Gevangen in het net Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

Transcriptie

1 Gevangen in het net Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

2 Voor meer informatie, ga naar of neem contact op met: IFAW Nederland Javastraat AR Den Haag Tel: Fax: IFAW (International Fund for Animal Welfare, oktober 2006) Inge Marks (auteur) Yvette Brook Het IFAW wil graag de volgende mensen bedanken voor hun medewerking: Wolfgang Stienes (Hulpcentrum voor Wilde Dieren, Limburg) en Wil Luiijf. Gedrukt op chloorvrij geproduceerd papier

3 Gevangen in het net Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

4 Voorwoord Marcel Bertsch Een betere wereld voor mens en dier De handel in wilde dieren en producten die van hen gemaakt zijn, is een wereldwijd probleem die de toekomst van vele diersoorten op het spel zet. Deze handel, legaal en illegaal, heeft verwoestende gevolgen voor populaties en dierenwelzijn. Sedert enige jaren speelt ook het internet hierin een zeer belangrijke rol aangezien steeds meer handelaren gebruik maken van dit, relatief nieuwe, medium. Na soortgelijke IFAW-onderzoeken naar de handel via het internet in Engeland, de VS en Duitsland, die na implementatie van aanbevelingen uit deze rapporten tot succesvollere handhaving en sterke teruggang van verkoop heeft geleid, ligt nu voor u het rapport over de Nederlandse situatie. Het resultaat is verbijsterend te noemen.via Nederlandstalige websites is het zeer gemakkelijk aankopen te doen, actieve opsporing is nog niet of nauwelijks ontwikkeld en er is veel onduidelijkheid voor zowel kopers als verkopers ten aanzien van welke (wilde) dieren wel of niet verkocht mogen worden. Zowel op de site van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit als op websites waar handel in dieren plaatsvindt, is er nog onvoldoende goede en heldere informatievoorziening. Ook is het momenteel niet verplicht voor internethandelaren om het relevante CITES-nummer of kweeknummer van de dieren of producten die van hen gemaakt zijn te vermelden zodat er niet eenvoudig kan worden nagegaan of de handel inderdaad legaal is. Daarnaast dient de Gezondheids- en Welzijnswet voor dieren verder ingevuld te worden zodat ook het welzijn van dieren die via het Internet verhandeld worden, gewaarborgd is. De 14e CITES-conferentie in juni 2007 waar Nederland als gastland zal fungeren, is een goed moment voor de Nederlandse overheid om zich sterk te maken voor het opstellen van een internationaal actieplan om illegale internethandel tegen te gaan. Het probleem van de handel via internet in dieren en producten die van hen gemaakt zijn,is een probleem van ons allen:dieren-en natuurbeschermingsorganisaties, de overheid, de websites die handel mogelijk maken en de consumenten. Het is aan ons allen de taak de ernst van de zaak te erkennen en er ook gezamenlijk iets mee te gaan doen. Alleen zo zullen ook toekomstige generaties blijvend kunnen genieten van dier en natuur. Marcel Bertsch Directeur IFAW Nederland 4 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

5 Voorwoord David van Gennep Dezer dagen zat ik bij een Algemeen Overleg van de Tweede Kamer met betrekking tot dierenwelzijn. Daarbij valt op hoe weinig er in Nederland eigenlijk geregeld is als het gaat om uitheemse dieren en hun welzijn. Dat is vreemd want ieder weldenkend mens kan zich voorstellen dat juiste deze dieren zwaar te leiden hebben onder het transport, het verblijf in gevangenschap en de veroordeling naar de huiskamer. Nog schokkender is hat dat de handel in dergelijke dieren nu verschuift van de winkel naar het internet waar ieder toezicht verloren gaat, deskundige adviezen achterwege blijven en de risico's van vervolging bij illegaliteit gering zijn. Alle bestaande inspectiemethoden en de daarvoor verantwoordelijke diensten zijn gericht op klassieke handelstrajecten. De handel via internet is een nieuw gevaar waar met nieuwe technieken naar gekeken moet worden, want de verkoper is in veel gevallen niet bekend, hoeft geen adresgegevens zichtbaar te maken en kan op bestelling leveren. Vergelijk dat eens met een etalage in een dierenwinkel waar de handelaar de"voorraad" in leven moet houden en tentoon moet stellen met alle risico's van dien. Via internet kan iedereen zich handelaar noemen daar waar een dierenwinkel altijd nog feitelijke kennis van het dier dient te hebben. Dit rapport maakt eens te meer duidelijk wat een aantal opvangcentra de afgelopen jaren al vreesden, de beschikbaarheid van dieren via een algemeen publiek toegankelijk podium als internet maakt de welzijnsproblemen met exoten steeds groter. Het feit dat, zoals minister Veerman aangaf, er per week nu al verdachte advertenties op internet verschijnen is een veeg teken. Het is de voorbode van een ontwikkeling die voor dieren niets goeds in petto heeft. Dit rapport legt op heldere wijze de gevaren bloot,ik hoop dat deze serieus genomen worden.tegelijkertijd worden een aantal oplossingsrichtingen genoemd die zonder meer tot gevolg zullen hebben dat de problemen met handel in exoten via internet zullen doen afnemen. David van Gennep Bioloog en directeur Stichting AAP Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 5

6 6 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

7 Voorwoord Marcel Bertsch, directeur IFAW Nederland Voorwoord David van Gennep, directeur Stichting AAP Samenvatting Inleiding Handel in wilde dieren in Nederland Problemen met het houden van exotische dieren Internetgebruik en problemen Wildhandel via internet Signalen voor het stijgende gebruik van internet voor wildhandel Resultaten van het Nederlandse IFAW onderzoek Zoogdieren Vogels Reptielen Amfibieën Overig Conclusies Wetgeving Handel in wilde dieren Dierenwelzijn Internethandel en wetgeving Contractenrecht en internet handel Internationale regulering van handel via internet EU regulering van internet handel en Internet Service Providers aansprakelijkheid Handhaving van de illegale wildhandel op het internet Handhaving door de AID Veilingsites Regulering en handhaving in andere misdaadgebieden Kinderpornografie Internethandel in medicijnen Toegang tot data Belastingontduiking op het internet Conclusies Aanbevelingen Nationaal Internationaal Website eigenaars en Internet Service Providers Wilde dieren in de aanbieding English summary Recommendations in English National International Website owners and Internet Service Providers Bronvermelding en Literatuurlijst Bijlage I Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 7 Inhoudsopgave

8 Samenvatting De illegale en legale handel in wilde dieren heeft verwoestende gevolgen voor het voortbestaan en welzijn van dieren. Een nieuw en alsmaar groeiend probleem is de handel via het internet, die een belangrijke rol is gaan spelen in de illegale activiteiten van handelaren. Het IFAW Nederland heeft, in navolging van het IFAW Engeland en het IFAW Duitsland, gedurende één maand onderzoek gedaan naar de omvang van de particuliere en zakelijke illegale en legale handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites. Zowel op populaire veilingsites als op gespecialiseerde Nederlandstalige websites en chatrooms worden een schokkend aantal wilde dieren en afgeleide producten verhandeld. Er zijn in dit korte tijdsbestek minstens 150 Nederlandstalige websites gevonden waar met uitsterven bedreigde zoogdieren, land- en zeeschildpadden, beschermde vogels, reptielen, en amfibieën worden verkocht. De handel op deze websites is verre van transparant, vaak is namelijk niet na te gaan of dieren en/of dierproducten legaal of illegaal worden aangeboden. We vonden 100 producten van zoogdieren, waaronder schedels van zwarte beren, opgezette zeehonden en potvistanden; meer dan 150 opgezette inheemse vogels en roofvogels; huiden van de met uitsterven bedreigde panter, luipaard, lynx en leeuw; meer dan 200 illegale producten van ivoor en olifantenpoten. De professionele illegale handel vindt vooral plaats via mailinglijsten en beveiligde websites, in tegenstelling tot de veilingsites waar in meer gevallen onwetende particulieren werkzaam zijn. Het IFAW heeft daarbij ontdekt dat er op verzamelbeurzen veel ivoor, beschermde opgezette vogels en zeeschildpadproducten verkocht worden. Internationale en landelijke wetgeving dient zich aan te passen aan de nieuwe technologieën en media om dieren effectief voor overexploitatie door de commerciële handel te beschermen. Computercriminaliteit en de bestrijding hiervan krijgen internationaal steeds meer aandacht. Bijzondere regelgeving om misbruik via het internet op internationaal niveau te bestrijden is echter nog niet ontwikkeld. De Council of Europe Convention of Cybercrime die in juli 2004 van kracht werd, geeft echter een eerste aanzet. Het is belangrijk dat deze wetgeving ook zorgt voor meer mogelijkheden om illegale handel in wilde dieren te bestrijden, bijvoorbeeld om illegale internethandelaren op te sporen. Aan de in 1976 overeengekomen Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES) hebben inmiddels 169 landen zich geconformeerd. De Europese Unie heeft CITES geïmplementeerd in de EU regelgeving en de handel is gereguleerd door handelsvergunningen. Elk land vult dit nog aan met eigen regelgeving. In Nederland is dit de Flora- en Faunawet. Hierin is sinds 1984 CITES wetgeving geratificeerd die ook inheemse soorten moet beschermen tegen handel. Het Functioneel Parket en de Algemene Inspectiedienst onder het Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij is, samen met regionale en interregionale milieuteams en de douane, belast met de opsporing van milieucriminaliteit en daarmee de illegale internethandel. 8 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

9 De opsporing van de illegale internethandel in wilde dieren staat nog in de kinderschoenen. Dit geldt zeker voor Nederland, waar actieve opsporing van dit soort criminaliteit nog niet is ontwikkeld. Handhaving wordt bemoeilijkt door de anonimiteit en het niet kunnen vaststellen van de locatie van de internethandelaar; de hoeveelheid kleine handelaren en de problemen met het monitoren van de enorme hoeveelheid internetverkeer. Internationaal gezien ligt dit nog moeilijker omdat het dan gaat om samenwerking, uitleveren van verdachten en inzage in data die beschermd zijn voor de nationale veiligheid. Mensen maken gebruik van deze situatie door hun illegale handel via het internet te drijven. Of handelaren wel of niet weten dat ze de wet overtreden, maakt de gevolgen voor bedreigde soorten niet minder negatief. Desalniettemin is het veel te moeilijk voor kopers en verkopers om binnen de wet te handelen omdat het te ingewikkeld is om erachter te komen welke dieren wel en niet verkocht mogen worden. Veilingsites en andere sites waar (wilde) dieren verkocht worden, verschaffen veel te weinig of te ingewikkelde informatie en bieden over het algemeen geen mogelijkheden om illegale items aan te bieden. Het onderzoek van het IFAW Engeland naar de illegale handel in wilde dieren op Engelstalige websites heeft ervoor gezorgd dat Engelse en Amerikaanse opsporingsdiensten zich actiever zijn gaan bezighouden met deze illegale handel. Ook zijn internationale veilingsites zich,in tegenstelling tot de Nederlandse veilingsites,steeds meer bewust van de verantwoordelijkheid die zij hebben om hun klanten van goede informatie te voorzien en samen te werken met opsporingsinstanties. Deze respons kan als voorbeeld dienen voor Nederlandse veilingsites en opsporingsinstanties. De manier waarop internetcriminaliteit in andere misdaadgebieden wordt bestreden biedt waardevolle modellen voor de bestrijding van illegale wildhandel via het Internet. Om kinderpornografie tegen te gaan zijn succesvolle internationale en nationale meldpunten ontwikkeld. Er zijn verregaande maatregelen genomen die de illegale internethandel in medicijnen bestrijden zoals de wettelijke verplichting tot internationale samenwerking en het verbod op reclame voor medicijnen waarvoor een voorschrift vereist is. De belastingdienst heeft een efficiënte zoekmachine ontwikkeld die belastingontduikers op het internet op kan sporen. Als laatste geven internationale wettelijke bepalingen opsporingsinstanties steeds meer mogelijkheden om internetverkeer te controleren. Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 9

10 1. Inleiding In de illegale handel in wilde dieren gaan jaarlijks vele tientallen miljarden euro s om, met desastreuze gevolgen voor het voortbestaan van dieren in het wild. Een steeds groter deel van deze handel vindt plaats via het internet. In de laatste 20 jaar heeft internetgebruik ook in Nederland een explosieve groei doorgemaakt en is tegenwoordig niet meer weg te denken uit onze samenleving. Het internet geeft mensen de kans om snel en anoniem met elkaar te communiceren. Dit biedt mogelijkheden aan criminelen om betrekkelijk ongestoord hun gang te gaan. Politie en justitie oefenen hierdoor steeds moeilijker controle uit op deze handel. Een adequate internationale wetgeving en goede nationale implementatie zijn dan ook onontbeerlijk om deze vorm van criminaliteit aan banden te leggen. Het IFAW heeft in het Verenigd Koninkrijk een onderzoek verricht naar de illegale handel in wilde dieren via het internet en ontdekte dat er een schokkend aantal levende dieren en producten gemaakt van dieren -variërend van levende primaten tot ivoren beeldjes- werd aangeboden op populaire veilingsites evenals op IFAW gespecialiseerde websites en chatrooms. Zij stelden eveneens vast dat de huidige internationale wetgeving nog ontoereikend is om dit misbruik tegen te gaan. Aangezien het onderzoek van het IFAW in Engeland zich heeft beperkt tot Engelstalige websites wilden we ook een beeld krijgen van de omvang van de particuliere en zakelijke illegale handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites. Hier zullen we in het rapport uitvoerig aandacht aan besteden. Wanneer exotische dieren thuis gehouden worden, kan dit serieuze gevolgen voor hun welzijn hebben. Daarom nemen we de legale handel in exotische dieren via het internet onder de loep.we gaan dieper in op de Nederlandse en internationale wetgeving en implementatie die betrekking heeft op internethandel. Het rapport wordt afgesloten met aanbevelingen aan veilingsites, de overheid en de consument. 1.1 Handel in wilde dieren in Nederland De handel in dieren is een lucratieve business. Jaarlijks worden er wereldwijd meer dan 350 miljoen dieren en planten verhandeld. 1, 2 Deze handel zou jaarlijks goed zijn voor vijftien miljard dollar. 3 Legale handel Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) houdt de cijfers van de import van wilde dieren in Nederland bij. De douane verzamelt deze cijfers voor niet EU-landen. Dit is de taak van het bedrijfsleven voor EU-landen. Volgens deze gegevens werden er in primaten, reptielen (slangen en zeeschildpadden inbegrepen) en papegaaiachtigen ingevoerd. (Voor meer informatie zie Bijlage I:Tabel 1). 4 Het probleem bij deze statistieken is dat ze geen volledige weergave van de realiteit geven. Er is namelijk sprake van een zogenaamde meldingsdrempel, dit betekent dat wanneer een bedrijf voor minder dan euro per jaar dieren importeert, hij dit niet moet melden. Het gevolg hiervan is dat over het grootste deel van de handel niets bekend is en dat deze cijfers absoluut niet representatief zijn voor het aantal dieren die daadwerkelijk worden geïmporteerd. Er is bovendien geen enkele informatie beschikbaar over welke diersoort het specifiek betreft. Over siervogels, amfibieën en kleine zoogdieren worden er helemaal geen gegevens bijgehouden. De invoer en uitvoer van bedreigde diersoorten in Nederland wordt beter bijgehouden. Het CITES bureau (CITES is een verdrag dat dieren beschermt tegen overmatige handel, zie paragraaf 3.1) beschikt over gedetailleerde informatie. Hun gegevens laten zien dat er in 2003 en 2004 tienduizenden zoogdieren, reptielen en vogels in -en uitgevoerd werden. 10 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

11 In amfibieën werd vrijwel niet gehandeld. Bijlage I, Tabel 2 bevat een overzicht van de invoer, uitvoer en wederuitvoer van bedreigde dieren AID in Tabel 3 geeft de gegevens van 2004 weer. 5 In hoeverre deze dieren daadwerkelijk legaal zijn geïmporteerd en geëxporteerd is de vraag. In veel landen, zoals Rusland, de Afrikaanse en sommige Oost-Europese landen, kunnen CITES documenten zonder problemen verkregen worden. 6 Ook worden voor de meeste CITES Appendix I (Europese Basisverordening A) dieren, die in gevangenschap geboren zijn, gewoon vergunningen afgegeven. Met andere woorden, er is geen gemeenschappelijke internationale implementatie van de CITES wetgeving.wat in het ene land niet mag, is in het andere gewoon toegelaten. Illegale handel Naar schatting gaat er in de illegale dierenhandel op internationaal niveau, jaarlijks zes miljard dollar om. 7, 8 De werkelijke omvang van de illegale dierenhandel blijft moeilijk te achterhalen. Het grootste probleem is natuurlijk dat de handelaren zelf niet aangeven dat ze illegaal in dieren handelen. Daarom is er sprake van een grote onbekende hoeveelheid, een dark number. 9 Een tweede probleem is dat legale en illegale handelsactiviteiten nauw in verband met elkaar staan. Het zijn vaak handelaren die naast hun legale activiteiten illegale handel drijven.aangezien de illegale handel lucratiever is omdat zeldzame soorten meer geld opbrengen en vanwege het feit dat belastingontduiking plaats kan vinden, gebeurt dit vaak bewust. Maar, omdat er veel ingewikkelde wet -en regelgeving bestaat, gebeurt dit ook onbewust. Het is namelijk niet altijd even duidelijk welke dieren wel en niet geïmporteerd mogen worden. 10 Kortom, wat men te weten komt door opsporingsinstanties is slechts het topje van de ijsberg. Desalniettemin schetsen we hiernaast een beeld van het aantal inbeslagnames van levende dieren en dierproducten van de laatste jaren in Nederland. Dieren uit de illegale handel worden in beslag genomen door de AID (Algemene Inspectie Dienst), de douane en de politie. De onderstaande grafiek geeft een beeld weer van het totale aantal in beslag genomen dieren en dierproducten over de laatste 8 jaar. 11 Figuur 1: Totaal aantal in beslag genomen dieren van 1997 t/m 2004 in Nederland. Bron DR West, afdeling IBG. Uit de grafiek is af te leiden dat er een dalende lijn is in het aantal inbeslagnames. In 1997 bijvoorbeeld zijn er dode dieren en 75 levende dieren in beslag genomen ten opzichte van dode dieren en levende dieren in Het aantal dode dieren werd echter heel verschillend geteld over de verschillende jaren, afhankelijk van de vorm van verpakking. De cijfers zijn daarom niet goed met elkaar te vergelijken. Onderstaande tabel laat het totale aantal in beslag genomen dieren per diersoort in 2003 en 2004 zien. Het grootste deel van de inbeslagnames betrof dode dieren of producten van dieren. Tabel 4: Totaal aantal in beslag genomen dieren per diersoort in 2003 en 2004 AID Diersoort Zoogdieren (levend) Zoogdieren (dood) Vogels (levend) Vogels (dood) Reptielen (levend) Reptielen (levend) Amfibieën Totaal Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 11

12 Van de douane en de AID hebben we afzonderlijke, meer gedetailleerde informatie gekregen. In 2003 heeft de douane 481 (+ 27 kilo leguanenvlees en 23 kilo kaviaar) dieren en/of dierlijke producten in beslag genomen. In 2004 waren dit er 286. In 2003 werden daarbij Traditionele Chinese Medicijnen (TCM) in beslag genomen ten opzichte van 2500 TCM in Tabel 5 : Aantal in beslag genomen dieren en dierproducten door de douane in 2003 en 2004 Diersoort/product Dieren en producten van dieren 481 en 27 kilo 286 leguanenvlees Kaviaar 23 kilo / Traditionele Chinese Medicijnen (TCM) Iguana Zoals eerder vermeld zeggen deze resultaten niets over de werkelijke hoeveelheid illegale handel in Nederland. In een krantenartikel van de Telegraaf van april 2005, komt naar voren dat Nederland de hoofdrolspeler zou zijn in de illegale dierenhandel. 14 Deze uitspraken zijn gebaseerd op een geheim Interpoldossier. Omdat dit dossier niet toegankelijk is, kan deze informatie niet worden geverifieerd. Andy Fisher Gezien het gebrek aan douanecontroles aan de landsgrenzen komen de dieren vaak via andere EU landen binnen en worden zo via de open grenzen binnengesmokkeld. Uit de informatie van de AID blijkt dat er in 2003 en 2004 beduidend meer inheemse diersoorten in beslag zijn genomen dan uitheemse (CITES) dieren. Er wordt blijkbaar vooral illegaal gehandeld in inheemse vogels (571 levende vogels in 2003 en in 2004). 13 Voor meer informatie zie onderstaande tabel*. Uit de informatie van de AID en de douane blijkt dat het aantal in beslag genomen levende reptielen de laatste drie jaar jaarlijks niet meer dan 150 bedroeg. Dit is waarschijnlijk een minieme hoeveelheid van de werkelijke handel in levende reptielen, hetgeen wordt ondersteund door anonieme bronnen waaruit blijkt dat vrijwel iedere reptielenhandelaar in illegaal geïmporteerde dieren handelt. De manieren om dieren het land binnen te smokkelen zijn divers. Er wordt bijvoorbeeld aan iemand gevraagd of ze een reis willen maken om slechts een paar zeldzame pijlgifkikkers op te halen. De winsten zijn zo hoog dat de hele reis betaald kan worden. Ook worden illegale dieren gesmokkeld tussen legale dieren (zie foto). Foto links: Traditionele Chinese medicijnen gemaakt van tijgerproducten. Foto rechts: Beschermde panterschildpadden (geochleone pardalis) worden tussen andere legale dieren gesmokkeld. Tabel 6: Aantal in beslag genomen dieren en dierproducten door de AID in 2003 en 2004 Diersoort Herkomst Inheems Uitheems Inheems Uitheems Reptielen/amfibieën (levend) Reptielen (dood) Vogels (levend) Vogels (dood) Zoogdieren (levend) Zoogdieren (dood) 9 90 Totaal TCM ** 24 *De gegevens voor 2005 zijn vanuit het Ministerie van LNV op het moment van drukken van dit rapport nog niet voor derden beschikbaar. **Het onderscheid tussen medicijnen van dierlijke en plantaardige oorsprong werd niet gemaakt. 12 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

13 1.2 Problemen met het houden van exotische dieren Steeds meer Nederlanders houden exotische dieren als huisdier. In 2000 waren er reeds reptielen en amfibieën en tussen de 2,5 en 6 miljoen zang -en siervogels in particulier bezit. 15 Over de hoeveelheid exotische zoogdieren in particulier bezit zijn geen gegevens beschikbaar. Het houden van exotische huisdieren heeft grote gevolgen voor het welzijn en de gezondheid van het dier èn de gezondheid van de eigenaar. Dierenwelzijn Het gebeurt regelmatig dat eigenaars niet weten wat voor zorg hun exotische huisdier nodig heeft. Mensen willen een dergelijk dier vaak bezitten vanwege het bijzondere uiterlijk of zeldzaamheid van de soort en denken niet na over de huisvesting, zorg, voeding en medicijnen die het dier nodig heeft. Een groot deel van de reptielen en andere exoten die als huisdier gehouden worden, sterft binnen het eerste jaar omdat de eigenaars niet 16, 17 weten hoe ze ervoor moeten zorgen. zorgen. Hij geeft het voorbeeld van een gezin dat een aantal prairiehonden bezat die hen letterlijk terroriseerde. Het werd zelfs zo erg dat ze de dieren alleen nog maar om 4 uur s nachts voedden omdat ze dan sliepen. In Nederland worden er volgens hem tienduizenden chinchilla s gehouden terwijl eigenaars vaak niet eens weten dat het nachtdieren zijn. Dit maakt ze ongeschikt als speelkameraad voor kinderen. 21 Reptielenopvangcentrum Iguana vangt jaarlijks al ongeveer reptielen op. Een groot deel daarvan komt van eigenaars die niet meer voor het dier kunnen of willen zorgen. Zo neemt Iguana dieren op die misvormd zijn omdat ze de verkeerde voeding kregen. Reptielen worden vaak in te kleine terraria gehouden. Mensen zijn zich bij aankoop niet bewust van de afmetingen die het dan nog kleine dier gaat krijgen of ze hebben simpelweg niet genoeg plaats voor grotere huisvesting. In Nederland zijn miljoenen papegaaien in particulier bezit. Deze bijzondere vogels zijn zeer intelligent en hebben wel 8 uur aandacht per dag nodig. Deze aandacht krijgen ze in veel gevallen niet waardoor deze dieren afwijkend gedrag gaan vertonen, zoals schreeuwen en zichzelf kaalplukken. 19 Stichting AAP, een opvangcentrum voor uitheemse diersoorten, had in dieren (waaronder 258 primaten) en in dieren op de wachtlijst staan om opgevangen te worden. Wanneer buiten beschouwing gelaten wordt dat er in 2004 voor een uitzonderlijk grote groep primaten opvang werd aangevraagd, is het aantal opvangaanvragen het hoogst in 5 jaar. Slechts een klein deel hiervan kan jaarlijks bij hen geplaatst worden wegens gebrek aan capaciteit. Zestig procent van de dieren die vanuit Nederland worden opgevangen zijn afkomstig van particulieren. 20 Directeur David van Gennep vertelt dat veel exotische huisdieren bij hen terechtkomen omdat de eigenaars er niet voor kunnen Stichting AAP Deze kleine groene meerkat werd in beslag genomen door Stichting AAP. Hij werd ontdekt toen iemand hem Europa probeerde binnen te smokkelen. Het aapje was ingetaped en verstopt in de zijvak van een sporttas. Reeds in 1998 wees een onderzoek van Vinke uit dat de dierenhandel de consument te weinig informatie over de achtergrond en verzorging van dieren geeft. Volgens het onderzoek zou invulling van de Gezondheid en Welzijnswet voor Dieren een goede stap zijn in de richting van meer welzijn voor exotische huisdieren. 22 Deze wet is echter tot op heden nog steeds niet ingevuld. Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 13

14 In Nederland worden er tot op heden helemaal géén eisen gesteld aan het houden en huisvesten van een exotisch huisdier door particulieren (zie paragraaf 3.2 over dierenwelzijn en wetgeving). Gezondheidsrisico s Exotische dieren kunnen gezondheidsrisico s voor de eigenaar meebrengen. Zo kunnen wasberen bijvoorbeeld het levensgevaarlijke spoelwormvirus bij zich dragen. 23 Reptielen dragen vaak salmonella bij zich op de huid. 24 Vanaf november 2005 is er op Europees niveau zelfs een tijdelijk importverbod voor wilde vogels gekomen, omdat het gevaar voor besmetting met vogelgriep te groot is. 25 Desalniettemin zijn mensen hierover vaak niet geïnformeerd. Volgens het Jaaroverzicht 2004 van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum weten veel terrarium houders niet eens welk soort slang of spin ze eigenlijk bezitten. IFAW Hierdoor kan in het geval van een beet niet direct antigif toegediend worden. 26 EXOTISCHE VOGELS - De handel in exotische vogels op het internet floreert. Na slechts 1 uur zoeken vond het IFAW al 40 Nederlandstalige websites waarop exotische vogels werden verkocht waaronder vooral papegaaien. Momenteel leven er meer papegaaien in gevangenschap dan in de vrije natuur. In Nederland alleen al zijn er al ongeveer 1 miljoen stuks. De papegaai is van alle vogelsoorten het meeste met uitsterven bedreigd. Import van deze vogels is nog steeds niet voldoende aan banden gelegd. Op de forumsite Vogelarena stond bijvoorbeeld: ik heb bijna 40 koppels vogels zitten, bijna allemaal import. Mensen verkiezen vaak zelfs een uit het wild geïmporteerde vogel omdat deze goedkoper zijn. World Parrot Trade En dat terwijl er met de meeste soorten goede kweekresultaten zijn en je vervolgens geen dieren bezit die ernstig trauma aan het transport en de huisvesting opgelopen hebben.vogels uit legale en illegale import mogen in geen geval bij huiseigenaren solitair in een kleine kooi terechtkomen. Papegaaien zijn erg intelligente en sociale huisdieren die veel aandacht (eigenlijk 8 uur per dag!) nodig hebben. Een aanzienlijk aantal papegaaien vertoont probleemgedrag door te weinig aandacht, slechte voeding en huisvesting. Dit kan variëren van schreeuwen tot zichzelf helemaal kaalplukken. 1 Het is dus van groot belang dat de aankoop van een papegaai niet zomaar gebeurt. De drempel om een papegaai te kopen wordt echter nog kleiner wanneer men deze via internet kan krijgen. Daarnaast is de kans dat ze een deskundig advies meekrijgen van de verkoper minder groot. Ronde foto: Grijze roodstaartpapegaaien die het transport niet overleefd hebben. Willis-IFAW property 1 Stichting Nederlands Opvangcentrum voor Papegaaien. Geraadpleegd op 20 oktober 2005 op 14 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

15 1.3 Internetgebruik en problemen Tien jaar geleden maakte slechts één procent van de Nederlanders van boven de 16 jaar gebruik van het internet. Inmiddels is dit percentage gestegen tot 79% in 2005 en verwacht wordt dat dit binnen twee jaar 82% zal zijn. In totaal bezoeken 6,7 miljoen Nederlanders dagelijks dit medium. Hiermee staat Nederland op de tiende plaats in de wereld. 27 Volgens het Sociaal en Cultureel rapport 2004 is dit zelfs de derde plaats. 28 De meest gebruikte toepassing van internet is , maar ook on-line winkelen wordt steeds populairder. 29 In 2000 maakte slechts acht procent van de pc-bezitters in dat jaar wel eens gebruik van internet om iets aan te schaffen. In 2005 ging al 44% van de internetgebruikers het internet op om te winkelen. In 2004 is er voor circa 1,7 miljard euro via internet aangekocht. 30 Vooral populair zijn de zogenaamde veilingsites waar mensen hun spullen te koop aan kunnen bieden.marktplaats is de meest gebruikte veilingsite in Nederland met zo n 40 miljoen bezoeken per maand, gevolgd door Speurders (3,4 miljoen gebruikers per maand). Andere populaire veilingsites zijn de Vondst, 2dehands, Snuffelcorner en Kapaza. Ebay is de grootste internationale veilingsite. Er zijn echter veel klachten over fraude die gepleegd wordt via dit soort veilingsites. Het Amerikaanse Internet Fraud Complaint Center, dat gegevens verzamelt over internetfraude, heeft in het jaar klachten over internetfraude binnengekregen, waarvan 71,2% over Handhaving van wetgeving wordt bemoeilijkt door deze anonimiteit; de hoeveelheid kleine handelaren en problemen met het monitoren van de enorme hoeveelheden internetverkeer. 33 ICT biedt de consument dus een legio aan nieuwe mogelijkheden tot het plegen van nieuwe criminaliteit en oude criminaliteit in een nieuw jasje. Vaak zijn deze vormen van criminaliteit traditioneel van aard. Voorbeelden van deze traditionele criminaliteit zijn de illegale handel in medicijnen, drugs, wapens en dus ook in wilde dieren. Computercriminaliteit en de bestrijding ervan krijgen steeds meer aandacht. Op verschillende niveaus is men tot het besef gekomen dat men de handen in elkaar moet slaan om alle mogelijke vormen van internetcriminaliteit te bestrijden. 34 Hier wordt in het hoofdstuk over wetgeving uitgebreid aandacht aan geschonken. fraude via veilingsites handelde. 31 Internet biedt de overtreder relatieve anonimiteit. Een onderzoek van de European Consumer Center Network bijvoorbeeld, wees uit dat in 12% van de overtredingen de locatie van de internethandelaar niet vastgesteld kon worden. 32 Foto: Dagelijks worden honderden dieren te koop aangeboden op Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 15

16 2. Wildhandel via internet 2.1 Signalen voor het stijgende gebruik van internet voor wildhandel Er is vrijwel geen onderzoek van Nederlandse bodem naar het gebruik van internet om in wilde dieren te handelen. De enige persoon die hiermee bezig is, is beleidsmedewerker Wolfgang Stienes van het Hulpcentrum voor Wilde Dieren in Limburg. Hij heeft de laatste anderhalf jaar gekeken naar de verkoop van uitheemse en inheemse wilde dieren via internet (vooral veilingsites). Dit onderzoek wordt verder in dit hoofdstuk uitgebreid besproken. In maart 2004 bracht het IFAW het rapport Elephants on the High Street: an investigation into ivory trade in the UK uit, dat laat zien dat er wereldwijd grote hoeveelheden ivoor illegaal verhandeld worden via internet. 35 In april 2004, publiceerde TRAFFIC Europa (een organisatie die (illegale) handel in wilde dieren bijhoudt) een document dat stelt dat het internet één van de meest gebruikte manie- HWL ren is om dieren te smokkelen. Ook rapporteert zij dat de Duitse autoriteiten een toename in de illegale verkoop van Russische kaviaar via internet waarnemen. 36 TRAFFIC citeert daarbij een studie van de Franse NGO Conservatoire des espèces Psittacines (Behoud van Papegaaiensoorten) in 2000 die vond dat de hoeveelheid websites die papegaaien verkopen in twee jaar gestegen was van naar Er kon echter geen conclusie getrokken worden over de hoeveelheid illegale handel op deze websites. Wel stond er in vele advertenties dat communicatie via of fax zou moeten plaatsvinden, niet op de site zelf. Eveneens zorgwekkend zijn de resultaten van onderzoeken van het IFAW Engeland en Duitsland. Het IFAW Engeland heeft in augustus 2005 een rapport uitgebracht wat een indicatie geeft van de hoeveelheid (il)legale handel in wilde dieren via Engelstalige internetsites. 37 In januari 2005 hebben ze één week lang een intensieve zoektocht op internet verricht. Ze zochten naar levende primaten, olifantproducten, schildpadproducten; producten van reptielen en producten van grote katachtigen. Het IFAW vond meer dan 9000 dierlijke producten en levende wilde dieren van particulieren. Er werden nog eens 122 handelaren gevonden die een onduidelijk aantal producten of dieren aanboden op het web. GORILLA S - Het IFAW Engeland kwam in hun onderzoek een te koop aangeboden gorilla op een geclassificeerde advertentie tegen. Gorilla s behoren tot de meest bedreigde diersoorten op aarde. Het verlies van habitat,de jacht en de handel hebben ervoor gezorgd dat hun aantallen dramatisch gedaald zijn. Momenteel leven er slechts 650 Berggorilla s in het wild, andere gorillasoorten, zoals de Westerse Laagland gorilla,bestaan alleen nog in kleine gefragmenteerde groepen. De commerciële handel in gorilla s is ten strengste verboden. Ze staan dan ook op CITES Appendix I. Daarbij zijn deze dieren absoluut niet geschikt om in gevangenschap te houden, zeker niet door particulieren. Het IFAW heeft deze advertentie UNESCO/Ian Redmond IFAW daarom direct doorgegeven aan de Londonse Metropolitan Police Wildlife Crime Unit. 16 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

17 Dit voegt nog eens duizenden extra items toe aan het totaal. Hierbij moet gezegd worden dat het onmogelijk was om de legaliteit en de herkomst van alle producten na te gaan.aangezien uit het IFAW rapport Elephants on the High street van 2004 bleek dat alle mensen die ivoor aanboden niet over de juiste documentatie beschikten (om te bewijzen dat het product antiek was) werd in het onderzoek besloten alle ivoor te tellen.hier volgen de bevindingen van het onderzoek. Tabel 7: Aantal dieren en producten van dieren gevonden in 1 week op Engelstalige websites Internethandel in Nederland Wolfgang Stienes van het HWL is gedurende anderhalf jaar op zoek gegaan naar illegaal aangeboden en opvallende producten op Néderlandse internet veilingsites.voor wat betreft ivoor heeft hij Diersoort Aantal items Aantal handelaren echter alleen gekeken naar Levende primaten Olifantproducten Schildpadden en schilden Producten van reptielen Katachtigen Totaal slagtanden. Wegens het grote aantal Bijlage B dieren die wordt aangeboden heeft hij deze niet bijgehouden. De resultaten van 2004 en 2005: Belgische douane GAD team Het overgrote deel van de internetsites waar deze items aangetroffen werden, waren in de Verenigde Staten gelokaliseerd. Tabel 9: Aantal dieren en producten van dieren gevonden in het onderzoek van Wolfgang Stienes in 2004 Diersoort Aantal items Het IFAW in Duitsland heeft in 2005 een intensief 48 uur durend onderzoek gedaan. 38 De resultaten hiervan zijn eveneens alarmerend aangezien ze deze keer alleen voor Duitse internetsites gelden. In Duitsland hebben ze naar 6 type producten/levende dieren gekeken namelijk levende primaten, producten van olifant; schildpadden en schildpadproducten, katachtigen en vogels. In deze korte tijd zijn er 353 producten van dieren (zoals huiden, opgezette dieren, schilden etc.) en levende dieren gevonden. Hier volgen de resultaten: Tabel 8: Aantal dieren en producten van dieren gevonden in 48 uur op Duitstalige websites Diersoort Aantal items Levende primaten 42 Olifantproducten 279 Schildpadden en schilden 4 Katachtigen 12 Vogels 5 Anders 8 Totaal 350 Met de primaten, levende krokodillen en vogels als uitzondering Ivoor slagtanden 6 Zee(schildpadden) 12 Roofvogels 42 Uilen 41 Uitheemse vogels 2 Europese vogels 71 Inheems wild 64 Anders 7 Totaal 245 Tabel 10: Aantal dieren en producten van dieren gevonden in het onderzoek van Wolfgang Stienes in de eerste helft van 2005 Diersoort Aantal items Ivoor slagtanden 10 Zee(schildpadden) 22 Cobra 1 Krokodil 4 Katachtigen 4 Roofvogels 60 Uilen 18 Europese vogels 111 Inheems wild 118 Totaal 348 werd het overgrote deel van de items op ebay gevonden. Foto boven: Deze moerasmeerkatten zijn in beslag genomen door het GAD (Groep Anti Drugs) op de luchthaven in Zaventem. Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites 17

18 Uit de tabellen op de vorige pagina blijkt dat zeker 100 items meer werden gevonden in de eerste 6 maanden van 2005 dan in heel De verkoop op veilingsites stijgt dus schrikbarend! Vijftien procent kwam van de veilingsite Speurders. De overige 10 veilingsites vertegenwoordigden elk niet meer dan 4% van het totaal aangeboden items. In 2004 werd 131 van de 245 items individueel aangeboden en de rest van de items kwam van verzamelaars/handelaren. Deze circa 114 items kwamen uit 43 verzamelingen. In 2005 werd 199 van de 348 items door particulieren aangeboden. De andere items werden door 76 handelaren of verzamelaars aangeboden (zie Tabel 11). IFAW In 2004 werd bijna 80% van alle items op Marktplaats aangeboden. De overige 8 veilingsites namen ieder niet meer dan 5% van alle gevonden items voor hun rekening. In 2005 was 68% van alle items van Marktplaats afkomstig. Bij onduidelijkheid over het aantal aangeboden artikelen bij de verzamelingen werd altijd naar beneden afgerond. Tabel 11: Aantal items aangeboden door handelaren/verzamelaars en individueel aangeboden items in 2004 en de eerste helft van 2005 Jaar Individuele items Verzamelaars/handelaren VERZAMELBEURZEN - Op verzamelbeurzen wordt vaak in beschermde diersoorten gehandeld. Vorig jaar heeft de AID op aanraden van Wolfgang Stienes (Hulpcentrum voor Wilde Dieren in Limburg) een bezoek gebracht aan de verzameljaarbeurs in Utrecht. Daar hebben ze 34 items van ivoor, beschermde opgezette vogels, een ringslang en verschillende schildpadschilden in beslag genomen. Dit jaar is het IFAW naar deze beurs gegaan en heeft potvistanden, tientallen ivoren items waaronder hele slagtanden en een beeldje van meer dan euro, een karetschildpad, een groot zeeschildpadschild, zeeschildpadden en van reptielen aangetroffen. Soms bieden mensen items aan omdat ze zich niet bewust zijn van de illegaliteit ervan.vaak zijn het echter handelaren die precies weten wat ze doen. meerdere beschermde vogels en hertenkoppen aangetroffen. De AID heeft op deze beurs, zelfs na melding, geen controle uitgevoerd. Ook op de verzamelbeurs in Utrecht in de veemarkt in oktober heeft Aanbeveling Het IFAW is van mening dat er betere het IFAW grote hoeveelheden ivoor, producten van informatie voor standhouders en bezoekers dient te komen die hen over de wetgeving over de handel in wilde dieren informeert. Ook moeten de standhouders, voor ze hun waren te koop aanbieden, gecontroleerd worden op verboden items. IFAW IFAW 18 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites

19 2.2 Resultaten van het Nederlandse IFAW onderzoek 2005 De bevindingen op de vorige pagina s lieten ons de noodzaak zien van een uitgebreider onderzoek naar de handel in inheemse en uitheemse diersoorten via internet in Nederland. IFAW heeft daarom één maand lang het internet afgezocht om levende dieren of producten van dieren te vinden. De resultaten zijn nogal alarmerend! In totaal vond het IFAW meer dan 500 dieren of producten van dieren die illegaal aangeboden werden op Nederlandstalige websites. Hier is een groot aantal websites waar de legaliteit van de aangeboden dieren (minstens 250) niet te achterhalen was, niet bij gerekend. We vonden meer dan 200 illegale producten van ivoor en olifantenpoten. Ook kwamen we meerdere huiden tegen van de met uitsterven bedreigde panter, luipaard en lynx. Er worden nog producten van primaten op veilingsites en internetsites verkocht; er zijn indicaties dat er levende primaten verkocht worden op internetsites van Nederlandse afkomst. Minstens 100 producten van zoogdieren, waaronder schedels van zwarte beren, opgezette zeehonden, potvistanden werden verkocht via verschillende websites. Er werden meer dan 150 opgezette inheemse vogels en roofvogels aangeboden. Bovendien zijn er sterke indicaties voor het feit dat de illegale handel in levende reptielen en amfibieën floreert. Ook werd er op Marktplaats alleen al 32 producten van met uitsterven bedreigde reptielen aangetroffen. Er is een ontelbaar aantal websites waar beschermde vogels, reptielen en amfibieën aangeboden worden. Bij geen van de bekeken websites was de legaliteit van de aangeboden dieren duidelijk aan te tonen. Hierna bespreken we de resultaten uitgebreid, waarna we de problemen nog eens duidelijk samenvatten Zoogdieren Primaten Weinig handelaren van Nederlandse afkomst wagen zich nog aan de verkoop van primaten en aapachtigen via internet. Dit komt doordat deze soorten in Nederland zwaar beschermd zijn en het tegengaan van illegale handel in deze dieren één van de prioriteiten is van opsporingsinstanties, gaat de verkoop via websites vrijwel nooit ongemerkt. In landen als België en Duitsland, waar een deel van de primatenhandel is toegestaan, vindt nog wel verkoop via websites plaats. Op de veilingsite ebay werd de schedel van een aap te koop aangeboden, welke soort aap dit precies was werd niet duidelijk. We vonden 1 legale website waar de schedels, koppen en borststukken van primaten aangeboden worden ( Het was echter onduidelijk of alle items die aangeboden werden daadwerkelijk vergezeld gingen van de juiste papieren. Deze website wordt afzonderlijk beschreven in paragraaf Het IFAW is momenteel bezig de bewijzen omtrent de handel in primaten door Nederlandse handelaren via internet te verifiëren. Katachtigen Ook voor katachtigen geldt dat ze prioriteit hebben bij opsporingsinstanties. Hierdoor hebben handelaren ervoor gezorgd dat ze niet gemakkelijk te vinden zijn op het net. Echter, op de veilingsites werden tijdens het onderzoek drie panterhuiden, één luipaardhuid en een opgezette leeuw aangetroffen. Twee ervan werden op ebay aangeboden, 2 op Marktplaats en 1 op de veilingsite de Vondst. Op Marktplaats werd een schedel van de beschermde rode lynx verkocht. Op de site botjes.nl worden een groot aantal schedels,koppen en hele opgezette dieren, zoals leeuwen, poema s en lynxen te koop aangeboden. Bij deze site was het wederom onduidelijk of de afzonderlijke artikelen legaal aangeboden werden. Foto links: Op ebay gevonden pantervel september Gevangen in het net: handel in wilde dieren via internet 19 IFAW

20 LEEUWEN - Een prachtig opgezette leeuwin in perfecte staat, ongeveer 2 meter bij 1.3 meter. Uniek in nederland, gecertificeerd dus legaal, las een advertentie op de veilingsite Speurders in December In de laatste 20 jaar is het aantal in het wild levende leeuwen gedaald van tot een kleine Toch worden deze dieren nog steeds gedood voor jachttrofeeën en huiden. Aangezien leeuwen nog steeds niet op Appendix I van CITES geplaatst zijn, blijft de handel in deze prachtige dieren mogelijk. Speurders IFAW Olifanten Het meest populaire product van een olifant is het ivoor. In slechts 1 maand tijd vond het IFAW meer dan 200 producten van ivoor op Nederlandstalige websites. Te koop aangeboden items omvatten onder meer: bewerkte slagtanden, sieraden, dominostenen en sculpturen. Gecontacteerde verkopers bezaten geen van allen een bewijs dat het IFAW ivoor ouder was dan 1947, hetgeen je in bezit moet hebben op het moment dat je ivoor legaal wilt verhandelen (zie kader olifanten, pag. 47). Een groot deel ervan werd aangeboden door particulieren op veilingsites. Ook werd door iemand op Marktplaats een olifantenpoot aangeboden.we vonden drie handelaren in producten van ivoor. Ook troffen we een aantal olifantenvoetenbankjes op botjes.nl. Overige zoogdieren Handelaren die zoogdieren aanbieden, verkopen over het algemeen soorten die niet vermeld zijn op de CITES appendices. Via verschillende veilingsites (zoals Marktplaats en Dierenbeurs) wordt in een groot aantal levende zoogdieren, zoals wasberen, suikereekhoorns, neusberen gehandeld. Ook in discussiegroepen (chatrooms) worden deze zoogdieren te koop aangeboden. Producten van zoogdieren Het IFAW vond in het korte tijdbestek van het onderzoek meer dan 100 producten van zoogdieren die te koop aangeboden werden.voorbeelden van aangetroffen producten van dieren zijn beschermde inheemse diersoorten (Flora- en Faunawet) zoals vleermuizen, marterachtigen en eekhoorns (handelsverbod, geen enkele vrijstelling). Ook vonden we een schedel van een luiaard (CITES III) en 2 zwarte beren (CITES II), de schedel van een babiroessa (hertzwijn, CITES Appendix I), giraffeschedels, huiden van zebra s en opgezette zeehonden (bezit -en handelsverbod)*. Ook troffen we tanden van de met uitsterven bedreigde potvis (CITES I) aan op Marktplaats. De commerciële handel in dit dier is ten strengste verboden. Op Marktplaats werd zelfs ivoor met ingelegd walvisbeen verkocht. Een steekproef wees uit dat meer dan 70% van deze dieren aangeboden werd zonder dat de eigenaars in het bezit waren van een bewijs van herkomst of geldige certificaten. Vanwege het zeer grote aanbod zijn niet alle hertengeweien en hertenkoppen en opgezette vossen meegeteld. Deze zouden nog honderden items aan het totaal toevoegen. 20 Gevangen in het net: Handel in wilde dieren op Nederlandstalige websites