Uitdagingen en vooruitzichten

Transcriptie

1 02 Uitdagingen en vooruitzichten Als beheerder van het hoogspanningsnet moet Elia talrijke uitdagingen aangaan om het hoofd te bieden aan de energierevolutie die zich nu voordoet. De Europese integratie, de liberalisering van de markt, de strijd tegen de klimaatverandering en de komst van de vaak decentraal geproduceerde hernieuwbare energie, het zijn allemaal uitdagingen waardoor activiteiten die lange tijd als conventioneel werden beschouwd opeens moeten veranderen. In dit hoofdstuk 60 De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep: inleiding op de uitdagingen 62 Uitdaging 1: Bevoorradingszekerheid 67 Uitdaging 2: Uitbouw van de geïntegreerde markt 71 Uitdaging 3: Integratie van hernieuwbare energie 77 Licence to operate : De tegemoetkoming tussen de collective behoefte en het individu

2 De evolutie naar hernieuwbare energie vormt voor Elia een nieuwe uitdaging om het evenwicht op ons netwerk te garanderen. De wind en solar forecast werden om die reden ontwikkeld, waardoor er betere voorzieningen gemaakt kunnen worden voor de markt. We willen een voortrekkersrol spelen in deze energierevolutie, zodat we verschillende nieuwe, duurzame en betrouwbare systemen kunnen ontwikkelen zowel op land als op zee. Joachim Van Erps / systeem ingenieur bij het NCC (Nationaal Controle Centrum)

3 60 ELIA GROUP 2013 De maatschappelijke verantwoordelijkheid van de Elia groep Sinds de liberalisering van de elektriciteitsmarkt, die een duidelijke scheiding eiste tussen de verschillende spelers op de energiemarkt, heeft de Elia groep voortdurend initiatieven genomen om zijn taken naar best vermogen te vervullen. In 2013 heeft Elia een diagnose opgemaakt van zijn interne prestaties in het licht van deze uitdagingen, om een adequatere organisatie te kunnen uitwerken. Op basis van de richtlijn voor verantwoord ondernemen vervat in de norm ISO heeft Elia de prestaties in zijn vakgebieden beoordeeld op zeven kerncriteria: governance, respect voor de mensenrechten, arbeidsverhoudingen, respect voor het milieu, loyale handelspraktijken, respect voor de verbruikers en relaties met de gewesten. De beoordeling werd uitgevoerd door een aantal medewerkers van Elia die met deze thema s te maken hebben en in staat zijn om de sterke en zwakke punten van de onderneming te evalueren. Het resultaat was een lijst met de belangrijkste aandachtspunten voor elk vakgebied. Een deel van deze punten werd al besproken met de stakeholders van Elia om de interne perceptie te evalueren en te objectiveren. De volgende stap zal bestaan uit het creëren van een materialiteitsmatrix - conform de aanbevelingen van het Global Reporting Initiative en ISO om te kijken welke aandachtspunten zowel voor Elia als voor zijn stakeholders prioritair zijn. Op basis daarvan zal een strategie uitgewerkt en geïmplementeerd worden. De algemene directie van de Elia groep volgt dit proces van nabij en stuurt het, om geleidelijk een respons uit te werken voor elke uitdaging in overeenstemming met de strategie, om deze vervolgens operationeel te maken (plan 2014). De drie kernuitdagingen voor Elia zijn: de bevoorradingszekerheid van elektriciteit waarborgen, actief deelnemen aan de Europese ontwikkeling van de geïntegreerde elektriciteitsmarkt en de bijkomende hernieuwbare energieproductie integreren. Door een antwoord te bieden op deze uitdagingen speelt de Elia groep ten volle zijn rol als een speler die zijn verantwoordelijkheid opneemt tegenover zijn stakeholders. Innovatie staat hierbij centraal. ➊ Bevoorradingszekerheid Onze maatschappij verbruikt alsmaar meer elektriciteit. In het licht van de voortdurend toenemende vraag naar elektriciteit moet Elia garanderen dat het de rol van schakel tussen vraag en aanbod kan spelen. Het is met dit doel voor ogen dat de reservemechanismen werden ingesteld. Elia moet zonder opslagmogelijkheden en zonder eigen productie het evenwicht op het net bewaren en daarbij verschillende belangrijke factoren in acht nemen: de veroudering van het klassieke productiepark, de politieke beslissing om op termijn de kernuitstap te maken, de toename van kleine gedecentraliseerde productie-eenheden op basis van hernieuwbare energie (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling,...) of productie die zeer ver van de verbruiksplaats plaatsvindt (zoals offshore windmolenparken).

4 ELIA GROUP Bevoorradingszekerheid 2 3 Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt Integratie van hernieuwbare energie ➋ Uitbouw van een geïntegreerde Europese markt De ontwikkeling van de geïntegreerde markt - het resultaat van een Europese politieke beslissing die aan het begin van de eenentwintigste eeuw werd genomen - moet fysiek en economisch ondersteund worden door de hoogspanningsinfrastructuur om de elektriciteit te transporteren. Fysiek betekent de versterking van de transportcapaciteiten tussen buurlanden. Economisch betekent ervoor zorgen dat vraag en aanbod elkaar kunnen vinden binnen de logica van een geliberaliseerde markt, zodat de prijzen transparanter en aantrekkelijker worden voor de verbruikers. ➌ Integratie van hernieuwbare energie De engagementen die zowel Europa als de lidstaten zijn aangegaan om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, hebben een invloed op het energielandschap. Hernieuwbare energie wordt in deze context aangemoedigd door het investeringsbeleid waarbij de uitstoot wordt beheerst in verhouding tot de effecten die eruit voortvloeien: technische uitdagingen, financiële effecten... Het is echter vrijwel zeker dat deze evolutie naar minder koolstof zal leiden tot een hoger elektriciteitsverbruik. Aan de productiezijde zijn de uitdagingen divers: intermitterende productie en afhankelijkheid van meteorologische omstandigheden, productieparken die, zoals de offshore windturbines, ver van de verbruikscentra liggen of productie op basis van zonne-energie, biomassa en warmtekrachtkoppeling die een kleinere en meer gedecentraliseerde activiteit wordt. Elia moet het net en het beheer ervan aanpassen aan de productie door verschillende spelers en uit verschillende energiebronnen. Licence to operate. De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu Al deze uitdagingen zetten Elia ertoe aan om zijn infrastructuur voor het transport van elektriciteit op hoogspanning en middelhoge spanning te onderhouden, te moderniseren en aan te passen. Deze infrastructuur bestrijkt het volledige grondgebied en moet beheerd worden in nauw overleg met de stakeholders: bewoners, lokale overheden, industriële klanten, elektriciteitsproducenten, omwonenden en milieuactivisten. Het gaat om een vitaal elektriciteitsnet dat zich discreet tracht op te stellen en desondanks voor sommigen wel eens in de weg staat... ook al zijn zij zelf elektriciteitsverbruikers. Het verkrijgen en hernieuwen van exploitatie- en bouwvergunningen zijn dus beslissende factoren en onontbeerlijke voorwaarden die moeten vervuld zijn, opdat Elia zijn taken kan vervullen en een betere openbare diens kan verlenen.

5 62 ELIA GROUP UITDAGING 1 De bevoorradingszekerheid De bevoorradingszekerheid is een belangrijke uitdaging in de komende jaren. De veroudering van het conventionele productiepark, de kernuitstap en de integratie van hernieuwbare energie veranderen de configuratie van de energiebevoorrading in Europa fundamenteel. Nieuwe productie-eenheden die verder van de steden liggen (offshore windmolenparken) of gedecentraliseerd zijn (zonne-energie, biomassa, warmtekrachtkoppeling...) komen massaal op het net, wat het beheer van het elektriciteitsnet beïnvloedt (zie Integratie van hernieuwbare energie, p.71). Daarnaast nemen de energiebehoeften die zo belangrijk zijn in ons dagelijkse leven voortdurend toe (ICT-apparatuur, huishoudtoestellen of elektrische auto s...). De bevoorradingszekerheid is een gedeelde verantwoordelijkheid van de producenten, leveranciers, transmissieen distributienetbeheerders, openbare overheden en ook van de verbruikers. Deze laatste zullen in de toekomst ook een alsmaar grotere rol spelen via het beheer van de vraag. De federale overheid bepaalt het globale beleid inzake de energiebevoorradingszekerheid. De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur aan de marktspelers ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag. Zij werken hieraan 24 uur op 24. De leveranciers verbinden zich ertoe om hun klanten overeenkomstig hun behoeften te bevoorraden. Zij kunnen rekenen op onze netten en op de diensten die wij ter beschikking stellen om deze elektriciteit te vervoeren, ongeacht of ze in ons land of buiten onze grenzen is geproduceerd. Hiervoor blijven de netbeheerders hun interconnectielijnen met de buurlanden ontwikkelen (zie Projecten, p.25) en zetten zij samen met de energiebeurzen en met hun collega-netbeheerders elektriciteitsmarkten op over de landsgrenzen ruim heen (zie Uitbouw van de geïntegreerde markt, p.67). In België HET EVENWICHT TUSSEN PRODUCTIE EN VERBRUIK BEANTWOORDT AAN DE BEHOEFTEN VAN DE MARKT Het evenwicht tussen productie en verbruik is in eerste instantie afhankelijk van de marktspelers en meer bepaald de evenwichtsverantwoordelijken (ARP s of Access Responsible Parties). Zij moeten immers zo goed mogelijk instaan voor het evenwicht tussen hun bevoorradingsbronnen en de afnames van hun klanten. Iedere evenwichtsverantwoordelijke deelt s avonds aan Elia mee hoeveel energie hij de volgende dag op kwartuurbasis zal uitwisselen op elk punt van het net, en dit zowel voor de injecties en afnames van elektriciteit, als voor de uitwisselingen tussen evenwichtsverantwoordelijken, de invoer of de uitvoer. Het resterende onevenwicht in de Belgische regelzone wordt door Elia in real time gecompenseerd door een beroep te doen op de energiereserves die op basis van contracten beschikbaar zijn bij producenten en grootverbruikers in België. Daartoe heeft Elia voor de Belgische regelzone in 2013 een beroep gedaan op 113 GWh aan energievolumes tegenover GWh in 2012.

6 ELIA GROUP De transmissienetbeheerders voor elektriciteit stellen aan de marktspelers een robuuste en betrouwbare elektriciteitsinfrastructuur ter beschikking en zorgen voor het onmiddellijk evenwicht tussen productie en vraag (zie Beheer van de netinfrastructuur, p.18). HET PLAN WATHELET De staatssecretaris lanceert een plan om de bevoorradingszekerheid van België in de komende jaren veilig te stellen. In juli 2013 bevestigt de regering de beslissing om uit kernenergie te stappen en nog 10 jaar langer gebruik te maken van Tihange 1. Ze kondigt ook een openbare aanbesteding aan voor nieuwe faciliteiten die in 2014 buiten werking gesteld zouden worden en maatregelen om de concurrentiepositie van de Belgische productiefaciliteiten te versterken. De regering bevestigt daarnaast dat de interconnecties belangrijk zijn en bijdragen aan het vrijwaren van de bevoorradingszekerheid (zie Projecten, p.25). In 2013 heeft Elia het hele jaar lang samengewerkt met de regering en de nationale regulator om dit plan op te stellen en initiatieven te nemen om het evenwicht te verzekeren (zie infra, Bevraging FEBELIEC-ENERGYVILLE) IN BELGIË ELIA BREIDT DE DIENSTEN VOOR HET BEHEER VAN DE VRAAG UIT OM HET EVENWICHT OP HET NET TE BEWAREN Naast de onderbrekingsdienst (tijdelijke afschakeling) van verbruik zoals contractueel werd overeengekomen met industriële klanten die aangesloten zijn op het transmissienet, breidt Elia de mogelijkheid uit om het verbruik onder bepaalde voorwaarden te onderbreken en zo het evenwicht van het net te bewaren. Elia zal hiervoor aankloppen bij de aggregatoren (groepen ondernemingen met identieke productieprofielen) en productiefaciliteiten die aangesloten zijn op de distributienetten. In de eerste plaats werd de primaire reserve, die een zeer korte reactietijd vereist, opengesteld voor de aggregatoren en meer bepaald voor de productie van hun klanten die aangesloten zijn op het transmissienet. Ruwweg een derde van het primaire vermogen dat moet dienen om de frequentieverlagingen te compenseren wordt vandaag verzekerd door onderbrekingsaanbiedingen van de vraag. Elia voerde ook een nieuw product in, m.n. de tertiaire reserve dynamic profile (R3DP), waarvoor klanten aangesloten op het distributienet onderbrekingsaanbiedingen kunnen doen via aggregatoren. Een openbare aanbesteding ter grootte van 50 MW werd in september uitgeschreven en was een opmerkelijk succes. Dit type reserve vereist een activering van het vermogen binnen de 15 minuten. Het product dat Elia aanbiedt beperkt het aantal jaarlijkse activeringen tot 40. De duur van de onderbrekingen

7 64 ELIA GROUP 2013 Het aandeel van de hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsproductie neemt toe: permanent het evenwicht tussen het aanbod en de vraag waarborgen, wordt alsmaar complexer. Dat is de reden waarom het concept demand response, dat de vraag van industriële en professionele verbruikers bij een eventueel onevenwicht moet beperken, zo belangrijk wordt. Pieter-Jan Mermans et Jan-Willem Rombouts CO-FOUNDER RESTORE REstore verzamelt de beschikbare, onderbreekbare capaciteit van verschillende industriële en professionele verbruikers in de vorm van een virtuele centrale die we aan Elia ter beschikking stellen als een soort reservemiddel. Samen met Elia promoten wij via deze innoverende technologie op een concrete manier de hernieuwbare energiebronnen: het evenwicht op het net kan zo vlugger hersteld worden, terwijl de emissies van CO 2 afnemen. In december bevestigde de regering de beslissing om een mechanisme met strategische reserves in gebruik te nemen in de Belgische regelzone en dit naast de middelen die worden gebruikt om het evenwicht te bewaren. Na een analyse van de situatie en de risico s zal een openbare aanbesteding uitgeschreven worden voor de centrales die zoals aangekondigd zullen sluiten en deze welke tijdelijk gesloten zijn, alsook voor industriële klanten die hun verbruik tijdelijk kunnen onderbreken. Het doel is het behoud van het evenwicht in de zone in uitzonderlijke omstandigheden te kunnen waarborgen (zie Beheer van de elektriciteitssystemen, p.32). Zodra het regelgevende en wetgevende kader vastligt, zal de netbeheerder een centrale rol spelen bij de invoering van een dergelijk mechanisme. Indien Elia in de toekomst een actieve en doeltreffende rol moet spelen in het beheer van strategische reserves die de bevoorradingszekerheid kunnen verzekeren, kan dat leiden tot het herdefiniëren van de taken van de Groep IN BELGIË wordt beperkt tot 2 uur per oproep met een interval van 12 uur tussen twee activeringen. De deelnemingsdrempel is 5 MW. De terbeschikkingstelling van het vermogen wordt aan de aggregator vergoed op basis van een vast tarief per MW. Bij elke activering moet de energie die door de verbruiker niet meer aangekocht wordt trouwens nog altijd geproduceerd worden om het evenwicht te bewaren. Elia rekent dit volume automatisch met de evenwichtsverantwoordelijke af tegen de marginale elektriciteitsprijs in real time. Hiervoor past Elia het onevenwichtstarief toe. De uitbreiding van het gamma beschikbare services om het evenwichtsbeheer in de regelzone te bewaren werd mogelijk gemaakt door de ondersteuning die de CREG aan deze initiatieven heeft verleend. DEMAND RESPONSE: HET GEZAMENLIJKE ONDERZOEK VAN FEBELIEC-ELIA-ENERGYVILLE Industriële elektriciteitsverbruikers die aangesloten zijn op het Elia-net beschikken over een bijkomend potentieel om verbruikspieken op te vangen. Dat is de conclusie van een studie die Elia, Febeliec en EnergyVille in de zomer van 2013 samen hebben uitgevoerd. 29 industriële verbruikers hebben hieraan deelgenomen; samen vertegenwoordigen zij 13,6% van het Belgische elektriciteitsverbruik in Zowel de industrie als de gezinnen kunnen bijdragen aan de stabiliteit van het net door hun energieverbruik op een meer flexibele manier te organiseren en op een georganiseerde manier te reageren op mogelijke tekorten tijdens verbruikspieken. Bepaalde zeer grote verbruikers passen dit principe al toe via de marktwerking en/of via onderbreekbaarheidscontracten met Elia. Op die manier buigen ze niet alleen hun flexibiliteit om tot een economisch

8 ELIA GROUP In Duitsland INVOERING VAN EEN STRATEGISCHE RESERVE In 2013 werd in Duitsland een nieuw mechanisme in werking gesteld in de vorm van een strategische reserve die de zekerheid van het elektriciteitsnet moet waarborgen door een productievermogen beschikbaar te maken dat toereikend is voor alle voorspelbare productiescenario s. Dit mechanisme bleek nodig te zijn omdat een toenemend aantal niet-rendabele productie-eenheden uit de markt gehaald werd. Voor de winter 2013/2014 hebben de Duitse transmissienetbeheerders in het kader van dit nieuwe mechanisme een productievermogen van 518 MW gecontracteerd. Recente berekeningen tonen aan dat het volume te contracteren productievermogen de komende jaren nog zal toenemen. Dit mechanisme is niet gebaseerd op de markt en richt zich enkel op het handhaven van de zekerheid van het elektriciteitssysteem. Het mechanisme zou tegen eind 2017 moeten afgevoerd zijn. De nieuwe Duitse regering heeft in haar coalitieovereenkomst aangekondigd dat ze de behoeften op het vlak van bevoorradingszekerheid op middellange termijn aandachtig zal bestuderen en een gericht en adequaat vermogensmechanisme zal uitwerken. INSTALLATIE VAN DE BERLIJNSE 380 KV-KABEL: EEN RUGGENGRAAT VOOR DE BEVOORRADINGSZEKERHEID VOOR ELEKTRICITEIT VOOR DE DUITSE HOOFDSTAD Tijdens zijn bezoek op 28 augustus onderstreepte Dr. Philipp Rösler het belang van het werk dat de netbeheerder doet om de veiligheid en betrouwbaarheid van de elektriciteitsbevoorrading van Berlijn te waarborgen. Hij onderstreepte de uitmuntendheid van het uitgevoerde werk tijdens de energietransitie een periode met grote uitdagingen voor de veiligheid van het net. voordeel, maar dragen ze tegelijkertijd bij aan de bevoorradingszekerheid. De ondernemingen die op de aanbesteding hebben ingeschreven, beschikken over een flexibel vermogen van 631 MW, waarvan 134 MW nog niet op intelligente wijze aangewend wordt om de energiekosten te verminderen. Ongeveer twee derde van dit flexibele vermogen kan zeer snel (binnen een kwartier) door de netbeheerder aangesproken worden in geval van dreigende tekorten en dit vermogen neemt grotendeels al deel aan de markt. Het resterende derde kan pas na een langere reactietijd worden ingezet (enkele uren) en het grootste deel van dit vermogen wordt vandaag nog niet gebruikt. EERSTE MAANDELIJKSE VEILING VAN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN BIJ ELIA De eerste maandelijkse veiling van ondersteunende diensten werd georganiseerd op 10 (eerste ronde) en 12 (tweede ronde) december In het verleden had Elia de ondersteunende diensten altijd via een jaarlijkse of meerjaarlijkse procedure aangekocht. De evolutie naar contracten op kortere termijn, een vraag van de producenten, was ook in het plan van Staatssecretaris Wathelet geïdentificeerd als een maatregel die de efficiëntie van de markt kon vergroten. Op basis van een voorstel dat Elia begin 2013 indiende, had de CREG aan het begin van de zomer haar voorlopige goedkeuring gehecht aan het principe van maandelijkse aankoop van een deel van de reserves afkomstig van de productie-eenheden. Na afloop van de sessie over de prestaties van januari 2014 heeft Elia 27 MW primair regelvermogen en 20 MW secundair regelvermogen aangekocht via het veilingplatform STAR (Short-Term Auctioning of Reserves).

9 66 ELIA GROUP 2013 De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken een antwoord te bieden op toekomstige energie-uitdagingen Opslagtechnologie kan in de toekomst wellicht een oplossing bieden voor het leveren van ondersteunende diensten en het congestiebeheer op een net waarin het aandeel van hernieuwbare energie blijft toenemen. Elia werkt mee aan het project estorage. Dit project heeft tot doel de technische en economische haalbaarheid aan te tonen van opslagsystemen met pompen met variabele snelheid. Dit project onderzoekt ook nieuwe marktmechanismen die de snelle inzet van die opslag in heel Europa mogelijk maken. 50Hertz neemt dan weer deel aan de projecten SDL-Batt en ADELE-ING die een ontwerpstudie en analyses uitvoeren voor de toekomstige constructie van het eerste adiabatische energieopslagsysteem door middel van perslucht. SDL-BATT Dit project heeft tot doel de ondersteunende diensten aan te duiden die economisch gezien het meest geschikt zijn voor opslag in batterijen met de volgende termijnen: nu, 2020 en Er zal ook onderzocht worden in welke mate opslag in batterijen zou kunnen bijdragen aan het behoud van de stabiliteit van het net. Het project zou kunnen bijdragen aan de zekerheid van het net met behulp van deze grootschalige opslagsystemen gelet op het variabele karakter van de productie op basis van hernieuwbare energiebronnen. 50Hertz zal gebruik kunnen maken van een grootschalige batterij die tot de zekerheid van het net zal bijdragen gelet op de variabele productie op basis van hernieuwbare energiebronnen. TWENTIES Het project TWENTIES, waaraan 50Hertz, Elia en 24 andere partners deelnamen, werd succesvol voltooid. Het project heeft aangetoond dat: een windmolenpark zo beheerd kan worden dat het ondersteunende diensten kan leveren aan de TNB, waarbij vooral de afregeling zeer nuttig blijkt, terwijl de kosten voor opregeling veel te hoog liggen om werkbaar te zijn; een virtuele elektriciteitscentrale ook ondersteunende diensten kan leveren en gebruikt kan worden voor het evenwichtsbeheer van een net in eilandbedrijf; een oplossing op basis van een vermogensschakelaar op gelijkstroom is mogelijk, waarbij de uitdaging erin zal bestaan dit gelijkstroomnet te beveiligen; een nieuw beheersinstrument voor windmolenparken dat de impact van stormen op het evenwicht van het net kan verminderen, wat de noodzaak aan ondersteunende diensten vermindert; een betrouwbaar vermogen geleverd kan worden door gebruik te maken een dynamisch instrument dat de vermogenslimieten van de lijnen voorspelt (Dynamic Line Rating) en door de coördinatie van de Europese beheersinstrumenten voor de stromen zoals dwarsregeltransformatoren te verbeteren (aangetoond door de Elia groep); dat thermische evaluatie in real time (Real Time Thermal Rating) een betrouwbare techniek is voor operationeel beheer en dat een eenvoudig detectie-instrument voor overbelasting geïnstalleerd kan worden om de stromen op een meer economische manier te beheren dan de bestaande dwarsregeltransformatoren dat kunnen. Wij bestuderen momenteel de toepassing van deze resultaten binnen de Groep en ook andere partners voeren onderzoek hiernaar: verhoging van de vermogens op de kritieke lijnen in België dankzij Ampacimon en het voorspellingsinstrument; integratie van de windmolenparken in de evenwichts-/reservevermogensmarkt om afregeling te kunnen leveren; promotie van het gebruik van intelligente beheersinstrumenten voor windturbines om de impact van stormen op de windmolenparken en het net te beperken.

10 ELIA GROUP UITDAGING 2 De uitbouw van de geïntegreerde markt Door ervoor te zorgen dat de transmissiecapaciteit tussen verschillende landen op een optimale manier beschikbaar is voor de marktspelers, ontstaat er een meerwaarde voor de hele samenleving. De elektriciteitsmarkten zijn competitiever en minder nationaal gericht, wat een positieve weerslag op de elektriciteitsprijzen in Europa heeft. De verbruiker krijgt toegang tot de goedkoopste energie waar die beschikbaar is (zie Marktwerking faciliteren, p.39). Alle verbeteringen aan deze mechanismen leveren meerdere positieve effecten op. In 2011 hebben de 27 staatshoofden in Europa bevestigd dat de geïntegreerde energiemarkt moet klaar zijn in Om die deadline te halen, werden drie belangrijke wetgevingspakketten aangenomen. Met het Third Package werd de belangrijkste stap gezet voor de uitbouw van de geïntegreerde markt. Hierbij werd aan ACER en ENTSO-E (twee instellingen die zelf voortvloeien uit dit derde pakket) opgedragen om: een kader te bepalen dat gezamenlijke regels voor de netten en de markt moet voorzien. de uitbouw van een onafhankelijk net te bevorderen, waarbij producenten en leveranciers aan de behoeften van de verbruikers kunnen voldoen, het hoofd kunnen bieden aan de uitdagingen van het klimaat (integratie van hernieuwbare energie) en de bevoorradingszekerheid kunnen waarborgen. Meerdere plannen en programma s zagen het licht: Environmental Infrastructure Package, Ten Years Network Development plan (TYNDP) en Projects of Common Interests (PCI), om maar enkele van de bekendste te noemen. Lopende projecten: de netcodes Sinds dit derde pakket werd aangenomen, heeft het netwerk van netbeheerders ENTSO-E gewerkt aan het opstellen van verschillende netcodes (Network Codes). Als actief lid van het Europese netwerk van transmissienetbeheerders ENTSO-E heeft Elia deelgenomen aan de verschillende werkgroepen die deze codes opstellen: Connection Codes, Operational Codes, Market-related codes. Zo werd in september 2012 een voorstel voor een netcode voor het toewijzen van capaciteit en het beheer van congesties (CACM - Capacity Allocation and Congestion Management) voorgelegd aan het agentschap voor samenwerking van Europese regulatoren ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier aan de spotmarkten en de intradaymarkten aan te bieden en daarbij mogelijke congesties op het net te voorkomen. Eind november 2013 is deze code bij de lidstaten aangekomen in de laatste fase vóór de definitieve goedkeuring. In september 2013 werd de Forward Capacity Allocation Network Code (FCANC)voorgelegd aan ACER. Deze code heeft tot doel de capaciteit aan de grenzen op een optimale en geharmoniseerde manier toe te wijzen voor de langetermijnmarkten (jaarlijkse, maandelijkse en andere indien van toepassing). Meer info vindt u op:

11 68 ELIA GROUP 2013 Klaus Kleinekorte CHIEF EXECUTIVE OFFICER, AMPRION GMBH, DORTMUND Door samen te werken aan visionaire projecten zoals de DC Passage South-East, tussen het noorden en het zuiden van Duitsland, en ALEGrO, de eerste interconnectie tussen Duitsland en België, zijn de Elia groep en Amprion echte pioniers in de realisatie van grote projecten voor de veiligheid van het systeem, de betrouwbare integratie van hernieuwbare energiebronnen en de ontwikkeling van de geïntegreerde Europese energiemarkt. Daarnaast neemt Elia ook actief deel aan de projecten met betrekking tot de CACM-code, zoals de Bidding Zones Configuration Study voorzien voor Het voorlopige technische rapport in dit verband werd eind 2013 voltooid. De invoering van deze regels moet het mogelijk maken om de Europese integratie verder te versterken en de discriminaties en voordelen die inherent zijn aan een gesloten markt te beperken. Hoe meer de markt wordt opengetrokken, hoe meer mensen immers toegang tot goedkope energie zullen krijgen en hoe groter dus het voordeel voor de hele samenleving. De intradaymarkten De intradaymarkten worden alsmaar belangrijker, vooral door het groeiend aandeel van energiebronnen met intermitterend karakter (wind- en zonne-energie), omdat zij de leveranciers in staat stellen om hun productie zo dicht mogelijk bij real time af te stemmen op het verbruik van hun klanten (zie Integratie van hernieuwbare energie, p.71). De intradaymarkten zijn sinds verschillende jaren onderling verbonden. De energiebeurzen en de netbeheerders werken samen aan de invoering van een gezamenlijk systeem dat zal deelnemen aan de geïntegreerde markt. CWE Flow Based Market Coupling Dit marktkoppelingsmodel (day-ahead/ spotmarkten) heeft tot doel de prijsconvergentie in Centraal-West-Europa te vergroten en tegelijkertijd hetzelfde niveau van bevoorradingszekerheid te verzekeren door de manier te optimaliseren waarop de capaciteit van het transmissienet toegewezen wordt aan de markt. Het richt zich op een maximalisering van de prijsharmonie in de CWE-regio wanneer de capaciteit van deze netten zulks toelaat (zie Projecten, p.25) door een complexer en meer gedetailleerd beschrijvingsmodel te hanteren. De intradaymarkt wordt in België door Belpex georganiseerd. In 2013 kende zij een sterke ontwikkeling met een verhandeld volume van 643 GWh tegen 513,3 GWh in 2012, hetzij een groei met 25,3%. In totaal werden contracten gesloten, tegenover in Het record van MWh van 30 oktober 2012 werd niet overtroffen. De resultaten van de simulaties die in 2013 georganiseerd werden ( Parallel Run ) bevestigen de verhoging van het economische welzijn en de prijsconvergentie in de CWE-regio in vergelijking met de marktresultaten die met de huidige marktkoppelingsmethode (ATC) werden vastgesteld. De methodologie is ter goedkeuring voorgelegd aan de regulatoren. De engagementen die tegenover de marktspelers werden aangegaan, zijn tot stand gekomen op basis van de conclusies van het publieke overleg. De inwerkingstelling wordt voorzien voor het najaar van 2014.

12 69 Partners 13 transmissienetbeheerders 4 energiebeurzen Bij de volledige koppeling wordt er nog maar één enkele berekening gemaakt voor de toewijzing aan de hele CWEregio plus Groot-Brittannië en de Scandinavische regio. Zo worden op basis van één algoritme de marktprijzen en invoer-/uitvoerniveaus per land berekend. NWE Day-Ahead Price Coupling Dit project is het initiatief van de netbeheerders en de beurzen van de Noordwest-Europese regio (NWE). Doel van het project is de koppeling van de groothandelsprijzen in deze regio door te voeren. Principe van dit project: op basis van de aanbiedingen via de markt en de beschikbare grensoverschrijdende capaciteiten, kan op deze manier een prijs worden bepaald op basis van een zelfde algoritme. De marktpartijen werden tijdens de twee fora die in 2013 plaatsvonden op de hoogte gebracht. Het project NWE Day-ahead market coupling werd op 4 februari 2014 gelanceerd en dekt 75% (meer dan TWh) van het Europese elektriciteitsverbruik.

13 70 ELIA GROUP 2013 Deelname aan innovatieve projecten om de energieuitdagingen aan te gaan Het transport van energie - van waar die energie geproduceerd wordt naar waar hij gebruikt zal worden - is een van onze absolute prioriteiten en wordt nog belangrijker naarmate meer hernieuwbare energiebronnen rechtstreeks op onze netten of op het distributienet worden aangesloten. Nieuwe plannings-, onderhouds- en uitbatingsmethodes voor het net, zowel onshore als offshore, zullen ontwikkeld moeten worden. E-HIGHWAY2050 Elia en 50Hertz werken mee aan dit project dat tot doel heeft om methodes en tools te ontwikkelen voor de planning van het toekomstige European Highway System (EHS). Elia is trouwens een voortrekker van de ontwikkeling van een beheersmodel voor dit EHS dat regulatoire, overheidsgebonden en financiële aspecten behandelt alsook vraagstukken in verband met vergunningen en financiering. BEST PATHS Een geheel van 5 demonstratieprojecten met als doel de voordelen aan te tonen van de nieuwe technologieën (gelijkstroom en wisselstroom) door innovatieve benaderingen van integratie. 50Hertz leidt de demonstratie irock. eu ( Innovative Repowering of Corridors ) die zich richt tot het installeren en gebruiken van technologieën om de efficiëntie van bovengrondse lijnen met wisselstroom te verbeteren. In het kader van deze demonstratie is Elia verantwoordelijk voor één van de proefprojecten en draagt het bedrijf actief bij aan het exploreren van de interoperable multi-terminal control systems HVDC VSC.

14 ELIA GROUP UITDAGING 3 De integratie van hernieuwbare energie Het intermitterend karakter van hernieuwbare energie (de productie varieert van dag tot dag afhankelijk van de windsterkte, het aantal uren zon...) vereist een grotere flexibiliteit in het netbeheer en een nieuwe manier om het net te sturen en zich voor te bereiden op de injectieschommelingen die aan dit type productie verbonden zijn (zie Bevoorradingszekerheid, p.62). Omdat deze productie voorrang heeft, is het essentieel om deze elektriciteit te vervoeren naar waar hij nodig is op het moment dat hij nodig is (zie Uitbouw van de geïntegreerde markt, p.67). Om deze energie te laten stromen van noord naar zuid en van oost naar west, moet het net verder worden ontwikkeld, zodat het deze nieuwe energie kan gaan halen waar ze geproduceerd wordt en ze naar de verbruikscentra kan vervoeren (zie Projecten, p.25). Alle stakeholders die bij deze uitdaging betrokken zijn, moeten aangesproken en geïnformeerd worden over de doelstellingen en de middelen die nodig zijn om deze te realiseren, zodat de energietransitie een succesoperatie wordt (zie Licence to operate, p.77). Ondersteuning van hernieuwbare energiebronnen INTEGRATIE VAN HERNIEUWBARE PRODUCTIE Het aandeel van hernieuwbare energie - dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in België en bereikte in 2013 respectievelijk MW en MW. Beide hernieuwbare energiebronnen zijn van nature variabel. De productie die ze voortbrengen is afhankelijk van de meteorologische omstandigheden. Afhankelijk van de windsterkte en de lichtsterkte wordt er meer of minder energie in het net geïnjecteerd. Het verschil met de verbruiksbehoeften moet dus aangevuld worden door andere energiebronnen of door invoer. Het betekent ook dat de productie van klassieke centrales op bepaalde momenten beperkt moet worden of dat een deel van hun productie via de interconnecties uitgevoerd moet worden naar het buitenland (zie Projecten, p.25). Elia heeft aan de marktspelers performante voorspellingstools ter beschikking gesteld, waarmee de productie van wind- en zonne-energie ingeschat kan worden. Als de productie groter is dan de vraag, kan het overschot verhandeld worden op de intradaymarkt. Als de afwijking tussen de voorspellingen en de realiteit te groot is of als de voorspelde volumes van de marktspelers te laag liggen, kan dat - in real time - een invloed hebben op het evenwicht tussen de beschikbare productie en het verbruik. Dit evenwicht moet echter constant blijven om te vermijden dat de frequentie die rond de 50Hz moet liggen, fluctueert en het net in elkaar stort. Dat is de reden waarom Elia over reservevermogens beschikt. Indien de productie onvoldoende is, doet Elia een beroep op gecontracteerde reserves of op noodcontracten met de TNB s in de buurlanden. Indien de productie te groot is, moet ze verminderd of naar het buitenland uitgevoerd worden. De productie kan echter niet altijd verminderd worden, want de productie van hernieuwbare energie blijft voorrang hebben op het net en de nucleaire productie is niet flexibel. Dat betekent dat we in periodes van zwak verbruik niet over voldoende flexibele productie beschikken om dit te bewerkstelligen. We spreken dan over incompressibiliteit.

15 72 ELIA GROUP 2013 Elia heeft een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zonne-energie, biomassa) ontwikkeld met specifieke tools en indicatoren die de operationele verantwoordelijken helpen bij de besturing van het net. Stephan Singer DIRECTEUR GLOBAL ENERGY POLICY BIJ HET WWF Het WWF waardeert het constructieve en kwaliteitsvolle werk dat in samenwerking met Elia en 50Hertz werd verricht binnen het kader van het Renewables Grid Initiative (RGI). Het WWF pleit ervoor dat 100% schone, toegankelijke en betrouwbare hernieuwbare energie tegen 2050 overal ter wereld beschikbaar is. We begrijpen heel goed dat niet al onze partners zich volledig kunnen vinden in deze ambitieuze doelstellingen op lange termijn. Toch stellen wij de inspanningen, die wij op dit ogenblik samen leveren, om de weg naar een koolstofarm elektriciteitssysteem in Europa voor te bereiden, heel erg op prijs. We delen de behoefte om een duurzaam elektriciteitssysteem te verdedigen en in te voeren, dat voor een zo zuinig en efficiënt mogelijke elektriciteitsbevoorrading voor alle consumenten zorgt, met een toenemend aandeel van hernieuwbare energiebronnen die intermitterend zijn en zich ver van de verbruiksplaats bevinden (in het bijzonder wind- en zonne-energie). Het WWF verheugt zich over de kennisuitwisseling tussen alle partijen en over de ontwikkeling van mogelijkheden die zullen bijdragen aan het tijdig verbeteren en ontwikkelen van de netten met respect voor het milieu en met nog ambitieuzere doelstellingen op het vlak van hernieuwbare energie. DE NIEUWE DISPATCHING VOOR HERNIEUWBARE ENERGIE Door de toename van de productie van hernieuwbare energie heeft Elia een dispatching voor hernieuwbare energie (wind, zon, biomassa) opgestart die over aangepaste tools en indicatoren beschikt om de operationele verantwoordelijken te helpen bij het netbeheer. In deze dispatching, die naast het Nationaal Controlecentrum (NCC) ligt, kunnen problemen op het net - incompressibiliteit, tekorten, meteorologische omstandigheden zoals stormen - op aparte schermen gevolgd worden. De integratie van hernieuwbare energie heeft dus een effect op alle spelers en ook op tal van operationele processen, methodes, marktmechanismen enz. Deze moeten aangepast worden om de transitie vlot en correct te laten verlopen. ENTSO-E introduceert een bewakingssysteem Om de bewaking en de internationale coördinatie bij belangrijke verschillen of fluctuaties op het elektriciteitsnet te verbeteren, heeft ENTSO-E het Early Awareness System ingevoerd bij de netbeheerders. Met deze tool kan het NCC een onmiddellijk beeld krijgen van de frequentie, het onevenwicht op het net en de toestand van alle netbeheerders. Door dit overzicht zal Elia bij een incident op het Europese net kunnen deelnemen aan het treffen van de gepaste maatregelen. Het probleem van de spanning Elia wordt meer dan ooit geconfronteerd met het probleem van hoge spanning die in periodes van lage belasting - zoals tijdens weekends - soms de operationele limieten benadert. Ook de andere Europese TNB s kennen datzelfde probleem en stellen een verandering vast in de dynamiek van de spanning. Die is toe te schrijven aan veranderingen in de infrastructuur van het net, aan de introductie van specifieke productiemiddelen en aan de evolutie van verbruiksgoederen die almaar meer elektronica bevatten (bv. leds in plaats van gewone lampen, variabel regelbare motoren in plaats van traditionele motoren...). De evolutie van het net naar een infrastructuur die bestaat uit ondergrondse

16 ELIA GROUP kabels en het groeiende aandeel van hernieuwbare energie die in het net geïnjecteerd wordt, vergroten de behoefte aan spanningscontrole maar doen de beschikbaarheid van de middelen om deze te beheren, afnemen. Mogelijke corrigerende maatregelen die kunnen bijsturen, zijn: een specifiek compensatiemechanisme op het net (dat tegelijkertijd roterend en statisch is) en de deelname van specifieke hernieuwbare productiebronnen aan het beheer van de spanning. Onderzoeksprogramma s en studies zijn lopende. Integratie van offshore windmolenparken Elia neemt deel aan de financiering van de onderzeese kabels van de windmolenparken in de Noordzee tot een bedrag van 25 miljoen per aansluiting, zowel voor de bestaande parken als die in aanbouw. Verder neemt het ook maatregelen om de productieafwijkingen te compenseren. Elia koopt, zoals bij wet bepaald, de groenestroomcertificaten die aan deze eenheden worden toegewezen. Deze verplichting wordt door een toeslag bovenop het transmissietarief gedekt. De groenestroomcertificaten De federale en regionale wetgevers hebben marktmechanismen bepaald om investeringen in elektriciteitsproductie op basis van hernieuwbare energiebronnen aan te moedigen. Deze gelden onder meer voor de groenestroomcertificaten die de regulator toekent aan de producenten naarrata van de geproduceerde elektriciteit. De leveranciers moeten jaarlijks een hoeveelheid certificaten voorleggen. De hoeveelheid staat in verhouding tot hun verkochte energievolumes bepaald door de wetgever (quota). Als beheerder van het transmissienet of van het lokale transmissienet vervult Elia deze openbare dienstverplichtingen en heeft het de verplichting om groenestroomcertificaten en warmtekrachtkoppelingscertificaten, die door de verschillende Belgische regulatoren worden uitgegeven over te kopen van de groene elektriciteitsproducenten die dit vragen. Elia biedt deze certificaten vervolgens aan op de markt via de veilingen die Elia daartoe organiseert. Het saldo dat overeenkomt met het verschil tussen de aankoopprijs van Elia en de verkoopprijs op de veiling wordt via de transmissietarieven doorgerekend aan de verbruikers. IN WALLONIË In het kader van het nieuwe steunmechanisme voor hernieuwbare energie in Wallonië heeft de Waalse wetgever aan Elia de verplichting opgelegd om certificaten, aangeboden door de groene producenten die dat wensen, tegen een gereguleerde prijs over te kopen. Conform de Waalse wetgeving mogen de door Elia overgekochte certificaten daarna niet op de markt worden aangeboden. De explosieve groei van het aantal groene certificaten heeft de markt verzadigd en heeft vervolgens geleid tot een exponentiële toename van de verkoop aan Elia aan een gegarandeerd minimumtarief. Deze situatie zou moeten geleid hebben tot een verhoging van de toeslag die in Wallonië van kracht is. Uiteenlopende ontwikkelingen, waaronder de goedkeuring door het Waals parlement van de reglementaire bepaling die het mechanisme van de inreservestelling invoert - dat nog bekrachtigd moet worden door de aanname van een permanent decreet begin 2014, hebben Elia ertoe gebracht om aan de CREG voor te stellen om deze verhoging op te schorten in afwachting van de effectieve invoering van de inreservestelling. De CREG heeft dit voorstel aanvaard. Indien dit onmogelijk blijkt, zal Elia een nieuwe aanvraag indienen voor de verhoging van de toeslag. De netverliezen beïnvloed door de integratie van hernieuwbare energie Bij de transmissie van elektriciteit gaat energie verloren door de fysieke opwarming van de geleiders waardoor de stroom zich verplaatst. Deze Jouleverliezen, zoals ze bekend staan onder elektriciens, zijn proportioneel met het kwadraat van de stroomsterkte. Ze worden dus hoger naarmate de stroomsterkte toeneemt (zie p.35). De massale toename van gedecentraliseerde productie-eenheden uit hernieuwbare bronnen heeft de volatiliteit van de stromen verhoogd. Wanneer de geproduceerde energie lokaal verbruikt wordt, wordt het transmissienet ontlast en verminderen de transmissieverlie-

17 74 ELIA GROUP % 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 11:45-12:00 Belgium Monitored capacity 2211MWp Forecast 825 MW Upscaled measurement 845 MW Name Antwerp Monitored capacity 439,56 MWp Forecast 154,52 MW Upscaled measurement 136,59 MW RT Loadfactor 31,07% Belgium FC load factor: 37% Elia publiceert real time voorspellingen en ramingen voor de productie van zonne-energie door zonnepanelen. zen. Indien de lokaal geproduceerde energie daarentegen niet ter plaatse verbruikt wordt, moet ze naar de gebieden waar ze zal worden verbruikt getransporteerd worden, wat bijkomende niet verwaarloosbare verliezen kan opleveren. Indien de lokale belastingen anderzijds volledig gevoed worden door lokale productie, is het mogelijk dat het transmissienet te zwak belast wordt en het zogenaamde Ferranti 2 -effect optreedt, waarbij de spanning toeneemt tot een moeilijk beheersbaar niveau. Vandaag is 2,6% van het aanbod van elektriciteit afkomstig van windenergie. Tegen 2050 zou het aandeel van windenergie moeten klimmen tot 15, zelfs 18%. Dat voorziet het Internationale Energieagentschap (IEA) in zijn rapport Technology Roadmap Wind Energy. In 2009 bedroegen de ramingen nog maar 12%. Een nieuwe factor die ook invloed heeft op de verliezen, is de hoge kostprijs van gas in vergelijking met die van elektriciteit. De stoom- en gascentrales die verspreid liggen over het grondgebied worden geleidelijk gesloten of produceren almaar minder elektriciteit. Dit verlies wordt vooral gecompenseerd door invoer. Vermits de ingevoerde elektriciteit over langere afstanden vervoerd moet worden, genereert dat weer nieuwe verliezen IN BELGIË EN IN DUITSLAND IN SEPTEMBER HEEFT CWAPE HET NIEUWE FORUM REFLEX GELANCEERD OM PRODUCENTEN EN NETBEHEERDERS SAMEN TE BRENGEN ROND DE AANSLUITING VAN GEDECENTRALISEERDE PRODUCTIE-EENHEDEN Dit forum zet het sectorale overlegproces van de denkgroep REDI voort en heeft tot doel het kader en de modaliteiten te bepalen voor de compensatie van gedecentraliseerde productie-eenheden met flexibele toegang die aangesloten zijn op het net. Deze flexibele productie-eenheden zullen verplicht worden hun vermogen te beperken op verzoek van de netbeheerder en daarvoor een financiële compensatie ontvangen. De regulator wil modaliteiten bepalen voor deze compensatie die kadert in het nieuwe Waalse ontwerpdecreet elektriciteit en gefinancierd wordt door een toeslag op het transmissietarief. Binnen dat kader heeft Elia een a posteriori evaluatiemethode voorgesteld voor de energie die niet geproduceerd wordt wanneer er een beroep gedaan wordt op flexibiliteit en evaluatiemethodes voor het voorspellen van het volume van de niet-geproduceerde energie. Het forum zal in 2014 verder werken aan het de opwaardering van deze niet-geproduceerde energie. Ook kwesties die eerder relevant zijn voor distributienetbeheerders worden besproken.

18 ELIA GROUP (MW) 2006 (MW) 2012 (MW) wind photovoltaics biomass Integratie van hernieuwbare energie in Duitsland. Het beheer van de netverliezen is een voortdurend aandachtspunt voor de netbeheerder en moet geïntegreerd worden in het algemene beheer van de andere technische exploitatiebeperkingen van het net: de operationele veiligheid, de internationale stromen, de elektriciteitsmarkten, het spanningsbeheer en de dynamische stabiliteit. In 2013 vertoonden de verliezen een stijgende trend. De elektrische energie die werd omgezet in warmte en zo verloren ging tijdens de transmissie over het Elia-net bedroeg voor het gehele jaar ,46 TWh of 1,8% van het nationaal verbruik. Integratie van hernieuwbare productie in Duitsland Het aandeel van hernieuwbare energie - dat vooral door zonnepanelen en windturbines wordt geleverd - stijgt voortdurend in Duitsland. Het gebied van 50Hertz heeft zelfs de grootste concentratie aan windenergieproductie ter wereld. Eind 2013 vertegenwoordigde het vermogen geleverd door windturbines er ongeveer 41% van het Duitse productiepark of MW. De fotovoltaïsche productie bedroeg MW. Beide vormen van hernieuwbare energie hebben een variabele productie die afhangt van de meteorologische omstandigheden. De piekinjectie afkomstig van windenergie vond plaats op 6 december en bedroeg MW - een nieuw record. De piekinjectie uit zonne-energie vond plaats op 5 juni 2013 en bedroeg MW. Hernieuwbare energie dekt hoe langer hoe meer de volledige belasting van de regelzone van 50Hertz, wat een uitdaging oplevert zowel op het vlak van betrouwbare productievoorspellingen als omwille van de snelheid waarmee de productie uit wind- en zonne-energie kan fluctueren. 2 In een net op wisselstroom vertonen bepaalde elementen van het net, precies zoals dat bij motoren het geval is, een zelfinductiegedrag, waardoor de spanning verlaagt. Andere elementen, zoals de condensatoren, vertonen een capacitief gedrag, wat de spanning verhoogt. Elektriciteitslijnen op hoogspanning kunnen zich daardoor op 2 manieren gedragen: ze kunnen capacitief werken wanneer ze leeg of weinig belast zijn, waardoor de spanning stijgt ze kunnen zelfinductief worden, vooral als ze zeer zwaar belast worden. 3 Schatting van de totale geïnstalleerde capaciteit in België in februrai ELIA PUBLICEERT VOORSPELLINGEN EN SCHATTINGEN IN REAL TIME VAN DE PRODUCTIE VAN ZONNE-ENERGIE DOOR FOTOVOLTAÏSCHE INSTALLATIES Het totale geïnstalleerde fotovoltaïsche productievermogen in België bedraagt momenteel ongeveer MWp 3. De impact van deze productie neemt voortdurend toe,niet alleen op het evenwichtsbeheer door, maar ook op de marktwerking en de prijsevolutie. Daarom publiceert Elia nu voorspellingen en metingen van de productie van zonne-energie door fotovoltaïsche installaties in België voor de marktspelers, die zo beter de belasting of het elektriciteitsverbruik en de overeenkomstige prijzen op korte en middellange termijn (voor de dag zelf of tot drie dagen op voorhand) kunnen inschatten. Door de geaggregeerde schattingen in real time nauwkeurig op te volgen kunnen zij bovendien het evenwicht van hun portefeuille in real time beheren. Deze tool ondersteunt de inspanningen die verwacht worden van de marktspelers op het gebied van voorspelling van de intermitterende productie, investeringen in en proactief marktgedrag. Sinds februari 2012 publiceert Elia gegevens over de effectieve en voorspelde productie van windenergie voor de marktspelers. Grid Data > Production.

19 76 ELIA GROUP 2013 De reddingshelikopter van 50Hertz Offshore is paraat voor een frequenter gebruik rond de Baltische Zee. Het vooruitzicht op middellange termijn voor hernieuwbare energie en het vooruitzicht voor de toeslag voor hernieuwbare energiebronnen voor 2015 De publicatie over de injecties van elektriciteit van producenten van hernieuwbare energie conform de wet op hernieuwbare energiebronnen (EU) voorspelt een doorgezette toename van deze bronnen in de loop van de komende vijf jaar. Bovendien hebben de vier TNB s 50Hertz, Amprion, TenneT en TransnetBW een vooruitzicht gepubliceerd over de toelage die betaald moet worden om de subsidiëring van hernieuwbare energie te financieren in 2015 en die 5,85 tot 6,86 cent per KWh zou bedragen. De deelname aan innovatieve projecten die het mogelijk zullen maken om een antwoord te bieden op toekomstige energieuitdagingen Gedecentraliseerde energieproductie kan ondersteunende diensten leveren aan het elektriciteitssysteem. ECOGRID.eu: ELIA neemt deel aan dit project dat een nieuw concept demonstreert voor een balancingmarkt in real time. Dit project bestudeert ook de efficiënte uitbating van een distributienet met een hoge hernieuwbare energieproductie. Elia leidt ook het onderzoek naar de implementatie van gelijkaardige grootschalige marktconcepten in Europa. In België neemt Elia deel aan het project GREDOR, dat bekijkt hoe het met de economische en technische aspecten staat van de een herdefiniëring van de operationele en real time processen op lange termijn. De projectdeelnemers onderzoeken wat dit betekent voor de transmissienetbeheerder (TNB) en voor de interactie tussen de marktspelers en de TNB IN BELGIË EN IN DUITSLAND 50HERTZ EN TENNET TSO HEBBEN HUN SAMENWERKINGSVERBAND MET DE UITBATERS VAN OFFSHORE WINDMOLENPARKEN VERSTERKT De twee TNB s en de uitbaters van windmolenparken willen de weg effenen naar de efficiënte ontwikkeling van de offshore windenergie in de Noordzee en de Baltische Zee. Zij stippelen hiervoor een gezamenlijke aanpak uit. Deze moet het risico op een slecht gecoördineerde ontwikkeling van offshore windenergie beperken. De windenergie die op zee wordt geproduceerd, vormt een belangrijk onderdeel van de energietransitie en vereist een optimale synchronisatie van de betrokken partners om het risico van verlieslatende investeringen te beperken. DE REDDINGSHELIKOPTER VAN 50HERTZ OFFSHORE STAAT KLAAR VOOR GEBRUIK IN DE OMGEVING VAN DE BALTISCHE ZEE De DRF, de Duitse luchtreddingseenheid, en 50Hertz houden een speciaal uitgeruste reddingshelikopter stand-by voor gebruik op zee. De standplaats van de helikopter is Guttin op het eiland Rügen. Het toestel is een belangrijke aanwinst voor het reddingssysteem van medewerkers die werken aan de ontwikkeling van de windmolenparken. Een reddingsteam staat 24 uur op 24 stand-by voor offshore operaties.

20 ELIA GROUP LICENCE TO OPERATE De tegemoetkoming tussen de collectieve behoefte en het individu De Elia groep speelt een belangrijke rol, zowel wat het welzijn van de gemeenschap betreft als op het vlak van het economisch welslagen van de ondernemingen en het algemene succes van hun activiteiten. Daarom komt het aan de Elia groep toe om als maatschappelijk verantwoordelijke onderneming een voorbeeldfunctie te vervullen bij de uitoefening van zijn activiteiten. De Groep moet zijn infrastructuur onderhouden, in stand houden en vernieuwen. Zijn verantwoordelijkheid vertaalt zich onder andere in de inspanningen die de Groep levert om zijn projecten te laten aanvaarden door de gemeenschap in het algemeen en door de rechtstreeks betrokken omwonenden in het bijzonder. Een echte consensus bereiken, wordt een cruciale voorwaarde voor de continuïteit van zijn opdracht. Die consensus gaat ook samen met de verbetering van de onmiddellijke omgeving van zijn infrastructuur door correctieve maatregelen. Een nieuwe participatieve methode om de redenen voor en de nood aan een elektriciteitsinfrastructuur uit te leggen De Elia groep heeft een paradoxale relatie met de burger. Enerzijds bestaat er een brede sociale consensus over het belang van milieuvriendelijke energiebronnen. De burger is er zich van bewust dat er maatregelen genomen en inves- Elia en 50Hertz werken proactief om de bestaande infrastructuur te versterken en nieuwe verbindingen aan te leggen wanneer deze nodig blijken. De tijdslijn van elk project hangt af van de specifieke kenmerken en omstandigheden van het project. Bovendien kunnen de procedures voor het aanvragen van vergunningen zeer omslachtig en tijdrovend zijn. Het transmissienet is een essentieel element in de energietransitie. Het doel van de infrastructuurprojecten is: de bevoorradingszekerheid verbeteren; het risico op een onevenwicht tussen de beschikbare productie en de vraag van de verbruikers verkleinen; het vervoer van hernieuwbare energie mogelijk maken; de in- en uitvoercapaciteit versterken; de elektriciteitsmarkt openstellen voor meer concurrentie, met een positief effect op de elektriciteitsprijzen ten voordele van het bedrijfsleven en de gemeenschap (zie Project, p.25).