Veiligheidsatlas Regio Brabant-Noord

Transcriptie

1 Veiligheidsatlas Regio BrabantNoord

2 Veiligheidsatlas Regio BrabantNoord ISBN: 98. Uitgever: IVA Warandelaan, Postbus 9, LE Tilburg Telefoonnummer: 8, telefax: 8 Website: Hans Moors Monique Bruinsma Menno Jacobs Joop van Poppel Tilburg, september Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of worden openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het IVA. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. IVA

3 Veiligheidsatlas Regio BrabantNoord Hans Moors Monique Bruinsma Menno Jacobs Joop van Poppel

4

5 Inhoudsopgave Woord vooraf. Inleiding 9. Veilige woon en leefomgeving.. Inleiding. Overlast en sociale spanningen.. Onveiligheidsgevoelens, leefbaarheid 8 en sociale weerbaarheid.. Geweld in en om de woning. Publiek geweld en dreiging met geweld. Inbraak en diefstal. Maatschappelijke impact van georganiseerde misdaad.8 Aanpak nieuwe criminaliteit: cybercrime 8. Bedrijvigheid en veiligheid.. Inleiding.. Veiligheid op bedrijventerreinen en in winkelcentra.. Uitgaan en overlast 8.. Toerisme en onveiligheid 8.. Grootschalige evenementen 8. Jeugd en veiligheid 89.. Inleiding 89.. minners 9.. tot 8jarige verdachten 9. Aanpak veelplegers. Aard en omvang van veelplegersproblematiek. Monitoring van veelplegers. Ketenaanpak in veiligheidshuizen

6 . Inzet en effectiviteit van de 8 veelplegersaanpak. Samenleven: problemen en aanpak. Percepties van veiligheid op wijk en buurtniveau. Ernst van de problematiek. Denkkader. Aanpak. Trends, aandachtspunten en oplossingsrichtingen. Trends en aandachtspunten. Kenniscyclus en organiserend vermogen 9 Lijst van geraadpleegde literatuur Bijlagen 8 Bijlage = inwonersaantallen 8 Bijlage = medewerkenden aan Veiligheidsatlas 9 Bijlage = veelplegers Bijlage = geweldincidenten/bedreigingen horeca Bijlage = totalen per district aangiften/meldingen Bijlage = aangiften/meldingen totalen Regio BrabantNoord

7 Woord vooraf De regio BrabantNoord heeft de afgelopen jaren nadrukkelijk geïnvesteerd in de ontwikkeling van het integrale veiligheidsbeleid. In de nota Integraal Veiligheidsbeleid, welke in december door het Regionaal College werd vastgesteld, zijn lijnen uitgezet voor de doorontwikkeling van het integrale veiligheidsbeleid binnen de regio. Zo heeft de uitwisseling van bestpractices intussen een vaste plaats gekregen binnen het overleg van het Regionaal College. Integrale veiligheid wordt gedefinieerd als het systematisch en samenhangend werken aan behoud of verbetering van de lokale veiligheid in al haar facetten onder regie van het bestuur. Belangrijke randvoorwaarde voor een effectief veiligheidsbeleid op lokaal en regionaal niveau, is het kunnen beschikken over voldoende en kwalitatieve informatie, alsmede een goede analyse van de beschikbare gegevens. In de regio BrabantNoord werd eerder in 998 en een Veiligheidsatlas opgesteld. In deze rapportages lag het accent nog op het beschrijven van de ontwikkeling van de criminaliteit en het signaleren van trends binnen de regio. Op voorstel van de stuurgroep Integrale Veiligheid heeft het Regionaal College in het voorjaar besloten tot het laten opstellen van de Veiligheidsatlas en deze meer aan te laten sluiten bij de beschrijving van de lokale problematiek. Naast het in kaart brengen van de criminaliteit binnen de regio zijn daarom tevens de omvang en ontwikkelingen op het terrein van overlast geschetst en zijn mogelijkheden tot aanpak beschreven. Werd in het verleden bij de analyses vooral gebruik gemaakt van politiecijfers, in de Veiligheidsatlas is tevens gebruik gemaakt van de beschikbare gemeentelijke gegevens alsmede van de gegevens van het Openbaar Ministerie, aangevuld met informatie uit regionale en landelijke studies. Van de verschillende thema s binnen de veiligheidsvelden veilige woon en leefomgeving, bedrijvigheid en veiligheid en jeugd en veiligheid wordt de landelijke en regionale ontwikkeling geschetst. Per gemeente wordt vervolgens een absolute en een relatieve score gegeven. Deze scores kunnen aanleiding vormen om op gemeentelijk niveau, soms tot op wijk en buurtniveau, nader in te zoomen op achtergronden en verklaringen voor de gesignaleerde problematiek. De bestpractices geven aanknopingspunten voor een integrale aanpak van de problematiek. De Veiligheidsatlas vormt op deze wijze een belangrijke input bij de ontwikkeling van het gemeentelijk integraal veiligheidsbeleid en de prioriteitstelling op gemeentelijk niveau. Hoewel binnen de regio de afgelopen jaren op het terrein van integraal veiligheidsbeleid belangrijke stappen zijn gezet, toont de Veiligheidsatlas ook aan dat diverse verbeteringen in het proces mogelijk zijn. Met name het door de partners in de veiligheidsketen versterken van de informatie en kenniscyclus vormt een belangrijk aandachtspunt. Daarnaast onderstreept deze Veiligheidsatlas de noodzaak van een integrale aanpak van problemen door partners binnen de veiligheidsketen.

8 Dat het belang van de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van het integrale veiligheidsbeleid in de regio BrabantNoord wordt onderkend, komt tot uitdrukking in de gezamenlijke financiering van de Veiligheidsatlas door gemeenten, Openbaar Ministerie en politie. Tevens is gebruik gemaakt van subsidiegelden beschikbaar uit het project Integrale VeiligheidsPOWER. In dit pilotproject, dat in gemeenten binnen de regio BrabantNoord wordt uitgevoerd, zal actief vorm en inhoud worden gegeven aan de regierol van gemeenten op het terrein van integrale veiligheid en zullen ketenpartners integrale veiligheid worden aangesproken op het nakomen van de gemaakte afspraken. Het kunnen beschikken over adequate veiligheidsgegevens is daarbij cruciaal. De Veiligheidsatlas levert daarin een belangrijke bijdrage. Ik wens u veel leesplezier. Ing. H.W.M. Klitsie Voorzitter van de stuurgroep Integrale Veiligheid Burgemeester gemeente Oss 8

9 VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING. Inleiding In 998 verscheen de eerste veiligheidsatlas over de regio BrabantNoord. Het accent lag sterk op het werk van de politie, vooral op het terrein van het bestrijden van zware en/of georganiseerde criminaliteit. De ambitie was destijds al duidelijk. De dienst Centrale Recherche, schreef het toenmalige hoofd Dienst Centrale Recherche in het voorwoord, presenteert de Veiligheidsatlas 998 met trots, Zij hoopt en verwacht dat de atlas, middels regelmatig actualiseren, zal evolueren tot een belangrijk instrument in de (twee) jaarlijkse beleidscyclus en aldus zal bijdragen aan het adequaat informeren van besluitvormende gremia. Met deze eerste uitgave zitten we op het juiste spoor. Het bleek niettemin een lange weg. Pas in verscheen opnieuw een veiligheidsatlas. De opzet was om criminaliteitsontwikkelingen in de regio te verkennen en zo zicht te bieden op strategische en tactische besluitvorming, waarbij een nadrukkelijker bestuurlijke inbreng nodig is. Het primaat voor veiligheidsbeleid ligt bij het Regionaal College. In lijn daarmee zijn voor dat college dus meer rollen weggelegd. Het bleek niet makkelijk om de veiligheidsatlas tot een instrument in de beleidscyclus te maken. Op 8 december stelde het Regionaal College in een korte notitie met betrekking tot Integrale veiligheid echter vast dat de veiligheidsatlas doorontwikkeld en uitgebouwd diende te worden. Dat is gebeurd: de Veiligheidsatlas is een feit. UITGANGSPUNTEN Deze nieuwe veiligheidsatlas brengt concrete gegevens bijeen. Die zijn verzameld in samenwerking met gemeenten, openbaar ministerie en politie. De Veiligheidsatlas brengt die gegevens samen en in samenhang. Dat is onderdeel van een nieuwe aanpak. Voor het eerst is de veiligheidsatlas in zijn opzet en vormgeving namelijk gericht op de uitvoering van integraal veiligheidsbeleid op gemeentelijk, districtgelijk en regionaal niveau. Gemeenten hebben in tegenstelling tot de eerdere versies een aanzienlijke inbreng gehad in de totstandkoming van de Veiligheidsatlas. En het is de bedoeling dat gemeenten er ook veel gebruik van gaan maken in het licht van het lokale integrale veiligheidsbeleid. DOELSTELLING In de Veiligheidsatlas krijgt de rol van de gemeentelijke coördinatoren integrale veiligheid nadruk. De veiligheidsatlas is enerzijds bedoeld om beleidsmakers en uitvoerders te ondersteunen bij het verzamelen van gegevens en het maken van inhoudelijke afwegingen om aandachtsgebieden voor beleid adequaat te kunnen prioriteren en doeltreffende maatregelen te kunnen treffen. Anderzijds is de veiligheidsatlas ook bedoeld om reflectie op het huidige beleid te stimuleren door vragen te stellen, informatie te ordenen tot kennis en prioriteiten te stellen. INHOUD Het Regionaal College is van meet af aan duidelijk geweest. De Veiligheidsatlas moet beschikbare gegevens bundelen, analyseren en interpreteren (terrein in kaart brengen), aspecten in de regionale en lokale ontwikkeling van criminaliteit en ervaren (on)veiligheid problematiseren binnen het bestek van de in het Kernbeleid Veiligheid (VNG) gegeven veiligheidsvelden (routes uitzetten), met het oog op het stellen en be 9

10 VEILIGHEIDSATLAS REGIO BRABANTNOORD argumenteren van prioriteiten in de aanpak van criminaliteit en ervaren onveiligheid binnen gemeenten (bestemmingen kiezen). En voor alles moest de Veiligheidsatlas een praktisch bruikbaar instrument worden. De Veiligheidsatlas legt het accent op drie veiligheidsvelden: veilige woon en leefomgeving, bedrijvigheid en veiligheid en jeugd en veiligheid. In deel I (hoofdstukken, en ) integreren we met betrekking tot deze velden kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die inzicht geven in de ontwikkeling van criminaliteit en de ervaren (on)veiligheid in de regio van tot en met. Ontwikkelingen en trends worden weergegeven op een zo concreet mogelijk niveau, bijvoorbeeld gespecificeerd naar inwoners (per gemeente) of gekoppeld aan specifieke locaties / straten. Ten slotte worden effectieve aanpakken gepresenteerd, niet alleen uit de regio, maar ook van daarbuiten. In deel II van de Veiligheidsatlas (hoofdstukken en ) gaan we dieper in op twee belangrijke thema s in het lokale, integrale veiligheidsbeleid: de veelplegers en recidiveproblematiek, en de samenlevings, relatie en integratieproblemen. Vanuit het perspectief van lokale overheden als regievoerders worden hier de volgende vraagstukken geproblematiseerd: (i) Wat is de aard en omvang van de veelplegers en recidiveproblematiek, met wat voor mensen hebben we te maken en op welke manier kunnen ketenpartners herhaling van crimineel gedrag voorkomen, terugdringen en bestrijden? (ii) Welke samenlevings, relatie en integratieproblemen dragen bij aan de ervaren (on)veiligheid van burgers en op welke manier kunnen ketenpartners de groeiende spanning tussen objectieve en subjectieve veiligheid neutraliseren? BRONNEN De Veiligheidsatlas is gebaseerd op kwantitatieve en kwalitatieve bronnen. Cijfermateriaal is aangeleverd door het regionale politiekorps BrabantNoord en het openbaar ministerie (arrondissement shertogenbosch). De cijfermatige gegevens die door gemeenten zijn aangeleverd, zijn met voornoemde bronnen vergeleken en hebben eveneens hun plaats in de atlas gekregen. Op een deel van het cijfermateriaal zijn aanvullende analyses verricht. Waar relevant is in de tekst aangegeven hoe het cijfermateriaal is bewerkt. In algemene zin moet worden opgemerkt dat sommige delicten door de politie en het openbaar ministerie niet op dezelfde manier worden gerubriceerd. Onderlinge vergelijking is hierdoor niet mogelijk. Waar relevant is dat in de tekst aangegeven. Regio en gemeentespecifieke kwalitatieve documentatie, (in de vorm van beleidsplannen, notities, projectplannen, evaluaties, etc.) is aangeleverd door politie, openbaar ministerie en met name door gemeenten. Met name gemeenten hebben zeer veel materiaal bijeengebracht. Gegevens uit deze bronnen zijn waar zinvol aangevuld met landelijke en regionale studies die door derden zijn uitgevoerd en in de atlas verwerkt. Ten slotte verdient vermelding dat het recente Regionaal beeld zware en/of georganiseerde criminaliteit (BRI, ) in de tekst is verwerkt (.). De Veiligheidsatlas is zodoende een product geworden van gemeenten, politie en openbaar ministerie. DEFINITIES In totaal heeft de politie op basis van BPS 8 rapporten gedraaid die een totaal van ruim, miljoen regels hebben opgeleverd. Het betreft in totaal MB aan data: ruwe gegevens die door IVA Beleidsonderzoek en Advies nader zijn geanalyseerd.

11 VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING We hebben de tekst van de Veiligheidsatlas zo beknopt en helder mogelijk proberen te houden. Dit impliceert dat technische uiteenzettingen over de dataanalyse of definitiekwesties alleen zijn opgenomen bij de betreffende passages in de tekst waar anders onduidelijkheden bij het interpreteren van de bevindingen zou ontstaan. Een aantal sleuteltermen komt zo frequent voor dat we die hier toelichten. Ten eerste geldt dat voor de termen meldingen en incidenten. In de registratiesystemen van de politie hebben beide begrippen niet dezelfde betekenis. Onder incidenten vallen naast (externe) meldingen ook alle andere registratievormen met betrekking tot de betreffende incidentcode in de registratie. Het aantal incidenten is dus per definitie hoger dan het aantal meldingen. In de Veiligheidsatlas is er dan ook voor gekozen om onder incidenten te verstaan: alle mutaties (aantekeningen van incidenten) zoals opgemaakt in de registratie door de politie. Hieronder vallen meldingen door burgers, aangiften, alsook gesignaleerde incidenten door politieagenten. Ook de term verdachten verdient uitleg. Het betreft alle personen die in het basisregistratiesysteem van de politie (BPS) zijn weggeschreven als verdachten. LEESWIJZER Een atlas is een routekaart, maar wijst de weg niet. Het is aan de beleidsmakers en uitvoerders binnen de veiligheidsketen om de weg naar meer (integrale) veiligheid zelf uit te stippelen. De Veiligheidsatlas biedt overzicht, concentreert op enkele speciale terreinen of aandachtspunten. Het is mogelijk om de brandhaarden vast te stellen, om groei en krimp van diverse veiligheidsrisico's vast te stellen en om die risico's te relateren aan de lokale omstandigheden. Essentieel bij een atlas is de schaalgrootte. De kaart van een land ziet er heel anders uit dan die van een regio, die weer sterk verschilt van een kaart op streek, wijk, buurt of straatniveau. Schaalgrootte wordt gekozen op basis van de mate van detail die wenselijk is en de hoeveelheid informatie en de resolutie daarvan die beschikbaar is. Het kan zinnig zijn om op straatniveau in te zoomen op de brandhaarden van uitgaansgeweld, het is onzinnig om datzelfde te willen doen bij een thema als leefbaarheid en sociale weerbaarheid. De enorme verscheidenheid aan vormen van criminaliteit, de diversiteit van potentieel interessante aanpakken om veiligheid te bevorderen en de voortdurende veranderende ervaringen van gewone mensen: het is natuurlijk onmogelijk om die dynamiek tussen twee kaften volledig recht te doen. In de Veiligheidsatlas vindt u geen antwoord op al uw vragen. U vindt informatie: informatie die vragen oproept. Daar ligt de kracht van de Veiligheidsatlas : het is behalve een bron van informatie vooral ook de prikkel tot nader onderzoek. Want alleen dan ontstaan goede probleemanalyses. In dit licht nodigen wij alle gebruikers van deze atlas uit om de bruikbaarheid ervan kritisch te bezien en waar nodig commentaar te leveren dat bijdraagt aan een almaar betere invulling van het concept veiligheidsatlas. De onderzoekers zien uit naar uw ervaringen.

12

13 . Veilige woon en leefomgeving.. Inleiding VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING In de huidige, geïndividualiseerde, ontzuilde en multietnische Nederlandse samenleving bestaat een grote verscheidenheid aan opvattingen, gedragingen en levensstijlen. Soms leidt die verscheidenheid tot problemen. Sociale cohesie en de onderlinge solidariteit komen onder druk te staan. Relaties tussen mensen zijn zakelijker, meer gericht op eigenbelang dan op zorg voor de ander. De samenleving lijkt almaar vitaler. Er ligt nadruk op ondernemerszin, marktdenken, risiconeming en open concurrentie. Snelle, expressieve en emotiegerichte activiteiten domineren in het werk en de vrijetijd van grote groepen Nederlanders, jong en oud. Dit vitalisme gaat hand in hand met een in toenemende mate obsessief streven naar veiligheid. De criminoloog Boutellier heeft deze paradoxale situatie beschreven als een utopisch verlangen naar het samenvallen van maximale vrijheid en optimale bescherming (Boutellier, ). Overheden en frontlijnwerkers als politiemensen en maatschappelijke dienstverleners staan voor de moeilijke opgave om de eigenzinnige maar bange burger een veilige woon en leefomgeving te garanderen. Met diezelfde burger komen zij echter in conflict zodra zij inbreuk lijken te doen op diens leven en gedragsrepertoire. In dit hoofdstuk komt een aantal onderwerpen aan de orde waarin dat spanningsveld zich bij uitstek voordoet: overlast en sociale spanningen, onveiligheidsgevoelens, leefbaarheid en sociale weerbaarheid; geweld in en om de woning; publiek geweld en dreiging met geweld; evenals inbraken en voertuigcriminaliteit. Deze thema s zitten dicht op de belevingswereld van de burger. Op het eerste oog lijkt dat minder evident voor het onderwerp dat in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk behandeld wordt: de maatschappelijke impact van zware of georganiseerde criminaliteit. Georganiseerde criminaliteit draait om geld en kent geen grenzen. Groepen werken systematisch en zijn in staat om hun misdaden, aldus de Parlementaire Enquêtecommissie Opsporingsmethoden, op betrekkelijk effectieve wijze af te schermen. Burgers merken door de bank genomen weinig van de activiteiten van de georganiseerde criminaliteit. Toch is het van belang om in dit hoofdstuk aandacht te besteden aan de maatschappelijke invloed van zware of georganiseerde criminaliteit. Die mag zich dan goeddeels afspelen langs de oevers van de Styx, aan de grens van de onderwereld, maar raakt altijd aan de bovenwereld. Criminelen die in georganiseerd verband opereren hebben die bovenwereld nodig. In fysieke zin, omdat zij moeten kunnen beschikken over locaties en transactiepunten om illegale activiteiten uit te voeren, maar ook en dit aspect wordt in onderzoek doorgaans minder belicht als een vorm van exposure. Georganiseerde misdaad moet macht, rijkdom en kracht kunnen uitstralen. Burgers merken weliswaar niet zoveel van de activiteiten van georganiseerde criminelen, maar kunnen wel in aanraking komen met de uitingsvormen daarvan. Vanuit het gezichtspunt van integraal veiligheidsbeleid ligt hier voor gemeenten dan ook de dikwijls onderschatte maar belangrijke taak om met behulp van bestuurlijke maatregelen activiteiten van criminele organisaties zoveel mogelijk buiten de woon en leefomgeving van burgers te houden.

14 VEILIGHEIDSATLAS REGIO BRABANTNOORD.. Overlast en sociale spanningen Het in kaart brengen van spanningen tussen burgers heeft in toenemende mate de aandacht van de gemeenten en van de politie. Dit is ook het geval in BrabantNoord. Landelijk gesignaleerde trends zorgen voor onrust: tot terrorisme uitgroeiend extreem gedrag, agressie van jongeren in achterstandswijken, toenemende discriminatie van moslims. Dit niet te tolereren gedrag moet gekend worden om het te kunnen aanpakken. Het gaat daarbij met name om het leren kennen van de oorzaken van spanningen. Deze kunnen op verschillende niveaus liggen, wat gezamenlijke analyse van problemen met zoveel mogelijk betrokken sociale partners noodzakelijk maakt. De regiopolitie van BrabantNoord neemt bij deze analyse van sociale spanningen geen sturende, maar nadrukkelijk wel een signalerende en adviserende rol aan. Desgevraagd levert de politie i.c. de buurtcoördinator de gemeenten gegevens aan. Bijvoorbeeld over het aantal meldingen over jeugdoverlast van burgers, over meldingen van problemen tussen buren, of over de jongeren (of ouderen) die betrokken zijn bij conflicten. Districtbureaus verstrekken deze gegevens. Regionale, districtoverstijgende, analyses van sociale spanningen zijn in de regio BrabantNoord niet voorhanden. In hoofdstuk laten we zien dat inzake samenleef problemen een analysekader ontbreekt en formuleren we een handreiking om dit type problematiek in gemeenten beter in het vizier te krijgen. In de nu volgende paragrafen worden enkele kerncijfers gepresenteerd, waarmee een eerste beeld wordt verkregen van de aard, omvang en spreiding van sociale spanningen in de regio. Het gaat om meldingen van overlast van of door jongeren, van burenruzies, van conflicten en van belediging en discriminatie. Op onderdelen is commentaar gevraagd van experts om de problematiek én de (beleidsmatige) aanpak daarvan scherp in beeld te krijgen... Jeugdoverlast Ongeveer % van de inwoners van de regio BrabantNoord voelt zich wel eens onveilig op plekken waar jongeren rondhangen. Dat is minder dan in de twee voorgaande jaren en lager dan het landelijk gemiddelde (Politiemonitor bevolking). Percentage inwoners dat aangeeft dat zich wel eens onveilig te voelen op plekken waar jongeren rondhangen (Bron: Politiemonitor bevolking) BrabantNoord Nederland 8,9,,8,,9 8, Overlast van jeugd heeft meestal betrekking op rondhangende jongeren. Vrijwel alle gemeenten kennen bepaalde locaties waar groepen jongeren rondhangen. De tolerantie van burgers ten opzichte van deze rondhangende jongeren is de laatste decennia afgenomen (Van den Brink, ; Vuijsje en Wouters, 999). Uitgangspunt is een gelijkwaardige behandeling en wederzijds respect voor autonome, individuele keuzes en gedragingen. In het publieke domein wordt verwacht dat iedereen, ook jongeren, een hoge mate van zelfbeheersing aan de dag legt.

15 VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING Een andere ontwikkeling is dat, als gevolg van incidenten zoals de brandstichting in een school in Uden of de reeks diefstallen in de regio Liempde en Boxtel, steeds nadrukkelijker aandacht wordt besteed en beleidsprioriteit is gegeven aan (het voorkomen en bestrijden) van overlast door jongeren. Die toegenomen aandacht bepaalt ook sterk de beeldvorming. Beleidsmakers lijken de omvang en ernst van de problematiek soms te overschatten, terwijl burgers en frontlijnwerkers een milder oordeel vellen (Hartman & Tops, ). GEOGRAFISCHE SPREIDING Opvallend in de spreiding van meldingen van jeugdoverlast in de regio BrabantNoord zijn de relatief hoge scores voor de grootste gemeenten en voor de gemeenten Grave en Mill en Sint Hubert. De gemeenten Uden, Bernheze, Veghel, Landerd, Boekel, Lith, Maasdonk, SintOedenrode en Sint Anthonis tellen daarentegen juist weer relatief weinig overlastmeldingen. De problematiek is qua aantal meldingen het grootst in s Hertogenbosch, Oss en Heusden. Tabel. Meldingen jeugdoverlast (Bron: BPS) Gemeenten regio Brabant Noord, geordend naar inwonertal (d.d. ) Zie voor inwonertal bijlage Aantal meldingen jeugdoverlast in (top ) Aantal meldingen per inwoners (top) Ontwikkeling afgelopen jaren () shertogenbosch (), () Oss (),9 () + Heusden 9 (),9 () + Uden 8, Veghel, Boxtel 8 (), () Bernheze, + 8 Boxmeer 89 (9), 9 SintMichielsgestel 8 (),9 () + Vught (), (8) Cuijk 8 (), () + Schijndel, (9) SintOedenrode, Landerd, Haaren 9, + Grave 9 (8), () Sint Anthonis, staat voor afname, voor stabiliteit en + voor toename van het aantal meldingen.

16 VEILIGHEIDSATLAS REGIO BRABANTNOORD 8 Maasdonk, 9 Mill en Sint Hubert 88 (),8 () + Boekel, Lith,9 + 88, Kijken we naar de gemeentelijke ontwikkelingen van het aantal meldingen over de afgelopen jaren, dan zien we dat het aantal meldingen van overlast in 9 gemeenten is afgenomen. In 8 gemeenten is het aantal meldingen toegenomen en bij gelijk gebleven. Van een gedeelde trend (een toename, stabilisatie of afname van ervaren jeugdoverlast) lijkt dus geen sprake te zijn, ook niet bij gemeenten van dezelfde omvang. De top tien van locaties c.q. straten in de regio BrabantNoord waar zich in de meeste incidenten van jeugdoverlast voordeden is:. Chr. Huijgensweg in shertogenbosch (). Het Wielsem in shertogenbosch (). Kerkstraat in shertogenbosch (). Gildeplein in Rosmalen (). Admiraalsweg in Drunen (). Mercuriusplein in Berlicum (9). Frederik Hendriklaan in shertogenbosch (9) 8. Essinklaan in Grave (9) 9. Leunweg in shertogenbosch (). Sint Luciaplein in shertogenbosch () Een aantal van deze straten stond ook in al in de top. De Kerkstraat en het Gildeplein waren toen respectievelijk en met en incidenten. De Christiaan Huijgensweg en Het Wielsem, in op posities en, stonden in nog niet in de top. Op deze locaties is sprake van een ernstige toename van het aantal incidenten. Kennis over de achtergronden van deze cijfers is op dit moment zeer verspreid. Hoewel het monitoren van de bewegingen van overlastgevende jongerengroepen wel de aandacht heeft van verschillende gemeenten, worden nergens op structurele en systematische wijze overzichtsrapportages gemaakt, bijvoorbeeld met een beschrijving van de ontwikkeling van problemen op de belangrijkste overlastlokaties of met een analyse van de ontwikkeling van het gedrag van de betrokken groepen/jongeren. Ook worden geen beleidsdoelen per straat of per jongerengroep geformuleerd. In hoofdstuk gaan we nader op deze kwestie in. De gegevens die men verzamelt (over overlastlocaties en betrokken jongeren) worden gebruikt voor het (veelal wekelijks) benoemen van aandachtspunten in de dagelijkse aanpak van problemen, maar niet of in beperkte mate voor het formuleren van strategische doelen om jeugdoverlast te voorkomen en te bestrijden.

17 UITGELICHT: DE VIJF VERVELEND JONG GEMEENTEN VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING In hebben vijf gemeenten geparticipeerd in het onderzoek Vervelend jong (Pardoel e.a., ): shertogenbosch, Oss, Uden, Boxtel en Cuijk. Deze praktijkevaluatie was gericht op het in kaart brengen van (i) de aard en omvang van overlastgevende jeugdgroepen; (ii) de aanpak van overlastsituaties; en (iii) het resultaat van de gehanteerde maatregelen. Het is interessant te bezien welke ontwikkeling het aantal incidenten jeugdoverlast in deze vijf gemeenten heeft doorgemaakt in en. We telden het aantal incidenten, onderzochten de spreiding van problemen en vroegen lokale betrokkenen om commentaar: Het aantal incidenten jeugdoverlast in de gemeente shertogenbosch is over en afgenomen: van incidenten in tot incidenten in. Ook is het beeld ten aanzien van de drie grootste probleemlocaties in enkel kijkend naar de geregistreerde incidenten bij de politie gunstig te noemen. Bij die top drie van zien we de volgende ontwikkelingen: Kerkstraat ( incidenten), Esdoornstraat ( incidenten) en de Meester Spoermekerlaan ( ). Deze straten, en hun directe omgeving, blijven evenwel de aandacht vragen van politie, gemeente en jongerenwerk, omdat de locaties een grote aantrekkingskracht hebben op steeds weer nieuwe jongeren(groepen), maar ook omdat het absolute aantal overlastincidenten ook al is zij gehalveerd ten opzichte van nog steeds aan de hoge kant is. Verder zien we bij de top drie van probleemlocaties in twee nieuwkomers: de Chr. Huijgensweg ( ) en het Wielsem ( ). De overlastproblemen in deze straten hebben in en de volle aandacht van de gemeente. De problemen bij het Wielsem (in de Hambaken) spelen zich af in de omgeving van een winkelcentrum. De overlast blijkt daar vooral te worden veroorzaakt door een klein groepje van zes Marokkaanse jongeren. Daarnaast zijn er signalen dat steeds jongere kinderen zich op straat misdragen (De bakens verzet, februari ). De harde kern is bekend bij de politie en bij het jongerenwerk. Er wordt hard opgetreden bij problemen en er zijn vaker politiecontroles, maar ook is geïnvesteerd in gesprekken met ouders en broers, zijn er buurtvaders voor de jongeren, is het aantal jongerenactiviteiten in de wijk uitgebreid, is er vanaf eind januari een hangverbod bij het winkelcentrum, wordt het winkelcentrum opgeknapt en worden bewoners en winkeliers nadrukkelijk uitgenodigd overlastproblemen te melden. Ook de andere nieuwe overlastlocatie in de top drie van, de Chr. Huijgensweg betreft overlast rondom een winkelcentrum. Ook daar zijn de problemen niet nieuw, maar volgens betrokkenen wel verergerd in. Naast meer politietoezicht (onder andere met inzet van het Biketeam), de aanpak van drugsdealers, het betrekken van ouders en het organiseren van activiteiten voor jongeren, is ook gekozen voor de inzet van camera s. De camera s zijn gericht op vier plekken rond het winkelcentrum en waren maanden lang uur in bedrijf. Gedurende die periode was het rustiger op de plekken met toezicht, maar verplaatste de problematiek naar elders. Ook een eerder afgekondigd samenscholingsverbod had onvoldoende resultaat (Boschveld bloeit, kt. ). In de meest recente nieuwsbrief van de wijk wordt aangegeven dat inmiddels ook wordt ingezet in het realiseren van poorten om brandgangen zo af te kunnen sluiten, dat deze alleen voor bewoners toegankelijk zijn (Boschveld bloeit, juni ). De gemeente shertogenbosch wil de aanpak op deze (en andere) over

18 VEILIGHEIDSATLAS REGIO BRABANTNOORD lastlocaties evalueren, maar heeft daar vooralsnog geen gegevens over beschikbaar. In Boxtel is geen afname van het aantal incidenten van jeugdoverlast na Vervelend jong. Het aantal overlastincidenten nam toe van in naar 8 in. De straat met de meeste incidenten is in Boxtel voor beide jaren gelijk: de Prins Hendrikstraat (in incidenten en in incidenten), een kwetsbare straat voor overlast van jongeren omdat deze in het stationsgebied ligt, richting het centrum loopt en verschillende scholen in de nabijheid liggen. Voor de tweede en derde straat van zien we een afname van de jeugdoverlast: Appollopad ( ) en Molenwijk (9 ). Op de posities en staan in Dommeloord ( 8) en Vorsenpoel ( 8). Of problemen na Vervelend jong zijn veranderd, zijn afgenomen of zijn toegenomen, is de gemeente Boxtel niet bekend. Uit het activiteitenplan blijkt dat men er naar streeft om in elk geval niet boven de 9 incidenten te komen, maar hoe dit zich vertaalt naar ingrepen per straat of per jeugdgroep kan de gemeente zelf niet goed weergeven. Bij de aanpak van overlastproblemen maken Delta, de welzijnsinstelling van Boxtel, en de politie de keuzen. Kennis over ervaren jeugdoverlast, over betrokken jongeren en over de werkzaamheid van ingrepen bij overlast wordt niet gebundeld, zo geeft de verantwoordelijke gemeenteambtenaar aan. Wel zijn voor en door politie en gemeente gezamenlijk algemene beleidsdoelen geformuleerd. De nadruk ligt op het vergroten van de verantwoordelijkheid van de ouders bij delict en overlastgevend gedrag, het beter betrekken van jongerenwerkers, het structureel maken van aandacht voor overlastgevende jeugdgroepen en het borgen van de kwaliteit van de jeugdpolitiezorg. (Activiteitenplan Boxtel NO/CZ). In de gemeente Uden is het aantal incidenten jeugdoverlast bijna gehalveerd: in waren er incidenten, tegen 8 incidenten in. In de top drie van jeugdoverlastlocaties in heeft een aantal verschuivingen plaatsgevonden: Drossaard ( incidenten), Muziekplein (8 ) en Vaarzenhof ( ). De top drie van bestaat uit: Muziekplein () en Bugelstraat, Lauweren en Cellostraat (elk incidenten). De werkgroep Jeugd en Veiligheid van de gemeente Uden herkent het beeld van een afnemende problematiek. Ook bij het Meldpunt Overlast van de gemeente is het aantal meldingen wegens jeugdoverlast verminderd (: meldingen; : meldingen).twee factoren lijken hierbij van invloed: de repressieve aanpak van de politie ten aanzien van jongeren met criminele antecedenten (dit heeft na Bedir meer nadruk gekregen, waarbij de agenda voor de individuele aanpak wordt vastgesteld in het CRJ van het Veiligheidshuis) en het gegeven dat de lol in luidruchtig, overlastgevend gedrag verjaart en sommige jongens daardoor uit de overlastgroepen zijn gegroeid. De overlastproblematiek die Uden op dit moment rest, wordt volgens de werkgroep veroorzaakt door een zeer mobiele kerngroep van ongeveer oudere jongeren, die op meer locaties komen waar steeds andere volgertjes zijn. Juist vanwege de mobiliteit van de jongeren ervaren de jeugdwerkers en de politie grote moeite met het volgen van de jongeren. De werkgroep Jeugd en Veiligheid stelt zich hierin reactief op: als de problemen op een bepaalde overlastlocatie opvallend toenemen, wordt geïnvesteerd. Het aantal incidenten jeugdoverlast in de gemeente Oss is toegenomen van in tot in. De straat met de meeste incidenten is voor beide jaren gelijk: Wolfskooi ( ). Voor de tweede en derde straat van zien we een afname van de jeugdoverlast: Mercuriustraat (8 ) en Ussenstraat 8

19 VEILIGE WOON EN LEEFOMGEVING ). In de top drie van zijn twee nieuwkomers: Rusheuvelstraat ( ) en de Twijnderweg ( naar ). Achtergrondinformatie ten aanzien van deze ontwikkelingen is bij de gemeente niet voorhanden. De wijze van monitoring die in Vervelend Jong werd voorgesteld, is niet vastgehouden, waardoor er geen overzicht beschikbaar is van de bewegingen van overlastgevende jongerengroepen. In de gemeente Cuijk is het totale aantal incidenten jeugdoverlast toegenomen van incidenten in naar 8 incidenten in. Het aantal incidenten is door politie en/of gemeente in kaart gebracht, de aard van de incidenten niet. Uit onze interviews blijkt dat betrokkenen binnen de gemeente de indruk hebben dat er geen sprake is van een toename of verergering van problemen, maar ook niet van een afname. De grote mobiliteit van de overlastveroorzakende groepen wordt als problematisch ervaren (men spreekt van reizigers ), omdat deze de aanpak bemoeilijkt. Die mobiliteit zien we inderdaad ook terug in de BPSgegevens. Zo neemt bij de top drie van overlastlocaties in het aantal overlastmeldingen af: voor Sleedoorn ( ), voor Bereklauw ( ) en voor Berenkuil ( 8), maar zien we bij de top drie van ook twee nieuwe locaties: Stationsplein ( ) en Kruishout (9 ). Groepsanalyses van de jongerengroepen worden in Cuijk (nog) niet gemaakt en een groeps c.q. persoonsgerichte aanpak van de overlast (in plaats van een locatiegerichte aanpak) heeft zich daardoor nog niet kunnen ontwikkelen. Dit is wel de wens van de betrokken taakaccenthouder jeugd van de politie, zodat problemen sneller en zonder risico van probleemverschuiving kunnen worden aangepakt. Deze pleit daarom voor bespreking van overlastgevende jongeren in het CRJ van het Veiligheidshuis (dit is nog niet gerealiseerd), voor het maken van afspraken met het jongerenwerk over het regelmatig bijpraten over (en eventueel volgen van) overlastveroorzakers en voor het opleiden van jeugdagenten in het herkennen van en doorverwijzen bij risicogedrag van jongeren. Bij wijze van conclusie kan worden opgemerkt dat de aandacht voor overlast door jongeren(groepen) sinds is toegenomen. In de regio zijn er zowel gemeenten met een toename als gemeenten met een afname van jeugdoverlast. Het is onduidelijk waardoor de verschillen worden veroorzaakt. De problematiek staat stevig op de beleidsagenda van de meeste gemeenten in de regio BrabantNoord. Toch zijn niet overal zo blijkt uit een inventarisatie onder de gemeenten die in in het kader van Vervelend Jong onder de loep werden genomen de beleidsvoornemens in praktijk gebracht. Over het algemeen hechten gemeenten nog te weinig aan het systematisch en structureel verzamelen van informatie ter ondersteuning van concrete interventies. Ook het in kaart brengen van de (locatie of gedragsspecifieke) ontwikkelingen van jeugdoverlast krijgt nauwelijks accent. Evaluaties van interventies zijn niet hard of ontbreken. De communicatie met de burger over de aanpak van jeugdoverlast (beleidsdoelen, instrumenten) zou eveneens meer aandacht mogen krijgen. In de meeste gemeenten is niet bekend of burgers tevreden zijn met de aanpak van problemen betreffende jeugdoverlast. 9

20 VEILIGHEIDSATLAS REGIO BRABANTNOORD.. Burenruzies en buurtconflicten De toegenomen gevoeligheid voor inbreuken op de persoonlijke integriteit leidt in de praktijk ook tot meldingen van conflicten tussen burgers. Burenruzies zijn vaak een mengeling van ongewenste grensoverschrijdingen (ervaren overlast) en slechte communicatie hierover. Vooral in buurten waar gemiddeld genomen sprake is van een achterstandsproblematiek en een concentratie van meerdere typen problemen, monden deze spanningen nogal eens uit in geweld. Het is van belang om dergelijke probleemlocaties te identificeren en te achterhalen wat oorzaken zijn van spanningen, omdat conflicten en burenruzies vaak een lange nasleep hebben. In de situatie van verschillen in afkomst, geloof, seksuele voorkeur, leeftijd en huishoudgrootte kan het zijn dat conflicten eerder oplaaien. In de Haagse stadsdelen Escamp en Scheveningen is hier onderzoek naar gedaan. Hieruit zijn sterke aanwijzingen naar voren gekomen dat discriminatie tussen buren vaker aanleiding vindt in niet opgeloste overlastsituaties dan in discriminatoire ideeën. Verschillende patronen van gedrag kunnen leiden tot negatieve verwachtingen van mensen en gezinnen onderling. Met als gevolg grote kans op negatieve communicatie. Deze communicatie staat de oplossing van conflicten in de weg. En negatieve ervaringen neemt men vaak mee naar een volgende burensituatie ( BURENRUZIE Pas sinds januari worden in de regio BrabantNoord de meldingen van burenruzies als zodanig geregistreerd. In eerdere jaren werden deze meldingen weggeschreven onder de bredere codes buren/relatieproblemen of conflicten, waardoor informatie over de specifieke nabije relatie van betrokkenen niet direct herkenbaar was voor agenten. Tegenwoordig is dit gewijzigd, om alerter te kunnen reageren op burenproblemen. In waren er in BrabantNoord meldingen van burenruzies en in situaties werd aangifte gedaan. Meldingen van burenruzies komen relatief gezien het meest voor in shertogenbosch, Boxmeer, SintOedenrode, Haaren en Grave. De gemeenten Boekel, Maasdonk, Mill en Sint Hubert, Landerd, SintMichielsgestel en Sint Anthonis tellen daarentegen juist weer relatief weinig meldingen van burenruzie. De problematiek is qua aantal meldingen het grootst in shertogenbosch, Oss, Heusden, Boxmeer en Uden. Tabel. Burenruzie (Bron: BPS) Gemeenten regio BrabantNoord, geordend naar inwonertal (d.d. ) Aantal meldingen burenruzie in (top) Aantal meldingen per inwoners (top) shertogenbosch 9 (), () Oss (), () Heusden (), () Uden 8 (),9 (9) Veghel 9 (8),8