kiem) en mijzelf. Ida van der Lee verspreidde het bombardement. Minnesma is blij met de feedback. Alle andere disciplines staan meteen bij de politiek op de stoep als er wordt bezuinigd, maar beeldend kunstenaars zijn individualistisch en komen niet voor zichzelf op. Daar komt nog bij dat er ook is bezuinigd op de lobbyisten. Zo heeft de Federatie van Kunstenaarsverenigingen nog maar één man in dienst en zo kan het gebeuren dat een kunstrecensent moet gaan lobbyen. Inmiddels zijn er duizenden pamfletten verspreid. Op hebben we al meer dan handtekeningen verzameld, die we in maart aan willen bieden aan minister Plasterk. En de steun in de kunstwereld groeit gestaag, van Museum Boijmans van Beuningen, de Rietveldacademie tot en met Janneke Wesseling van de NRC. Door Anne Berk Het is nu al moeilijk om een beurs van het Fonds BKVB te krijgen. Dus hoezo meer geld naar minder kunstenaars? En waarom moet er meer geld naar tentoonstellingsruimten? Daar is toch helemaal geen behoefte aan. Er zijn nu al veel te veel exposities en het geld verdwijnt bij de bron. Maar helaas, het debat was een aanfluiting. Cijfers en context ontbraken. En de enige bobo die het fluisterend protest van Jerome Symons en Maria Verstappen hoorde was Bart de Baere, directeur van het Muhka, Antwerpen. Geef het geld aan de kunstenaars, de musea eten hen op. Dat waren geen lege woorden. Onlangs kondigde het Muhka aan dat ze exposerende kunstenaars een fatsoenlijk honorarium gaat betalen. Kom daar hier in Nederland maar eens om. Ik ging bij de Boekmanstichting op zoek naar cijfers om de zaak in perspectief te zetten. Hoe is de verdeling tussen kunstenaars en kunstinstellingen? In hoeverre is de financiële positie van kunstenaars de afgelopen jaren verslechterd? De cijfers die ik vond, bevestigden wat ik al vermoedde: dat de subsidies aan kunstenaars sinds de afschaffing van de BKR in 1985 stap voor stap verdwijnen. Zo keerde de WWIK in 2003 nog 40 miljoen uit aan kunstenaars, in 2007 is dat nog maar 25 miljoen aan kunstenaars! In 2005 werd bepaald dat de Geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving (BKV), ooit afkomstig van de BKR, niet meer direct aan kunstenaars mocht worden uitgekeerd. En daarmee gaat 16,5 miljoen aan hun neus voorbij. De subsidie wordt niet minder, had het Fonds BKVB gezegd en inderdaad, de luttele 13 miljoen die in 2004 door het Fonds aan 571 kunstenaars werd uitgekeerd, blijft op peil. Maar dat is slechts een deel van de waarheid. Alle andere geldstromen voor kunstenaars zijn bijna opgedroogd handtekeningen Ik schreef een artikel Herverdeling subsidies lijdt tot ernstige aantasting van het kunstklimaat, dat ik niet kwijt kon in Kunstbeeld, het Financiële Dagblad, noch in Volkskrant, Trouw of NRC. Op dat moment werd het onderwerp ook niet opgepakt door collega s. Alleen Beelden heeft het geplaatst (Beelden 4#2007). Dus toog ik met de uitgeprinte cijferlijst naar het volgende debat in Arnhem, maar er was nauwelijks tijd om de cijfers voor te lezen. Mijn frustratie was groot. Zo groot dat ik besloot nu direct contact op te nemen met de fractiespecialisten van de Tweede Kamer, vlak voor het kunstbegrotingsdebat op 17 december. Zij zijn immers degenen die beslissen. Tot mijn grote verrassing werd er naar mij geluisterd. SP-lid Hans van Leeuwen, een ex-kunstenaar, deelde mijn zorgen en zei dat we in actie moeten blijven omdat er nog meer staat te verdwijnen. En Femke Halsema citeerde mij op 17 december in de Tweede Kamer: de kunstenaars zijn er sterk op achteruitgegaan, Financiële steun onmisbaar In haar artikel Het is niet de subsidie, stupid, ( , zie bovenstaande website) trekt Wesseling het profijtbeginsel in twijfel. 'Vernieuwende kunst kan niet zonder subsidie, bij ons niet en elders ook niet. De lage status en het negatieve imago van de kunst in ons land komt door het gebrek aan steun voor kunstenaars'. Financiële ondersteuning is gerechtvaardigd vanwege de bijzondere positie van de kunstenaar (zie mijn artikel Kunst als vrijplaats op de website), maar het marktdenken regeert. De politiek vindt dat de kunstenaars zichzelf moet bedruipen, net als de rest van de maatschappij. Dat is de achterliggende gedachte achter de bezuinigingen en het is vrijwel onmogelijk dit uitgangspunt te bestrijden. Het Platform Zonder Kunstenaars Geen Kunst stuurt aan op een gesprek met de fractiespecialisten. Ik hoop dat we dan althans een deel van de complexe geldstromen weer kunnen terugbuigen richting kunstenaar. In ieder geval hebben we de positie van kunstenaars weer op de agenda gezet. Toch volstaat de slachtofferrol niet. Het is goed om na te gaan hoe het zover heeft kunnen komen. Wat kan er beter? Nederlandse kunstenaars doen het goed, maar hun werk is nagenoeg onzichtbaar. Het is tijd voor een offensief, dat door alle partijen in de kunstwereld zou moeten worden gedragen. Creëer een volwaardig podium, zoals de Tate Britain, meer kunst op tv en een site voor films over kunstenaars. Laten we de Nederlandse beeldende kunst in de schijnwerpers plaatsen! Arend van Dam, cartoon subsidiekorting Steun de actie en teken op wordpress.com 6

7 Over Iggy Pop en de Art Basel Miami Beach Art Basel Miami Beach, 4 t/m 7 december Richard Jackson, Big Baby In de hedendaagse kunstwereld tel je als galerie pas echt mee als je op de vier internationale beurzen acte de présence geeft: op de Frieze in Londen, op de Armory in New York, op de Art Basel en op de Art Basel Miami Beach. Daar lopen de grote verzamelaars hun privéjets staan in rotten van tien geparkeerd op het vliegveld - daar worden goede zaken gedaan. Het zijn ook dé plekken voor galeriehouders om kunstenaars strategisch te plaatsen. Contacten voor eventuele tentoonstellingen in internationale musea worden op dergelijke beurzen gelegd want museumdirecteuren en curatoren van diverse pluimage lopen er tenslotte ook rond. Op de Art Basel Miami Beach werd natuurlijk ruimtelijk werk gepresenteerd. Betaalbaar, zoals de chocoladeversie van de beroemde Kabouter Butplug en werken van 1,5 miljoen Amerikaanse dollars van de gebroeders Chapman. Door Roos van Put In Miami Beach is het begin december een groot feest. Niet alleen omdat iedereen die ook maar iets met hedendaagse kunst heeft er aanwezig is. Ook omdat de organisatie op de openingsavond een speciaal evenement organiseert. Dit jaar stond een concert van niemand minder dan Iggy Pop op het programma. Op het strand. Vanaf tien uur s avonds. Jammer genoeg bracht hij zijn klassieker Lust for Life niet ten gehore maar dat mocht de pret niet drukken. Kunstenaars en galeriehouders, toevallige passanten en museumdirecteuren; iedereen stond te swingen in de zomerse temperaturen van Miami. Even stoom afblazen na de eerste dag van de beurs. Van die momenten waar het be there or be square is, want tijdens die eerste uren worden de beste werken verkocht. Naast de beurs zelf zijn er in Miami talloze andere side fairs. In 2007 waren er ruim twintig. De beste zijn de Nada en de Pulse. Uit Nederland waren hier onder meer Galerie Martin van Zomeren, Upstream, Juliette Jongma, Torch en Zinger uit Amsterdam. Daarnaast loont het de moeite een kijkje te nemen in alles wat geen beurs is, zoals de containers aan het strand. Daar tonen artist run spaces bijvoorbeeld wat zij in huis hebben. De temperaturen zijn er overdag overigens niet te harden. Solopresentatie Op de Nada Art Fair viel de stand van Galerie Martin van Zomeren uit Amsterdam meteen op. Daar waar andere galeries een selectie van hun beste kunstenaars toonden, koos Van Zomeren voor een solopresentatie van de Cubaanse Wilfredo Prieto. El Tiempo es Oro luidde de titel. Te zien was een gouden zakhorloge, hangend aan een kabeltje, van behoorlijk formaat overigens. De wanden van de stand waren door de galeriehouder zelf nachtelijk blauw geschilderd. Et voila, een dijk van een installatie. De transportkosten voor deze galerie zullen uitermate laag zijn geweest het zakhorloge ging gewoon mee in de koffer. Prieto is een jonge talentvolle kunstenaar, die met dit minimalistische werk aantoont dat een ijzersterk statement weinig toeters en bellen nodig heeft. Gedachten over vergankelijkheid dringen zich onherroepelijk op. Het is typisch zo n werk dat zich vastzet op je netvlies. Was je een groot verzamelaar dan kocht je het meteen. Binnen de hoeveelheid kunst die je binnen een paar dagen moet verteren zijn het juist dit soort sobere uitingen die je lang bijblijven. Kunst die met heel weinig, heel veel zegt en daardoor een onuitwisbare indruk achterlaat. Toch stuit je zelfs bij dit soort prestigieuze beurzen ook op kunst waarbij je je afvraagt of de tijd soms stil heeft gestaan, zoals bij de baby van Richard Jackson. Het formaat trekt de aandacht, groot groter, grootst, maar de inhoud is ook niet meer dan dat wat je ziet. What you see is what you get. En dan ben je snel uitgekeken. Binnen het ruimtelijk werk was daarnaast opvallend op de beurs het soms vrolijke dan weer olijke, zelfs hilarische karakter van de beelden. Zoals de sculptuur van Nadav Weissman. Hier is te zien hoe een mannenkop verbaasd naar een zittend hondje kijkt. Maar ook hier weer zoek je vergeefs naar een inhoud die je blik doet kantelen, naar een achterliggende gedachte die op zijn minst verontrust. Verder struikelde je op de beurs over diverse varianten van Kabouter Butplug. Hij kwam voor als decoratief patroon op behang, in een zilverkleurtje op het formaat van een enigszins uit de kluiten gegroeide tuinkabouter en in chocolade. Nu was die laatstgenoemde nog wel grappig en ook betaalbaar. Om voor een paar honderd dollar een kunstwerkje van chocolade te kopen is nog te overwegen. Maar de kans dat je een hap neemt uit deze verrukkelijk geurende kabouter is echt niet verwaarloosbaar. En dan is het toch weer zonde om je kunstwerkje op te eten. Want van kunst wil je toch wat langer genieten. 7

8 Ten Feet in de Vishal Het is fijn om af en toe werk te zien van kunstenaars die het avontuur niet nog min of meer overkomt, maar die door ervaring weten wat ze moeten doen om het avontuur oneindig te laten duren. In de Vishal van Haarlem is de tentoonstelling Ten Feet met vijf beeldhouwers, die allen al minstens vijftien jaar exposeren. Gastconservator Michael Jacklin maakte met Krijn de Koning, Reinoud Oudshoorn, Jan van de Pavert en Simcha Roodenburg een kleine expositie die geconcentreerd kijken vergt. Door Judith van Beukering Met de uitnodigingskaart geeft Michael Jacklin aan wat hij als leidraad voor zijn expositie heeft gekozen: Ten Feet staat eerder voor het abstracte 10 x 30,4 cm dan voor vijf paar figuratieve voeten. Abstracte beelden kunnen een gesublimeerde werkelijkheid zijn, maar ook escapisme, weg van de actualiteit. Maar vóór alle praat of uitleg is er het kijken en/of zien. Op de voorzijde van de kaart is de Modulor van Le Corbusier afgebeeld; een maatsysteem dat deze architect ontwikkelde op basis van het menselijk lichaam en de wiskunde. Wat hij geloofde was dat deze maten, direct gerelateerd aan het menselijk lichaam, architecten zou helpen om gebouwen aan de behoefte van de mens aan te passen. De verwantschap waar Jacklin naar verwijst is dus: abstracte kunst, die op voorhand (zonder tekst) visueel interessant is, waarbij de wiskunde (maatsystemen, modules), de menselijke maat en de beleving van architectuur een rol spelen. Hoe zien we deze verschillende eigenschappen terug in de tentoongestelde werken? Orde, chaos en ruimte Michael Jacklin exposeert een aantal beelden van ijzer. Hij heeft deze geplaatst aan het eind en in het midden van de langwerpige tentoonstellingsruimte, waardoor je blik er als vanzelf naar wordt toegetrokken. Het is duidelijk dat Jacklin de andere kunstenaars om zich heen heeft verzameld. O s and Zero s (nr 3) bestaat uit twee gelaste beelden van bandijzer met daarin cirkels in verschillende formaten. De banden grijpen verticaal in elkaar tot een stapeling. Een beeld ligt ; van een afstand zie je een wirwar van cirkels waar je toch een patroon in vermoedt. Het andere beeld staat ; het aanzicht is gesloten; het doet denken aan een stapel filmbanden. Jacklin speelt met orde en wanorde. Een beeld moet meer opleveren dan het inneemt stelt Reinoud Oudshoorn. In een tijd waarin onze leefruimte steeds kleiner wordt, vindt hij het belangrijk om nieuwe vormen te vinden die ruimte opleveren. In zijn wandobject, zt 2005, lijkt die ruimte zelfs onmetelijk. Door twee elipsen van ijzer en in het midden matglas, kijk je naar twee donkere ronde vormen. Dit zijn platen die achter het beeld zijn gemonteerd. Door het matglas zijn ze vaag en diffuus en het lijkt of je naar twee mysterieuze planeten kijkt in een oneindig universum. Een prachtig beeld waar ik stil van werd. Modellen, lego en ruw hout Jan van de Pavert heeft drie beelden samengevoegd tot een nieuw geheel. Segment uit bibliotheek (1989) is gemaakt van multiplex en bladzilver op snee. Het is een constructie van verticale en horizontale planken, die een bouwsteen zijn van een oneindige bibliotheek. Daarnaast zijn er twee Modellen (2006/2007); halve bollen, de een glad en de ander gelobd, van gips met goud op snee. Van de Pavert gebruikt dit soort modellen ook in zijn videotapes; daarin worden de beelden ruimtelijke vormen waar je in kunt dwalen; een soort architecturen. Aart van der Kuijl, artistiek coördinator van de Vishal, die Jacklin als gastcurator uitnodigde naar aanleiding van de Biënnale van Noord-Holland in 2006, vertelt mij dat hij graag deze videotapes had gezien naast dit werk. Ik denk ook dat dit een spannende toevoeging was geweest, maar begrijp ook heel goed dat Jacklin alleen voor sculptuur koos; het is juist zo verademend om je te concentreren op een paar goede sculpturen zonder afgeleid te worden. Ook het werk van Krijn de Koning gaat over de beleving van architectuur. Hij presenteert een doe het zelf beeld: Mutiple 3 (yellow) prototype Voor een versie van dit werk, dat bestaat uit losse architectonische bouwstenen in geel kunststof, die als lego op ontelbare manieren gecombineerd kunnen worden, ontving hij in 2007 de Sikkensprijs. (De Koning doet veel met kleur en ruimte en hanteert daarbij een nogal heftig kleurenpalet.) Op het moment dat ik de Mutiple bekeek, stond deze er ongemakkelijk bij. CKV-leerlingen hadden het beeld verplaatst helemaal tot aan het uiteinde van de tafel en een element wat pesterig schuin gezet. Simcha Roodenburg heeft in de Vishal drie houten beelden opgebouwd, die ruw zijn en niet recht. Ik kan niet goed vat krijgen op wat deze constructies zijn, maar werd wel geraakt doordat ze op een eigen wijze tegelijk grof en gevoelig ogen. Mijn ervaring tijdens deze tentoonstelling was dat geconcentreerd kijken werd beloond met het gevoel even uit de tijd te zijn gestapt, zoals elke indrukwekkende voorstelling of tentoonstelling je dat kan laten beleven. Krijn de Koning, Multiple Nr.3, 2007 TEN FEET Ten Feet, uitnodigingskaart Ten Feet, Vishal, Haarlem, 9/2 t/m 16/3 2008, 8

9 Body Strike : aaibaar, glimmend, luguber en indringend Lie van der Werff, Babydier, 1998, foto Piet Augustijn Body Strike. Galerie Poonberg, Rotterdam, 10 februari t/m 9 maart Rein Vollenga, Zonder titel, 2007, foto Piet Augustijn Lichamelijkheid staat in deze tentoonstelling voorop. Het tastbare laat zich niet wegkijken, Confronterend en grimmig soms, maar ook verleidelijk en vertederend. Het lichaam als sleutel van de geest, de zintuigen nemen de kortste weg. Door Piet Augustijn In de tentoonstelling Body Strike bij de Rotterdamse galerie Poonberg stond lichamelijkheid centraal. Confronterend en schokkend in het werk van Koen de Vries, de aluminium kop van een vrouwelijke zelfmoordenaar die zich opblies. Vertederend in het marmeren babydiertje van Lie van der Werff dat vol vertrouwen de wereld tegemoet lacht. Aaibaar, glimmend, verleidelijk, fascinerend, luguber en indringend. Alles kwam bij elkaar in deze tentoonstelling waarin kunstenaars van de galerie onder het thema lichamelijkheid bij elkaar zijn gebracht. Lia van der Werff (1962) bouwt al tien jaar aan een eigen wereld van wonderlijke, emotionerende beelden. Kwetsbaarheid en melancholie, sensualiteit en erotiek dienen zich in verschillende gedaanten aan. Mens, dier en ding zijn in haar beelden inwisselbaar, terwijl innerlijke en uiterlijke schoonheid met elkaar vechten. Het marmeren Babydier (1997) lijkt van een afstand een op z n rug liggende baby die met armen en benen omhoog ligt te kraaien van plezier. Dichterbij blijkt het hoofd geen mensenhoofd, maar de kop van een dier (schaap, geit?). Ook het gehurkte Babydier (1998) van keramiek en textiel heeft die contradictie in zich. Van achteren een klein mensfiguur, van voren een onbestemde figuur met een grote koeienkop en de voorpoten (armen?) gehuld in een sexy topje met lange mouwen. Van der Werff weet de kijker perfect op het verkeerde been te zetten met beelden die eerst vertederen, maar bij nadere beschouwing afschuw oproepen. Hoewel de liggende baby voldoende aanleiding geeft om die vergissing met een glimlach te accepteren. Het werk van Rein Vollenga (1979), pas vorig jaar afgestudeerd aan de Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch en nieuw in Galerie Poonberg, komt voort uit fascinaties voor maatschappelijke onderwerpen als vervreemding en discommunicatie, bureaucratie en individualisatie. Dit alles uit zich in beelden, videowerken en performances en in vormen die voortkomen uit de wereld van de beeldende kunst, mode, theater, muziek en popcultuur. De sculpturen maken een fabrieksmatig vervaardigde indruk, maar zijn heel secuur met de hand vormgegeven. Ze lijken gemaakt van keramiek of kunststof, maar zijn gemodelleerd uit een bewerkbare houtemulsie, gepolijst en behandeld met een verf- en laklaag die ze een rijke uitstraling geeft. De beelden zijn opgebouwd uit alledaagse gebruiksvoorwerpen als plastic bekers, tupperware schaaltjes en barbiepoppen in combinatie met afvalproducten uit de bio-industrie als gevriesdroogde varkensneuzen en -oren. De resultaten zien er uit als nieuwe, glanzende en luxueuze producten waarin delen van menselijke of dierlijke lichamen te herkennen zijn. De objecten, altijd Zonder Titel, glanzend zwart, wit of rood, roepen associaties op met onschuldig kinderspeelgoed tot anatomisch en medisch onderzoeksmateriaal, maar ook met sextoys en sciencefiction films. Een mat witte, half zittende baby met een varkensneus en de benen ver uit elkaar, een glimmende halve tors met twee borsten en vreemde uitsteeksels, een glanzend rode penisvorm en een menselijk hoofd met grote uithollingen in de hals. De wereld van Rein Vollenga zit vol met lichamelijkheid, maar niet van de aaibare soort zoals we die vaak wensen. Hij laat vooral de gekunsteldheid van het leven zien door te focussen op het onvolmaakte. In zijn videowerken, waarvan er twee te zien zijn, worden vrouwelijke aspecten als borsten en hals met siliconen opgeblazen en gecombineerd met surrealistische hoofden waaruit houten balken en rode bolletjes lijken te ontspringen. Rauw en ruig De beelden van Koen de Vries (1966) zijn rauw, ruig en fel. Net als beroemde voorgangers in de beeldhouwkunst Medardo Rosso en Auguste Rodin is hij structureel op zoek naar nieuwe vormen van portretkunst. In de serie Blindfolded (2007), grote zwarte bronzen, worden stukken afgietsels over elkaar heen geplaatst, onderdelen gekanteld of met geweld in een reeds bestaand onderdeel gedrukt. De Vries ontleent zijn onderwerpen aan de actualiteit, veelal oorlogssituaties, waarbij vragen over politiek, daders en slachtoffers worden opgeroepen. Gezichtsuitdrukkingen en lichaamstaal spelen een belangrijke rol in al zijn beelden. De vijf beelden uit Blindfolded gaan over geblinddoekte slachtoffers, om het even uit welke oorlog of gevangenis dan ook. Het zijn universele uitdrukkingen van machteloosheid, pijn en vernedering bij het geblinddoekt ondergaan van martelingen. Het beeld The female suicide bomber s head (2003) is nog explicieter. Het is het zwaar gewonde hoofd van een vrouwelijke zelfmoordenaar die zich voor de goede zaak heeft opgeblazen. Indringend en luguber. 9

10 Musée Éphémère In de tot laboratorium omgebouwde keuken vermaakt een jongeman kinderen met eieren die na een azijnbad meer weg hebben van stuiterballen, hij laat paperclips drijven op water en af en toe brengt hij door een uitgekiende samenstelling van eenvoudige huis, tuin en keukenmiddelen een ontploffing teweeg. Een verdieping hoger herbergt een badkamer een van de laatste met uitsterven bedreigde zeemeerminnen. Een appartement verder tracht ik mijn muurkast te beschermen tegen teveel bezoekers. De grot die ik erin heb vervaardigd blijkt een magische aantrekkingskracht op onstuimige kinderen te hebben. Hoe solide het ook oogt, hij is gemaakt van gips dat bij de minste aanraking breekt. We zijn in Lorient, Bretagne, waar Musée Éphémère draait op volle toeren. Door Annemiek van der Bruggen Idées Détournées Museum Eendagsvlieg, de Hollandse benaming voor Musée Éphémère is een initiatief van stichting Idées Détournées die enkele jaren geleden werd opgericht door Nadine Thouvenin. De stichting heeft tot doel mensen met elkaar in contact te brengen en organiseert daartoe projecten die een creatieve inslag hebben. Het museum kwam vorig jaar begin oktober van de grond en bevindt zich in een flatgebouw in de wijk Kervénanec. April 2008 zal de toren met museum en al gesloopt worden. Tot die tijd zijn negen appartementen met in totaal 49 kamers ter beschikking gesteld. Even zoveel enthousiastelingen hebben in die kamers een kunstwerk vervaardigd. Onder die enthousiastelingen zijn zonder twijfel alle bevolkingsgroepen van Lorient vertegenwoordigd; een slaapkamer is ingericht door gehandicapten, een badkamer door asielzoekers, er doen gepensioneerden mee, huisvrouwen en kinderen en er zijn een aantal echte kunstenaars. Het enige criterium voor deelname was woonachtig te zijn in Lorient. Ik had geen maand later aan moeten komen om me eveneens in te kunnen schrijven voor een ruimte. Om in te burgeren, Frans te leren, en om te zien hoe men in Frankrijk reageert op een dergelijk project dat overeenkomsten vertoont met de Hollandse projectkunst. Sociaal project of kunstproject Hoewel het project, gesponsord door onder andere de gemeente, het departement en het Franse ministerie van Sociale Zaken in de eerste plaats gezien wordt als sociaal project zijn er genoeg overeenkomsten met projectkunst in Nederland. Men wordt aan het denken gezet over de veranderingen in Kervénanec, een soort Bijlmer van Lorient waar in totaal vier torens tegen de vlakte zullen gaan. Daarnaast vormen tijdelijkheid en participatie sleutelwoorden. Maar het belangrijkste is dat kunst wordt ingezet als sociaal bindmiddel. Niet door een kunstenaar een oplossing te laten bedenken maar door de mensen zelf alle vrijheid te geven zich creatief te uiten. Zo is de deelname voor Marguerite le Bellec therapeutisch geweest. Na 35 jaar met plezier in Kervénanec gewoond te hebben werd ze door de op handen zijnde sloop gedwongen te verhuizen. Ze heeft met witte letters op een felroze achtergrond haar gal gespuwd in de haar beschikbaar gestelde ruimte. De huiskamer ernaast is door kinderkledingatelier Chat et Rat omgetoverd tot een sprookjeswereld door met kleurige stoffen levensgrote dierfiguren op de met zwarte stof beklede muren te naaien. De bomen hebben er lichtgevende bloemen en er klinken oerwoudgeluiden. Of neem het met humor gemaakte Toilet voor de kerstman van de pubers Adeline Muy en Srey-Leak Vorn. Een wereld van verschil met het abstracte werk dat zich in de ruimte ernaast bevindt. Daar staan diverse met koffie gevulde kopjes op de grond. Uit elk kopje kruipt een, langzaam bruin wordende, strook witte katoen omhoog naar een wit laken dat de gehele huiskamer omspant. In iedereen schuilt een kunstenaar aldus Thouvenin, die zich met het project ook afzet tegen het elitaire en intellectuele karakter van de gevestigde kunstwereld. In Musée Éphémère staan amateurs naast professionele kunstenaars. Beide blijven overeind, dat is de kracht van het museum. Aantrekkingskracht De diversiteit zorgt niet alleen voor een spannend eindresultaat, maar ook voor een goede samenwerking. Tijdens de bouw van de kunstwerken werden onderling tips en materialen uitgewisseld en met interesse elkaars vooruitgang gevolgd. De week voor de opening op 1 december vormde het hoogtepunt, op beide verdiepingen heerste een opgewonden sfeer en bedrijvigheid. Die werd nog verhoogd door de komst van TV5. De nationale TV zender die, na een reeks reportages van de regionale zenders, eveneens interesse toonde. En het museum blijft aantrekken. De kunstenaars zelf komen nog regelmatig langs in het museum om elkaar te spreken en de sfeer te proeven. In de eerste drie weken zijn er maar liefst bezoekers geteld, het aantal kranten en tijdschriftartikelen blijft stijgen, en allerhande artiesten komen optreden in het museum. Thouvenin krijgt wekelijks aanbiedingen van clowns, Malinese zangeressen of bespelers van de Keltische harp. Niet voor niets wordt in omringende steden driftig gezocht naar mensen die een soortgelijk project op kunnen zetten, tot die tijd moeten de inwoners zich behelpen met georganiseerde busreizen naar Lorient. Museum Eendagsvlieg, misschien ook iets voor Nederland? Kinderkledingatelier 'Ente chat et rat', foto Annemiek van Bruggen Severine Ledercq, foto Annemiek van Bruggen 10