Openbaar onderwijs: profileren en communiceren

Transcriptie

1 JAARGANG 10 NUMMER 6 NOVEMBER 2008 Nieuwe praktijklokalen goed voor vmbo Openbaar Onderwijs Special Verzuim verminderen kan altijd Openbaar onderwijs: profileren en communiceren

2 P/flex biedt u meer voordelen! P/ ex biedt oplossingen voor o.a. vast, tijde lijk en exibel personeel, ZZP-ers, freelancers, studenten / scholieren, vutters en 65-plussers. P/ ex regelt uw loonadministratie en arbeidscontracten en neemt alle arbeidsrechtelijke en juridische risico s van u over. ex.nl Onze organisatie berekende eens wat het zelf organiseren van contractbeheer eigenlijk kost, outof-pocket en aan manuren. Toen was de keuze voor payrolling snel gemaakt. Waarom via P/ ex? Bij hen is er geen nee te koop. En omdat P/ ex onderdeel uitmaakt van Randstad, kan ik er mijn exwerkers met een gerust hart onderbrengen. Zo zorgt P/ ex naast een waterdicht contract en stipte salarisafhandeling voor een nauwgezette ziekteverzuimbegeleiding volgens de poortwachter eisen. En mijn exwerkers weten ook dat ze in goede handen zijn. Voordelig kennismaken? Dat kan. Wij bieden u graag een scherpe offerte aan. Bel voor informatie of mail naar info@p ex.nl. P/ ex is de grootste gespecialiseerde payroll-organisatie en maakt deel uit van de Randstadgroep. P/ ex is lid van de VPO, SFT en NEN gecerti ceerd. ICT Beheer en Beursvloer met een ruim aanbod aan exposanten contentsessies product-/dienstsessies Techniek Congres 2008 Info en inschrijving op: dinsdag 4 november 2008 Nieuwegeins Business Center Nieuwegein PO, VO en MBO 4e editie Als schoolbestuurder of leider ziet u zich steeds meer geconfronteerd met beslissingen omtrent de ICT-infrastructuur op uw school/scholen. ICT-coördinatoren en systeembeheerders vragen voortdurend om méér, de educatieve pakketten stellen steeds hogere systeemeisen en het aanbod aan producten en diensten lijkt almaar harder te groeien. Het ICT Beheer en Techniek Congres gaat over al deze onderwerpen. Onderwerpen: Keynote-spreker: Wilt u door de bomen het bos blijven zien? Kom dan 4 november naar Nieuwegein voor een grondige update! Inschrijven kan op ESS_A_ICTB&Tc08_175x126.indd :00:39

3 Inhoud 8 Waar wij komen, daalt het verzuim Verzuim kan altijd en overal minder. Dat is de overtuiging van Frank Vijg. In zijn vorige baan halveerde hij binnen een jaar het ziekteverzuim, met behulp van arbodienst Tredin. Daar is hij nu directeur. Die arbo-arts is meestal niet nodig. 10 Frisse lucht is kostbaar Schoolbesturen willen af van die muffe lokalen, maar dat blijkt een kostbare zaak. En welk ventilatiesysteem is het beste? Met diverse oplossingen wordt geëxperimenteerd. Een aantal besturen heeft er alvast eigen geld in gestoken. 16 Massaal nieuwe praktijklokalen Het voortgezet onderwijs heeft massaal de subsidie voor de vernieuwing van praktijklokalen aangevraagd. Overal in het land wordt de leeromgeving van het vmbo verbeterd. De eerste effecten zijn te zien. Dit is gunstig voor het vmbo. 25 Openbaar Onderwijs: profileren en communiceren In deze special een fotoverslag van het jubileumcongres van VOS/ABB, maar ook een artikel over openbare scholen die succes boeken door zich actief te profileren. Zelfs in moeilijke gebieden! De Openbaar Onderwijs Ontmoetingsbus ging bij ze langs. En verder 0 4 In het kort 05 Commentaar 6 Studiedag voor 1400 mensen 7 Rekenen op obs Het Vlot 12 Het Gebouw: Oosterwolde 14 Beoordeling zwakke scholen 18 De vijf vragen: Wassenaar 20 In de Praktijk: coaching 22 Kansen voor kleine scholen 23 Gelijk en ongelijk 26 Fotoverslag jubileumcongres 28 Uit de Ontmoetingstour 30 Samenwerking openbare- en Nutsscholen over onderwijs

4 In het kort Stadsdeel subsidieert digiborden Dankzij subsidie van het stadsdeelbestuur Amsterdam Oud- Zuid hebben meer dan twintig basisscholen in dat stads- Wethouder Thesingh zet het eerste digibord aan. deel in oktober digitale schoolborden gekregen. Zeventig procent van de scholen in Oud-Zuid heeft nu digiborden. Het stadsdeel heeft ruim euro subsidie beschikbaar gesteld voor de aanschaf van digitale schoolborden en voor de training van leerkrachten in het gebruik van de digiborden. De scholen moesten zelf ook investeren. De meeste hebben gebruikgemaakt van het aanbod. Het stadsdeelbestuur heeft hierop ingezet omdat het vindt dat digitale schoolborden het onderwijs vernieuwen en aantrekkelijker maken. Wethouder onderwijs Lieke Thesingh zei bij de aansluiting van het eerste digibord: Wij vinden het als stadsdeel belangrijk dat de scholen in Oud-Zuid blijven vernieuwen, en we zijn dus blij dat zoveel scholen hebben meegedaan. Ook de scholen zijn blij. Deze bijdrage van het stadsdeel gaf net dat duwtje in de rug om tot aanschaf over te gaan, aldus directeur Marion Dries van de Cornelis Vrijschool. Eerste labels of excellence uitgereikt Voor het eerst hebben Nederlandse jongeren het CertiLingua-certificaat behaald. Dit is een label of excellence, waarvoor de leerlingen internationaal erkende examens hebben afgelegd in twee moderne vreemde talen. Hiermee kunnen deze jongeren straks makkelijker doorstromen naar het internationale hoger onderwijs, in eigen land of daarbuiten. De 18 leerlingen die als eerste dit certificaat hebben behaald, zaten op zeven vo-scholen die in het schooljaar 2007/2008 zijn gestart met een pilot. Daarbij zijn vier leden van VOS/ABB: het Anna van Rijn College in Nieuwegein, RSG Tromp Meesters in Steenwijk, het Porta Mosana College in Maastricht en het Eijkhagen College in Landgraaf. De pilot is een initiatief van de onderwijsministers uit Noordrijn-Westfalen en Nederland. Meer Europese landen hebben inmiddels belangstelling getoond. De landen willen hiermee komen tot de ontwikkeling van een Europees certificaat dat wordt verstrekt naast het vwo-diploma. De leerlingen moeten twee moderne vreemde talen beheersen op B2-niveau van het Europees Referentiekader voor Talen, en daarnaast examen doen in het vak Europese en Internationale Oriëntatie. Verder moeten ze deelnemen aan internationale activiteiten en projecten en dat aantonen met een portfolio. De eerste CertiLingua-certificaten zijn uitgereikt tijdens een feestelijke ceremonie in Utrecht, waar de leerlingen veel lof kregen voor hun niet geringe prestatie. Meer informatie over internationaliseren van het onderwijs op Limburgs initiatief: Cultuurkaartje OV De provincie Limburg heeft op 1 oktober het Cultuurkaartje OV geïntroduceerd. Daarmee kunnen basisscholen in Limburg tegen voordelig eenheidstarief met hun leerlingen reizen per openbaar vervoer. De regeling is bedoeld om de scholen te stimuleren met hun leerlingen cultuur en natuur buiten de deur op te zoeken. Met het Cultuurkaartje OV zijn tachtig cultuur- en natuurlocaties in de provincie te bezoeken. De Provincie Limburg werkt voor dit project samen met de Nederlandse Spoorwegen en Veolia Transport Limburg. Het voordelige tarief geldt voor elke leerling en zijn begeleider, ongeacht de afstand die wordt afgelegd, binnen Limburg. Meer informatie over de regeling staat op Het Cultuurkaartje OV is een Limburgs initiatief voor het primair onderwijs. Het heeft dus niets te maken met de Cultuurkaart, die vanaf dit schooljaar de papieren CKV-bonnen in het voortgezet onderwijs vervangen. Bijna alle scholen voor voortgezet onderwijs in Nederland hebben zich inmiddels aangemeld voor deze Cultuurkaart. Het is een digitale pas met een cultureel tegoed van 15 euro per leerling. Hiermee kunnen leerlingen een bezoek brengen aan culturele instellingen. Naar verwachting ontvangen ruim leerlingen tussen 12 en 18 jaar dit schooljaar een Cultuurkaart. 4 over onderwijs

5 Leerplein055 realiseert groei Het openbaar primair onderwijs in Apeldoorn groeit weer. Voor het bestuur Leerplein055 reden om de vlag uit te hangen, vertelt algemeen directeur Otto Meulenbeek. De laatste acht jaar had het openbaar onderwijs in Apeldoorn steeds te maken met forse dalingen van 70 tot 100 leerlingen. Die trend is nu tot staan gebracht met op de teldatum van 1 oktober een eerste geringe groei van 10 leerlingen. Otto Meulenbeek: Hoewel je daar nooit helemaal de vinger op kunt leggen, ben ik ervan overtuigd dat deze trendbreuk voor een groot deel te danken is aan onze intensieve imagocampagne, waarin we de kernwaarden van het openbaar onderwijs centraal stellen. Al onze scholen profileren zich als Leerplein055-scholen, onder meer met folders in onze eigen huisstijl, ons eigen magazine en de jaarlijkse Week van Leerplein055. Ook de schoolgidsen zijn geprofessionaliseerd. De websites van al onze scholen krijgen ook allemaal dezelfde vormgeving, daar zijn we nu nog mee bezig. De prognoses voor de komende jaren zien er goed uit, omdat Leerplein055 de vroegere Kennedyschool, die nu De Vliegenier heet, heeft verplaatst naar de nieuwbouwwijk Zuidbroek. In 2011 komt daar een tweede openbare basisschool in een zogenoemde vleugelschool, waarin ook een protestants-christelijke basisschool, kinderopvang en diverse wijkvoorzieningen komen. VO-Fietsroute voor aspirantbrugklassers Voor toekomstige brugklassers uit Zwolle en omgeving is een speciale fietsroute uitgebracht. Ze kunnen zo zien welke openbare scholen voor voortgezet onderwijs er in de Overijsselse hoofdstad zijn. De Zwolse VO-Fietsroute gaat langs de Van der Capellen Scholengemeenschap, het Diezer College, de Thorbecke Scholengemeenschap en het Gymnasium Celeanum. Al deze scholen vallen onder Stichting Openbaar Onderwijs Zwolle en Regio (OOZ), dat lid is van VOS/ABB. OOZ is ook het bestuur van in totaal 29 scholen voor primair onderwijs in Zwolle, Hattem, Dalfsen en Ommen. De route staat beschreven op een aantrekkelijk vormgegeven kaart, waarbij ook informatie is opgenomen over het onderwijs op de vo-scholen en de open dagen en voorlichtingsavonden. Voor wie de route niet fietst, heeft de kaart dus ook informatieve waarde. De Zwolse VO-Fietsroute is verspreid onder alle leerlingen van de groepen 7 en 8 van de basisscholen van OOZ. De route kan worden gedownload van Mini-postbodepak te leen voor scholen Basisscholen kunnen sinds kort gratis een postbodepak in de kindermaat 116 lenen bij TNT Post. Het postbedrijf ontwikkelde deze mini-postbodekleding speciaal voor de scholen, omdat er regelmatig aanvragen komen voor presentaties over het postproces. Met deze kleding erbij kunnen kleuters echt in de huid van de postbode kruipen. Het pak is identiek aan de zwart/oranje bedrijfskleding van TNT Post. Scholen kunnen het kinderpostbodepak aanvragen via de website van TNT Post. Het uitleenformulier staat met nadere informatie op De school mag de kleding twee weken houden. Commentaar Een mooi gebaar Een mooi gebaar. Dat was het zeker, toen Sharon Dijksma op ons jubileumcongres met het nieuws kwam dat de gelijke behandeling van bijzonder en openbaar onderwijs bij het stichten van scholen een stapje dichterbij is. Ze kondigde aan dat ze een onderzoek hiernaar laat instellen. Applaus was haar deel, want we waren allemaal in een feestelijke stemming op die middag in Laren, zoals u kunt zien in het beeldverslag op pagina 26 en 27 van dit nummer. Tegelijkertijd realiseren we ons dat dit onderzoek van Dijksma nog maar een heel klein eerste stapje in de goede richting is, en dat er nog heel wat water door de Rijn moet stromen voordat het echt zo ver zal zijn. Dat dit moet gebeuren, staat voor ons als een paal boven water, want pas dan kunnen openbare schoolbesturen echt zelfstandig opereren. Hoe zeer ze daar aan toe zijn, bleek eerder die dag tijdens de VOS/ABB Openbaar Onderwijs Ontmoetingstour. De tourbussen stopten bij scholen die actief aan de weg timmeren met hun openbare identiteit en daar ook mooie successen mee boeken. Het zijn scholen van besturen die een volwassen benadering zeker verdienen. IJzersterke openbare scholen, vaak in een bij uitstek christelijke regio. Hoe doen ze het? Lees hun inspirerende verhalen op pagina 28 en 29 van de special Openbaar Onderwijs in dit nummer. Theo Hooghiemstra over onderwijs 5

6 In het kort Movare-studiedag voor 1400 medewerkers Onderwijsstichting Movare uit Kerkrade heeft onlangs voor het eerst een centrale studiedag georganiseerd voor alle 1400 medewerkers van de 60 aangesloten basisscholen in de Limburgse regio Parkstad en omstreken. Het personeel werd Professor Jolles in actie op de Movare-studiedag. uitgenodigd in het Maastrichtse congrescentrum MECC en kreeg een programma met inspirerende sprekers voorgeschoteld. Eén van die sprekers was professor Jelle Jolles, neuropsycholoog en hersenwetenschapper, en directeur van het kennis-, research- en expertisecentrum Brein en Leren aan de Universiteit van Maastricht. Hij sprak over de uitkomsten van wetenschappelijk hersenonderzoek in relatie tot de praktijk van het leren en onderwijzen. Stichting Movare is een structurele samenwerking aangegaan met Brein en Leren om te werken aan verantwoorde vernieuwing en verbetering van het onderwijs. Daarbij wil Movare vooral inzetten op Natuurlijk leren en daarover sprak drs. Jan Jutten, die de scholen ondersteunt op weg naar boeiend onderwijs. Een derde spreker was Luc Stevens, hoogleraar aan de Open Universiteit Nederland. De medewerkers van Movare reageerden positief op de grote studiedag. Ze vonden het een zinvolle en leerrijke bijeenkomst. Tredin BV Reaalhof VS Lelystad tel fax Postbus AH Lelystad Uw beste, meest inspirerende partner in verzuimreductie VOS/ABB-leden die met ons werken zijn enthousiast. Meer weten? Maak een afspraak met Anneke Valentijn van Tredin, tel website: 6 over onderwijs

7 OBS Het Vlot valt op met goede rekenscores Creatief omgaan met inzet van leerkrachten Er zijn rekensterke en rekenzwakke scholen, zo heeft de Inspectie voor het Onderwijs vastgesteld, en het is de school zelf, die het verschil kan maken. In Drunen staat zo n rekensterke school: obs Het Vlot. Wordt hier iets bijzonders gedaan met rekenen? Directeur Manja Voogd vindt van niet. Wel zorgt zij voor een efficiënte organisatie en een duidelijke focus op rekenen, door alle leerjaren heen. Staatssecretaris Sharon Dijksma kwam onlangs persoonlijk een kijkje nemen op Het Vlot. Het was kort voordat Dijksma het rapport Basisvaardigheden rekenen-wiskunde in het basisonderwijs van de Inspectie van het Onderwijs aan de Tweede Kamer aanbood. In dat rapport staat dat 23 procent van de basisscholen minder goede resultaten haalt op het gebied van rekenen. Maar ook dat ruim een kwart van de scholen bovengemiddeld presteert met rekenen. Manja Voogd kan wel verklaren waarom het goed gaat op haar school. Niet dat we een bijzondere methode gebruiken, we werken gewoon met Wis en reken, als zoveel scholen. Maar ik denk wel dat wij creatiever omgaan met de inzet van leerkrachten en de indeling van de groepen. tekst: Lucy Beker foto: Marla Smith Stevels Miniteams Haar school met 170 leerlingen, in een nieuwbouwwijk in het Brabantse dorp, telt nauwelijks allochtone of achterstandsleerlingen en heeft dus geen extra formatie. Maar toch hebben we in de ochtenduren extra bezetting, zegt Voogd. Dat Dagelijks extra bezetting in alle klassen komt doordat we werken met miniteams, en doordat onze parttime leerkrachten niet twee dagen per week werken, maar drie ochtenden en een middag. Het is soms een hele puzzel, maar het lukt. Het blijkt dat leerkrachten bereid zijn om vier dagdelen te werken in plaats van twee hele dagen. Het Vlot kent drie miniteams voor de combinaties 1/2/3, 4/5/6 en 7/8. Elk miniteam bestaat uit twee basisgroepen. De bezetting in de ochtend is meestal drie leerkrachten per miniteam. Soms is de derde leerkracht een stagiaire. Elke groep kan daardoor s ochtends worden opgesplitst in drie niveaugroepen, die door de leerjaren heen lopen. Een zesdegroeper die nog niet zo heel goed rekent, kan dan makkelijk meedoen met een aantal vijfdegroepers. En die snelle vierdegroeper doet daar ook mee. Zo kunnen de kinderen zich veel sneller ontwikkelen of juist extra oefenen, legt Voogd uit. Wat ook helpt, vervolgt ze, is dat we al in de kleuterklas Manja Voogd: Al in de kleuterklas beginnen met rekenen. beginnen met rekenen. Op veel scholen krijgen kleuters voorbereidende leesoefeningen, maar wij doen ook iets dergelijks met rekenen. Ze leren niet alleen tellen, maar ook al de rekentekens, plus en min. We besteden aandacht aan ruimtelijk inzicht, door ze een tekening te laten maken van hun blokkenbouwwerk. Verder hebben we uitnodigende rekenspelletjes in de rekenkast. Het zonnespel Toch doet Het Vlot soms iets bijzonders, want het is via leerkracht Corry Verschure - een testschool voor het Freudenthal Instituut, het centrum voor didactiek van wiskunde en natuurwetenschappen van de Universiteit van Utrecht. Zo komt de school bijvoorbeeld aan het zonnespel: een soort mens-erger-je-niet, maar dan met tientallen. Een bordspel, maar het staat inmiddels ook in reuze-formaat op het schoolplein geschilderd. Zo kunnen de kinderen al spelend het rekenen automatiseren. Ook maakt de school vaak gebruik van de website van het Freudenthal Instituut met veel lesideeën. Uit trendanalyses blijkt dat de resultaten van Het Vlot in vijf jaar flink verbeterd zijn. Steeds minder leerlingen van Het Vlot blijven steken op D- of E-niveau. Zo zien we dat onze manier van werken echt resultaat heeft, besluit Voogd. En da s leuk. over onderwijs 7

8 Arbo-arts naar de achtergrond Waar wij komen daalt het verzuim Frank Vijg, de nieuwe directeur van Arbodienst Tredin, weet als geen ander hoe je het ziekteverzuim omlaag kunt brengen. In zijn vorige baan, directeur van Thuiszorg Den Haag, halveerde in een jaar tijd het verzuim. Hij werkte toen samen met Tredin. Nu is hij sinds april directeur van deze Arbo-dienst. Het geheim? Leidinggevenden moeten zelf het gesprek met de zieke leerkracht voeren en dat niet uitbesteden aan de Arbo-arts. Zeventig procent van de klachten heeft geen medische oorzaak, zegt Frank Vijg. Dus daar heb je de Arbo-arts niet bij nodig. Het gaat dan om klachten Veel klachten hebben geen medische oorzaak zoals vermoeidheid of hoofdpijn waarmee de een wel gaat werken en de ander niet. Of iemand met die klachten aan het werk kan, is moeilijk te beoordelen. De Arboarts gaat meestal aan de veilige kant zitten en zegt tegen een zieke leraar blijf jij maar drie weken thuis. Maar die leraar is daar vaak helemaal niet mee geholpen en de school heeft hem nodig en wil dat hij snel weer voor de klas staat. Tredin werkt daarom met arbeidsdeskundigen die regelmatig op de school komen. Zij weten wat er speelt in de organisatie en bekijken hoe iemand zo snel mogelijk weer aan de slag kan. Pas als er vragen op medisch gebied zijn, wordt de arts ingeschakeld. Kritische vragen Op scholen die met Tredin werken, is de direct leidinggevende altijd de eerste die met een ziek personeelslid praat. Die vraagt wat er precies aan de hand is, wanneer hij er weer is, wat hij nog wél kan doen. Frank Vijg: Bij elk verzuim stelt de leidinggevende vragen, bij de een zijn dat kritische vragen, bij de ander meer belangstellende vragen. Zo laat de leidinggevende zien dat verzuimen niet gewoon is. Daardoor verandert de cultuur in de school en gaat het personeel anders tegen ziekteverzuim aankijken. Verzuim ontstaat namelijk ook omdat mensen denken dat het normaal is om te verzuimen. Terwijl wij naar een organisatie toe willen waar het uitgangspunt is dat je er gewoon bent. Als iemand vaak ziek is, gaat de leidinggevende met hem praten. Vijg vindt dat je mensen kunt aanspreken op langdurig of regelmatig verzuim. In de lerarenkamer gaat zo Frank Vijg werkt aan zijn gezondheid: Dat mag je ook vragen van je personeel. iemand ook gewoon over de tong, het is geen geheim wiens lessen vaak uitvallen. In zo n gesprek wordt, als het goed is, duidelijk waarom iemand zo vaak verzuimt. En als duidelijk is wat er aan de hand is, kan de school er iets aan doen. Ligt het aan de arbeidsomstandigheden dan kan een leerkracht misschien anders ingeroosterd worden of op een andere locatie gaan werken. Huilbaby Ook als iemand veel verzuimt vanwege privé-problemen, kun je hem daar op aanspreken, vindt de directeur van Tredin. Want ook die problemen kunnen pas worden opgelost als duidelijk is wat er aan de hand is. Laat vooral zien dat verzuimen niet gewoon is De verantwoordelijkheid om iets aan de situatie te veranderen, ligt in dit geval bij het personeelslid, maar de organisatie kan een handje helpen. Zo had Vijg, toen hij directeur was 8 over onderwijs

9 tekst: Inge Klijn foto: Jan van der Meijde van Thuiszorg Den Haag, een coördinator in dienst die regelmatig een paar dagen griep had. Na lang doorvragen bleek dat deze man thuis een huilbaby had en eens in de zoveel tijd bij moest tanken vanwege oververmoeidheid. Het team dat deze man leidde, functioneerde daardoor niet goed. Ik heb hem toen gevraagd of hij thuis naar een oplossing kon zoeken, maar die was er niet. Toen is hij een tijdje met behoud van salaris in een minder verantwoordelijke functie gaan werken tot het beter ging. Regelmatig ziekteverzuim moet dus besproken worden omdat anders het ten koste van de organisatie gaat. Het voeren van verzuimgesprekken is niet eenvoudig, de arbeidsdeskundigen trainen de leiding van een school hierin. Dansers Frank Vijg vindt dat je van je mensen mag vragen dat ze op hun gezondheid letten. Bij voetballers en dansers is dat heel gewoon, dus dan kan het in andere sectoren ook. Alle zestig personeelsleden van Tredin zorgen er zelf voor dat ze fit en gemotiveerd zijn. Dat geldt ook voor Vijg zelf: hij gaat regelmatig naar de sportschool sinds hij in de gezondheidszorg werkt en is tien kilo afgevallen. De Arbo-dienst heeft daardoor een ziekteverzuim van onder de 1%. Ledenkorting bij Tredin VOS/ABB heeft met de arbodienst Tredin een contract gesloten, dat leden veel voordeel oplevert. Tredin verleent leden van VOS/ABB korting op het integrale verzuimpakket. Bovendien garandeert Tredin met deze aanpak een verlaging van het ziekteverzuim. De arbodienst maakt vooraf met de werkgever afspraken over de te halen doelen. Onderdeel van die afspraken is dat de werkgever een bonus betaalt als Tredin de vooraf afgesproken doelen haalt. Worden die doelen niet gehaald, dan betaalt de werkgever minder. Door deze constructie heeft Tredin er zelf direct belang bij dat het verzuim op een school vermindert. Voor de school geldt dat de bonus gemakkelijk betaald kan worden omdat er tegelijkertijd een besparing wordt gerealiseerd op de vervangingskosten. De bonus is altijd lager dan die besparing. Daarbij profiteert de school van bijkomende effecten: minder ziekteverzuim betekent minder lesuitval, en dat betekent weer minder druk op collega s en een verbetering van het schoolimago. De praktijk heeft inmiddels uitgewezen dat Tredin in 90 procent van de gevallen de afgesproken doelen haalt. Zie (rubriek ledenservice>ledenvoordeel) of Ervaringen op RSG Enkhuizen RSG Enkhuizen werkt sinds twee jaar met Tredin. We waren direct gecharmeerd van deze werkwijze: kijken naar wat mensen nog wél kunnen, vertelt plaatsvervangend rector Ria Kuper. Zij heeft in twee jaar tijd de cultuur van de school zien veranderen. Een leraar die zijn been had gebroken, zat vroeger thuis. Tegenwoordig kijken we of hij gehaald en gebracht kan worden en geven we hem een lokaal op de begane grond. Op de gymleraar na kan iedereen met een gebroken been gewoon komen werken. Het ziekteverzuim op de openbare vo-school is in twee jaar bijna gehalveerd. Tredin heeft de leidinggevenden van de school getraind in het voeren van verzuimgesprekken. Na een ziekmelding belt de leidinggevende nu zelf om te horen wat er aan de hand is. Kuper: Wij willen vooral snel weten of de klachten met het werk te maken hebben. Als vermoeidheid arbeidsgerelateerd is, dan moet je daar als school snel iets aan doen. Het kan zijn dat iemand les geeft aan een moeilijke klas; dan kun je alle docenten die deze klas hebben bij elkaar zetten en samen een strategie laten bedenken hoe je die lastige klas het beste aanpakt. Contact houden Als je bij een ziekmelding niet doorvraagt waar de angel zit, weet je niet wat er aan de hand is en loop je het risico dat iemand weken thuis zit met een vervelend gevoel. En van thuis zitten is nog nooit iemand beter geworden. De arbeidsdeskundige van Tredin komt op afroep naar de school. Zij praat met zieke personeelsleden als de leidinggevende er niet uitkomt. Die gesprekken vinden plaats in de school. Dat is heel belangrijk, zegt Kuper, want zo houdt een zieke collega contact met ons. De stap om weer aan het werk te gaan wordt daardoor minder groot. De leidinggevenden van de school zijn anders tegen ziekteverzuim aan gaan kijken. Vroeger zeiden zij tegen een zieke collega: ziek maar lekker uit en nu vragen ze: wat is er aan de hand? Dat blijkt een groot verschil te maken. 9

10 Schoolbesturen investeren eigen geld in ventilatie Frisse lucht is kostbaar Overal in het land wordt geëxperimenteerd met ventilatiesystemen om de muffe lucht in schoollokalen aan te pakken. In alle gevallen blijkt het een kostbare zaak. Schoolbesturen hebben er geen budget voor. Ze hopen na de breed ondersteunde VOS/ABB-petitie - dat het kabinet met extra geld over de brug komt. De schoolbesturen die er niet op willen wachten, investeren eigen geld om hun scholen op te frissen. t Tweespan, een basisschool in Heemskerk, is een van de drie pilotscholen die ervaring gaan opdoen met een nieuw ventilatiesysteem dat TNO ontwikkelde: het gaatjesplafond. Het gaatjesplafond bestaat uit platen van 50x50 cm, waarin op alle hoekjes een gat (ongeveer ter grootte van een 2-euromunt) is aangebracht. Boven het plafond zit een ventilator, die frisse buitenlucht aanzuigt en door de gaatjes het klaslokaal in blaast. Op die manier ontstaat een gelijkmatige spreiding van frisse lucht over het hele lokaal, zonder tocht. Het systeem kan vrij eenvoudig in een bestaand gebouw worden aangebracht. In veel lokalen is immers al een verlaagd plafondsysteem aanwezig, bijvoorbeeld voor de verlichting. In die loze ruimte kan zonder ruimteverlies - de ventilator komen. Gaatjesplafond TNO t Tweespan gaat het systeem plaatsen in een gloednieuw brede-schoolgebouw, dat de school medio 2009 betrekt. Directeur Ad Kok: Op het moment dat je de kans krijgt om een nieuw gebouw te realiseren, wil je natuurlijk zorgen voor een optimaal binnenklimaat. Dit systeem zuigt desgewenst dag én nacht frisse lucht aan. Je kunt zelf bepalen hoe hard de ventilator aanstaat. Als het CO2-gehalte in het lokaal te hoog wordt, schakelt het systeem automatisch in een hogere stand. Het gaatjesplafond biedt ook enige mogelijkheden om de lokalen te koelen. Zoals de architect van de nieuwe school, Hein van der Schoot, uitlegt: Met name in het voor- en najaar is de buitentemperatuur lager dan in het lokaal. Doordat het TNO-systeem deze koelere temperatuur het lokaal inblaast, ontstaat een natuurlijke koeling in de klas. En dat is goed. Wetenschappelijk is namelijk aangetoond dat mensen beter presteren in een koelere omgeving. Het systeem is niet goedkoop. TNO spreekt over zo n zevenduizend euro per lokaal. Ons schoolbestuur, het Openbaar Primair Onderwijs IJmond, heeft echt zijn nek uitgestoken om dit mogelijk te maken. Het is bereid om de kosten mee te nemen in de totale bouwkosten, zegt directeur Ad Kok. Renovatiebudget opgeslokt Over hoge ventilatiekosten kan ook het Reitdiep College in Groningen meepraten. Deze school begon afgelopen zomer met een grootscheepse renovatie van het gebouw. Inmiddels is ongeveer een kwart klaar (circa 250 m2: drie lokalen en een open leerplein ). Tot nu toe bedroegen de Ons bestuur heeft zijn nek uitgestoken renovatiekosten euro. Daarvan is euro uitgegeven aan een nieuw ventilatiesysteem. Een zeer aanzienlijk deel van het budget dus. Voor het Reitdiep College was de aanschaf van een goed ventilatiesysteem met een grote capaciteit echter onvermijdelijk. Metingen hadden uitgewezen dat er sprake was van een te hoge concentratie CO2. Bart Brouwer: Het was evident dat er iets moest gebeuren aan het binnenklimaat; dat was voor niemand punt van discussie. De kosten waren natuurlijk wel een probleem. Als school hebben we daar niet de middelen voor, dus komen de kosten vrijwel volledig voor rekening van ons bestuur - de Werkmaatschappij Openbaar Onderwijs. Dit soort kosten komen bovenop het reguliere onderhoudsbudget. Gelukkig is dit een vrij groot schoolbestuur, dat in staat is om voor dit soort noodzakelijke uitgaven geld vrij te maken. Het is natuurlijk handiger om het ventilatiesysteem meteen te laten installeren tijdens de renovatie; dan kost het minder geld dan wanneer je dit nadien moet laten doen. Daar komt bij dat we verwachten dat de wetgever op termijn zwaardere eisen gaat stellen aan ventilatie en luchtkwaliteit op scholen. Daarom treffen nu alvast deze voorziening, zegt Janneke Oomen, werkzaam bij de Werkmaatschappij Openbaar Onderwijs Groningen. Pilotproject Gezonde klassen Openbare basisschool De Marsweide in Zwolle is onlangs in zee gegaan met het project Gezonde Klassen, een initiatief van drie Zwolse bedrijven (J.E. StorkAir, Unica Installatiegroep en schoonmaakbedrijf Novon). Wat dit project uniek maakt: er is sprake van een combinatie tussen techniek (lees: apparatuur om de luchtkwaliteit te verbeteren) en educatie. 10 over onderwijs

11 tekst: Karin van Breugel foto: Harry Tielman Qua techniek gaat het onder meer om het aanbrengen van een ventilatiesysteem, dat gebruikte lucht afvoert en frisse lucht aanvoert. Het systeem zorgt overigens óók voor het verwarmen van de inkomende lucht, zodat er minder gestookt hoeft te worden. Dick Bremmer, directeur van De Marsweide, over de educatieve component van het project: Studenten van Hogeschool Windesheim hebben een speciale website gebouwd en allerlei educatief lesmateriaal voor de leerlingen ontwikkeld. Op die manier worden zij actief betrokken bij het project en bij het milieu. Ook bij dit project liegen de investeringen er niet om; per leerling gaat om een bedrag van circa 250 euro. Deze kosten worden gedragen door het schoolbestuur, Openbaar Onderwijs Zwolle en regio, de en gemeente. Er is een EUsubsidie aangevraagd. In totaal Veel positieve publiciteit door dit project gaat het om 2,4 miljard euro voor zeven scholen. Gezonde Klassen is een project met ambities: in twee jaar tijd moeten de leerprestaties verbeteren, het ziekteverzuim (onder leerlingen en medewerkers) verminderen en de CO2-uitstoot lager zijn. Hogeschool Windesheim volgt de deelnemende scholen twee jaar lang en onderzoekt in hoeverre deze doelstellingen worden gehaald. Dick Bremmer denkt eerlijk gezegd dat de projectdoelstellingen wel erg ambitieus zijn. Dat weerhoudt hem er echter niet van om enthousiast aan het project mee te doen. Ik denk dat het hoe dan ook goed is als de lucht in de lokalen Petitie muffe lucht VOS/ABB heeft afgelopen jaar veel moeite gedaan om aandacht te vragen voor het binnenklimaat op scholen. Zo vroeg ze haar achterban om de petitie Muffe lokalen: kabinet, doe er wat aan! te ondertekenen. Dat deden uiteindelijk circa 850 bestuurders, managers, leerkrachten en ouders. Bij elkaar vertegenwoordigen zij zo n leerlingen uit het primair en voortgezet onderwijs. De petitie werd op 9 september jl. aangeboden aan Ger Koopmans, voorzitter van de Vaste Kamercommissie voor VROM. Een tactisch gekozen moment, zo net voor Prinsjesdag, want de boodschap was natuurlijk zonneklaar: het kabinet moet geld beschikbaar stellen om de lucht in schoolgebouwen te verbeteren. schoner en frisser wordt. Dat is goed voor de kinderen en de leerkrachten. Bremmer verwacht dat dit project ook bijdraagt aan de beeldvorming rondom zijn school. Wij profileren ons als gezonde school. Sinds dit project van start is gegaan, hebben we daardoor al heel veel positieve publiciteit gekregen. We denken hierdoor als school nog aantrekkelijker te worden voor kinderen en hun ouders. Informatie Gaatjesplafond: [zoekterm frisse lucht ] Project Gezonde Klassen: Bart Brouwer van het Reitdiep College in Groningen laat het nieuwe ventilatiesysteem zien. Het kostte euro. 11

12 tekst en foto s: Martin van den Bogaerdt Stellingwerf College in Oosterwolde Extreme makeover resulteert in Kampus Oosterwolde, multifunctioneel complex. Ruime aula, ook voor culturele voorstellingen. Het openbaar voortgezet onderwijs in Oosterwolde zat tot 2006 in drie verouderde locaties, die in alle opzichten niet meer aan de eisen van goed onderwijs voldeden. Nu staat midden in het Friese dorp de Kampus Oosterwolde, met het Stellingwerf College, de Openbare Bibliotheek en het Centrum voor de Kunsten a7. 12 over onderwijs

13 moderne campus Directievoorzitter Hennie Broers van het Stellingwerf College had haar werkkamer in de lekkende conciërgewoning naast de oude locatie van de school. Op die plek liggen nu de sportvelden van de huidige campus. Ze kijkt vanuit haar huidige werkkamer in gebouw B uit op gebouw A, waarin de onderbouw en de Openbare Bibliotheek zitten. Ector Hoogstad Architecten, bekend van onder meer het conservatorium naast De Doelen in Rotterdam en het AKN-gebouw in Hilversum, koos ervoor de campus over vijf naast elkaar gelegen gebouwen te verdelen om de dorpse kleinschaligheid te handhaven. De verschillende onderdelen staan net als de oorspronkelijke bebouwing haaks op de vaart door Oosterwolde. Zo is er ondanks de forse omvang van de campus nog steeds ruimtelijke transparantie in het dorp. Gouden greep Broers noemt de keuze destijds voor multifunctionaliteit een gouden greep. De leerlingen kunnen gebruikmaken van de Openbare Bibliotheek, die elke middag om één uur open gaat. De school had in de oude situatie nog een eigen boekencollectie, maar die is nu niet meer nodig. Er is een speciale mediatheekafdeling literatuur voor de bovenbouw, ook in de moderne talen. Het contact met de bibliotheek wordt gecoördineerd door een van onze docenten Nederlands. Op de campus zit ook het Centrum voor de Kunsten a7, waarmee de school samenwerkt. Voor culturele voorstellingen, ook door gezelschappen die niet aan de school zijn verbonden, kan de ruime aula worden gebruikt. De school heeft eigen kunstlokalen, Heel tevreden over plezierige kruisbestuiving maar kan ook gebruikmaken van de voorzieningen van a7. De danszaal bijvoorbeeld zit structureel in het rooster voor lessen drama. Broers is heel tevreden over deze plezierige kruisbestuiving. Skybox De rondleiding gaat via de luchtbruggen verder naar gebouw C, waar de leerlingen vanaf het derde leerjaar zitten. Aan de voorzijde is het Natuurhuis, met de lokalen en laboratoria voor de BINAS-vakken. Aan de achterzijde bevinden zich de lokalen rondom een studielandschap voor zelfwerkzaamheid. In gebouw D zijn de werkplaatsen voor de vmbo-afdelingen, met speciale ruimten voor metaal, elektro, bouw en zorg & welzijn. Gebouw E ten slotte is het sportcomplex met drie gymzalen, waar inmiddels een uitbreiding is gepland in de vorm van een skybox met negen lokalen voor de vmbo-leerlingen, die nu nog over meerdere gebouwen verspreid zitten. De uitbreiding is wederom ontworpen door Ector Hoogstad Architecten. We trekken steeds meer leerlingen, vooral uit de buitengebieden. Het huidige aantal lokalen in de campus is niet toereikend voor de ruim 1200 leerlingen die we nu hebben. Die negen extra lokalen zijn echt hard nodig. De uitbreiding wordt door de school zelf gefinancierd. Als alles voorspoedig verloopt, koersen we af op een realisatie in het voorjaar van Rector Broers in transparante doorgang naar aula. Luchtbruggen verbinden verschillende gebouwen. Binnenzijde van luchtbrug tussen gebouwen B en C. Studielandschap voor zelfwerkzaamheid. 13

14 Sicco Baas van VOS/ABB relativeert kritiek op inspectie Zwakke scholen worden eerlijk De Inspectie van het Onderwijs legt te veel nadruk op leeropbrengsten, zegt directeur Herman Godlieb van openbare basisschool De Linde in Nieuwe Pekela. Scholen met matig presterende kinderen worden volgens hem vaak ten onrechte bestempeld als (zeer) zwak. Adviseur Sicco Baas van VOS/ABB relativeert de kritiek. De Groningse basisschooldirecteur voerde een eigen statistisch onderzoek uit, waarmee hij wilde aantonen dat de inspectie oneerlijk te werk zou gaan. Bij het onderzoek De weging gewogen baseerde Godlieb zich op de Cito-eindscores van 1063 leerlingen van 57 basisscholen. Zijn kritiek is dat de inspectie bij de weging van de leeropbrengsten gebruikmaakt van het gemiddeld leerlinggewicht, terwijl het eerlijker en dus beter zou zijn om de correctie te baseren op het opleidingsniveau van de ouders. Zo zouden scholen met leerlingen uit gezinnen met een laag opleidingsniveau minder snel het stempel zwak krijgen. Het onderzoek van Godlieb haalde in augustus uitgebreid de media. Vorige maand herhaalde Godlieb zijn kritiek in een ingezonden stuk in de Volkskrant. In een reactie liet de inspectie weten eerlijk te werk te gaan en dat de leerprestaties slechts een signaal zijn voor een eventueel nader onderzoek. Als een school het predikaat zwak of zeer zwak krijgt, is er volgens de inspectie echt meer aan de hand. Verkeerd beeld Adviseur Sicco Baas is de VOS/ABB-specialist op het gebied van kwaliteitsbeleid. Hij is het met de inspectie eens. Het moet gezegd: bij bijna alle zwakke en zeer zwakke scholen die ik in de loop van de jaren ben tegengekomen, was het oordeel van de inspectie terecht. Het is absoluut niet zo dat er bij een inspectiebezoek alleen wordt gekeken naar opbrengsten. Die worden gebruikt als signaal om te zien of er mogelijk meer mis is. Er zijn veel meer indicatoren, zoals de kwaliteitszorg, het pedagogisch-didactisch handelen en zorg en begeleiding. Als de eindopbrengsten te laag zijn, Inspectie kijkt niet alleen naar opbrengsten gaat de inspectie op zoek naar de oorzaken. Wanneer er op twee indicatoren onvoldoende wordt gescoord, beoordeelt de inspectie een school als zeer zwak. Dat oordeel wordt pas geveld als een interne commissie van ervaren inspecteurs de zaak heeft bekeken. Daarbij komt, dat de inspectie de scholen natuurlijk al jaren in beeld heeft. Zonder dat hij namen noemt, benadrukt Baas dat een negatief oordeel van de inspectie meestal niet alleen veel zegt over de school in kwestie, maar vaak ook over het bestuur. Schoolbesturen hebben de taak om de onderwijskwaliteit goed te bewaken. Dat moet je niet alleen roepen, maar ook waarmaken, met goede afspraken met directeuren. Wat ik vooral in kleine scholen vaak zie, is dat het moeilijk is om professionele kritiek op elkaar te hebben. Daarbij komt, zonder dat ik wil stigmatiseren, dat bij veel ouders op het platteland het ambitieniveau aan de lage kant is. Als geboren Fries herken ik dat wel. Het heeft misschien te maken met de cultuur op het platteland, waar het opleidingsniveau over het algemeen niet zo hoog is en er minder van kinderen wordt verwacht, omdat vader en moeder zonder veel opleiding zich ook goed staande houden. Daar moet je als school niet in meegaan, want als je een leerling met havo-capaciteiten naar vmbo-basis laat gaan, druk je voor de rest van zijn leven een Sicco Baas: Oordeel inspectie vrijwel altijd terecht.

15 tekst: Martin van den Bogaerdt foto s: Martin van den Bogaerdt (links) en Harry Tielman beoordeeld stempel op zijn maatschappelijk functioneren. Het onderwijs is verplicht om uit elk kind te halen wat erin zit! Keihard Baas weet heel goed dat een negatief oordeel van de inspectie het plezier kan vergallen van mensen die heel erg hun best doen in het onderwijs. Dat komt keihard aan, dat weet ik uit eigen ervaring toen ik bovenschools directeur was in de gemeente Voorst. Maar als een school slecht presteert, moet je dat als bestuur en als manager onder ogen zien. Je móet dan goed ingrijpen. Baas vindt het op zichzelf goed dat Godlieb zich kritisch opstelt tegenover de inspectie. Zelf zie ik ook wel dingen die de inspectie moet verbeteren, bijvoorbeeld de communicatie. De scholen hebben nog steeds geen goede informatie gekregen over het nieuwe toezicht. Dat vind ik echt slecht! Maar het gevaar van het onderzoek van Godlieb is, dat het kan worden gezien als legitimatie om te zeggen dat het wel meevalt met de zwak presterende scholen. Dat is niet zo! Inspectie helpt onderwijs niet vooruit Herman Godlieb benadrukt in een reactie dat zijn onderzoek De weging gewogen in essentie niet gaat over zwakke scholen, maar over het beoordelen van opbrengsten. De conclusie is, dat elke beoordeling van opbrengsten, van welke school dan ook, een betrouwbaarheid heeft van rond de nul. Dat blijkt uit eigen onderzoek en uit tientallen andere publicaties van gerenommeerde wetenschappers. Onderwijssucces wordt beïnvloed door tientallen factoren, die we maar voor een deel kennen en die grotendeels buiten de invloedssfeer van de school liggen. Al deze invloeden moet je neutraliseren om betrouwbaar iets te kunnen zeggen over opbrengsten. Dat is nagenoeg onmogelijk! Als voorselectieinstrument binnen het risicogerichte toezicht zijn opbrengstgegevens dan ook niet echt bruikbaar. Er zullen zwakkere scholen bestaan, maar dat hoeven niet per definitie de scholen te zijn die nu te boek staan als zwak. Statistisch bedroevend De speciale berekeningswijze die de inspectie hanteert voor kleine scholen is statistisch bedroevend. De methode is vijf keer slechter dan de standaardmethode voor grotere scholen! Wie de moeite neemt de zwakke scholen op de kaart van Nederland te zetten, zal ontdekken dat ze zonder uitzondering zijn te vinden in gebieden met het laagste gemiddelde inkomen en dat het naar verhouding veel heel kleine scholen betreft. Geen toeval, maar het bewijs dat de systematiek van de inspectie fundamenteel niet deugt. Helpt deze vorm van toezicht het onderwijs vooruit? De inspectie wil ons laten geloven van wel, maar onderzoek toont aan dat dit geenszins het geval is. Er zijn nauwelijks meetbare effecten op de opbrengsten. Godlieb zegt dat hij een groot voorstander is van effectief en opbrengstgericht onderwijs en niet gekant is tegen onderwijstoezicht, maar dat de volgens hem ontaarde nadruk op opbrengsten een reeks ongewenste effecten veroorzaakt, die het onderwijs schade berokkent. Het onderzoek van Godlieb staat op Herman Godlieb: Berekeningswijze inspectie statistisch bedroevend. over onderwijs 15

16 Scholen doen massaal beroep op subsidie praktijklokalen Dit is gunstig voor imago van vmbo In heel Nederland hebben vmbo-scholen hun praktijklokalen verbeterd. Rond de 1200 scholen hebben gebruik gemaakt van de subsidiemogelijkheden. En met succes. De scholen zien er beter uit, de praktijkruimten passen nu bij de onderwijsvernieuwingen en zowel de leerlingen als de docenten zijn er blij mee. Dat alles heeft een gunstige uitwerking op het imago van het vmbo. Autotechniek op het Technisch en Maritiem College Velsen. Een royale ruimte waar een realistische werkomgeving is gesimuleerd. De leraar coacht de leerlingen bij hun werk. In de technieklokalen van het Technisch en Maritiem College Velsen (vmbo, 360 leerlingen), op een steenworp afstand van de Hoogovens (Corus) in IJmuiden, zijn leerlingen metaaltechniek aan het werk met het ontwerpen van kandelaars gecombineerd met wijnrek. Verderop, in het lokaal van voertuigentechniek, staan echte bruggen, maar ook twee skelters en een auto waarvan alleen de beweegbare delen zichtbaar zijn, zoals de stuuroverbrenging. Docenten begeleiden de leerlingen die hier aan het werk zijn. Eigenlijk zijn dit geen lokalen meer; het zijn royale praktijkruimten geworden. Dat is wel eens anders geweest, vertelt directeur Ruud Porck, want deze school was een typische jaren 60 school. Alle klaslokalen waren even groot en de lokalen voor theorie en praktijk waren gescheiden. Een open leerruimte voor informatieverwerving was er ook al niet. En dat terwijl het bestuur van het Technisch en Maritiem College toch graag een nieuw onderwijsconcept wilde invoeren. De subsidieregeling voor praktijklokalen kwam dan ook als geroepen. De school kreeg zeven ton. Door gemeentelijke cofinanciering kwam daar nog eens euro bij. Gedrag veranderd Het resultaat is tweeledig. Allereerst - en dat is het meest zichtbaar ziet de school er door de verbouwing goed uit. De lokalen zijn vergroot, de werkplekken van de docenten grenzen aan die van de leerlingen en de school is veel ope- 16 over onderwijs

17 tekst: Jurgen van Dijk foto: Martine Sprangers (links) en Martin van den Bogaerdt ner dan voorheen. Het tweede effect is dat van de infrastructuur op de uitstraling van de hele school. Porck: Het is voor leerlingen veel prettiger geworden. Je ziet dat het gedrag van leerlingen is veranderd. Als de school waardering geeft aan praktijklokalen heeft dat een positief effect op de leerlingen. En dat is weer goed voor de docenten. Bovendien zie ik de instroom toenemen doordat Ik zie de instroom toenemen de school er goed uitziet. De subsidie is dus gunstig voor de positionering van het vmbo. De directeur hoopt dat er vaker dergelijke subsidies komen. Je wilt de leerlingen zoveel mogelijk praktijk bieden. Dan moet je dus een werkomgeving simuleren. En dat kost geld. De overheid moet nu doorpakken. Met de subsidieregeling praktijklokalen was het Technisch en Maritiem College ook in staat zwaar verouderde machines in het lokaal bouwtechniek door moderne te vervangen. Imagoverbetering Ook in Meppel vindt Peter de Visser, directeur besturen van de 2000 leerlingen tellende RSG Stad en Esch (vmbo, havo, vwo), dat er door de overheid best doorgepakt mag worden. Ook hij is zeer te spreken over de effecten die de subsidie, in zijn geval een half miljoen euro, teweeg heeft gebracht. Het geld kwam ten goede aan een verbouwing van de praktijklokalen en een vervanging van de inventaris van het vmbogedeelte van de school. Ook hier had dit meteen een gunstig effect op het hele imago van het vmbo bij Stad en Esch. Directeur De Visser: De subsidie draagt veel bij, het ondersteunt de onderwijsvernieuwingen. Prettig om in mooie omgeving te werken Praktijklokaal voor vmbo zorg & welzijn van het Stellingwerf College in Oosterwolde. Het onderwijs wordt er aantrekkelijker door. Het zou vaker moeten gebeuren. Want, zo betoogt hij, huisvesting heeft in het Nederlandse onderwijs een behoorlijke achterstand, vooral op ictgebied. Wie in ieder geval hun waardering laten blijken zijn leerlingen en docenten. De Visser merkt nog dagelijks dat ze het prettig vinden om in een mooie leeromgeving te werken. Voor de docenten was het inspirerend dat ze betrokken werden bij de ontwikkeling van de leeromgeving. Winkelsimulatie Bij het Dalton College Zutphen (vmbo, havo, vwo, 1450 leerlingen) is de verbouwing van de praktijklokalen bijna klaar. Er is euro subsidie in gaan zitten. Het geld werd onder meer besteed aan een ander gebouw voor de onderbouw, praktijklokalen voor handvaardigheid en techniek en voor zorg en welzijn. Voor handel en administratie werd een winkelsimulatie gemaakt. Directeur Bedrijfsvoering Eric van der Horst heeft de indruk dat de leerlingen tevreden zijn over de verbouwing, maar om dit zeker te weten komt er voor de kerst een meting. De docenten zijn enthousiast, dat weet hij zeker. Van der Horst heeft goeie hoop dat de verbouwing behoorlijk bijdraagt aan de imagoverbetering van het vmbo. Hij heeft tijdens de open dag al gemerkt dat de investering geholpen heeft. Dat is bij uitstek het moment om kinderen te laten zien wat je te bieden hebt. Wat hem betreft is het Dalton College voorlopig even klaar want het geld is op. Positioneren Tenslotte nog even terug naar het Technisch en Maritiem College Velsen. Daar doet directeur Porck een oproep aan vmbo-scholen om zich goed te positioneren. De rol van het vmbo wordt de komende jaren steeds belangrijker, verwacht hij. Scheepsbouw (tankers), vliegtuigbouw, kledingindustrie, het is bijna allemaal uit Nederland verdwenen naar landen met lagere lonen. Maar je ziet branches terugkomen, de koper heeft behoefte aan kwaliteit. Wij merken dat er enorm veel vraag is naar vakmensen. Het vmbo legt daar de basis voor. Het is dus voor vmbo-scholen ontzettend belangrijk met een goede leeromgeving meer leerlingen binnen te halen en hen te motiveren. over onderwijs 17

18 De vijf vragen Oppassen voor 18

19 tekst: Lucy Beker foto: Gerhard van Roon innovatie-burn-out Wat is op dit moment de belangrijkste ontwikkeling in het onderwijs? Dat is de ict! De computer biedt ons zoveel kansen om het onderwijs te verlevendigen én op maat te maken. Ook is de ontwikkeling van elk kind veel beter te volgen met behulp van de computer. Denk ook aan het digitaal overdrachtsdossier voor de overgang naar het voortgezet onderwijs. Hier hebben de groepen 3 t/m 8 allemaal een smartboard. De mogelijkheden daarvan zijn echt geweldig. Het is wel van belang dat het goed wordt gebruikt, dat het hele team erin meegaat. Wij zijn daar al jaren mee bezig, onze leerkrachten volgen steeds korte cursussen en via het olievlekmodel maken ze elkaar enthousiast. Ook hebben we een werkgroep computergebruik voor heel Wassenaar, waarin alle scholen met elkaar samenwerken. Geen enkele school mag deze ict-ontwikkeling missen. Wat is volgens u het grootste probleem in het onderwijs? Opvallend genoeg is dat ook de ict! Het is namelijk wel een probleem om alle ontwikkelingen goed bij te houden, want er is steeds weer iets nieuws. Je moet oppassen voor een zogenoemde innovatie-burn-out bij de leerkrachten. Daarom heb ik besloten om de systemen om de vier jaar te moderniseren, dan blijven we bij, maar is er toch rust in de school. Wat wilt u kwijt aan de staatssecretaris? Ik wil Sharon Dijksma allereerst een compliment geven dat het kabinet nu eindelijk wat meer oog krijgt voor de noden in het onderwijs. Sinds dit kabinet is aangetreden, is er meer gebeurd dan in de vier jaar daarvoor. Verder zou ik haar willen vragen om de regeling bestuurlijke samenwerking weer in het leven te roepen. Dat geeft eenpitterbesturen, zoals wij, de kans om zich verder te professionaliseren. Directeuren van eenpitters doen nu eenmaal minder bestuurlijke ervaring op dan directeuren bij grote besturen. Door bestuurlijke samenwerking kunnen eenpitters zich op dat vlak ook ontwikkelen. Wat wilt u kwijt aan VOS/ABB? Tegen VOS/ABB zou ik willen zeggen: zorg voor een goede communicatie over de visie en de plannen voor de toekomst, nu de PO-Raad vorm krijgt. VOS/ABB heeft heel veel expertise in huis. Blijft die toegankelijk? De Bloemcampschool is sinds kort de enige openbare basisschool in Wassenaar. Hij staat in een chique woonwijk en telt 400 leerlingen, onder wie ons 4-jarige kroonprinsesje Amalia. In de hal een groot gestileerd portret van haar oma, koningin Beatrix. Algemeen directeur is Gerard Coenraad, die meteen even kwijt wil dat dit geen kakschool is. Onze leerlingen komen uit heel Wassenaar, ook uit gewone buurten, en we hebben ook vluchtelingenkinderen. Coenraad laat met plezier het gebouw zien: nieuw, maar met een klassieke uitstraling. Het oude glas-in-lood is bijvoorbeeld overgezet. Bijzonder is dat de gymzaal volledig onder de grond is gebouwd. In deze gymzaal hebben de achtstegroepers in juni het domino-record voor scholen op hun naam gezet met stenen. Waarom wilt u op deze plek gefotografeerd worden? Ik kies voor een mooie plek aan de voorkant van het gebouw, onder de kastanjeboom. Deze school is in 2000 opgeleverd, na vele jaren van voorbereiding. We moesten heel wat moeilijkheden overwinnen, maar nu staat het er en daar ben ik trots op. We hebben bewust gekozen voor een jaren-dertig-stijl, die aansluit bij de omgeving. Ook de klassieke indeling met gangen en lokalen past bij onze visie. Wij willen kinderen onderbrengen in veilige groepen in besloten ruimtes. Verder hebben we werkruimtes aan de achterkant van het gebouw, en werkplekken in de gangen. Overigens krijgen we hier veel bezoek: veel mensen zijn geïnteresseerd in onze ondergrondse gymzaal. Dat is ook een uniek project, waarvoor een speciale techniek is gebruikt. over onderwijs 19

20 Rector Einstein Lyceum Hoogvliet gecoacht door VOS/ABB Openbare school met beroerd In de praktijk Het openbare Einstein Lyceum in Hoogvliet stond de laatste jaren als zeer zwakke school vermeld in de kwaliteitslijstjes van Trouw en Elsevier. Dit jaar zijn de inspectierapporten weer lovend. Rector Louis Jongejans heeft met zijn team in moeilijke tijden met dalende leerlingenaantallen, een kwaliteitsslag gemaakt. Hij werd daarbij gecoacht door Betty Smits-van Sonsbeek van VOS/ABB. Het Einstein Lyceum was altijd een relatief kleine, veilige en gemoedelijke school met een goed sociaal klimaat. Je zou van een dorps karakter kunnen spreken, vertelt rector Jongejans, die in 2003 als adjunct directeur van het Gemini College in Ridderkerk de overstap naar Hoogvliet maakte. Maar er ging zo veel aandacht uit naar veiligheid en een goed sociaal klimaat, dat de leeropbrengsten er nauwelijks toe deden. Alle docenten waren bij hun leerlingen betrokken, dat was niet het probleem, maar er waren nauwelijks ambities. Dat had onder meer te maken met het slechte imago waar Hoogvliet last van had, totdat hier in de deelgemeente de upgrading begon. Er werd ten onrechte van uitgegaan dat er met Hoogvlietse jongeren weinig kon worden bereikt. Targets en rendementen De samenleving is veranderd. We gaan in het onderwijs veel meer uit van targets en rendementen. Toen ik als rector begon, kreeg ik wel eens het verwijt dat ik de school wilde runnen als een bedrijf. Maar dat vond en vind ik helemaal geen verwijt! De school is een bedrijf, alleen maken wij wel producten die in één keer goed moeten zijn. We werken namelijk met mensen, die kun je niet weggooien als ze mislukken. Het ambitieniveau moest omhoog. De sleutel voor succes lag in het bewaren van de veilige omgeving en het ontwikkelen van rendementen. De school koos voor de individuele aanpak van leerlingen. In 2006 werd het zogenoemde Einstein Leren ingevoerd, dat aansluit bij de ideeën van Maria Montessori. De school is nu aspirant-montessorischool. We zien dat de rendementen omhoog gaan, wat voor ons het bewijs is dat deze aanpak voor onze leerlingen werkt. Vorig jaar hadden we bij het vwo 100 procent geslaagden. Jongejans benadrukt dat doelstellingen alleen niet voldoende zijn. Het is ook noodzakelijk om goede meetinstrumenten te hebben. Anders worden je rendementen nooit dui- Louis Jongejans: VOS/ABB zou met coachingstrajecten veel harder aan de weg moeten timmeren.