Magazine voor voortgezet onderwijs / januari februari 2014 / jaargang 8 MAGAZINE 4

Transcriptie

1 Magazine voor voortgezet onderwijs / januari februari 2014 / jaargang 8 MAGAZINE 4 k Ilja Klink wil met het Hyperion Lyceum naar de top k Chinese taal en cultuur: vak met karakter k Klein beginnen en dan uitbouwen ICT op school k Paul Kirschner rekent af met onderwijsfabels

2 IN DIT NUMMER LOB VERMINDERT UITVAL De cijfers liegen er niet om: effectieve loopbaanoriëntatie en -begeleiding kan het aantal uitvallers in het eerste leerjaar van het vervolgonderwijs met een derde terugdringen. 12 SLIM BEZIG Twee vliegen in één klap slaat CSG Prins Maurits met haar masterclasses voor basisschoolleerlingen. Niet alleen groep 8 ers worden uitgedaagd, maar ook de 5 vwo ers die hen begeleiden. 16 TAAL MET KARAKTER Vanaf 2015 is Chinese taal en cultuur een officieel eindexamenvak. Op scholen waar het vak al op het rooster staat, is de belang stelling onder leerlingen groot. Ze wilden per se karakters leren. 24 ILJA KLINK Nog geen veertig is ze, ambitieus en recht door zee. En rector van het Hyperion Lyceum in Amsterdam-Noord, een school die het gebrek aan plaatsen op hoofdstedelijke lycea en gymnasia moet helpen terugdringen. De beste vo-school van Nederland. Voor minder gaan we niet. 8 2 VO-magazine 4 / januari februari 2014

3 VOORWOORD DE WERKGEVER Zo voorkomt u weglekken van gelden voor professionalisering van onderwijspersoneel. 28 ICT Ons leven is doortrokken van nieuwe technologieën en communicatiemiddelen. Ook op school: tablets doen hun intrede in de klas en papieren boeken krijgen gezelschap van complete digitale leerlijnen. Wat werkt? En hoe? Een overzicht in vogelvlucht. 32 NIEUW IN VO-MAGAZINE In elk nummer nieuws en activiteiten van de VO-academie. Ditmaal: het schoolleidersregister is in aantocht. 38 FABELS! Multitasken is echt onzin. En: jongeren zijn niet of nauwelijks in staat tot kenniscreatie. Professor Paul Kirschner maakt korte metten met populaire overtuigingen over eigentijds onderwijs. 40 EN VERDER 4 Kort 5 Inspiratie 20 Veelgestelde vragen 21 VO2020-tour 22 VO in beeld 27 VO in debat 37 Column Hendrik-Jan van Arenthals 42 Wie werkt waar / Agenda / Colofon PAUL ROSENMÖLLER / VOORZITTER Mijn eerste voorwoord in het eerste VO-magazine van het nieuwe jaar. Allereerst wil ik u en allen die u dierbaar zijn een gelukkig en gezond 2014 wensen. Ik hoop dat we dit jaar veel voor u als bestuurder en schoolleider -en daarmee voor uw school- kunnen betekenen. In het eerste half jaar ligt onze focus op een goed sectorakkoord als uitwerking van het Nationaal Onderwijsakkoord, en een gemoderniseerde cao die recht doet aan kernbegrippen als werkgelegenheid, flexibiliteit, de financiële positie van scholen en professionele ruimte van docenten. In de maanden voordat ik tijdens de laatste Algemene Ledenvergadering de voorzittershamer van Sjoerd overhandigd kreeg, heb ik veel scholen bezocht. Velen hebben me geholpen inzicht te krijgen in de belangrijkste vraagstukken die onze sector bezig houden. Ook de recente en elkaar versterkende adviezen van de Onderwijsraad en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) (beide een aanrader) droegen bij aan een completer en actueel beeld. Ons onderwijs is goed. Tegelijkertijd ligt er een belangrijke kans om verder te verbeteren als we meer weten aan te sluiten bij relevante maatschappelijke ontwikkelingen. Om een goed sectorakkoord af te sluiten dat scholen daadwerkelijk in staat stelt nóg beter onderwijs te geven, is het belangrijk hier een samenhangende visie op te ontwikkelen. Daarom organiseren we in de periode tot aan ons VO-congres in maart de VO2020-tour: een serie gesprekken met leden in regio s en kringen met als centrale vraag: welke invloed hebben maatschappelijke ontwikkelingen op ons onderwijs, en wat kunnen wij als sectororganisatie doen om de ambities van scholen zo goed mogelijk te helpen realiseren. We willen daarbij ook apart aandacht besteden aan de positie van docenten, leerlingen en ouders. Dat we samen met de drie vakorganisaties een bijeenkomst met docenten gaan organiseren om over de toekomst van hun vak te spreken, doet me deugd. Ik hoop dat dit een stap is op weg naar betere verhoudingen met alle vakbonden en het geeft me het vertrouwen dat we met de bonden een toekomstgerichte cao kunnen afsluiten. De snel wijzigende maatschappelijke ontwikkelingen zullen nog veel van ons onderwijs vragen. De ervaring leert dat de beste antwoorden daarop vanuit een heldere eigen visie en gezamenlijk met diverse partijen tot stand komt. Ik kijk uit naar onze gesprekken! VO-magazine 4 / januari februari

4 KORT k KIJK VOOR HET LAATSTE NIEUWS OP CAO-OVERLEG 23 JANUARI VERDER Tijdens het cao-overleg van 17 december bleken de verschillen tussen partijen nog groot. Zowel de VO-raad als de vakbonden hebben wel nadrukkelijk de bereidheid uitgesproken om tot een akkoord te komen. Daarom is besloten dat partijen de eerste weken van januari zullen gebruiken voor intern beraad en technische voorbereiding. Het cao-beraad zal op 23 januari worden voortgezet. De bonden erkennen de problemen die het entreerecht oproept, maar blijven vasthouden aan het recht. De door de bonden aangedragen oplossingen zijn voor de werkgevers onvoldoende en de VO-raad houdt vast aan zijn inzet dat het entreerecht moet worden geschrapt. Er is uitgebreid stilgestaan bij het thema BAPO. Ook op dit gebied blijken nog grote verschillen te bestaan tussen partijen. De VO-raad wil de versobering van de BAPO gebruiken voor het opzetten van een levensfasebewust personeelsbeleid, door de invoering van een persoonlijk budget waarover een werknemer geheel naar eigen keuze kan beschikken. Deze volledige keuzevrijheid stuit echter op weerstand bij de bonden. Partijen kunnen zich wel vinden in de uitgangspunten rond professionalisering. Zie ook het dossier CAO VO op OOK EEN GEZOND SCHOOLPLEIN? 70 scholen krijgen tussen 2014 en 2016 de kans een Gezond Schoolplein te realiseren. De eerste 22 scholen gaan nu aan de slag. Vanaf medio maart kunnen andere scholen ondersteuning aanvragen om ook een Gezond Schoolplein te bouwen. FINANCIËN VO DRUKKEN WERKGELEGENHEID Eind december vorig jaar publiceerde de Onderwijsinspectie het financiële beeld van het voortgezet onderwijs. De inspectie beschrijft dat de vo-scholen gezamenlijk 94 miljoen euro winst hebben gemaakt in Onder andere hierdoor zijn ook de overige financiële kengetallen verbeterd. De VO-raad nuanceert dit beeld en stelt dat bestuurders scherpe keuzes moeten maken om uit te komen met de bekostiging. De impact op de werkgelegenheid is zorgwekkend. Het feit dat de besturen gemiddeld vrijwel precies uitkomen met de middelen komt doordat er moest worden bezuinigd op personeel. In 2012 werkten ongeveer 1700 mensen (1300 fte) minder in het vo dan in Deze bezuiniging op personeel gaat ten koste van de werkgelegenheid, verhoogt de werkdruk en vergroot de klassen. De winst van 94 miljoen euro wordt vrijwel geheel verklaard door de ophoging van de bekostiging in oktober 2012 van in totaal 87,7 miljoen euro. Tegelijk moest in de meerjarige planning rekening worden gehouden met de terugval van de GPL met 63 miljoen euro in januari Het meet moment, eind 2012, valt daarom precies tussen een ophoging en een verlaging. De winst kan hierdoor verklaard worden. Zie ook het dossier Bekostiging op Zie ook het dossier Gezonde leefstijl op 4 VO-magazine 4 / januari februari 2014

5 KLAAR VOOR DE TOEKOMST VO-CONGRES 20 MAART 2014 Meld u nu aan op MIJN INSPIRATIE DUIDELIJKHEID OVER REKENTOETS IN 2014 Naar aanleiding van de discussie over de rekentoets is onzekerheid ontstaan over wat er in 2014 met de toets gaat gebeuren. OCW heeft laten weten dat de toets wordt aangepast. Het ministerie van OCW en het College voor Examens (CvE) hebben voor de toetsen van 2014 maatregelen aangekondigd: de lengte van de toets wordt teruggebracht en de taligheid ervan verminderd door het aanpassen van de verhouding tussen contextloze en contextrijke opgaven. In aanvulling daarop wordt onderzocht op welke wijze de toetsen in het schooljaar verder te verbeteren zijn. Scholen blijven wettelijk verplicht om de rekentoets in het voorjaar van 2014 als onderdeel van het eindexamen af te nemen. Hoewel leerlingen de komende twee jaar nog niet kunnen zakken vanwege een laag cijfer, is deelname aan de toets een voorwaarde om het diploma te krijgen. Het behaalde cijfer zal conform het voorstel van de VO-raad nog niet op de cijferlijst bij het diploma komen te staan. Zie ook het dossier Taal en rekenen op Natuurlijk streef je naar goede resultaten. Maar een lichtend voorbeeld kan je net die extra zet geven om er écht iets moois van te maken. Door wie laten schoolleiders en -bestuurders zich inspireren? In deze aflevering: Frits Hoekstra, rector/bestuurder van het Bornego College in Heerenveen. ONDERWIJS BEGINT MET ÉCHT CONTACT Ik stapte ooit het onderwijs in op advies van mijn lerares Nederlands. Zelf had ik geen idee wat ik wilde. Ik liep mijn eerste stage op een lagere agrarische school. Daar ontdekte ik in het contact met de kinderen dat dit was wat ik wilde. En nog steeds zijn de leerlingen mijn inspiratiebron. Als rector/bestuurder zit ik wat meer op afstand, maar ik kijk aan de zijlijn mee. Mijn kantoor is in een van onze vestigingen. Ik kom veel leerlingen tegen, praat met hen en zie hoe ze bijvoorbeeld presentaties voorbereiden in de hal. Ik geniet van wat zij doen en wat ze bereiken. Onderwijs gaat over ontwikkeling. Je zíet kinderen groeien. De leerlingen met wie ik zelf altijd heb gewerkt, dat is de groep die nu in het leerwegondersteunend onderwijs zit. Zij dragen het hart op de tong. Van hen heb ik geleerd dat je kinderen veel vaardigheden kunt bijbrengen, mits je echt contact met hen maakt. Dat vergt pedagogische en didactische vaardigheden. Je moet in de klas aanwezig zijn als mens. Als het contact er is, zie jij de leerlingen letterlijk zitten en ben je gericht op wat zij nodig hebben. En zij durven dingen te vragen. Er is humor. Vanaf mijn huidige plek kan ik op wat meer afstand zorgen dat kinderen dingen meekrijgen waardoor ze goed kunnen functioneren in de maatschappij. Ik praat met directeuren en docenten over het onderwijs en doe soms een lesbezoek. We bespreken hoe je het beste uit een zeker kind of een bepaalde klas kunt halen. Als bestuurder werk je toe naar verbinding tussen je mensen en denk je met hen na over wat goed onder wijs is voor jouw leerlingen. Het gaat erom dat zij leren en met plezier naar school gaan. VO-magazine 4 / januari februari

6 KORT 1 MINUUTJE De onderzoeksprojecten binnen de SLOA-regeling bezorgden de vo-sector een schat aan kennis en instrumenten. Drie eindpublicaties bieden nu een compleet overzicht van alle opbrengsten. Vooral dankzij overkoepelend onderzoek onder leiding van UvA-professor Monique Volman: Hoe zag dat overkoepelend onderzoek eruit? Ons onderzoeksteam richtte zich op onderzoek dat scholen deden naar eigen vernieuwingen onderzoek naar onderzoek dus. Ons overkoepelend onderzoek richtte zich enerzijds op die samenwerkings processen, anderzijds hebben we in kaart gebracht wat de onderzoeken van scholen hebben opgeleverd. De onderzoeksprojecten zelf hebben we van begin af aan intensief gevolgd. Op verschillende manieren: met periodieke vragenlijsten voor onder andere leraren, door projectleiders en onderzoekers te interviewen en door gesprekken met schoolleiders. Wat voor informatie vinden scholen in de drie publicaties? De eerste publicatie, Werken op dezelfde golflengte, beschrijft het samenwerkingsproces tussen scholen en onderzoekers binnen de SLOA-regeling, en de lessen daaruit. Het bestrijkt vooral procesvragen, zoals welke vragen stel je jezelf als je de samenwerking met een onderzoeker aangaat? De tweede publicatie is gericht op onderzoeksprojecten rond talentontwikkeling bij leerlingen en bevat een overzicht van de opbrengsten aan kennis en instrumenten, ook voor collega-scholen. De derde publicatie biedt hetzelfde, maar dan over projecten met een accent op professionalisering van docenten. Wat is voor scholen nou het meest bruikbaar aan de publicaties? In de eerste plaats beschrijven ze de vernieuwingen op de scholen, hun context, hoe scholen hun ontwikkel- en onderzoeksprojecten hebben ervaren, wat er mis kan gaan. En natuurlijk de succesvoorwaarden, zoals van meet af aan ieders belangen benoemen en communicatie en taakverdeling regelen. Dat kan andere scholen zeker inspireren. De precieze inrichting van de eigenlijke projecten verschilt natuurlijk per school, maar iedere school kan de instrumenten overnemen: de vragenlijsten, checklists, ontwerpprincipes. De SLOA-projecten zijn trouwens ook uit wetenschappelijk oogpunt heel interessant. Een collega uit het onderzoeksteam, Wouter Schenke, doet momenteel zelfs promotieonderzoek naar de samenwerkingsprocessen tussen scholen en onderzoekers. De publicaties zijn eind januari te downloaden via sloa. Opbrengsten en instrumenten per project zijn te vinden in databank KNOW van Leraar24. CONTINUÏTEITSPARAGRAAF IN JAARVERSLAGEN Op 20 december 2013 publiceerde de Staatscourant de regeling continuïteitsparagraaf. Daarin staan wijzigingen met betrekking tot de verantwoording over de verwachtte ontwikkeling van de financiële positie van besturen. De VO-raad vindt meerjarige financiële planning van groot belang, maar verantwoording in een strak format is niet wenselijk. De VO-raad vindt toekomstgericht financieel plannen vooral belangrijk als intern sturingsmechanisme, want op basis van de meerjarenbegroting kunnen beleidskeuzes worden getoetst op financiële haalbaarheid. In de regeling wordt van schoolbesturen gevraagd om over de volgende zaken voor de komende drie jaar verantwoor ding af te leggen: Een aantal kengetallen m.b.t. de verwachte ontwikkeling van het aantal leerlingen en het personeelsbestand; Een meerjarige balans; Een meerjarige raming van baten en lasten; Een rapportage m.b.t. de werking van de risicobeheersing; Een beschrijving van de bestaande risico s en onzekerheden; Een rapportage van het toezichthoudend orgaan. Het is de bedoeling dat al in het verslagjaar 2013 een eerste aanzet wordt gedaan voor de verslaglegging op deze terreinen en dat dit vanaf het verslagjaar 2014 in een meer definitieve vorm gestalte krijgt. Eind 2014 wordt deze regeling geëvalueerd en is het mogelijk om onderdelen die weinig waarde toevoegen, te schrappen. Zie ook het dossier Bekostiging op 6 VO-magazine 4 / januari februari 2014

7 DEKKER BENADRUKT BELANG VERSOEPELEN FUSIETOETS Staatssecretaris Dekker heeft in zijn reactie op schriftelijke Kamervragen nogmaals het belang benadrukt van het versoepelen van de fusietoets. De huidige regels belemmeren scholen die willen samenwerken om het hoofd te bieden aan teruglopende leerlingenaantallen. In zijn beleidsvisie op krimp in het onderwijs kondigde de staatssecretaris al aan de fusietoets te willen versoepelen. De versoepeling is uitgewerkt in een conceptregeling. In deze regeling kunnen besturen bij forse leerlingendaling (15% of meer over een periode van 5 jaar) zonder advies van de Commissie Fusietoets Onderwijs (CFTO) fuseren, mits een bestuur ontstaat dat niet groter is dan 20 scholen. Er moet wel een fusie-effectrapportage worden opgesteld, de medezeggenschapsraad houdt instemmingsrecht en de gemeenteraad adviesrecht (in het geval van openbaar onderwijs instemmingsrecht). Bij een terugloop van het aantal leerlingen tussen de 7,5 en 15% over een periode van 5 jaar geldt krimp als rechtvaardigingsgrond voor een fusie. Zie ook het dossier Krimp en ontgroening op GELEIDELIJKE INVOERING PASSEND ONDERWIJS De Vaste Kamercommissie OCW sprak op woensdag 18 december met staatssecretaris Dekker over de derde voortgangsrapportage passend onderwijs. De kwalificaties oranje (ECPO) en oranje/rood (Gateway Review) zijn volgens diverse Kamerleden reden tot zorg wat betreft de voortgang van de implementatie. Dekker stelde in het debat dat het feit dat alle samenwerkingsverbanden voor de wettelijke termijn zijn gevormd, vertrouwen geeft en benadrukte dat op 1 augustus 2014 niet meteen alles verandert. Tijdens het debat haalde Dekker de brief aan die de VO-raad samen met andere sectorraden, bonden en ouderorganisaties heeft gestuurd. In deze brief wordt aangedrongen op voortgang van de invoering van passend onderwijs. In het belang van de continuïteit voor leerlingen, ouders en personeel, worden de veranderingen stapsgewijs ingevoerd. De staatssecretaris heeft toegezegd om het invoeringstraject nauwkeurig te monitoren om een beeld te krijgen van de ontwikkelingen per samenwerkingsverband en per school. VERKIEZING SPORTIEFSTE VO-SCHOOL 2014 Op 21 mei 2014 vindt de verkiezing Sportiefste vo-school van Nederland plaats. Schrijf uw school in voor 19 maart a.s. en ding mee naar deze titel. Zie ook het dossier Gezonde leefstijl op VMBO-CONGRES: TL 2020 Op 6 februari organiseren de Stichting Platforms Vmbo, het Platform-TL en de VO-raad een vmbo-congres in Baarn. Centraal staat vmbo TL, de schakel naar havo en mbo. Zie ook het dossier Vmbo op PILOT TWEEDE CORRECTIE: SCHOLEN GEZOCHT De VO-raad is in januari gestart met de voorbereiding van pilots over de tweede correctie van het centraal examen. Heeft u belangstelling om pilotschool te worden? Bekijk het dossier Examens op GEEN NIEUW VAK DIGITALE VAARDIGHEDEN Hoewel het vo leerlingen moet equiperen met digitale vaardigheden, is het niet nodig daarvoor een nieuw vak te introduceren, vindt staatssecretaris Dekker. Zie ook het dossier Leermiddelen op MELD U AAN! Wilt u op de hoogte blijven van het laatste nieuws in het vo? Meld u dan nu aan voor onze digitale nieuwsbrief! Ga naar voor het aanmeldformulier. Zie ook het dossier Passend onderwijs op VO-magazine 4 / januari februari

8 INTERVIEW Ilja Klink, schoolleider Hyperion Lyceum / Amsterdam VOOR MINDER GAAN WE NIET 8 VO-magazine 4 / januari februari 2014

9 Jong, mooi en vrouw: Ilja Klink (37) is een opvallende verschijning onder schoolleiders. De voormalige eerstegraads docente Engels en ontwikkelingswerker is sinds de start schoolleider van het Hyperion Lyceum. Een school voor atheneum+ en gymnasium in Amsterdam- Noord, die de hoge nood van de Amsterdamse plaatsingsproblematiek moet verminderen. Als het aan Klink ligt, wordt het een van de beste scholen van de stad. Wij zijn nog niet klaar. Tekst: Hanneke van der Linden / Fotografie: Josje Deekens In 2011 begon het Hyperion Lyceum met veertig leerlingen in het schoolgebouw van het Bredero Lyceum, inmiddels zijn er driehonderdvijftig leerlingen in een semi-permanente huisvesting net over het IJ, vlakbij filmmuseum EYE. Welke niet eerder gebruikte competenties van jezelf heb je sinds de start van de school moeten aanspreken? Het eerste jaar heb ik regelmatig blufpoker moeten spelen om ervoor te zorgen dat mensen van het bestaan van de school afwisten. Bij ouderdebatten over voortgezet onderwijs in Amsterdam deed ik dan bijvoorbeeld een rode jurk aan, ging vooraan zitten en zorgde dat ik iets toe te voegen had aan het debat. Na afloop wisten mensen wie ik was en dat het Hyperion Lyceum een nieuw lyceum is. Een ander goed voorbeeld is de nieuwjaarsborrel van EYE filmmuseum in Ik was niet uitgenodigd en heb ervoor gezorgd dat ik er toch kwam. Dat is misschien brutaal, maar ik vond dat ik het moest doen omdat ik ervoor moest zorgen dat de school op de kaart kwam te staan. Vervolgens heb ik met stadsdeelvoorzitter Rob Post gesproken, met de directeur van EYE en iemand van Noordwaarts, het projectbureau dat verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van dit gebied. Het doel was bekendheid te geven aan het bestaan van de school. Dan moet je dus bluffen en ik heb gemerkt dat ik daar eigenlijk wel goed in ben. Weliswaar met kloppend hart, maar goed, het had succes: bij de nieuwjaarsborrel 2013 was ik zelf een van de sprekers. Dat zijn dingen die ik als schoolleider voor het eerst doe. Een ander voorbeeld is spreken in het openbaar. Dat vind ik spannend, en ik kan me er soms best zenuwachtig om maken. Vroeger stond ik liever op de achtergrond, terwijl ik nu regelmatig in de spotlights moet staan. De enige reden dat ik mezelf dat aanleer, is omdat het goed is voor de school. Net als geduld hebben, die competentie moet ik echt aanspreken nu ik schoolleider ben. Gelukkig is mijn werk als ontwikkelingswerker in Cambodja daar een heel goede leerschool in geweest, want van nature ben ik ongeduldig. Wel heb ik een team om mij heen dat hard en snel werkt, slim is en dus ook snel kan denken. Dat werkt heel fijn en we weten goed wat we aan elkaar hebben. Met enkele zaken is het wat lastiger, de toekomstige huisvesting bijvoorbeeld, omdat de besluitvorming daarover lang kan duren en een lange adem nodig kan zijn. Ik heb me voorgenomen me niet anders voor te doen dan hoe ik ben. Dus als ik iets niet snap, dan zeg ik dat Verder heb ik me voorgenomen me niet anders voor te doen dan hoe ik ben. Dus als ik iets niet snap, dan zeg ik dat. Ook als het in een formeel gezelschap is. Het komt regelmatig voor dat er na afloop mensen naar me toe komen om te zeggen dat ze het fijn vinden dat er iemand is die gewoon vragen stelt. Dat maakt het voor andere aanwezigen ook helder. Juist door mijn open blik op de zaken kan ik dingen aankaarten waar anderen misschien niet meer bij stilstaan. Je bent de jongste schoolleider ooit in deze interviewreeks en ook nog eens vrouw. Krijg je wel eens negatieve reacties? Er zijn natuurlijk altijd mensen die mij irritant, of een snotneus vinden. Dat heb ik meegemaakt, ja. Het gaat mij om de school. We werken hier hard aan een fantastische school en daar doe ik alles voor. Als schoolleider sta ik vierkant achter mijn team en de school en daarom zal ik vanuit die rol altijd het belang van de school voor op stellen. Gelukkig is de reactie over het algemeen positief. Hyperion is een nieuwkomer; we onderscheiden ons met hooggekwalificeerd onderwijs, een veilige omgeving en een open en vernieuwende kijk op onderwijs. Dat past bij mij. Omdat ik nieuw en nog redelijk onervaren ben, kun je me geen doorsnee schoolleider noemen. Ik leer al doende, en met mij leert het team. Dat is een geweldig voorrecht, want er is draagvlak voor alles en iedereen zit vol enthousiasme en goede ideeën. Er wordt hier keihard gewerkt. Dit past ook bij de visie VO-magazine 4 / januari februari

10 INTERVIEW CV ILJA KLINK Geboren 12 december 1976 in Amsterdam Het probleem in Amsterdam blijft tot ver na 2020 bestaan Opleiding Eerstegraads bevoegdheid aan het ILO Engelse taal- en letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam van onze school: Samen Durven Leren. Dat dragen we met z n allen uit en daar worden leer lingen ouders en externen bij betrokken. Samen maken we het beste onderwijs. Het gaat niet alleen om mij. Ik representeer de school en zorg ervoor dat die op de kaart komt te staan als de beste school voor voortgezet onderwijs van Nederland. Voor minder gaan we niet. Dat is onze ambitie en die houdt ons scherp. Via de VO-raad heb je meegedaan aan een coachingstraject. Waar kun jij coaching bij gebruiken? Ik ben iemand die dingen moet doen. En ik heb een gezicht als een open boek: als ik me ergens aan erger, zie je dat meteen aan mij. Van mijn ervaren coach van de VO-academie heb ik een aantal goede tips gekregen. Onder andere over mijn gezichtsexpressie: dat het soms slim is om tijdens overleg een glimlach op mijn gezicht te houden. Maar toch wil ik niet doen alsof. Het zal met mijn ongeduld te maken hebben dat ik voor mezelf niet direct resultaat van de coaching heb ondervonden. Dat betekent niet dat het voor anderen niet heel waardevol kan zijn. Op zich is het een goed systeem en ik heb mijn beide teamleiders opgegeven voor eenzelfde coachingstraject van de VO-academie, omdat uit terugkomdagen is gebleken dat de meesten het nuttig vonden. Van mij mag het best nog concreter. Als ik ergens tegenaan loop, heb ik het er met mijn leidinggevende van het VOvA wel over (de scholengroep Voortgezet Onderwijs van Amsterdam, red.). Zij is voor mij een klankbord, met haar kan ik goed praten. De eerste twee jaar heb je het schoolleiderschap gecombineerd met het docentschap Engels. Is dat aan te bevelen? Ik heb de eerste twee jaar lesgegeven, maar merkte vorig jaar dat ik het niet meer kon combineren. Daarnaast was de school was nog klein. Iedereen werkte parttime en ik was vorig jaar de enige op school die 1,0 fte werkte. Zelfs de conciërge werkte maar vier dagen. Nu werken er meer mensen meerdere dagen en dat maakt het een stuk gezelliger. Ik vind het jammer dat ik dit jaar geen les geef, want ik mis het contact met leerlingen. En eigenlijk vind ik ook dat ik minstens aan één klas les moet geven om te weten wat mijn docenten meemaken. Zoals ik ook vind dat ik bij de tienminutengesprekken en ouderavonden moet zijn, mee moet op reisjes Maar het Christelijk Gymnasium Utrecht Loopbaan Juni 2011 heden Sept 2009 jan 2011 Schoolleider Hyperion Lyceum Effective teaching and learning advisor voor VSO in Cambodja Aug 2004 sept 2009 Docent Engels aan het & feb okt 2011 Barlaeus gymnasium Dec 2003 juli 2004 Ilja Klink woont in Amsterdam. Docent Engels aan het Montessori Lyceum Amsterdam werd echt te gek. Ik werkte elke dag tot in de avond, in het weekend sliep ik vooral en op zondag zat ik weer te werken. Nu heb ik met de oprichting van een Hyperionboekenclub mijn eigen geluk gecreëerd. Voor de lessen beginnen, komt elke vrijdagochtendvroeg een aantal leerlingen op mijn kamer om samen thee te drinken en over literatuur te praten. Volgend jaar kan ik wel weer lesgeven. Het is onzin te denken dat je wereld instort met een havo- of vmbo-advies Het Hyperion Lyceum is onder andere opgericht om de grote vraag naar vwo-/gymnasiumonderwijs in de stad op te vangen. Behoort loting nu tot het verleden? Het blijft een stedelijk probleem. Wij hebben met de totstandkoming van het Hyperion Lyceum deels aan de oplossing kunnen bijdragen. Afgelopen schooljaar hadden we 174 aanmeldingen, van wie we er 135 kwijt konden. We hebben toen een extra klas aangenomen. Ik heb een fantastisch team dat me verzekerde dat ze het dit jaar aankonden, maar dat kunnen we niet nog een keer doen. Dat gaat gewoon niet in dit gebouw. Het probleem in Amsterdam blijft zeker tot ver na 2020 bestaan. Mensen met kinderen verhuizen de stad niet meer uit en gezinnen zijn groter. Bovendien is er te weinig huisvesting voor scholen. Dat wordt een 10 VO-magazine 4 / januari februari 2014

11 Met de oprichting van een Hyperion-boekenclub heb ik mijn eigen geluk gecreëerd probleem, want waar gaan die kinderen dan allemaal naartoe? Er zullen in de loop van de tijd misschien wel meer nieuwe scholen gestart moeten worden om dat op te vangen. Onderdeel van het probleem is dat sommige ouders willen dat hun kinderen een zo hoog mogelijk schooladvies halen. Er wordt thuis getraind voor een hoge Cito-score, omdat ouders hun kind liever op een kleinschalige school willen hebben, zoals een categoraal gymnasium. Die keuze is vaak op het veilige en kleinschalige gebaseerd en echt niet per se op de klassieke talen. Maar hoe gelukkig wordt een kind als het door veel oefenen een hoge Cito-score heeft gehaald en alleen slechte cijfers haalt omdat het boven zijn niveau werkt? Het is onzin te denken dat je wereld instort met een havo- of vmbo-advies. Iedereen heeft talenten en iedereen heeft mogelijkheden. Een hogere schoolopleiding biedt echt niet per definitie een beter toekomstperspectief. Sterker nog, met vmbo-kader in de technische richting kom je absoluut goed terecht. Is jullie succes wel jullie verdienste, als de nood in Amsterdam zo hoog is? Dat zou makkelijk zijn, als ik zo zou denken. Maar de reden dat ouders met hun kinderen hier komen kijken en zich hier prettig voelen, is dat we oprecht enthousiasme uitstralen en laten zien dat we samen met ouders en leerlingen een succes van de school willen maken. Maar wij zijn als school echt nog niet klaar en moeten ons bewijzen. Dat deze school op de kaart staat, is omdat we waar maken wat we zeggen en ambitie tonen om tot de betere, zo niet de beste, scholen van Nederland te behoren. Dit moeten we continu bewaken. Omdat we open en flexibel met onderwijs omgaan. Omdat de buiten wereld naar binnen mag komen en docenten prettig met elkaar samenwerken en bij elkaar te rade durven gaan. We blijven bouwen aan deze school en blijven kijken naar mogelijkheden om onze leerlingen te prikkelen en te stimuleren met behulp van een open leerklimaat. We investeren in onze school en dat zie je terug in de aanmeldingen. Er is het afgelopen jaar een enquête gehouden onder achtstegroepers in Amsterdam waaruit blijkt dat het Hyperion Lyceum de tweede meest populaire school is. Die kinderen kunnen naar iedere vwo-school in Amsterdam, zoals het Ignatius Gymnasium of het Spinoza Lyceum, maar kiezen voor ons. Op dat niveau zitten wij en dat willen we zo houden. Wat ga je doen als het Hyperion Lyceum de beste school van Amsterdam is geworden? Ik denk dat de uitdaging er voor mij dan af is, en dat het Hyperion Lyceum dan beter af is met een ander type schoolleider. Iemand met veel ervaring of een andere blik op de zaken. Dat is goed voor de school. En dan ga ik wellicht weer iets anders doen. Ik ben wel vaker in het diepe gesprongen. VO-magazine 4 / januari februari

12 BIJPRATEN Bewezen relatie tussen LOB en studiesucces EFFECT LOB: EEN DERDE MINDER UITVAL Op initiatief van de VO-raad onderzocht ResearchNed voor het eerst de opbrengsten van loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB) onder eerstejaars studenten hbo/wo. Daarmee staat het nu ook wetenschappelijk vast: LOBactiviteiten in het vo kunnen uitval in het eerste studiejaar met een derde verminderen. Hier ligt dus een taak voor schoolleiders en bestuurders. Tekst: Martijn Laman / Fotografie: Project Stimulering LOB Scholen in het voortgezet onderwijs doen van alles dat niet in cijfers is uit te drukken. Denk aan de ontwikkeling van sociale en studievaardigheden: we ervaren allemaal dat die inspanningen hun vruchten afwerpen, maar ze communiceren lastig. Dat gold ook voor de opbrengsten van LOB. Voor de VO-raad en Project Stimulering LOB was dit een belangrijke reden om ResearchNed te vragen een LOB-deel toe te voegen aan de Startmonitor (onderzoek naar studiekeuze, studiesucces en studie-uitval). Met dit instrument verricht het onderzoeksbureau jaarlijks onderzoek naar studiekeuze, studiesucces en studie-uitval. Voor het tussentijdse rapport (zie VO-magazine 3, februari 2013) moest het bureau zich nog beperken tot factoren die sterk samenhangen met een goede studie keuze, zoals binding met de opleiding. Maar nadat de onderzoeksgroep het eerste studiejaar had afgerond, konden de onderzoekers per LOB-activiteit verband leggen met het wel of niet voortzetten van de studie. De resultaten zijn gepresenteerd in het eindrapport LOB en studiesucces. Fors verschil Senior onderzoeker Jules Warps: Nu hebben we de studie-uitval zélf te pakken: is er een relatie tussen studiesucces en de LOB-activiteiten die studenten hebben gehad? Dat was de vraag waar de VO-raad het meest nieuwsgierig naar was. En een relatie is er: Bij zeven LOB-activiteiten vonden we een positieve relatie met de mate van studiesucces. Mensen die deze activiteiten hebben gedaan, maken vaker de juiste keuze voor vervolgonderwijs. Het meest opvallende resultaat voor Warps? Dat is toch het cumulatieve effect. Dat wil zeggen dat het verschil in studiesucces niet zozeer zit in de keuze voor een bepaalde activiteit, maar draait om een breed aanbod aan activiteiten: én vroeger beginnen met LOB, én ouders erbij betrekken, én individuele gesprekken voeren. Hoe meer activiteiten je combineert, hoe lager de uitval. Vroeger beginnen met LOB, én ouders erbij betrekken, én individuele gesprekken voeren, dat maakt verschil Hoe dan ook is er een plafond aan het effect dat LOB kan hebben: Wat je ook aanbiedt, er zullen altijd eerstejaars studenten blijven uitvallen. Maar het effect van LOB is een derde minder uitval. Dat vind ik een heel fors verschil. Reken maar uit om hoeveel leerlingen dat gaat. Het goede nieuws is dus dat goede LOBactiviteiten de komende jaren de studie-uitval flink kunnen terugdringen. Al is de manier waarop dat gebeurt, van doorslaggevende invloed. Aanbevelingen Sinds 2009 ondersteunt Project Stimulering LOB van de VO-raad (met financiering van OCW) scholen bij loopbaanoriëntatie en -begeleiding van leerlingen. Voor projectleider Katinka Verhagen bevatten de zeven aanbevelingen uit het onderzoeksrapport allen gebaseerd op de meest effectieve kenmerken van LOB (zie Checklist ) veel herkenningspunten: Zoals op tijd beginnen met het aanbieden van LOB-activiteiten. In alles wat we doen, is de rode draad dat LOB-activiteiten 12 VO-magazine 4 / januari februari 2014

13 vanaf jaar één beginnen en integraal terugkomen in het curriculum. Om daar praktisch invulling aan te geven en lijn in te brengen, heb je beleid nodig op basis van een heldere visie. Precies daarin zit voor LOB het grote belang van betrokken schoolleiders. Iedje Heere, sectordirecteur havo/vwo van scholengemeenschap Were Di in Valkenswaard, denkt daar net zo over: LOB is voor ons een speerpunt in het beleid. En juist de gezamenlijke verantwoordelijkheid van docenten, decanen, teamcoördinatoren én schoolleiding is daarin een succesfactor. Aan een integrale LOB-leerlijn vanaf leerjaar één wordt op Were Di nog gewerkt. Heere: Voor de onderbouw denken we, in het kader van talentontwikkeling, aan een soort strippenkaart waarmee leerlingen op verschillende momenten vrijstelling kunnen krijgen om activiteiten te ondernemen vanuit hun eigen interesse. Dit met het idee dat leerlingen dan beter leren om eigen keuzes te maken en te ontdekken wat ze willen. Bij de aanbeveling om leerlingen individuele gesprekken aan te bieden in het kader van de studiekeuzebegeleiding, zit het venijn in de details. Zo ervaart Heere dat de benodigde gespreksvaardigheden nog onvoldoende aan bod komen bij docentenopleidingen. Daarom werken we aan een traject waarin onze decanen aan studenten van regionale lerarenopleidingen workshops of college kunnen geven over deze en andere mentorvaardigheden. Doel is dat die vaardigheden vast onderdeel worden binnen de docentenopleidingen. Zelfstandige oriëntatie De LOB-activiteiten van Were Di komen voort uit een heldere en breed gedragen visie op LOB, vertelt Heere. CHECKLIST De belangrijkste aanbevelingen uit het onderzoeksrapport: Begin niet pas in de laatste twee leerjaren met het aanbieden van LOB-activiteiten, maar al daarvoor. Bied leerlingen individuele gesprekken met mentor of decaan aan in het kader van de studiekeuzebegeleiding bij voorkeur meerdere gesprekken door de jaren heen. Maak waar mogelijk gebruik van gastsprekers bij algemene voorlichting over hoger onderwijs, studiefinanciering, opleidingen, beroepen. Betrek de ouders bij de studiekeuzebegeleiding, minimaal voor een informatiebijeenkomst. Laat leerlingen aan het eind van havo of vwo hun motivatie voor hun studiekeuze persoonlijk toelichten. Besteed in de keuzebegeleiding aandacht aan vervolgacties die leerlingen kunnen ondernemen om zich zelfstandig verder te oriënteren. Bron: LOB en studiesucces. Onderzoek naar de opbrengst van LOB op basis van de Startmonitor , ResearchNed, september VO-magazine 4 / januari februari

14 ADVERTENTIE ONDERNEMER MKB Bied je leerlingen nu meer kansen voor straks. Informeer ze over het Associatie Praktijkdiploma Ondernemer MKB. De examenlijn Ondernemer MKB zorgt dat ze met de juiste kennis en goed voorbereid de stap naar het ondernemerschap maken. Associatie Praktijkdiploma Ondernemingsplan MKB (POP) Associatie Praktijkdiploma Personeel en Organisatie MKB (PSO) Associatie Praktijkdiploma Bedrijfsadministratie MKB (PBA) Maak er werk van! Bel of kijk op onze site. GEEF ZE ALLE KANS VAN SLAGEN. ASS _Adv_MKB_doc_179,5x131mm_CORR.indd :03 Van all round manager naar onderwijskundig leider De opleiding Schoolleider in het Voortgezet Onderwijs is de eerste integrale opleiding voor middenmanagers in het VO die is opgezet volgens de nieuwe standaard. Ze biedt team- en afdelingsleiders en andere middenkaderfunctionarissen de mogelijkheid zich verder te ontwikkelen tot onderwijskundige leiders. Belangrijke kenmerken van de opleiding zijn: Praktijkgericht U kunt het geleerde meteen toepassen in uw eigen werksituatie Flexibel Voor iedere cursist is maatwerk mogelijk (o.a. vrijstellingen) Blended learning, wat onder meer betekent: Een goede mix van (de toepassing van) theorie én leren van en met collega s Gebaseerd op het competentieprofiel en bijbehorende bekwaamheidseisen voor schoolleiders VO Officieel erkend diploma Ga voor meer informatie naar think different, teach new ways

15 BIJPRATEN Onze visie houdt in dat de ontwikkeling van competenties die je nodig hebt om zelf je loopbaan vorm te geven, integraal onderdeel moet zijn van je leerloopbaan. Als we het aanleren van loopbaanvaardigheden isoleren van wat er verder in de school gebeurt, zullen leerlingen die loopbaanvaardigheden ook benaderen als een apart vak. Maar je kunt loopbaancompetenties niet op zichzelf ontwikkelen. Door ze te integreren in verschillende vakken, geef je leerlingen iets in handen waarmee ze zich die vaardigheden eigen kunnen maken. In hun eigen tempo. Were Di wil leerlingen in het curriculum de vrijheid geven die nodig is om vorm te geven aan hun keuzeproces. De rol van de school bij loopbaanleren is vooral faciliterend. Daarom zie ik samenwerking met bedrijfsleven, ouders, en andere partners steeds belangrijker worden. Zeker voor havo en vwo. Ondersteuning De onderzoeksresultaten spreken voor zich: combineer een aantal LOB-activiteiten en de uitval onder de totale studentenpopulatie kan dalen met 10 procent. Project Stimulering LOB biedt schoolleiders en besturen ondersteuning, ook financieel, bij de versterking van het LOBprogramma en programma en de professionalisering van LOB-betrokkenen in de school. Een goede start is het invullen van de LOB scan, een instrument voor schoolleiders om samen met collega s binnen de school in kaart te brengen waar hun LOB momenteel staat en vervolgens samen met een adviseur van het project de vervolgstappen te bepalen. Er staat nog meer op stapel, vertelt projectleider Verhagen: Specifiek voor schoolleiders organiseren we in 2014 een aantal trainingen over doorstroomcijfers en onderwijs rendement, in samenwerking met Schoolinfo en aan de hand van gegevens van het ManagementVenster. Die trainingen helpen om inzicht te krijgen in hoe het je leerlingen vergaat in het vervolgonderwijs. Ook volgt er een nieuwe editie van ons samenwerkingsproject tussen regionale vo en ho. Binnen LOB-ontwikkelingsteams (LOBOTS) ontwikkelt daarbij telkens een andere hogeschool samen met vo-scholen uit haar regionale netwerk een doorlopende leerlijn van leerjaar één in het vo tot leerjaar twee op de hogeschool. Voor sectordirecteur Iedje Heere begint loopbaanleren eigenlijk al in de basisschool: Het opdoen van loopbaanvaardigheden hoort onderdeel te zijn van je algemene ontwikkeling als leerling. Dat vergt samenwerking tussen (in ons geval) po, vo, hogescholen en universiteiten. Een goed signaal is dat in het schooljaar ook vragen over de samenwerking tussen vo en vervolgonderwijs onderdeel vormen van de Startmonitor. Dat gebeurt op verzoek van twee hogescholen, vertelt onderzoeker Warps. Zij willen de onderzoeksresultaten graag terugkoppelen aan de vo-scholen in hun omgeving. In september 2014 kunnen we dus hopelijk nog weer scherpere conclusies trekken. Voor Project Stimulering LOB zijn de huidige conclusies al boven verwachting. Projectleider Verhagen: LOB kan studie-uitval met een derde terugdringen. Dat betekent zo n negen procent van alle eerstejaars! Uitgedrukt in geld, scheelt dat miljoenen. Kijk op voor meer informatie over de activiteiten van project Stimulering LOB. Vragen of opmerkingen? Mail naar info@lob-vo.nl. DIT BEVESTIGT ONZE INVESTERINGEN Als afdelingsleider van locatie Heerenmäten van het Liemers College (Zevenaar en Didam) is Jan-Maarten de Wit verantwoordelijk voor de LOB-leerlijn voor havo/ vwo. Net als andere scholen moet het Liemers College elk dubbeltje omkeren. De afgelopen jaren hebben De Wit en zijn collega s bewust geïnvesteerd in LOB: In leermiddelen, een goed gefaciliteerd decanaat en training van gesprekstechnieken. Met dit onderzoek hebben we nu de bevestiging dat die investeringen werkelijk bijdragen aan de ontwikkeling van onze leerlingen. Daar ben ik natuurlijk erg blij mee. Intern kijken we al langer naar hoe de leerlingen het doen bij onze afnemers, zoals de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Dat is voor ons een belangrijke maatstaf voor de kwaliteit. Bij de vormgeving van LOB gaat het Liemers College uit van zijn missie en visie. Dat doen we tenslotte voor al onze onderwijskundige ontwikkelingen. Grofweg is onze visie op loopbaanoriëntatie dat we leerlingen willen leren om in hun loopbaan zelfstandig keuzes te maken. Om dat te bereiken, willen we leerlingen elk schooljaar een aantal activiteiten bieden die hen prikkelen om na te denken over zichzelf en de keuzes waarvoor ze staan. Leren kiezen is een individueel en onvoorspelbaar proces. Dat is ook een belangrijk motief voor de recente uitbreiding van ons LOB-traject naar de leerjaren een en twee. Zo hebben leerlingen er ook profijt van bij keuzes in hun schoolloopbaan. Vanuit visie en beleid hebben De Wit en zijn collega s een breed en beredeneerd pakket aan activiteiten ontwikkeld: De eerste leerjaren draaien die vooral om keuzes voor hun verdere schoolloopbaan, daarna om de vervolgstudie. Om onze LOB-leerlijn ook vanuit het perspectief van de leerlingen samenhangend te maken, houden zij een LOB-dossier bij en koppelen we LOBactiviteiten waar mogelijk aan andere vakken. VO-magazine 4 / januari februari

16 MAAT WERK(T) Leerlingen uit vwo 5 begeleiden masterclasses groep 8 DUBBEL UITDAGEN Een specifieke onderwijssituatie vraagt soms om een eigen oplossing. Maatwerk kan een groot verschil maken. In deze aflevering van Maat werk(t): masterclasses voor begaafde leerlingen uit groep 8 en 5 vwo op CSG Prins Maurits. Iedere vwo er begeleidt een eigen groepje basisschoolleerlingen. Binnen het kader zijn ze echt heel vrij. Tekst: Truus Groenewegen / Fotografie: Dirk Kreijkamp Vrijdagmiddag half drie. In een van de practicumlokalen van CSG Prins Maurits in Middelharnis zitten vijf wel héél jonge jongens. Het zijn leerlingen uit groep 8 van verschillende basisscholen uit de omgeving. Dit groepje onderzoekt onder leiding van Jacoline (16) de natuurkundige aspecten van geluid. Zij legt uit hoe ze slingertijden kunnen berekenen. De jongens popelen om zelf aan de slag te gaan. Met een lange liniaal meten ze de lengte van de slinger af, geven die een zet, maken berekeningen en tekenen grafieken. Jacoline loopt langs en helpt waar nodig. Jan Jaap heeft de proef als eerste af. Hoe deze masterclass hem bevalt? Dingen uitproberen vind ik leuk, opmeten en formules leren. Op de basisschool is het saai. Met alles ben ik in een minuut klaar. Hij laat zijn stopwatch, die hij aan de spijlen van een stoelleuning heeft vastgemaakt, slingerbewegingen maken. Kijk, roept hij naar Jacoline, zo kan het ook. De top Je vervelen op de basisschool en je onbegrepen voelen; de meeste kinderen die naar de masterclass komen, hebben dat waarschijnlijk gemeen. Ze snakken naar nieuwe kennis en ervaringen. Wim Huijser, afdelingsleider onderbouw van CSG Prins Maurits, vertelt hoe hij op het idee voor de masterclasses kwam. De begeleider van een hoogbegaafde jongen signaleerde dat op Goeree- Overflakkee (waar Middelharnis ligt) niets was voor dit type kinderen. Kon CSG Prins Maurits iets betekenen? Sinds de start van de masterclasses in 2009 krijgt de schoolleiding steeds duidelijker voor ogen welke basisschoolleerlingen er geschikt voor zijn. Dat ze ervaren wat onderzoeken is, is het belangrijkst, vertelt Huijser. Wij hebben heel bewust ingestoken op de top van de toekomstige vwo-leerlingen en dat is best lastig, zegt hij. Ze moeten een onderzoeksmatige opdracht aankunnen. Inlezen, een probleemstelling formuleren en tijdens het onderzoek eventueel bijstellen. Voor de v5-leerlingen is het lastig de kinderen niet te snel de weg te wijzen De folder over de masterclass vermeldt een gewenste IQ- en Citoscore. Huijser: Maar die zijn niet heilig. De leerkracht van groep 8 kan ook aangeven dat een kind de norm niet haalt, maar een briljante leerling is. Die onderpresteerders zoeken we juist ook. Daarom melden niet de ouders hun kinderen voor de master classes aan, zoals op veel andere vo-scholen gebeurt, maar de basisscholen. Zo n vijftien basisscholen leveren dit jaar 39 leerlingen, de meeste van Goeree, een enkeling van het verder gelegen Schouwen- Duiveland. Uitvindingen Leerlingen uit vwo 5 begeleiden de masterclasses. Huijser spreekt van de top van ons vwo. Voor deze leer lingen is het X5-profiel ontworpen. Naast het reguliere onderwijsprogramma doen ze ter verrijking en verdieping elk jaar een project. Na afloop krijgen ze een certificaat waarmee ze kunnen aantonen dat ze een 16 VO-magazine 4 / januari februari 2014

17 Wim Huijser, afdelingsleider onderbouw van CSG Prins Maurits, met onderbouwdocenten Henrieke Mooijaart (links, biologie) en Jojanneke Romeijn (geschiedenis) De tips die de vwo ers geven, hebben een meerwaarde plusprogramma hebben gevolgd. Bij het begeleiden van de masterclasses worden de v5-leerlingen op hun beurt gecoacht door twee onderbouwdocenten, Henrieke Mooijaart (biologie) en Jojanneke Romeijn (geschiedenis). Vóór de herfstvakantie hebben de docenten de vwo-leerlingen geholpen bij de inhoudelijke voorbereiding. Het doel is een complexe probleem situatie aan te bieden, aldus Mooijaart. Geen antwoorden geven, maar de opdracht zo formuleren dat de kinderen zelf onderzoek doen. De docenten hebben gekozen voor het thema uitvindingen vroeger en nu. Zelf hebben de vwo ers dit verder ingeperkt tot geluid. Ze laten de masterclass-leerlingen onderzoek doen naar bijvoorbeeld muziek, de geluidsoverlast bij een skatebaan en doofheid. Daarvoor ontwikkelden ze een opdracht, die ze met commentaar van de docenten hebben bijgesteld. Bij de voorbereiding hoorden ook vragen als: Hoe doe je onderzoek? Hoe geef je een les? Hoe zorg je voor een goede opbouw in tien weken? Coaching Sinds de masterclasses half november van start gingen, hebben Romeijn en Mooijaart wekelijks een coachingsbijeenkomst met de vwo ers. Een rol waar ze van genieten, zeker met deze groep die zo open staat voor feedback. Mooijaart: Wat goed is gegaan, benoemen we. We vragen na waar ze zelf tegenaan liepen en wat ze goed vonden gaan. Waarin X5 ers zich willen ontwikkelen, is aan het begin van de coaching besproken. De docenten constateren verheugd dat de leerlingen al aardig gewend zijn aan zelfreflectie. Gaandeweg kun je terugkomen op hun persoonlijke doel: of ze dat hebben bijgesteld, of ze dingen van zichzelf zijn tegengekomen, zegt Romeijn. Dat is het leuke en interessante, je hebt het over zestien- en zeventienjarigen. Daar mag je best wat van vragen. Bovendien blijkt deze groep organisa- POPULAIR VOORPROEFJE VOOR GROEP 8 Steeds meer vo-scholen bieden met masterclasses een inhoudelijk programma aan leerlingen uit groep 8 van de basisschool. Deels gaat het om extra uitdagende lessen in normale vakken als Nederlands, Engels en wiskunde. Soms gaat de laboratoriumjas aan voor een forensisch onderzoek, is het onderwerp ruimtevaart, sterren kunde of de cultuur van de Romeinen. Na een analyse van films maken leerlingen zelf een filmpje, ze ontwerpen zelf een website of maken een theaterstuk. Middelbare scholen willen met de masterclasses vaak (hoog)begaafde leerlingen bereiken, of leerlingen met een cognitieve ontwikkelingsvoorsprong of de betere vwo-leerlingen die in groep 8 best een les kunnen missen. VO-magazine 4 / januari februari

18 ADVERTENTIE Brite Wireless & OGD ict-diensten: partners in onderwijs Ict-dienstverlener met ervaring bij ruim 150 scholen Een beheerder die alle ins en outs kent van de nieuwe technologieën? Ondersteuning van uw eigen beheerder bij deze technologieën? Iemand die een dag lang kijkt naar de beveiliging van uw ict-systemen? Iemand die u advies geeft vanuit ervaring bij andere scholen? Wij ondersteunen u graag met onze beheerdiensten en adviseren u bij het maken van de juiste keuzes voor uw school. Dit doen we al bij ruim 150 andere scholen. Waarmee kunnen we u helpen? ogd.nl/onderwijs

19 torisch sterk. Mooijaart: Je merkt al snel dat je bepaalde dingen niet meer hoeft te doen, omdat ze die zelf al aanvoelen. Leerschool Het is de kunst, leerlingen vrij te laten om zelf te ontdekken. Dat geldt voor de docenten, maar even goed voor de vwo ers die de masterclasses begeleiden, zegt Huijser. Voor de v5-leerlingen is het lastig echt los te laten en de kinderen niet te snel te helpen of de weg te wijzen. Misschien gaan ze wel eens de verkeerde kant op, maar dat moeten ze eigenlijk zelf ervaren; dat hoort bij goed onderzoek doen. Heel veel begaafde basisschoolleerlingen doen dingen zo makkelijk. En vaak is er maar één oplossingsstrategie. Zij moeten ook gewoon leren om met tegenslag om te gaan. Dat is juist een hele mooie leerschool. Bij die leerschool horen ook studievaardigheden. Dit jaar is er daarom nadrukkelijk aandacht voor zaken als plannen, presenteren, zoeken op internet, mindmappen en aantekeningen maken. Dat laatste vonden de vwo ers heel belangrijk, vertelt Mooijaart: Het leuke is dat zij kiezen waar ze zelf tegenaan lopen. Aantekeningen kwijtraken, daar hebben zij ervaring mee. Romeijn vult aan: Als docent kun je dingen aanbieden, maar zij vertellen vanuit hoe het er in de les aan toe gaat. Ontwikkeling De masterclass van tien middagen wordt afgerond met een presentatie voor de ouders en de leerkrachten van groep 8. Leerlingen laten daar meer zien dan een simpele powerpoint. Vorig jaar speelde een groepje bijvoorbeeld een journaal na, waarin de leerlingen hun nieuwe kennis en ervaring op een creatieve manier presenteerden. Na afloop krijgen alle ouders een verslagje van de ontwikkeling van hun kind. Vorige jaren werd dat gemaakt door een orthopedagoog; dit jaar gaat de school het zelf doen. De reacties van ouders zijn vooral positief, vertelt Romeijn: Je hoort dat kinderen heel enthousiast thuiskomen en dat ze bezig willen zijn met de onderwerpen die hier besproken worden. Het illustreert met hoeveel plezier (hoog)begaafde kinderen het uitstapje naar de middelbare school maken. In hun eigen groep 8 of 7 want die zitten er ook tussen vallen ze uit de toon. Hier zijn ze onder gelijken. Dat ze opeens niet zoveel moeite meer hoeven te doen om niet op te vallen, dat is een verademing voor ze. WE KRIJGEN BEST VEEL VERTROUWEN Als vrijdagmiddag om kwart over vier alle kinderen vertrokken zijn, vertellen Joëlle (16) en Marit (17) graag waarom ze het begeleiden van de master classes leuk en leerzaam vinden. Hoe je bijvoorbeeld kunt inschatten welk niveau kinderen hebben. Marit: Ga je de stof in Jip-en-Janneketaal brengen of kan het al moeilijker? Ik merk wel dat het per kind verschilt. Joëlle: Toen we vroegen of ze uitvinders kenden, nou Marit: de vingers schoten de lucht in. Ze wisten echt al superveel. Dat was grappig om te merken. Ze zien aan de kinderen dat die het helemaal geweldig vinden om naar de middelbare school te komen. Joëlle: Weg uit die school waar ze alles al snappen. Hier moeten ze echt zelf kijken welke oplossingen mogelijk zijn. De vragen zijn meer open, denk ik, dan op een basisschool. Marit: Alle kinderen kunnen hier zo ver doorgaan als ze zelf aankunnen, en het is aan ons om hen daarbij te helpen. Er zijn ook twee leraressen, en ik dacht: misschien worden wij wel gewoon hun hulpjes. Maar wij doen alles Toen zij zelf in de brugklas zat, herinnert Marit zich, had ze geen idee van praktische zaken als presentaties maken of een werkstuk indelen. Dat is een hele nieuwe wereld voor ze. Als ze dat nu al meekrijgen, hebben ze straks zo n voorsprong. Gaaf vind ik dat. Joëlle: Net als een hoofdvraag en deelvragen, daar hebben ze nog nooit van gehoord. Vooraf hadden ze geen hoge verwachtingen van hun rol in de masterclass. Joëlle: Er zijn ook twee leraressen, en ik dacht: misschien worden wij wel gewoon hun hulpjes. Maar zij zijn er om op terug te vallen. Wij doen alles, ook de dagleiding (de gezamenlijke inleiding en afsluiting van een masterclass-middag, red.). Marit: Je mag het helemaal zelf vormgeven. Joëlle: We krijgen best wel veel vertrouwen, vind ik. Marit: Ze gaan ervan uit dat je het aankunt en dat het gewoon goed gaat komen. Dat vind ik heel fijn om te merken. VO-magazine 4 / januari februari

20 HELPDESK VEELGESTELDE VRAGEN BEGROTING OP DE SCHOP Welke veranderingen zijn er te verwachten in de bekostiging? En is het verstandig om deze veranderingen mee te nemen in de bestuursbegrotingen? Het Nationaal Onderwijsakkoord, de materiële prijsbijstelling en het begrotingsakkoord hebben behoorlijk veel impact op de begroting van scholen. Een verhelderend overzicht vindt u op Bekostiging/Overzicht-relevante-financiele-mutatiesversie-17-okt-2013.pdf. Dit bestand wordt zo goed mogelijk up to date gehouden. Het is inderdaad verstandig deze informatie te verwerken in uw (meerjaren)begroting. Het is daarbij wel van belang om de toelichting te lezen. De status van de diverse bedragen kan namelijk verschillen. PAYROLLING EN DIENSTVERBAND Twee werknemers die eerder een dienstverband bij ons hadden, zijn vorig jaar verloond via een payrollconstructie en in het nieuwe schooljaar weer bij onze organisatie benoemd. Geldt de benoeming bij de payrollorganisatie nu als onderbreking of telt deze periode mee voor de tijdelijke benoemingen? Het risico dat een rechter de payrollperiodes meetelt, is in onze ogen groot. Recente uitspraken van rechters wijzen uit dat de materiële werkgever (de school) uiteindelijk wordt gezien als de werkgever die verantwoordelijk is voor de rechtspositie en arbeidsvoorwaarden van een werknemer die wordt verloond via een payrollorganisatie. Als de termijn van drie jaar tijdelijke dienstverbanden is aangebroken, zal de rechter de termijnen of perioden bij de payrollorganisatie meenemen in de bepaling of de werknemer recht heeft op een vast dienstverband. WEER AAN HET WERK Artikel 6 van de Ziekte- en arbeidsongeschiktheids - regeling voortgezet onderwijs (Zavo) stelt dat voor de bepaling van de termijn van loondoorbetaling een opnieuw ingegaan verlof wegens ziekte wordt beschouwd als voortzetting van het vorige verlof, tenzij het nieuwe verlof zich voordoet nadat de werk nemer gedurende vier weken zijn dienst daadwerkelijk heeft hervat. Heeft deze bepaling alleen betrekking op de termijn van 100 procent loondoor betaling of ook op de termijn van twee jaar ziekte? Voor de wachttijd voor de Wet WIA zijn de perioden van belang dat een werknemer (een fictief) recht zou hebben op een Ziektewet-uitkering. Met andere woorden: is de werknemer ziek of beter? Voor de loondoorbetaling bij ziekte zijn de perioden van belang waarin de werknemer zijn werk daadwerkelijk volledig heeft hervat. Dit zijn verschillende uitgangspunten en daardoor hoeven de termijnen voor de wachttijd en loondoorbetaling inderdaad niet parallel te lopen. Een werkgever kan hierin wel sturen door een werknemer zo min mogelijk kort voor een vakantieperiode hersteld te melden. Hierbij kan de werkgever gebruik maken van de bevoegdheid die hem is gegeven op grond van artikel 7, lid a van de Zavo. Pas na een medisch advies geeft de werkgever toestemming om het werk te hervatten. R HELPDESK@VO-RAAD.NL 20 VO-magazine 4 / januari februari 2014