Afbakening van Vlaamse herkomstgebieden

Transcriptie

1 Afbakening van Vlaamse herkomstgebieden Februari 2004 Vander Mijnsbrugge K., Cox K. en Van Slycken J. IBW.Bb.R

2 Afbakening van Vlaamse herkomstgebieden Februari 2004 IBW.Bb.R Vander Mijnsbrugge K. Cox K. Van Slycken J.

3 Inhoud 1. INLEIDING DE OUDE HERKOMSTGEBIEDEN DE NIEUWE HERKOMSTGEBIEDEN EERSTE INDELING TWEEDE INDELING Algemene criteria Bespreking van de Vlaamse herkomstgebieden...5 BIJLAGE...8 1

4 1. Inleiding Het besluit van de Vlaamse regering van 3 oktober 2003 betreffende de procedure tot erkenning van bosbouwkundig uitgangsmateriaal en het in de handel brengen van bosbouwkundig teeltmateriaal bepaalt in art dat het Instituut voor de relevante boomen struiksoorten de herkomstgebieden afbakent. Deze afbakening gebeurt aan de hand van administratieve of geografische grenzen of andere relevante grenzen. Bij de hieronder vermelde afbakening werd overleg gepleegd met het Brussels en Waals gewest en werd een consensus bekomen teneinde een verregaande opdeling in herkomstgebieden voor België te vermijden. 2. De oude herkomstgebieden In het verleden werd België opgedeeld in twee herkomstgebieden (figuur 1): ten noorden van Samber en Maas (I), en ten zuiden ervan (II). Het herkomstgebied ten noorden van Samber en Maas werd vervolgens opgedeeld in drie deelgebieden: Kempen (I.1), Vlaanderen (I.2) en Brabant en Haspengouw (I.3). Figuur 1. De oude herkomstgebieden voor België 3. De nieuwe herkomstgebieden Er worden twee indelingen in herkomstgebieden gemaakt. Elke indeling geldt voor een specifieke soortengroep. De eerste is een eenvoudige indeling van België in 2 herkomstgebieden. De tweede is een verfijnde opdeling van België in 9 herkomstgebieden. 2

5 3.1. Eerste indeling Er wordt een indeling (figuur 2) gedefinieerd voor: - niet-inheemse boomsoorten (inclusief kunstmatige Populierhybriden), - archeofyten en soorten waarvoor discussie bestaat omtrent hun inheems karakter (b.v. Tamme kastanje, Grauwe els, Gewone esdoorn), - inheemse boomsoorten die in Vlaanderen niet of zelden in bestandsvorm aanwezig zijn, vaak omwille van hun zeldzaamheid en soorten waarvan onderzoek reeds heeft uitgewezen dat een verdere opdeling geen zin heeft (b.v. Haagbeuk). Voor deze soorten is het minder relevant om een fijnere opdeling van de herkomstgebieden aan te houden. Exoten hebben bijvoorbeeld geen natuurlijke binding met hun groeiplaats en er kan niet voortgebouwd worden op een spontane natuurlijke selectie. Deze indeling onderscheidt herkomstgebied 1 (Ten noorden van Samber en Maas) en herkomstgebied 2 (Ten zuiden van Samber en Maas). De boomsoorten die voor Vlaanderen onder de eerste indeling vallen worden vermeld in de bijlage. Figuur 2. Eerste indeling in herkomstgebieden voor België: herkomstgebied 1 en Tweede indeling Algemene criteria Bij de afbakening werd met een aantal criteria rekening gehouden. 3

6 - De regelgeving ter zake 1 stelt dat binnen de herkomstgebieden uniforme ecologische groeicondities dienen te heersen. - De herkomstgebieden worden enerzijds best zo klein mogelijk gehouden. Voor autochtone herkomsten is het belangrijk dat genetisch gedifferentieerde populaties zoveel mogelijk gescheiden blijven. Immers, samenbrengen van genetisch verschillende populaties betekent zeker niet dat de genetische diversiteit van beide populaties kan opgeteld worden. De kans is vrij groot dat dominante kenmerken de minder dominante uit de gemengde populatie wegconcurreren. Zo kunnen lokale aanpassingen verloren gaan ( outbreeding depression ). - Anderzijds mogen de herkomstgebieden niet te klein gedefinieerd worden. Te kleine herkomstgebieden kunnen populaties bevatten die misschien te weinig genetische diversiteit bevatten om voldoende kansen te bieden op gezonde populaties op lange termijn ('inteelt' of inbreeding depression ). - Heel wat kleine partijen zaden opkweken verhoogt de complexiteit bij de kweek. Ook voor een commercieel haalbare teelt mogen de herkomstgebieden niet te klein zijn. - Bij de concrete afbakening is uitgegaan van de ecoregio's en ecodistricten (zie figuur 3), opgesteld aan het Instituut voor Natuurbehoud, die voornamelijk gebaseerd zijn op bodemgegevens, hydrologische en klimatologische factoren. Deze grenzen werden verder aangepast aan informatie over de huidige verspreiding van autochtone bomen en struiken, alsmede van kruidachtige bosplanten, zoals blijkt uit de inventarissen. Deze informatie werd verstrekt door de verschillende specialisten ter zake. Figuur 3. De ecoregio s en ecodistricten van Vlaanderen 1 Besluit van de Vlaamse regering van 3 oktober 2003 betreffende de procedure tot erkenning van bosbouwkundig uitgangsmateriaal en het in de handel brengen van bosbouwkundig teeltmateriaal (B.S. 13 november 2003). 4

7 Bespreking van de Vlaamse herkomstgebieden Figuur 4. De Vlaamse herkomstgebieden 5

8 Figuur 5. De Belgische herkomstgebieden Figuur 4 geeft de indeling in herkomstgebieden voor Vlaanderen weer, terwijl figuur 5 de inpassing ervan weergeeft voor de herkomstgebieden, die in overleg met de andere gewesten, afgebakend zijn voor België. Herkomstgebied 3: Vlaamse Zandstreek (VZA) Deze streek stemt grotendeels overeen met het voormalige herkomstgebied Vlaanderen van de oude indeling. Deze streek omvat zowel de wat rijkere zandbodems in het noorden van Oost- en West-Vlaanderen, als de zandleemstreek die zich hoofdzakelijk in West-Vlaanderen uitstrekt. Het soortenspectrum in deze zandleemstreek is nauwer verwant met de soortendiversiteit in de zandstreek. Binnen dit herkomstgebied worden twee aparte deelgebieden gedefinieerd: de kust met duinen (KUS; 3.3) en de polders (POL; 3.2). De reden waarom deze twee gebieden worden afgesplitst van de zandstreek (VZA) is omdat de gebieden manifest verschillen in ecologische groeicondities. Ze bij de VZA indelen, zoals bij de oude indeling, zou indruisen tegen de regelgeving die stelt dat er uniforme groeicondities dienen te heersen binnen een herkomstgebied. Ze als aparte herkomstgebieden definiëren is minder raadzaam omdat ze klein zijn in oppervlakte. Er zal niet echt een grote vraag zijn naar autochtoon plantsoen binnen deze gebieden. De kans dat er veel zaadbronnen en zaadbestanden zullen erkend worden is klein. De kans dat zaden gemengd worden tussen de deelgebieden is eveneens klein gezien ze hun eigen typische soortenspectrum kennen. 6

9 Herkomstgebied 4: Kempen (KEM) Deze streek stemt grotendeels overeen met de Kempen van de oude herkomstgebiedenindeling. Het enige belangrijke verschil is dat de Maasvallei niet meer bij de Kempen gerekend wordt. Het herkomstgebied nr. 4 omvat de typisch arme zandgronden van de Kempen. In het zuiden loopt de grens grotendeels langs de Demer. Herkomstgebied 5: Brabants District West (BDW) De benaming Brabants District is ontleend aan het fytogeografische district in de flora van De Langhe. Het omvat de rijkere zandleem- en leemgronden in het zuiden van Oost- en West- Vlaanderen en Vlaams Brabant. Het gebied stemt slechts gedeeltelijk overeen met het oude herkomstgebied Brabant en Haspengouw. Dit oude gebied werd opgedeeld in een oostelijk en een westelijk deel omdat het klimaat wijzigt van Atlantisch (sterke invloed van de nabijheid van de zee) naar sub-atlantisch. De overgang is geleidelijk maar het verschil laat zich in de uiterste streken merken (West-Vlaams Heuvelland t.o.v. de Sint-Pietersberg te Riemst). De grens tussen Brabants District Oost (BDO) en BDW volgt grotendeels de loop van de Dijle. Het soortenspectrum tussen beide verschilt licht. In BDW is bijvoorbeeld Bosroos en Blauwe boshyacint overvloedig aanwezig, wat in BDO veel minder het geval is. Daarentegen komt in BDO bijvoorbeeld de Kraagroos (Rosa agrestis) nog op verschillende plaatsen voor wat dan weer niet meer het geval is in BDW. Bij de afbakening van de ecoregio's wordt de streek van Duffel-Lier bij de Kempen gerekend. Nochtans sluit de oude bosflora en het houtige plantenspectrum nauwer aan bij de leemstreek. Vandaar dat dit gebied toch bij het BDW wordt gerekend. De grens tussen VZA en BDW volgt gedeeltelijk de loop van de Schelde. Evenwel, in de omgeving van Wetteren zakt de grens naar het zuiden omdat in deze streek (o.a. heiderelicten te Serskamp) een flora voorkomt die typisch is voor de zandstreek. In het zuiden van West-Vlaanderen wordt het stukje West-Vlaams Heuvelland dat bij de leemstreek behoort uitgebreid met Poperinge en enkele gemeenten in de omgeving, gezien het soortenspectrum dat hier aanwezig is meer bij de leemstreek aansluit dan bij de zandleemstreek (die bij de VZA geklasseerd is). Herkomstgebied 6: Brabants District Oost (BDO) Dit herkomstgebied omvat het oostelijk deel van het vroegere herkomstgebied Brabant en Haspengouw. Het omvat de rijkere leemgebieden van Vlaams Brabant en Zuid-Limburg. Herkomstgebied 7: Laag Maasplateau Dit herkomstgebied dat zich voornamelijk in Wallonië situeert, omvat eveneens Voeren en de Maasvallei ten Oosten van de Kempen. 7

10 Bijlage. Lijst van bosboomsoorten die voor Vlaanderen onder herkomstgebied 1 kunnen erkend worden. 1. Exoten, archeofyten, soorten waarvan het inheems karakter onduidelijk is Acer pseudoplatanus L. Acer platanoïdes L. Alnus incana Moench. Abies alba Mill. Abies grandis Lindl. Castanea sativa Mill. Larix decidua Mill. Larix x eurolepis Henry Larix kaempferi Carr. Mespilus germanica L. Pinus nigra Arnold Pinus sylvestris L. Kunstmatige hybriden van Populus spp. Populus x canescens (Aiton) Sm. Pseudostsuga menziesii Franco Quercus rubra L. Robinia pseudoacacia L. 2. Zeldzame en/of verspreid voorkomende soorten, soorten waarvan autochtone individuen zeldzaam zijn, soorten waarvan de genetische diversiteit op Vlaams niveau laag is Carpinus betulus L. Cornus mas L. Daphne mezereum L. Malus sylvestris L. Populus nigra L. Pyrus pyraster Burgsd. Rhamnus cathartica L. Tilia cordata Mill. Tilia plathyphyllos Scop. Ulex europaeus L. Ulmus laevis Pallas Ulmus glabra Huds. 8