DE BLIK NAAR BUITEN Gespreksnotitie over opties voor internationale samenwerking van de gemeente Houten. VNG International/Gemeente Houten

Transcriptie

1 DE BLIK NAAR BUITEN Gespreksnotitie over opties voor internationale samenwerking van de gemeente Houten VNG International/Gemeente Houten Den Haag/Houten, juli 2007 (definitieve versie)

2 INHOUDSOPGAVE INLEIDING 3 1. TERUGBLIK 4 2. NIEUWE MOTIEVEN EN DOELEN Motieven Doelen Bevolking en bedrijfsleven van Houten enthousiasmeren, bewust maken en ondersteunen bij internationale samenwerking Versterking van het lokale bestuur elders Profilering van de gemeente Houten Profilering als maatschappelijk verantwoorde organisatie Profileren als fietsstad Profileren als new town of als dorp met historische waarde (Regionale) economische ontwikkeling NIEUWE SAMENWERKINGSMOGELIJKHEDEN Deelname in de campagne Millennium Gemeente Een stedenband aangaan Lidmaatschap van het Platform Europese Stedenbanden Deelname in LOGO East Deelname in LOGO South Incidentele uitzendingen Ondersteuning door COS Utrecht International Centre Utrecht Internationale activiteiten ontwikkelen rond fietsbeleid Internationale activiteiten ontwikkelen rond de Hollandse Waterlinie Lidmaatschap van het European New Towns Platform Internationale activiteiten ontwikkelen rond de Romeinse Limes Aansluiten bij internationale activiteiten van de gemeente Utrecht Aansluiten bij internationale activiteiten van de provincie Utrecht KEUZES MAKEN Voorlopige keuze Financiële aspecten 29

3 INLEIDING In het collegeprogramma van de gemeente Houten wordt aangegeven dat in de komende raadsperiode internationale samenwerking meer aandacht zal krijgen. In discussie met de samenleving van Houten kan de internationale samenwerking mogelijk breder van opzet worden en meer aanknopingspunten krijgen met de gemeente en de samenleving. De gemeente Houten heeft VNG International 1 in januari 2007 daarom verzocht om richtingen te schetsen en mogelijke samenwerkingsvormen te schetsen als basis voor nieuw beleid. Afgesproken is dat VNG International eerst een gespreksnotitie zal maken. Doel van deze gespreksnotitie is te komen tot een gezamenlijke waardering van het gevoerde beleid en om op basis daarvan een uitgangspositie te scheppen voor het schrijven van de nieuwe nota internationaal beleid. Met dank aan Stichting Band met Band, Houten Een belangrijke vraag is of het beleid beperkt moet blijven tot gemeentelijke bijdragen aan uitingen van solidariteit of dat de gemeente daaraan nieuwe vormen van gemeentelijke internationale samenwerking wil toevoegen, met aandacht voor uitstraling en positionering van Houten. De gespreksnotitie is de basis voor een gesprek met mensen uit solidariteitsgroepen, instellingen, het Houtens bedrijfsleven en het onderwijsveld die actief en/of geïnteresseerd zijn op het gebied van internationale samenwerking. Alvorens dit gesprek aan te gaan zal het college van B&W een voorlopige keuze maken voor nieuw beleid. Daarna zal de gespreksnotitie worden voorgelegd aan de relevante afdelingen binnen de gemeente en aan de gemeenteraad. De reacties op de gespreksnotitie zullen worden betrokken bij de ontwikkeling van een nieuwe beleidsnota over internationale samenwerking. 1 VNG International is de organisatie voor internationale samenwerking van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. 3

4 1. TERUGBLIK De laatste nota van de gemeente Houten over mondiaal beleid ("Notitie mondiaal beleid: Think global act local") dateert van oktober De nota beperkt zich tot: ontwikkelingssamenwerking, centraalen Oost-Europa, vredesbeleid, mensenrechten en (zijdelings) milieubeheer. Onderwerpen als internationaal bedrijfsleven, vluchtelingen en minderheden vallen niet onder het bereik van de nota (p. 4). Met dank aan Stichting Band met Band, Houten De nota concludeert dat het internationale beleid van de gemeente Houten tot 2000 zich beperkt heeft tot het steunen van particuliere initiatieven en de inkoop van zuivere thee (via de wereldwinkel) en deels koffie. Er zijn geen gemeentelijke contacten met landen in Afrika, Azië of Latijns-Amerika, noch met een Midden- of Oost-Europees land. Er is geen kennisoverdracht door het aanbieden van stages aan gemeenteambtenaren of bestuurders uit bovengenoemde landen. Mate waarin beleid verwezenlijkt is Hieronder analyseren wij per doel (Notitie Mondiaal Beleid, p. 11) in hoeverre het bereikt is: 1. "de gemeente Houten stelt zich ten doel de betrokkenheid en bewustwording van haar inwoners bij ontwikkelingen in de wereld te bevorderen, in het bijzonder op het gebied van ontwikkelingssamenwerking, vrede en veiligheid, mensenrechten en milieu" Het belangrijkste instrument om de inwoners van Houten te bereiken was via de 17 door de gemeente gesubsidieerde organisaties. Deze organisaties zijn vrijwel allen sterk gericht op fondsenwerving en inzameling en veel minder op voorlichting en bewustwording. Vermoedelijk wordt slechts een klein deel van de bevolking bereikt. 4

5 Voor de grote toestroom van nieuwe inwoners in Houten (jonge gezinnen, afkomstig uit de stad Utrecht) zijn weinig aansprekende activiteiten ontwikkeld. Het thema "ontwikkelingssamenwerking" is aan de orde gekomen door verschillende inzamelingsacties ten bate van organisaties en dorpen in Midden- en Oost-Europa en Afrika. Op het thema "vrede en veiligheid" hebben noch de gemeente Houten noch de groepen activiteiten ontplooid. Het thema "mensenrechten" kreeg in Houten aandacht via de schrijfacties van Amnesty International en activiteiten op scholen. Het thema "milieu": werd belicht door de Interkerkelijke Milieubeweging Houten door middel van lezingen over mondiale vorming Met dank aan Stichting Bichis Bukkos, Houten 2. "De gemeente Houten wil een bijdrage leveren aan de mogelijkheden voor ontwikkelingen in ontwikkelingslanden en Centraal- en Oost-Europa" De gemeente Houten leverde een (zeer beperkte) bijdrage aan ontwikkelingslanden door subsidies aan groepen die richten zich op Sierra Leone, Sudan, Burkina Faso, Kenia, Iraq en vluchtelingen in Afrika en Azië en in Centraal- en Oost-Europa door subsidies aan groepen met hebben in Roemenië, Bulgarije, Oekraïne, en een groep die breed gericht is op Oost-Europa 3. "De gemeente Houten wil binnen haar eigen mogelijkheden een voorbeeldfunctie hebben voor haar burgers en instellingen binnen haar grenzen." de gemeente Houten vult de voorbeeldfunctie vooral in door bewust inkoopbeleid voor thee en koffie. 5

6 In de Notitie Mondiaal beleid werden naast doelen de volgende uitgangspunten geformuleerd. Ook hierbij geven wij aan in hoeverre deze uitgevoerd zijn. 1. de gemeente sluit bij haar beleid nauw aan op lokale initiatieven vanuit de Houtense bevolking en gaat niet op eigen 'houtje' acties ondernemen die geen draagvlak hebben bij de eigen burgers ; dit is inderdaad gebeurd. 2. de gemeente heeft een voorwaardenscheppende en ondersteunende rol, waarbij het onderhouden van contacten in eerste instantie aan het particulier initiatief en bedrijven is voorbehouden en waarbij de gemeente voorwaarden schept en materiële, financiële en/of personele ondersteuning biedt ; de gemeente Houten is wel voorwaardenscheppend geweest, in (beperkte) financiële zin; de gemeente heeft enkele keren ruimte ter beschikking gesteld voor lezingen van de Interkerkelijke Milieubeweging Houten. 3. "Alleen lokale initiatieven krijgen ondersteuning." Dit is gebeurd. Daarnaast heeft de gemeente Houten heeft financieel bijgedragen aan nationale acties ter gelegenheid van de resp. de Tsunami, de aardbeving in Turkije en de aardbeving in Pakistan. Deze bijdragen waren voor de nationale '555' acties van de samenwerkende hulporganisaties. De gemeente Houten koos daardoor voor het nietgouvernementele kanaal. In het geval van de Tsunami en de aardbeving in Turkije had Houten zich kunnen aansluiten bij de groep van gemeenten die steun verleenden aan de wederopbouw door het versterken van de lokale overheid in de getroffen regio. Met dank aan Stichting Vrienden van Djerela, Houten Met dank aan Stepgroep So Double U, Houten Het beleid was zeer breed geformuleerd: er was geen geografische beperking en geen thematische beperking. De enige beperking was gericht op de gemeente zelf, namelijk hoe de gemeente het internationale samenwerkingsbeleid zou moeten uitvoeren namelijk 'niet op eigen houtje' en alleen steun aan lokale initiatieven'. Ondanks het feit dat de meeste doelen van het beleid zijn aangestipt heeft het beleid als zodanig weinig uitstraling gehad. 6

7 Weliswaar heeft de gemeente de afgelopen jaren zeker, en ook nu nog, de nodige activiteiten op het gebied van internationale samenwerking ontplooid. Hierbij valt te denken aan: Het met regelmaat ontvangen van buitenlandse delegaties door de afdelingen Voorlichting en/of Stadsontwikkeling; Burgemeester Lamers is een permanent gemeentelijk lid van het Comite van de Regio s en hij is lid van de commissie DEVE (duurzame ontwikkeling); De afdeling Welzijn heeft in de afgelopen jaren twee keer meegedaan met het MMTP burgerparticipatie van VNG International. Hiervoor werd Houten gekoppeld aan de Roemeense gemeente Medgidia. Vertegenwoordigers van die gemeente hebben, naast een trainingsprogramma bij VNG International, ook een 2-weeks en een 1-weeks bezoek gebracht aan Houten; Op dit moment biedt Houten (afdeling Milieu) op verzoek van VNG International ondersteuning aan Saba bij het opstellen van een afvalactieplan. Na een werkbezoek in juni wordt nu voor de overheid van Saba een concreet actieplan opgesteld. Echter, deze activiteiten zijn niet duidelijk verankerd in het gemeentelijk beleid. Veel van deze activiteiten vinden op ad hoc basis plaats en worden binnen de betrokken afdelingen in het werkpakket ingepast. De inzet is nu om met een nieuw te ontwikkelen beleid de internationale samenwerking integraal op te pakken. Met dank aan Stichting Vrienden van Djerela, Houten De Notitie Mondiaal Beleid van oktober 2000 heeft tot weinig verandering in het beleid geleid. Het budget is licht gegroeid van in 2000 tot in 2006 en werd gelijk verdeeld over de groepen. Wel is in 2007 het budget door toevoeging van meer dan verdubbeld tot , maar deze extra middelen zijn nog niet toebedeeld. De gemeente heeft in de afgelopen periode voor een bescheiden rol gekozen. Zij stelde geen criteria aan het subsidiebeleid, reageerde terughoudend op verzoeken om meer subsidie van de groepen en wees een verzoek om een stedenband van de hand. 7

8 De initiatieven van de particuliere groepen zijn zeer uiteenlopend qua thema en qua regio. Er is geen samenbundeling. Ook is er weinig dynamiek in de groepen die de subsidies ontvangen alhoewel de bevolking van Houten wel snel wijzigt. De gemeentelijke internationale samenwerking van de gemeente en de groepen is weinig op communicatie gericht. De groepen krijgen subsidie, maar er staat geen verplichting tot voorlichting tegenover. De gemeente communiceert nauwelijks over het subsidieprogramma, noch over de eigen activiteiten zoals duurzaam inkopen. Hierdoor blijft het internationale samenwerkingsbeleid vrijwel onzichtbaar. In het oude beleid werd geen beroep gedaan op de expertise die aanwezig is bij het ambtelijk apparaat van de gemeente Houten voor advisering naar gemeenten in ontwikkelingslanden. Beoordeling van de mate waarin de voorgenomen concrete beleidsvoornemens verwezenlijkt zijn: Nieuwe beleidsvoornemens beschreven in Notitie Mondiaal Beleid: Think Global, Act Local (oktober 2000) Gerealiseerd per Geleidelijke groei van het budget voor mondiaal beleid van per jaar (fl ,-) tot (fl ) in 2007 Tot per jaar; verhoging tot in 2007 Geleidelijke groei van 0,15 per inwoner (fl. 0,35) in 2000 tot 0,45 (fl. 1,-) in 2007 Tot ,15 per inwoner; vanaf ,38 per inwoner Vanaf 2001 jaarlijks via het stageprogramma van de VNG een stagiair uit een ontwikkelingsland of Midden- en Oost-Europa ontvangen Is tweemaal gebeurd. Het betrof hier stagiairs uit Roemenie In 2005 mogelijkheden v.e. stedenband bezien Is niet gebeurd Bij vervanging van koffieapparatuur onderzoek naar zuivere koffie Is gebeurd Doorgaan met betrekken thee Loopt nog steeds Vanaf % van de producten uit het Is gebeurd. Deze producten worden 8

9 kerstpakket betrekken van lokale initiatieven op gebied van mondiaal beleid betrokken van de wereldwinkel in Houten Van 2001 betrekken van producten uit ontwikkelingslanden of Midden- en Oost-Europa voor gemeentelijk representatiedoeleinden (onderzoek door afdeling BOV) Soms worden relatiegeschenken van de Wereldwinkel en van de stichtingen afgenomen In 2001 producten uit wereldwinkel presenteren na afloop commissie en raadsvergaderingen Is gebeurd, maar geen vervolg aan gegeven Vanaf 2002 jaarlijkse subsidie van (fl. 5000,-) voor de Wereldwinkel Houten voor voorlichtingsactiviteiten Door het beperkt subsidiebudget voor mondiaal beleid en het toenemende aantal subsidieaanvragen in de laatste jaren, is het niet gelukt het subsidieniveau voor de Wereldwinkel op de gewenste hoogte te krijgen. Opname beleidsregel gemeentelijke bijdrage aan rampen t.l.v. post onvoorzien met een maximum van (fl ) per nationale actie Is uitvoering aangegeven bij de Tsunami, de aardbeving in Turkije en de aardbeving in Pakistan Na drie jaar wordt de uitvoering van het mondiaal beleid geëvalueerd Niet gerealiseerd 9

10 2. NIEUWE MOTIEVEN EN DOELEN` 2.1 Motieven Het motto van het college van burgemeesters en wethouders is Bouwen, Binden en Bruisen. Lange tijd nam het bouwen alle aandacht in beslag. In de nota Mondiaal beleid 2002 is die aandacht voor het bouwen zelfs als argument genoemd om geen stedenband aan te gaan. Maar nu de belangrijkste bouwprojecten zijn opgeleverd verschuift het accent van het bouwen naar het binden en bruisen. Dit biedt ruimte om de bescheiden houding als het gaat om internationale samenwerking te laten varen en om de blik naar buiten te richten. Houten dient als eerste de vraag te beantwoorden: waarom internationaal beleid. In 2005 publiceerden VNG en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties gezamenlijk het boekje: Grenze(n)loze gemeente: Handreiking internationale samenwerking en activiteiten van gemeenten. In deze publicatie werd voor het eerst een link gelegd tussen de identiteit en de belangen van gemeenten en hun internationale samenwerking. In het boekje worden vijf motieven van gemeenten geïdentificeerd om beleid te maken voor internationale samenwerking: idealen, economie, bestuur en organisatie, sociale cohesie en duurzame ontwikkeling. 1. Het ideële motief. Gemeenten zijn solidair met verdrukten en zetten zich in voor armoedebestrijding in ontwikkelingslanden, spreken zich uit voor de vrede en steunen waar mogelijk democratische en bestuurlijke ontwikkeling in landen in ontwikkeling en in transitie. 2. Het economische motief. Gemeenten creëren economische infrastructuur, trekken investeerders met een bepaald profiel, en profileren zich om zich op de steeds meer uniform wordende Europese markt te onderscheiden als vestigingsplaats. Gemeenten organiseren handelsmissies, nemen deel aan internationale netwerken en organiseren economische beursen en conferenties. 10

11 3. Het motief van bestuur en organisatie. Gemeenten leren van best practices van gemeenten in andere landen, medewerkers doen internationale ervaring op en worden beter gemotiveerd, gemeenten worden Europa-proof. 4. Het motief van sociale cohesie. Gemeenten werken samen met migrantenorganisaties, scholen, bedrijfsleven, kerken enz. waardoor de kloof tussen gemeente en de burger verkleint en de sociale banden in de samenleving verstevigen. 5. Het motief van duurzame ontwikkeling. Gemeenten dragen bij aan een leefbare wereld door in het beleid rekening te houden met de ecologische en sociale effecten, niet alleen hier en nu, maar ook op wereldschaal en voor volgende generaties. In de gemeente Houten is tot nu toe vooral het eerste, ideële, motief leidend geweest voor de internationale samenwerking. Solidariteit is het motief dat als een rode draad door de oude nota mondiaal beleid loopt. Duurzaamheid, het vijfde motief, is weliswaar sterk aanwezig in andere beleidterreinen van de gemeente Houten, maar er is geen relatie gelegd met de internationale samenwerking. Met dank aan Stepdancegroep So Double U, Houten Houten heeft veel te winnen als het zich ook door de andere motieven laat inspireren. Houten heeft economische belangen en het bedrijfsleven heeft er baat bij als de gemeente een herkenbaar (internationaal) profiel heeft. Omgekeerd kan de gemeente Houten gebruik maken van de internationale contacten van het bedrijfsleven in Houten. Door de snelle groei moet Houten veel zelf ontwikkelen. Het bestuur en de ambtelijke organisatie van Houten kan daarom leren van andere gemeenten en profiteren van deelname in internationale netwerken. Door diezelfde snelle groei is het belangrijk dat de nieuwe bewoners aan Houten gebonden worden: het motief van de sociale cohesie. 11

12 Het gewicht dat aan elk motief gegeven wordt verschilt sterk per gemeente en is in essentie een politieke afweging. Wil het nieuwe beleid succesvol zijn dan zal er een breedgedragen consensus moeten zijn over de motivering van het beleid. Een goede motivering enthousiasmeert en voorkomt valse verwachtingen. 2.2 Doelen Hieronder beschrijven wij vier overkoepelende doelen die de pijlers voor een nieuw internationale samenwerkingsbeleid zouden kunnen zijn Bevolking en bedrijfsleven van Houten enthousiasmeren, bewust maken en ondersteunen bij internationale samenwerking Een manier om het ideële motief en het motief van de sociale cohesie verder uit te bouwen is door de bevolking van Houten meer bij de internationale samenwerking te betrekken. De gemeente kan dit doen door de groepen te stimuleren om voorlichtingsactiviteiten te ontplooien. De gemeente kan de subsidieaanvragen van de particuliere groepen screenen op draagvlak onder de bevolking en op voorlichtingsactiviteiten; zij kan stimuleren dat zo veel mogelijk bevolkingsgroepen bereikt worden; en zij kan meer bekendheid genereren over het subsidiebeleid van de gemeente. Dit is juist in Houten erg belangrijk omdat veel nieuwe bewoners zich recentelijk in Houten vestigden. Ook kan gedacht worden aan het betrekken van jongeren bij voorbeeld via het uitbouwen van de internationale scholierenprojecten. Een andere invalshoek om de bevolking meer te betrekken is die van de Europese bewustwording. Het nee tegen het referendum over de Europese grondwet toonde aan dat de traditionele Europese oriëntatie van het Nederlandse volk niet langer een vanzelfsprekendheid is. De gemeente kan ook het bedrijfsleven van Houten meer bij de internationale samenwerking betrekken. Zij kan hierbij voorborduren op de positieve ervaring van het Platform Maatschappelijk Betrokken Ondernemen Houten (zie onder) Versterking van het lokale bestuur elders De gemeente kan het ideële motief ook invulling geven door versterking van het lokale bestuur in landen in ontwikkeling en in transitie. Het gaat hierbij om kennisoverdracht van collega tot collega en van gemeente tot gemeente. De gemeente leert hier zelf ook van. Hierdoor en doordat ambtenaren internationale ervaring opdoen is het ook een invulling van het motief van de verbetering van het bestuur en de organisatie van de eigen gemeente. Manieren om deze doelstelling invulling te geven worden hieronder toegelicht bij LOGO South en LOGO East. Overigens kan de gemeente ook via andere wegen bijdragen aan versterking van het lokale bestuur elders, bijvoorbeeld door incidenteel gemeentelijke experts beschikbaar te maken voor internationale adviesmissies. 12

13 2.2.3 Profilering van de gemeente Houten In zijn algemeenheid zijn economische overwegingen het motief van gemeenten om zich te profileren. Maar op welke karakteristiek een gemeente zich profileert is afhankelijk van andere motieven Profilering als maatschappelijk verantwoorde organisatie De gemeente Houten kan zich profileren als maatschappelijk verantwoorde organisatie. De gemeente kiest dan het ideële motief. Zij kan dit invulling geven door het bewust inkoopbeleid uit te breiden en hierover te communiceren: naast bewust inkoopbeleid van koffie en thee, ook papier met een duurzaamheidkeurmerk FSC (Forest Stewardship Council), schone kleren (d.w.z. zonder kinderarbeid vervaardigde kleren) voor gemeentelijke uniforms, een bouwverordening om het gebruik van duurzaam geproduceerd hout te stimuleren, compensatie voor CO2 bij vliegreizen, bewust beleggen (keuze van spaarregeling en beleggingen en verzekeringen). Twee campagnes die inspelen op profileren zijn de Millennium Gemeente (een brede campagne) en de Fair trade gemeente (specifiek) Profileren als fietsstad De gemeente Houten heeft nationale en, tot op zekere hoogte, internationale bekendheid verworven door het fietsvriendelijke ruimtelijke ordeningsbeleid. Zo komen met enige regelmaat groepen beleidsmakers uit Japan op werkbezoek naar de gemeente Houten. De fiets kan als verbindend element fungeren tussen verschillende onderdelen van het internationale beleid. Als de gemeente zich als fietsstad profileert wordt het duurzaamheidsmotief meer benadrukt Profileren als new town of als dorp met historische waarde Als Vinex gemeente moet de gemeente veel van de sociale en economische infrastructuur van de grond af opbouwen. De gemeente kan hierbij profiteren van ervaringen van gemeenten in andere landen. Deelname in het European New Towns Platform (ENTP) of samenwerking binnen ASCEND (Achieving the Socio-Economic Re-use of Military Land and Heritage) biedt interessante internationale contacten en mogelijkheden voor Europese financiering van innovatieve projecten. De motivering is hier, naast de economie, verbetering van de eigen bestuurlijke en organisatie. 13

14 2.2.4 (Regionale) economische ontwikkeling De gemeente Houten heeft een snel groeiende bevolking. Gelijkoplopende groei is voor de werkgelegenheid is dus van groot belang. De internationale profilering kan bij internationaal georiënteerde managers (onbewust) bijdragen bij de keuze van de locatie van investeringen. Kennisoverdracht naar gemeenten in andere landen draagt bij aan een meer internationaal georiënteerd ambtelijk apparaat dat gewend raakt om met mensen uit een andere cultuur te werken en met betere beheersing van vreemde talen. De internationale ervaring die ambtenaren op doen kan later meer gericht ingezet worden bij het aantrekken van economische activiteiten. 3. NIEUWE SAMENWERKINGSMOGELIJKHEDEN De gemeente Houten kan de hierboven beschreven doelen op veel verschillende manieren vorm geven. Om een indruk te geven van de mogelijkheden noemen we een aantal opties, zonder uitputtend te zijn. 3.1 Deelname in de campagne Millennium Gemeente Eén van de mogelijkheden voor Houten is deelname aan de campagne Millennium Gemeente. De VNG heeft in maart 2007 de Millennium Gemeente campagne gelanceerd. De Millenniumdoelen zijn acht doelstellingen die gerelateerd zijn aan de bestrijding van extreme armoede in de wereld. De doelen zijn geformuleerd op het niveau van de Verenigde Naties. Vrijwel alle regeringsleiders hebben zich er in 2000 aan gecommitteerd en de Nederlandse regering heeft zich in het regeerakkoord van maart 2007 opnieuw duidelijk uitgesproken over het grote belang van de Millenniumdoelen en de bereidheid van de regering om zich er voor in te zetten. In de Millennium Gemeente campagne worden gemeenten een aantal actieperspectieven voorgelegd. Hieronder bekijken wij in hoeverre deze actieperspectieven passen bij het nieuw te ontwikkelen beleid van Houten: 14

15 Kennisoverdracht aan gemeenten in ontwikkelingslanden. De gemeente Houten heeft tweemaal buitenlandse stagiairs uit gemeenten in ontwikkelinglanden ontvangen, en nog nooit gemeentelijke experts naar die landen uitgezonden. Het belangrijkste programma voor Nederlandse gemeenten is LOGO South. Hieronder gaan wij dieper in op de mogelijkheden van Houten om hierin deel te nemen. Met dank aan Stichting Band met Band, Houten Fondswerving voor projecten in ontwikkelingslanden stimuleren. De gemeente Houten verleent subsidie aan 17 groepen. Twaalf daarvan werven fondsen voor concrete en kleinschalige projecten. De gemeente kan hiermee doorgaan door de groepen stimuleren om nieuwe doelgroepen in de bevolking aan te spreken, meer nadruk leggen op de voorlichting rond de projecten en waar gewenst daarvoor gemeentelijke communicatieinstrumenten inzetten. Bewust te consumeren. Eerlijke handel en een beter milieu horen bij het achtste Millenniumdoel. De gemeente Houten betrekt zuivere koffie en thee en een deel van de producten uit het kerstpakket van de plaatselijke Wereldwinkel. Ook krijgt de Wereldwinkel subsidie van de gemeente. De gemeenten heeft geen bouwverordening waarin het gebruik van duurzaam geproduceerd hout gestimuleerd wordt. De gemeente Houten gaf in de periode 2003 en 2004 opdracht aan een adviesbureau (Enrich) om het Platform Maatschappelijke Verantwoord Ondernemen op te richten. De bedrijven die bij dit platform zijn aangesloten zetten zich vooral door vrijwilligerswerk in voor projecten in o.a. onderwijs, natuur en de zorg. Het Platform zou, door het toevoegen van activiteiten op het gebied van internationale solidariteit, uitgebreid kunnen worden van Maatschappelijk Betrokken naar Maatschappelijk Verantwoord ondernemen. Dit wil zeggen dat de bedrijven ook bepaalde criteria van ethiek (bijv. het gebruiken van materialen die niet door kinderarbeid geproduceerd zijn) en duurzaamheid in hun bedrijfvoering opnemen. 15

16 Als de gemeente Houten besluit mee te doen aan de campagne ontvangt zij vier aluminium borden (voor bij de gemeentegrens) en 10 kartonnen 'makelaars'-borden die tegen het raam geplakt kunnen worden. Ook kan zij een button en een teller op de website plaatsen. Er worden in 2007 verschillende nationale activiteiten rond de campagne georganiseerd: een conferentie op 11 april, een workshop als onderdeel van het jaarcongres van de VNG (5-6 juni), publieksactiviteiten op 7 juli (7-7-07) als onderdeel van een wereldwijde actiedag rond global warming en publieksactiviteiten op 17 oktober: de wereldwijde white band day tegen armoede. De VNG verwacht dat 100 gemeenten aan de campagne deelnemen. De Millennium Gemeente campagne is gestart nadat in 2005 United Cities and Local Governments, de wereldkoepel van gemeenten een oproep deed aan alle lokale besturen om zich voor de millenniumdoelen van de Verenigde Naties in te zetten. Kosten: Campagnematerialen zijn gratis. Kosten van activiteiten zijn sterk variabel. Zo kan implementatie van nieuw beleid (bijvoorbeeld gebruik van FSC hout) omvangrijke financiële consequenties hebben. Met dank aan Stichting Band met Band, Houten 16

17 3.2 Een stedenband aangaan Een officiële stedenband is gebaseerd op een overeenkomst die door vertegenwoordigers (burgemeester of raad) van beide gemeenten is ondertekend. Er zijn grote echter verschillen tussen stedenbanden. Sommige draaien volledig op het particulier initiatief. Dit zijn dan geen officiële stedenbanden. Bij andere ligt het initiatief deels bij de gemeente en deels bij de stichtingen. Stedenbanden zonder betrokkenheid van particuliere groepen leiden meestal een slapend bestaan. De stedenbanden binnen de (oude) Europese Unie zijn meestal gericht op het aangaan van vriendschapsbanden. Stedenbanden met gemeenten in landen die onlangs zijn toegetreden tot de Europese Unie hebben naast de vriendschapsdoelstelling meestal ook meer inhoudelijke doelstellingen. Stedenbanden met nieuwe kandidaat lidstaten en met ontwikkelingslanden zijn meestal gericht op versterking van het lokale bestuur en verbeterde leefomstandigheden. Met dank aan Stichting Vrienden van Djerela, Houten Het voordeel van een stedenband is dat er een meerjarig contact ontstaat met een concrete wederpartij. Het contact verdiept doordat men elkaar steeds beter leert kennen en verbreedt doordat steeds meer partijen betrokken raken. Het nadeel is dat een stedenband arbeidsintensief is en soms, na verloop van tijd, als knellend ervaren wordt. Bij het aangaan van een stedenband is het van belang om na te gaan of de twee gemeenten bij elkaar passen. Als grove stelregel kan men stellen dat een gemeenten in een land in transitie of ontwikkeling bij voorkeur twee tot drie maal zo groot is als de Nederlandse gemeente. Dan komen de taken enigszins overeen en is de bestuurskracht vergelijkbaar. Een grote(re) gemeente heeft ook als voordeel dat bij de wederpartij voldoende Engels of Duits gesproken wordt. Overeenkomst wat betreft inhoudelijk profiel is ook van belang. Een partnerstad van Houten zou idealiter stad zijn waarbij duurzaamheid hoog in het vaandel staat of een snel gegroeide stad met tot inwoners. Overigens geven Nederlandse gemeenten ook vaak de voorkeur aan projectmatige samenwerking met andere gemeenten in plaats van een stedenband. En als wel een stedenband wordt aangegaan is een van de onderdelen van de stedenbandovereenkomst een afspraak om regelmatig te evalueren en om op basis van deze evaluaties te beoordelen of men door wil gaan. Dit om te voorkomen dat de stedenband ongewild doorgaat, terwijl zij haar nut verloren heeft. 17

18 De groepen in Houten hebben contacten met vier Afrikaanse landen, met Bulgarije en met Roemenië. Zowel de groep die contact heeft met Bichis als met Band (beide in Roemenië) heeft de gemeente benaderd om een stedenband aan te gaan. Beide zijn echter weinig geschikt. Bichis is een regio met verschillende dorpen en het dorpje Band telt slechts enkele duizenden inwoners. Bovendien is het waarschijnlijk dat de fondsen kennisoverdracht gericht op toetreding tot de Europese Unie in het komende jaar zullen voor Roemenië zullen wegvallen (zie onder bij LOGO East). Kosten: De kosten van een stedenband zijn moeilijk in te schatten. In het eerste jaar gaat het vooral om reis-, verblijf- en representatiekosten, maar de kosten daarna zijn sterk afhankelijk van invulling. Als de stedenband niet puur op het particulier initiatief draait kan de ambtelijk inzet oplopen tot een halve dag in de week. Enkele keren per jaar kan bestuurlijke inzet nodig zijn voor ontvangst van delegaties en bezoeken aan de partnerstad. Bij projectmatige samenwerking en kennisoverdracht moeten ook enkele weken aan ambtelijke tijd gereserveerd worden. 3.3 Lidmaatschap van het Platform Europese Stedenbanden De helft van alle 400 formele en informele Nederlandse stedenbanden is met een stad binnen Europa (incl. Midden- en Oost-Europa). Voor deze stedenbanden is via het Platform Europese Stedenbanden (PES) een goede ondersteunende infrastructuur aanwezig. Dit platform is de opvolger van het PGV- Platform van Stedenbanden met Midden- en Oost-Europa dat al sinds 1989 ondersteuning biedt aan Nederlandse gemeenten met een stedenband aldaar. Het Platform Europese Stedenbanden telt momenteel 89 leden en is ondergebracht bij VNG International, de organisatie voor Internationale Samenwerking van de VNG. Het Platform Europese Stedenbanden vervult een netwerk-, informatieen lobbyfunctie voor de leden. Ook organiseert het PES trainingen. Het is niet nodig dat er sprake is van een geformaliseerde stedenband, het gaat er om dat er structurele contacten zijn. Alleen gemeenten kunnen lid worden, maar het is aan de gemeente om te bepalen of vertegenwoordigers van de gemeente dan wel het particulier initiatief meedraaien binnen de activiteiten van het PES. Door lidmaatschap van het PES kunnen de gemeente en het particulier initiatief profiteren van de ervaringen die aanwezig zijn bij het PES en bij de andere leden van het PES. Er zijn zes 18

19 landenkringen binnen het PES. De landenkring Roemenië telt 10 leden. Na de val van Ceausescu waren de contacten vooral gericht op materiële hulp. Door de voorbereiding op toetreding tot de Europese Unie begint de hulp zich nu steeds meer te focussen op daaraan gerelateerde thema s, met projecten gericht op transparantie en goed bestuur. Alhoewel de gemeente Houten geen officiële stedenband heeft kan zij lid worden van het Platform Europese Stedenbanden, op basis van de duurzame contacten van de drie stichtingen die actief zijn voor drie verschillende regio's in Roemenië. Het betreft de Stichting Bichis Bukkos (gericht op duurzame ontwikkeling, met name op het gebied van landbouw), de stichting Romadopt (verzorgt medische hulptransporten), en de stichting Band met Band (helpt zigeuners in het dorp Band). Het contact is opgenomen op Kosten: lidmaatschap 750,-; vergadertijd voornamelijk ten laste van de groepen. Met dank aan Stichting Band met Band, Houten 3.4 Deelname in LOGO East De gemeente kan overwegen om deel te nemen in LOGO East: het programma waarin VNG en Nederlandse gemeenten samenwerken met partners in landen die zich voorbereiden op toetreding tot de Europese Unie. Het is een programma waarbinnen kennisoverdracht over lokaal bestuur centraal staat. Tot eind 2007 worden projecten gefinancierd in Roemenië, Bulgarije, Turkije, Oekraïne, Servië en Montenegro. Daarnaast stimuleert het programma Nederlandse gemeenten om nieuwe contacten aan te gaan met deze landen. Voor elk land waarmee samengewerkt wordt is een landenprogramma opgesteld. Dit landenprogramma biedt het kader waarbinnen samengewerkt wordt: zowel de thema s worden vastgesteld als de timing van de activiteiten. Voor Turkije, Oekraïne en Bulgarije is het thema dienstverlening, voor de Roemenië, Servië, Montenegro is het thema human resource management en financieel management. Alleen dit jaar (2007) kunnen nog projecten worden ingediend. In de zomer van 2007 wordt bekend of en hoe LOGO East voortgezet zal worden. Het is waarschijnlijk dat LOGO East in ieder geval voortgezet wordt voor Rusland, Servië en de Oekraïne. Het is mogelijk dat VNG International assisteert bij het vinden van een partner in deze landen. 19

20 Kosten: Reis- en verblijfskosten plus een deel van de salariskosten ( 200,- per weekdag) worden vergoed. Tijdsinvestering uitgaande van twee missies van twee personen per jaar plus voorbereiding en rapportage is zes weken, plus tijd voor de afhandeling van subsidieaanvragen. 3.5 Deelname in LOGO South De gemeente Houten kan zich ook richten op LOGO South. In dit programma werken VNG en Nederlandse gemeenten samen met partners in elf landen. Ook in dit programma wordt samengewerkt binnen landenprogramma s. LOGO South loopt tot Op dit moment zijn de landen en hun thema s als volgt: Benin (lokale belasting), Egypte (lokale water voorzieningen en sanitatie), Ghana (financieel management), Indonesië (lokaal water management), Nicaragua (lokale overheid), De Palestijnse Gebieden (afval en afval water), Sri Lanka (afval), Soedan (water voorziening, afval management), Suriname (capaciteitsontwikkeling van gedecentraliseerde districten), Tanzania (financieel management) and Zuid-Afrika (sociale huisvesting). De gemeente Houten kan ervaring met kennisoverdracht opdoen door mee te draaien in "Exchange activities". Dit zijn uitwisselingen van ervaringen tussen gemeenten uit meerdere landen die (meestal) in ontwikkelingslanden plaats vinden. Dit kan uitmonden in een structureel contact en een meerjarige, projectmatige samenwerking. Een en ander dient te passen binnen de vastgestelde landenprogramma's. Afstemming met de coördinator van het LOGO South programma is dan ook noodzakelijk. Kosten: Reis- en verblijfskosten plus een deel van de salariskosten ( 200,- per weekdag) worden vergoed. Tijdsinvestering uitgaande van twee missies van twee personen per jaar plus voorbereiding en rapportage is zes weken plus tijd voor de afhandeling van subsidieaanvragen.. Met dank aan Stichting Band met Band, Houten 20