gebruikt de verledentijd

Transcriptie

1 Bijlage Streefdoelen woordenschatonderwijs kleuters (SLO) Mondelinge taalvaardigheid Woordenschat en woordgebruik Vloeiend en verstaanbaar vertellen Voor aanvang groep 1 Het kind heeft een passieve woordenschat van gemiddeld 4000 woorden heeft een actieve woordenschat van gemiddeld 2000 woorden gebruikt woorden in een andere situatie gebruikt steeds meer verschillende kent verschil tussen ik, jij, hij en zij en complexere woorden kent 75% van de klinkers en medeklinkers vertelt op verstaanbare en begrijpelijke wijze over wat hij of zij meegemaakt heeft. gebruikt de verledentijd gebruikt onbepaalde voornaam- Woorden zoals: iedereen en alles gebruikt bijv. naamwoorden zoals: kleine en rode gebruikt het woordje er. Er zit een poes in de tuin. laat onbeklemtoonde lettergrepen niet langer weg (naan banaan) heeft nog moeite met het clusteren van medeklinkers (tap i.p.v. trap) laat de laatste medeklinker weg (kame i.p.v. kamer) maakt zinnen met een vervoeg Werkwoord bijv. Peter heeft de stofzuiger uit(ge)daan. Eind groep 2 Het kind heeft een passieve woordenschat van gemiddeld 7000 woorden heeft een actieve woordenschat van gemiddeld 3500 woorden gebruikt een nieuw geleerd woord in een andere situatie gebruikt steeds meer verschillende betekenisgrenzen worden scherper, en complexere woorden bijv. het kind gebruikt het woord huis niet meer voor alle gebouwen, maar maakt onderscheid tussen kasteel, bungalow, kerk enz. kent de enkel en de meervoudsvormen en kan het interpreteren bijv. trein - treinen begrijpt ontkenning: Ik wil dat niet jij jij doet dat of Er zijn geen appels meer beheerst het Nederlandse klanken vertelt uitgebreid over wat hij of zij gedaan of meegemaakt heeft maakt duidelijk onderscheid tussen de klanken ( isse fiets dat is een fiets slist soms nog articuleert onduidelijk moeite met vreemde klanken (man maan / vis-vies) moeite met sp aan het eind zoals bijv. bij het woord wesp begrijpt en gebruikt steeds meer verschillende werkwoordsvervoegingen ik loop, hij loopt, wij lopen enz. benoemt en beschrijft aspecten Zoals mensen, plaatsen en dingen maakt eenvoudige samengestelde zinnen (toen, en, en toen, en dan enz. benoemt en beschrijft aspecten zoals mensen, plaatsen en dingen met behulp van complexe zinsconstructies kan de structuur van een verhaal goed verwoorden.

2 Voor aanvang groep 1 Het kind maakt vraagzinnen (wie, wat, waar en hoe) heeft moeite met lange zinnen maakt nog regelmatig fouten Ik liepte / Ik liegde Eind groep 2 Het kind beschrijft een aantal handelingen met gebruik van complexe zinsconstructies gebruikt functies zoals redeneren en concluderen maakt samengestelde zinnen met omdat, want, maar, of die enz. maakt gebruik van langere antwoorden geven. i.p.v. ja, Ja, ik lust pindakaas op mijn boterham. vertelt over gebeurtenissen in het verleden en trekt daarbij conclusies, bijv. Opa was niet gekomen, ik denk dat hij ziek was. houdt rekening met de gevoelens en gedachten van anderen. kan onderscheid maken tussen taal op school en taal thuis heeft moeite met het leggen van verbanden, bijv: Vergeleken bij jou is Peter erg klein. moeite met passieve zinnen zoals: Maarten wordt door Piet geslagen Luisteren kan eenvoudige instructie begrijpen en uitvoeren kan moeilijke instructie en mededelingen begrijpen en uitvoeren. Pak je tas en ga maar in de rij staan. luistert naar een verhaal op zijn of haar niveau en ontwikkelt verhaalbegrip luistert naar een verhaal van zijn of haar eigen niveau door het interactief voorlezen luistert naar radio, gesproken taal op internet en televisie die voor zijn of haar eigen niveau bestemd is luistert naar radio, gesproken taal op internet en televisie die voor zijn of haar eigen niveau bestemd is luistert naar een ander laat zien dat hij of zij betrokken luistert en geeft gepast feedback, bijvoorbeeld door te knikken of antwoord te geven Gesprekjes voeren kan een gesprek voeren met een leidster, leerkracht of een ander kind kan op eigen initiatief een gesprek beginnen met andere personen kent al een aantal gesprekregels kent en handelt naar de gesprekregels die zijn afgesproken, bijv: wachten tot de ander is uitgesproken reageert spontaan op personen waarmee een gesprek gevoerd wordt. Bijv: iets over jezelf vertellen kan op een adequate manier vertellen over dingen die hem of haar bezig houden geeft antwoord op vragen van een wie, wat, waarvragen geeft antwoord op vragen van een hoe, waarmee, wanneer enz. ander persoon ander persoon aanwijsvragen denkvragen luistervragen tegendeelvragen (plaatje van een eend Is dat een kikker?) voorspelvragen keuzevragen keuze vragen indirecte vragen ik zou graag weten reflectieve vraag hoe vind je dat het ging?

3 Mening uiten en vragen stellen Voor aanvang groep 1 Het kind leert vergelijkingen te maken en zijn of haar mening te geven stelt vragen om ergens iets meer over te weten vraagt om hulp Eind groep 2 Het kind kan zijn mening verwoorden (ik vind..) stelt vragen en gebruikt vraagzinnen kan op een gepast wijze hulp aan anderen vragen Ontluikende geletterdheid Voor aanvang groep 1 Het kind Eind groep 2 Het kind Leesplezier beleeft plezier in het voorlezen, boeken en rijmpjes toont plezier in voorlezen en boeken Oriëntatie op boek en verhaal Oriëntatie op geschreven taal Fonemisch bewustzijn en alfabetisch principe ontdekt het verband tussen de afbeeldingen en de tekst heeft ervaring opgedaan met boeken en het voorlezen daarvan ontdekt de structuur in verhalen kan de inhoud van het boek al een beetje voorspellen aan de hand van de afbeelding aan de voorkant kan een verhaal na vertellen aan de hand van plaatjes kan de persoon nadoen als hij of zij stukjes uit het boek uitbeeldt ontdenkt dat tekens gebruikt worden om iets te vertellen of te leren ervaart dat dingen die opgeschreven zijn je iets kunt leren ervaart dat dingen die je zegt, opgeschreven kunnen worden ontdekt het verschil tussen lezen en schrijven bladert door boeken en speelt alsof hij kan lezen kan met behulp van volwassenen eigen boodschappen in een geschreven versie vastleggen wordt zich bewust van klanken in woorden doet mee met spelletjes rond taal ontdekt de relatie tussen klanken en letters doet ervaring op met rijmen herkent symbolen Taalbeschouwing Voor aanvang groep 1 Het kind is op speelse wijze bezig met taal, praat volwassenen na met een gespeelde volwassen stem of maakt eigen woorden wordt zich bewust van eigen taalgebruik wordt zich bewust dat je over taal kan praten leeft met de personages mee kan uitleggen hoe het personage zich voelt en hoe hij of zij zichzelf voelt begrijpt dat illustraties en tekst samen een verhaal vertellen weet dat een boek gelezen wordt van voor naar achter, een bladzijde van boven naar beneden en de regels van links naar rechts weet dat verhalen een opbouw hebben en dat een boek een eigen begin en einde heeft weet dat de voor en achterkant van het boek informatie over de inhoud geven kan een verhaal na vertellen op eigen niveau, met of zonder hulp van illustraties kan een voorgelezen verhaal naspelen met behulp van aanwijzingen van de leerkracht weet dat tekens gebruikt worden om iets te vertellen of leren weet dat je briefjes, boeken, tijdschriften enz. kan lezen om iets te weten te komen weet dat je iets op kan schrijven, wanneer je iets wilt vertellen weet wanneer er sprake is van lezen en schrijven en kan lezen en schrijven van elkaar onderscheiden herkent en benoemt enkele letters schrijft tekens die op letters beginnen te lijken kan betekenisonderscheidende klanken (fonemen) in woorden onderscheiden doet mee met woord/klankspelletjes weet dat letters met klanken overeenkomen herkent en gebruikt rijmwoorden is gemotiveerd om de betekenis van geschreven taal te achterhalen Eind groep 2 Het kind reflecteert op eigen taalgebruik en dat van anderen, bijv. een grapje te maken over taal of vragen naar de betekenis verbetert eigen taalgebruik praat over taal en praten

4 Indeling thema s Schooljaar Week Thema Letter Fon. Bew. Zijn Fon. Bew. Zijn Schrijfdans Thema Motoriek (groep 2) (groep 1) (groep 2) overleg 36 Vrij / Naar school LS 1 & ZW 1 1 Blz. 24 benen/buik 37 Naar school S school LG 1 & RM 1 1 Blz. 40 duimen draaien 38 Naar school K kring LS 2 & ZW 2 1 Blz. 5 lange jan 39 Vrij Herhalen LG 2 & RM 2 Blz. 29 bal je vuist 40 Klaar voor de start kbw B boek LS 3 & ZW 3 2 Blz. 11 ooievaar 41 Klaar voor de start kbw L lezen LG 3 & RM 3 2 Blz. 18 mixer 42 Dieren in het herfstbos H herfst LS 4 & ZW 4 2 Blz. 34 ballon om en om 43 Vakantie 44 Dieren in het herfstbos T tak LG 4 & RM 4 3 Blz. 30 de waaier 45 Dieren in het herfstbos V vos LS 5 & ZW 5 3 Blz. 19 pols los 46 Vrij Herhalen LG 5 & RM 5 3 Blz. 7 tenen 47 Sinterklaas P piet LS 6 & ZW 6 Blz. 14 klap & klap 48 Sinterklaas Z zak LG 6 & RM 6 4 Blz. 42 klimmen 49 Sinterklaas Herhalen LS 7 & RM 7 4 Blz. 15 reis om je lichaam 50 Kerst D den LG 7 & RM 7 4 Blz. 36 bal en stuit 51 Kerst A bal Herhaling Blz. 29 bal je vuist 52 Vakantie 1 Vakantie 2 Vrij Herhalen LS 1 SB 1 & SK 1 Blz. 1 deegrol 3 Winter, het weer W weer ZW 1 IK 1 & SB 2 Blz. 35 grijper 4 Winter, het weer R regen LS 2 SK 2 & IK 2 5 Blz. 17 frisbee & draaien 5 Winter, het weer M muts ZW 2 SB 3 & SK 3 5 Blz. 23 touwtje & spring 6 Vrij Herhalen LS 3 IK 3 & SB 4 5 Blz. 26 waaier 7 Carnaval G gek ZW 3 SK 4 & IK 4 Blz. 1 voetje tik 8 Carnaval F feest LS 4 SB 5 & SK 5 6 Blz. 15 zaaier 9 Carnaval O optocht ZW 4 SK Vakantie

5 11 Vrij Herhalen LS 5 KT 1 & AK 1 6 Blz. 6 hondje plas 12 We bouwen een nestje J jong ZW 5 LB 1 & KT 2 Blz. 25 rollerbal & hoog 13 We bouwen een nestje N nest LS 6 AK 2 & LB 2 Blz. 42 bal vast 14 We bouwen een nestje U mus ZW 6 KT 3 & AK 3 7 Blz. 29 omgekeerd 15 Vrij Herhalen LS 7 LB 3 & KT 4 7 Blz. 35 vallende bal 16 Feest! (Pasen) I ik AK 4 & LB 5 7 Blz. 2 hoofd stil & zit 17 Feest! (Koningsdag) Oo kroon RM 1 Herhaling Blz. 17 plank & bal 18 Vakantie 19 Feest! (Moederdag) Ee feest LG 1 Herhaling 8 Blz. 13 slapende ooievaar 20 Vrij Herhalen RM 2 Herhaling 8 Blz. 26 waaier herhalen 21 Beroepen Uu vuur LG 2 Herhaling 8 Blz. tenensprong 22 Beroepen Aa maan RM 3 Herhaling Blz. 30 eitje breek 23 Beroepen Ui tuinman LG 3 Herhaling Blz. 5 hondje plas gekr. 24 Beroepen Ie vliegtuig RM 4 & 5 Herhaling 9 Blz. 22 lint 25 Vrij Herhalen LG 4 & 5 Herhaling 9 Blz. 26 rollerbal 26 Piraten Oe boef RM 6 & 7 Herhaling 9 Blz. 2 grote bal 27 Piraten Herhalen LG 6 & 7 Herhaling Herhaling 28 Piraten Herhalen Herhaling Herhaling 29 Vrij Herhalen Herhaling 30 Vakantie 31 Vakantie 32 Kinderboekenweek is week 40 Intocht Sinterklaas is op 16 november Carnaval is op 3 / 4 maart Pasen is op 20 / 21 april Moederdag is 11 mei Hemelvaart is 29 / 30 mei Vaderdag is op 15 juni

6 Uitgewerkte thema s Thema woordenlijst Onderwerp: Naar school Makkelijke woorden Moeilijke woorden Voorwerpen (zelfst. Naamwoorden) Voorwerpen (zelfst. Naamwoorden) De basisschool Het aanrecht Het schoolplein Het touch screen Het digibord Kleermakerszit De puntenslijper De kalender De gymschoenen Het overblijven De computer De huishoek De bouwhoek De leeshoek Het prikbord De rugzak De letter / de letters De kapstok De kring Het bureau Het cijfer / de cijfers De prullenbak De klok Handelingen (werkwoorden) Opruimen Gymmen Uitknippen / afknippen Opplakken Afscheuren Verven Stempelen Opschuiven Begrippen (en overige woorden) Vormen Groep 1 en Groep 2: cirkel (rondje), vierkant, driehoek, rechthoek Dagen van de week: maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag gisteren morgen- overmorgen Hoog laag Lang kort

7 de basisschool het schoolplein het digibord

8 de puntenslijper de gymschoenen de computer

9 de huishoek de bouwhoek de leeshoek

10 de kapstok de kring het bureau

11 het cijfer de prullenbak de klok

12 het aanrecht het touchscreen de rugzak

13 kleermakerszit de kalender het overblijven

14 uitknippen afknippen de letter

15 stempelen rijgen opschuiven

16 opplakken afscheuren verven

17 de driehoek het opruimen het gymmen

18 de cirkel het vierkant de rechthoek

19 het prikbord

20 Fase Uitleg v.d. fase Lesidee Voorbewerken Introductie. De leerkracht roept een context op voor de aan te leren woorden en betekenissen. De leerkracht heeft het boek Kiki gaat naar school vast. De leerkracht stelt de kinderen een aantal vragen: - Waar zal het verhaal over gaan? - Wat zal er gebeuren in het verhaal? De leerkracht leest als introductie van het thema, het boek Kiki gaat naar school voor. Nadat het boek is voorgelezen, wordt er een kringgesprek gehouden over het boek. - Waar ging het boek over? - Wat gebeurde er in het verhaal? - Klopte dit met wat wij voorspeld hadden? - Zou Kiki het spannend vinden om naar school te gaan? - Vinden jullie het spannend om naar school te gaan? Semantiseren De leerkracht verheldert de betekenis van de woorden die aangeleerd moeten worden Uiteindelijk wordt er een plakkaat gemaakt met daarop de woorden waar kinderen aan denken bij het thema naar school gaan. Elke dag passeren er 4 tot 6 woorden de revue. Deze woorden kunnen aangeleerd worden of spontaan aan de orde komen. Aanleren kan aan de hand van concrete voorwerpen, situaties/gebeurtenissen of de woordkaarten. Hieronder een indeling van de woorden die per dag aangeleerd moeten worden. de basisschool het schoolplein de kapstok de rugzak de huishoek de bouwhoek de leeshoek de kring de prullenbak de computer

21 Fase Consolideren het touchscreen het digibord de kalender het aanrecht het bureau de puntenslijper de gymschoenen het prikbord de klok de prullenbak het gymmen het overblijven kleermakerszit stempelen rijgen verven opruimen opschuiven afknippen uitknippen opplakken afscheuren het cijfer de letter vierkant cirkel rechthoek driehoek Uitleg v.d. fase Lesidee De aangeboden Een aantal leuke oefenvormen: woorden Woorden fluisteren worden Waar of niet waar vragen stellen herhaald. Raden van woorden met behulp van een omschrijving Tekeningen maken van woorden, er moet geraden worden wat er getekend is Een quiz Ren je rot Situatie of gebeurtenis binnen/buiten de klas aandragen (met buitenspelen het woord schoolplein bespreken en met de jas ophangen het woord kapstok aanhalen). Voor meer oefenvormen zie bijlage 7.4 Belangrijk bij het consolideren is dat kinderen op een woordmuur kunnen spieken. Hiervoor zijn er woordkaarten gemaakt die opgehangen kunnen

22 worden. Controleren De aangeboden woorden worden op een korte, speelse manier herhaald De leerkracht gaat na in hoeverre de leerlingen de woorden kennen. Criteria bij het consolideren: Er wordt net zolang herhaald totdat alle kinderen het woord en de betekenis kennen. Bij het consolideren worden woorden én betekenissen veel, gevarieerd en speels herhaald. Bij het consolideren zijn de woorden en betekenissen zichtbaar in de klas aanwezig op de woordmuur. Voor het controleren kunnen ook de volgende oefenvormen gebruikt worden: Waar of niet waar vragen stellen Raden van woorden met behulp van een omschrijving Tekeningen maken van woorden Een quiz Ren je rot Situatie of gebeurtenis bespreken (bijv. leerkracht vraagt op de gang aan de kinderen waar zij hun jassen aan ophangen) Voor meer oefenvormen zie bijlage 7.4 de ** en de werkvormen 7.5