ZOveel te doen om het kind

Transcriptie

1 BIJLAGENBOEK ZOveel te doen om het kind Evaluatie van het implementatieprogramma Opvoeden Doet Ertoe! April 2013 In opdracht van Daan Heineke Hans de Bruin

2 Inhoud Bijlage 1. Respondenten 3 Bijlage 2. Evaluatieopzet 4 Bijlage 3. De 25 projecten van het ODE-programma Bijlage 4. Verloop en resultaten ODE-programma 7 Bijlage 5. Verloop en resultaten 9 extra speerpunten 30 Bijlage 6. Belemmerende factoren 39 Bijlage 7. De prioriteiten 47 Bijlage 8. Gesubsidieerde OKC-producten/activiteiten 50 2

3 Bijlage 1. Respondenten Beleidsambtenaren jeugd (in brede zin) Naam Functie Jessica Weide Paulien Oldenburger Steffy Burgos Midja Hooplot Jeannine van Goethem Judith Paleari Ilona Seure Aynur Tamay Marianne van Doorn Tamara Dekker Ellen van de Zwan Gerd Jan Mense Suzanne Bunnik Projectleider Opvoeden en opgroeien Beleidsmedewerker Opvoedondersteuning Beleidsmedewerker Beleid en Strategie, projectleider Proeftuin Venserpolder Beleidsmedewerker Opgroeiondersteuning OKC-manager Procesregisseur Stadsdeeltafel Jeugd en Gezin Procesregisseur Stadsdeeltafel Jongvolwassenen Beleidsmedewerker Beleid en Strategie Projectleider Jeugd & Veiligheid Projectleider VVE Programmamanager Jeugd & Veiligheid Senior adviseur Onderwijs Teamleider Samen DOEN Afdelingsmanagers Naam Eddy Adusei Jan Willem Sluiskes Nine Severijn Hannelore Mulier Functie Afdelingsmanager Wonen, Zorg en Samenleven Afdelingsmanager Beleidsontwikkeling Afdelingsmanager Breed Sociaal Loket Afdelingsmanager Kansrijk Zuidoost Vertegenwoordigers van zelforganisaties Naam Migrantenorganisatie Cecile Winkelman Doris Vidda Chareen Soekardjo Lucia Martis Orville Breeveld Stichting Don Bosco Stichting Vice Versa Jellinek, project Mama Cares ProFor Vitamine V Vertegenwoordigers van professionele instellingen Naam Functie Yvonne Hazeveld Irene Aartsen Angelika Gessner Rob Liesveld Harvey Sandriman Gert van de Ham Ellie Miedema Candy Limon Joy Bijleveld Ilse Thissen Regiomanager Jeugdgezondheidszorg GGD Manager SAG Jeugdgezondheidszorg Wijkmanager jeugdmaatschappelijk werk Spirit Manager Altra Jeugdzorg en Onderwijs Directeur Swazoom Consultant Projectenbureau Primair Onderwijs Zuidoost Regievoerder stadsdelen 'Om het Kind' / Kinderopvang Directeur Opvoedpoli Zuidoost Beleidsadviseur Samenwerkingsverband VO Amsterdam Manager BJAA 3

4 Bijlage 2. Evaluatieopzet De evaluatieactiviteiten zijn uitgevoerd in de periode 17 december april Fase Werkzaamheden Planning Voorbereiding Maken met gespreksafspraken met December januari 2013 portefeuillehouder, medewerkers van het stadsdeel, sleutelfunctionarissen kernpartners, vertegenwoordigers van zelforganisaties en enkele raadsleden 1 Verzamelen van relevante beleids- en onderzoekstukken (waaronder jaarverslagen, werkplannen, klanttevredenheidsonderzoeken, evaluatieverslagen) Analyse Verzamelen van informatie middels Januari februari 2013 interviews met in totaal 37 personen Verzamelen van acht typerende casussen Analyseren van alle verzamelde informatie (schriftelijk en mondeling) Rapportage Schrijven van de bevindingen en Februari maart 2013 aanbevelingen Terugkoppelen met de opdrachtgever en doorvoeren van aanpassingen Afronding Presenteren en toelichten aan de portefeuillehouder 5 april 2013 De documenten Vanuit het stadsdeel zijn diverse relevante documenten aangeleverd (zie bijlage 2) en vervolgens geanalyseerd. De respondenten Er hebben 32 respondenten meegewerkt, verdeeld over vijf respondentengroepen (zie bijlage 1): 1. Ambtenaren Jeugd (12) 2. Afdelingsmanagers (4) 3. Vertegenwoordiger Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) gemeente Amsterdam (1) 4. Sleutelfunctionarissen uitvoerende ketenpartners (10) 5. Sleutelfunctionarissen zelforganisaties (5) De vragen aan de respondenten De informatieverzameling is uitgegaan van drie hoofdvragen: 1. Hoe is het ODE-programma als geheel (of de onderdelen) feitelijk verlopen (beleid, organisatie, gerealiseerd aanbod/bereik, resultaten)? 2. Wat vinden respondenten van het verloop van ODE (wat beoordelen zij positief en wat kan volgens hen beter)? Welke factoren speelden daarbij een grote positieve of belemmerende rol? 1 De gesprekken met raadsleden waren oriënterend van aard 4

5 3. Wat stellen de respondenten voor om het ODE-programma te verbeteren (prioriteiten en verbetervoorstellen mede in het licht van de transitie van de jeugdzorg en de visie Om het Kind)? De gesprekken met vertegenwoordigers van het stadsdeel zijn gevoerd door de heer D. Heineke van Talenter Advies. De gesprekken met vertegenwoordigers van uitvoerende instellingen zijn gevoerd door de heren H. de Bruin en R. Tromp (Talenter Advies). De respondenten kregen binnen een week na het gesprek een verslag met de vraag of het een juiste weergave is van het gesprek. Daarbij bestond de mogelijkheid de weergave te wijzigen of aan te vullen. De verwerking van de verzamelde informatie In de periode medio februari eind maart is de mondeling en schriftelijk verzamelde informatie verwerkt in rapportage. Conceptversies zijn meerdere keren met de opdrachtgever besproken. 5

6 Bijlage 3. De 25 projecten van het ODE-programma Speerpunten februari Locatieplanning OKC 2 Doorontwikkeling opvoedingsondersteuning 3 Opvoedwinkel/steunpunt 4 Jongerenservicepunt 5 Telefonische en digitale opvoedadvies 6 Vervolg Triple P 7 Eigen kracht en civil society 8 Coördinatie I&A 9 Vraag en aanbod kortdurende ondersteuning 10 Verbetering kortdurende ondersteuning 0-18 jaar 11 Verbetering kortdurende ondersteuning 18+ (intensivering) 12 Coördinatie kortdurende ondersteuning 13 Doorontwikkeling aanpak risicogezinnen 14 Ombouw JN12+ naar JN Regie van samenwerking en realiseren van schakels 16 Verkenning gegevensbeheer en uitwisseling Speerpunten april Decentralisatie JGZ 18 Kenniswerkplaats Tienplus 19 Schakel met Bureau Jeugdzorg &pilot indicatiestelling 20 Afstemming met Kansrijk Zuidoost 21 Versterking Zorgstructuur Primair Onderwijs (ZBO) 22 Versterking Zorgstructuur Voortgezet Onderwijs (ZAT) 23 Antilliaanse professionals 24 Beleidsinformatie risicojongeren en -gezinnen 25 Versnelling OKC+ en JSP 6

7 Bijlage 4. Verloop en resultaten ODE-programma Na besluitvorming over het Implementatieplan ODE op 9 februari 2010, is stadsdeel Zuidoost aan de slag gegaan met de diverse onderwerpen. Hieronder volgt een korte weergave van de ontwikkelingen per speerpunt/project. De tekst in het kadertje aan het begin van elk speerpunt (doel-activiteiten-tijdpad) is overgenomen uit het ODE-programma. 1. Locatieplanning OKC Doel Activiteiten Tijdpad Alle 72 OKC-producten van OKC-ZO worden toegankelijk, goed, samenhangend en vroegtijdig vanuit 1 hoofdlocatie en 5 satellieten geleverd Vaststellen minimale functies en gewenste functies (in samenwerking met OKC-partners) Maken van huisvestingsplan (programma van eisen) Uitvoeren huisvestingsplan Bevindingen Het Implementatieplan ODE ging uit van een robuust OKC met tal van OKC-producten, OKCmedewerkers en zichtbaarheid voor de inwoners, doordat het gelegen zou zijn in het winkelcentrum de Amsterdamse Poort. De bereikbaarheid voor de inwoners van JGZ 0-4-producten (vroeger consultatiebureau geheten) was voorzien in een vijftal OKC-satellieten. Er kwam een werkgroep en een aparte projectleider. Het concept werd uitgewerkt en een pand (Frankemaheerd) werd na veel inspanningen gevonden. De gekozen insteek was echter niet in overeenstemming met de definitieve stedelijke eisen. Op 8 maart 2011 heeft het college van B&W van Amsterdam ingestemd met het huisvestings- en spreidingsplan OKC. Dit plan bevatte een verplicht minimumstandaard voor de inrichting van OKC's in Amsterdam. Alle stadsdelen werden verplicht om hun OKC's volgens deze standaard in te richten 2. Vanuit deze standaard werden vijf van de zes OKC-satellieten (Gein, Reigersbos, Venserpolder, Holendrecht en Nellestein) niet als OKC erkend. Er werd niet voldaan aan de stedelijke criteria. Daarom is (na een haalbaarheidsonderzoek) door het stadsdeel besloten tot een tweede OKC in Zuidoost-Zuid (Gaasperdam) dat voldoet aan de stedelijke richtlijnen én tot behoud van drie OKCdependances (de nieuwe naam van de OKC-satellieten) in drie wijken: Venserpolder, Holendrecht en Nellestein. Door deze OKC-dependances is de bereikbaarheid van enkele OKC-voorzieningen (JGZ 0-4 jaar) gewaarborgd evenals de goed verlopende samenwerking met gezondheidscentra. Inmiddels is er een andere projectleider aangesteld met vooral kennis van bouwtechnische zaken. ODE-medewerkers van het stadsdeel houden daarbij de belangen voor de uitvoerders (professionele organisaties) in het oog. De OKC-partners en de stadsdeelmedewerkers waren teleurgesteld over het gewijzigde locatieplan. 2 jaar 2 Het door de stadsdelen en DMO ontwikkelde huisvestings- en spreidingsplan Ouder- en Kindcentra bevat zes criteria voor de inrichting van OKC s in Amsterdam. De criteria zijn er op gericht om een uniform aanbod en een goed verspreid netwerk van OKC s te realiseren in Amsterdam. Alle stadsdelen in Amsterdam zijn gehouden aan deze criteria voor huisvesting en spreiding. Een OKC mag de naam OKC voeren, als het voldoet aan de volgende zes criteria: 1 De maximale reisafstand tot een OKC-locatie is twee kilometer. 2 Een OKC-locatie kent een openstelling van tenminste tien dagdelen per week, gedurende 46 weken per jaar. 3 Een OKC-locatie heeft een OKC-balie die tenminste tien dagdelen per week bezet wordt door een OKC-assistent. 4 Een OKC-locatie heeft spreekkamer(s) voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg voor a tenminste kinderen en hun ouders in de leeftijd van 0 4 jaar; b tenminste kinderen en hun ouders in de leeftijd van 4 12 jaar. 5 Een OKC-locatie heeft tenminste één vaste spreekkamer voor de uitvoering van opvoed- en opgroeiondersteuning. 6 Een OKC-locatie heeft een groepsruimte voor de uitvoering van opvoed- en opgroeiondersteuning. 7

8 Het tweede OKC wordt gerealiseerd in de 2 e helft van Drie OKC-locaties kunnen dan afgestoten worden (het pand aan het Ravenswaaipad en de OKC-dependances Gein en Reigersbos). In het tweede OKC worden OKC-producten gebundeld en samenwerking tussen diverse professionals bevorderd. Daarbij wordt bij de inrichting van OKC Reigersbos nog rekening gehouden met de nieuwste ontwikkelingen in het jeugddomein (Om Het Kind met de wijkgerichte jeugdteams met ouder- en kindadviseurs). Deze ontwikkeling zal invloed hebben op de locatiewensen van de diverse organisaties voor JGZ en opvoed- en opgroeiondersteuning, evenals mogelijk ook voor jeugdzorgpartners. Het OHK-proces voorziet in twee jeugdteams voor Zuidoost. Dit komt overeen met de twee OKC-locaties (Klein Gooioord en Reigersbos). Resultaten Na een valse start van bijna een jaar is er sinds medio 2011 toch zicht op definitieve locaties voor de OKC-organisatie en activiteiten. Uiteindelijk is er sprake van een win-win-situatie: én de bereikbaarheid van enkele OKC-producten in de verschillende wijken is gegarandeerd, én de goed bevallende samenwerking met gezondheidscentra wordt gecontinueerd, én er is voldaan aan de stedelijke OKC-spreidingseis. Bovendien zal gestreefd worden naar een plusfunctie van OKC Reigerbos (met extra ondergebrachte functies). Bij de oplevering van het OKC Reigersbos in de tweede helft van 2013 zal dit ODE-speerpunt volledig gerealiseerd zijn. Overwegingen Diverse respondenten vinden het jammer dat de OKC-locatieplannen omgebogen zijn. In de eerste plaats lag er een plan met een duidelijke visie die binnen het stadsdeel gedeeld en gedragen werd. En ook uitstekend aansloot bij de even later opgestelde wijkgerichte visie van Om Het Kind. In de tweede plaats hebben de veranderingen vertraging tot gevolg gehad. Het besluitvormingsproces is niet voorspoedig verlopen. Hoewel er vanaf het begin wel communicatie geweest is tussen het stadsdeel en DMO en de eigen (afwijkende) visie van het stadsdeel expliciet aan de orde geweest is, is er niet in een veel eerder stadium een gezamenlijk definitief besluit geweest over het OKC-plus-plan van het stadsdeel. De informatie-uitwisseling is te lang vrijblijvend van aard geweest. Pas in maart 2011 (na een jaar) werd het definitief dat de stedelijke eisen verplichtend waren. Een andere factor die op de achtergrond mee speelde was het financiële risico dat door het betrekken van een duur pand in Bijlmer-centrum genomen zou worden. Het nieuwe stadsdeelbestuur moest in 2010 al direct met forse bezuinigingen aan de slag. 2. Doorontwikkeling OKC-opvoedondersteuning Doel Activiteiten Tijdpad Verbetering van de O&O-producten van Swazoom (vooral I&A en kortdurende ondersteuning). Een deskundig en outreachend aanbod I&A Vervolg project Doorontwikkeling i.s.m. Swazoom en SO&T 2010 (gestart september 2009) Bevindingen In 2009 en 2010 is door Swazoom en het stadsdeel samen projectmatig gewerkt aan de versterking van het aanbod opvoed- en opgroeiondersteuning door een van de kernpartners, Swazoom. Deze versterking is eerst gerealiseerd door het creëren en opleiden van een team van opvoedadviseurs. Het team van opvoedadviseurs is intercultureel van samenstelling en herbergt culturele sensitiviteit. In het bijzonder is een Antilliaanse opvoedadviseur aangesteld om de kloof tussen Antilliaanse ouders het opvoedondersteuningsaanbod te verkleinen 3. Deze professional in het bijzonder heeft 3 Dit was ook een van de 22 inspanningen van de aanpak Intensivering Jeugd Zuidoost ( ) 8

9 veel ouders kunnen bereiken. De opvoedadviseurs zijn bereikbaar voor alle ouders met kleine of grote vragen over de opvoeding van hun kinderen van 0 tot 18 jaar. Zij geven ouders een steuntje in de rug, zoeken samen een antwoord of oplossing. De opvoedondersteuning is kortdurend en de opvoedadviseur werkt met de methode Triple-P (Positief opvoeden). De opvoedondersteuning vindt op veel verschillende manieren plaats: Telefoongesprek; Huisbezoek; Spreekuur; Themabijeenkomst; Cursus. Er zijn veel soorten cursussen zoals Rondom de Geboorte, Kind en Media, Goed slaappatroon, Taal en Ontwikkeling, Positief Opvoeden, Praten met je kind, Leren luisteren, Driftbuien, Beter omgaan met pubers, Eten en Zo. Het ondersteuningsaanbod van de opvoedadviseur is laagdrempelig: je kunt zonder verwijzing een afspraak maken, het is gratis, er wordt rekening gehouden met anderstaligen en de opvoedadviseurs zijn te vinden waar ouders ook komen: ze werken wijkgericht en zijn te vinden in de Ouder- en Kind Centra (OKC), de gezondheidscentra, de BuurtHuizen en alle basisscholen in Zuidoost, waar ze spreekuren, cursussen en themabijeenkomsten organiseren. Dat kunnen zij op iedere gewenste locatie doen (zoals zelforganisaties en kerken). Ook komen de opvoedadviseurs op VVE-peuterspeelzalen en kinderopvang. Het samenwerken met gezondheidscentra, en dus huisartsen is positief omdat huisartsen heel laagdrempelig en geloofwaardig zijn voor veel ouders die naar de opvoedadviseur verwezen worden. De opvoedadviseurs werken samen met andere professionals zoals JGZ-verpleegkundigen, leerkrachten, schoolmaatschappelijk werker, algemene maatschappelijk werkers en jeugdzorgmedewerkers. Resultaten De doorontwikkeling opvoedondersteuning is zeer positief verlopen. Overwegingen De interne respondenten spreken zonder uitzondering positief over deze samenwerking met Swazoom. Een aantal van hen hebben het aanbod van Swazoom zien verbeteren. Daartoe heeft het stadsdeel zelf ook veel aandacht gehad. Het aanbod opvoedondersteuning is kwalitatief en kwantitatief versterkt. Vooral de laagdrempeligheid en de zichtbaarheid op diverse vindplaatsen spreekt aan. Er worden steeds meer ouders bereikt. De respondenten vinden dit een van de belangrijkste resultaten van ODE. Bij het vormgeven van de transformatie van de jeugdzorg zullen de opvoedadviseurs een cruciale rol spelen in het werk van de teams van ouder- en kindadviseurs en hun preventieve inzet. De opvoedadviseurs hebben al ervaring in wijkgerichtwerken: ze zijn al actief in wijkvoorzieningen. 3. Opvoedwinkel Doel Activiteiten Tijdpad Een toegankelijke, herkenbare en aantrekkelijke locatie met opvoedinformatie voor ouders. Een fysiek inlooppunt met een positieve uitstraling. Oriëntatie bij OKC-partners, andere stadsdelen en andere steden Maken van ontwerp Invoegen in project locaties OKC Plan: 1e helft 2010 Uitvoering: 2011 Bevindingen Elk stadsdeel moest volgens de stedelijke richtlijnen beschikken over minimaal één fysiek inlooppunt (ook wel loket of balie genoemd). Hier zou informatie en advies beschikbaar moeten zijn voor ouders 9

10 op het terrein van opvoeden, zowel schriftelijke informatie zoals folders, als persoonlijke advisering door zogeheten baliemedewerkers. Uit ervaringen in andere gemeenten was gebleken dat een fysiek inlooppunt vooral een goed bereik is als: Het herkenbaar is qua locatie (bijvoorbeeld in een winkelcentrum, in het zicht, in de loop); Het een positieve uitstraling heeft (mooie, open entree zonder associaties met ziekte of problemen); Het grote delen van de week open is. Stadsdeel Amsterdam Zuidoost wilde het fysieke inlooppunt realiseren in de vorm van één opvoedwinkel in het winkelhart: Amsterdamse Poort, een winkelcentrum met een zeer groot bereik. Een mooie combinatie zou zijn om er ook een speelotheek in te vestigen. De opvoedwinkel was gesitueerd in het OKC-plus, een robuuste OKC waar veel andere OKC-producten geleverd zouden worden en OKC-medewerkers hun werkplek zouden hebben. Dit project was rechtstreeks gekoppeld aan de planvorming van het OKC-plus. Doordat de OKC-plusontwikkeling geen doorgang kon vinden (zie 1 e speerpunt), is ook het opvoedsteunpunt naar de achtergrond geraakt. Bovendien werd steeds meer getwijfeld aan de meerwaarde van een opvoedwinkel. In de eerste plaats bleek de sterke ontwikkeling rond de opvoedondersteuning in Zuidoost (zie speerpunt 2) met opvoedadviseurs op veel vindplaatsen effectief te werken. Daarnaast kon er door campagnes, een OKC-website en landelijke opvoedwebsites voorzien worden in opvoedadvisering. Tenslotte is de Opvoedpoli een rol gaan spelen in laagdrempelige opvoedondersteuning. Dit alles bij elkaar maakte een algemeen opvoedsteunpunt niet meer urgent. Resultaten Het centrale opvoedsteunpunt is niet gerealiseerd en zal er ook niet komen door de wijziging in de huisvestingsplannen en het vervallen van de urgentie door de goede werking van andere vormen van opvoedadvisering. Overwegingen Op de achtergrond speelden ook nieuwe twijfels (mede op grond van ervaringen elders in Nederland) of een opvoedwinkel wel voldoende bezoekende ouders zou trekken. 4. Jongerenservicepunt (JSP) / Checkpoint Zuidoost Doel Activiteiten Tijdpad Een toegankelijke, aantrekkelijke locatie met opgroei-informatie voor jongeren. Onderzoeken informatie behoeften jongeren in ZO; Oriëntatie andere steden en stadsdelen; Maken van een ontwerp Koppelen aan jongerenwebsite Invoegen in project locaties OKC Uitvoering: zo mogelijk 2e helft 2010 (Afhankelijk van gewenste locatie) Bevindingen De vorming van het JSP komt voort uit de wettelijke taak om jongeren tot en met 23 jaar van informatie en advies te voorzien. Deze wettelijke taak is vastgelegd in de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en de uitvoering van de CJG s/okc s. Het JSP was samen met de bestaande website BIJLMERenZO daar een antwoord op. Stadsdeel Zuidoost heeft de doelgroep van het JSP uitgebreid tot en met 27 jaar vanwege de Wet op de werk- en leerplicht (Wet WIJ), die jongeren tot en met 27 jaar verplicht te werken óf naar school te gaan. De vorming van een Jongerenservicepunt (JSP) is begin 2010 gestart met een haalbaarheidsonderzoek. Na enkele weken kreeg het extra urgentie door opname als één van de 22 inspanningen van de aanpak Intensivering Jeugd Zuidoost ( ). Het zou nog in

11 gerealiseerd moeten worden. Het speerpunt is voor het eerst uitgewerkt in de vorm van een DBbestuursopdracht (september 2010). Een jaar later werd bij de evaluatie van de Aanpak Intensivering Jeugd vastgesteld: Er is weinig vooruitgang geboekt met de ontwikkeling van het JSP als gevolg van: Interne discussie binnen het stadsdeel over het inhoudelijk concept van de voorziening; Het gebrek aan een geschikte ruimte in de buurt van Amsterdamse Poort; Een zwakke projectaansturing. Een nieuwe ambtelijke projectgroep JSP heeft de bestuursopdracht uitgewerkt en in een uitgebreide voorbereidingsfase zijn de JSP-plannen herijkt. Er zijn zoveel mogelijk stakeholders en toekomstig partners betrokken die zonder uitzondering zeer positief waren over de vernieuwende plannen van stadsdeel Zuidoost met betrekking tot het JSP. Stadsdeel Zuidoost heeft bij het ontwerpen van haar JSP de behoefte van jongeren en de stadsdeelambities vooropgesteld. Stadsdeel Zuidoost heeft daarbij t.o.v. de andere stadsdelen op twee manieren andere keuzes maakt. Ten eerste de doelgroep: voor de grote groep jongeren die positief bezig is informatie en lichte ondersteuning geven rond de thema s opleiding, werk, geld en gezondheid (dus in eerste instantie niet specifiek op jongeren met problemen of een achterstand. Ten tweede de werkwijze: het JSP in Zuidoost heeft géén fysiek loket; geen statische locatie met vaste sluit- en openingstijden. Deze traditionele wijze van dienstverlening past niet bij deze moderne (digitale) wereld waarin jongeren, zonder de beperking van tijd en plaats, informatie willen zoeken en vragen. Het JSP werd ingericht als online community met vier functies: 1. Het bieden van informatie en advies (fysiek en digitaal; 2. Activiteiten en (kortdurende) praktische ondersteuning; 3. Verwijzen; 4. Signaleren. Door in te spelen op de vragen die jongeren in deze leeftijdsfase hebben rond de thema s opleiding, werk, geld en gezondheid, wilde het JSP via een online community de jongeren stimuleren en verleiden het beste uit zichzelf te halen. Daarbij gaat het JSP uit van het eigen initiatief van jongeren en luidt de boodschap: als jij wilt werken aan je toekomst, dan werkt het JSP met je mee. In overleg met jongeren is in juni 2011 besloten de naam JSP vervangen door Checkpoint Zuidoost. In juli werd Checkpoint Zuidoost gelanceerd. Met een website die gekoppeld is aan social media werd nieuws en informatie verspreid en onderling gedeeld. Via de Facebookpagina vond interactie plaats. Op basis van signalen uit deze online community zouden offline bijeenkomsten, zoals trainingen, seminars en 1 op 1 coaching georganiseerd worden met medewerking van partners als bedrijven, ondernemers, rolmodellen, onderwijsinstellingen en maatschappelijke organisaties. Veel voorbereidende activiteiten vonden plaats: Marketing- en communicatieactiviteiten; Checkpoint Zuidoost promotie tijdens stadsdeelevenementen; Online radioprogramma via Getmixed Radio; Samenwerking met partnerorganisaties; Plaatsen van content op de website, Facebook en Twitter; Twee offline evenementen (totaal 140 bezoekers). In maart 2012 werd al vastgesteld dat er veel werk verzet was met resultaten. Zowel jongeren als het bedrijfsleven waren enthousiast over Checkpoint Zuidoost. Maar de gekozen organisatievorm beviel niet. In september 2012 heeft er een uitgebreidere evaluatie plaatsgevonden. Uit deze evaluatie is gebleken dat een aantal knelpunten de werkwijze van Checkpoint Zuidoost heeft belemmerd: 11

12 Er is gebleken dat het beheer van de website door het stadsdeel niet bevorderlijk was voor de uitvoering van Checkpoint Zuidoost. Vanwege gebrek aan capaciteit, met name op het gebied van communicatie werd de potentie van Checkpoint Zuidoost niet volledig benut; Er zat meer specifieke kennis over social media bij externe partijen dan bij het Stadsdeel. Besloten is tot uitbesteding van de Checkpoint-organisatie aan een meer daarvoor toegerust extern bedrijf (Diversion) en daarmee een effectiviteit- en efficiëntieslag te maken. Na drie maanden bleek dat de uitvoering van Checkpoint Zuidoost nog steeds niet liep zoals gewenst. Inmiddels (begin 2013) is het stadsdeel voornemens de doelstellingen en de aanpak van Checkpoint te wijzigen. De focus zal komen te liggen op de offline activiteiten (onder meer werken met jongerenambassadeurs en organiseren van bijeenkomsten over door jongeren zelf gekozen thema s) en de online activiteiten worden hieraan ondersteunend. Het nieuwste plan wordt in juni 2013 in de commissie MO besproken. Resultaten De totstandkoming van Checkpoint Zuidoost heeft bijzonder veel inspanningen gekost sinds begin De resultaten zijn vooralsnog mager: een paar off-linebijeenkomsten om jongeren te stimuleren. Het is sinds 2010 een enorm zoeken en uitproberen om een aanpak te ontwikkelen die aansluit bij een grote groep jongeren in Zuidoost en die concrete resultaten op kan leveren. Er ligt een nieuw plan. Overwegingen Checkpoint heeft een vrij lange ontstaansgeschiedenis. Er zijn diverse (externe) projectleiders geweest en dat heeft discontinuïteit gegeven. Er werd bovendien fors getwijfeld of gekozen moest worden voor een herkenbare fysieke plek (en op welke locatie dan) of een digitaal concept. Uiteindelijk is voor het laatste gekozen en de interne respondenten staan achter deze keuze omdat de aansluiting bij de belevingswereld van jongeren essentieel is. Desondanks is die aansluiting nog niet gevondenen wordt er met het nieuwste plan een nieuwe poging gedaan. Door te kiezen voor een digitaal model rees de vraag wat de positie van Checkpoint was ten opzichte van de jongerenwebsite BIJLMERenZO. Hier is een aparte notitie over geschreven. Checkpoint zou een aanvulling moeten zijn op BIJLMERenZO. BIJLMERenZo Checkpoint Zuidoost Doelgroep VMBO-scholieren 12 t/m 16 jaar Kansrijke jongvolwassenen (jonge middenklasse) Doel Zeer breed informeren van jongeren, vooral op gebied van vrijetijd en verwijzing naar advies en hulp Vergroten van de kansen op een succesvolle loopbaan van jongeren in Zuidoost en hen inspireren en verleiden het beste uit zichzelf te halen. Faciliteren van ontmoetingen. Informatiethema s Alle mogelijke levensgebieden Onderwijs, werk, gezondheid en inkomen Digitaal Alleen online Online én offline-activiteiten Participanten Jongerenredactieraad (een vorm van jeugdparticipatie) Bedrijfsleven, onderwijs, gemeentelijke diensten, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Er heeft de eerste jaren geen strakke sturing op het project gezeten. Juist bij het implementeren van een nieuw, innovatief concept is monitoring in samenwerking met externe (onderzoeks)partners zeer gewenst om al werkenderweg bijstellingen te kunnen realiseren. Na de convergentie was het ondanks het positief ontvangen nieuwe concept (juli 2011) lange tijd onduidelijk in welke afdeling het JSP/Checkpoint gepositioneerd zou moeten worden, bij 12

13 Talentontwikkeling of Wonen, Zorg en Samenleven (WZS) 4. Die onzekerheid heeft de aansturing geen goed gedaan. Uiteindelijk is voor WZS gekozen. Enkele interne respondenten vinden dat zowel Checkpoint als BIJLMERenZO te weinig gebruikt maakt van kennis over jongeren die er binnen het stadsdeel is, bijvoorbeeld op het terrein van onderwijs, jeugd en veiligheid en opgroeiondersteuning. 5. Telefonische en digitale opvoedadvies Doel Activiteiten Tijdpad Een hoogwaardige informatie- en adviesdienst, voor opvoeders, te raadplegen op alle dagen van de week Oriëntatie op de ontwikkeling van dit product kan alleen maar in samenwerking met andere stadsdelen. Zuidoost zal hier in bestuurlijke overleggen voor pleiten Bevindingen De insteek van dit speerpunt was als volgt. Ouders hebben verschillende behoeften wat betreft de manier waarop ze informatie of advies vragen. Naast vraagbakens als familieleden, leerkrachten, huisarts, opvoedadviseurs en opvoedwebsites, zijn er ook ouders met een voorkeur voor het bellen of mailen als ze een opvoedvraag hebben. Ze verwachten dan direct antwoord (geen wachttijden en geen bandje verwijzend naar beperkte openingstijden van de lijn en liever géén doorverwijzing) en een deskundig en helder advies. Een telefonische en digitale advieslijn kunnen alleen georganiseerd worden over een groot verzorgingsgebied voor de inzet van hooggekwalificeerd en snel toegankelijke pedagogisch adviseurs (zowel telefonisch als digitaal). Stadsdeel Zuidoost heeft dit idee nader bekeken en heeft vooralsnog besloten om de telefonische opvoedadvisering direct te koppelen aan de opvoedadviseurs (van Swazoom). Deze opvoedadviseurs zijn mobiel goed bereikbaar en kunnen snel: Telefonisch advies geven; Een vervolgafspraak maken (indien nodig, eventueel met de opvoedadviseur uit de eigen wijk); Doorverwijzen naar passende ondersteuning (indien nodig). De opvoedadviseur is op de hoogte van de lokale sociale kaart. Het aanbod en de telefoonnummers worden via websites en folders bekend gemaakt. De verwerking van opvoedvragen per is vanaf 2011 in handen gelegd van de OKC-manager. Via de OKC-website van Zuidoost 5 kan een opvoeder een vraag stellen via een digitaal formulier. De OKC-manager beantwoordt de vraag zelf of speelt de vraag door naar een geschikte professional. Er hebben nog maar drie opvoeders van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Resultaten Het stadsdeel heeft een eigen, logische invulling gegeven aan dit speerpunt. Er is ingezet op de mogelijkheden die de opvoedadviseurs bieden in de wijk en op vindplaatsen. Dat past ook goed bij de Amsterdamse visie Om Het Kind. Overwegingen Zowel landelijk als in Amsterdam groeit voorkeur om opvoedadvisering dichter bij de opvoeders te brengen door een herkenbaar, wijkgericht en persoonlijk aanbod op vindplaatsen, plaatsen waar opvoeders komen zoals scholen, peuterspeelzalen en zelforganisaties) Deze onduidelijkheid was ook van toepassing bij de jongerenwebsite BIJLMERenZO. Deze is na de voormalige afdeling Zorg en Welzijn eerst overgeheveld naar Talentontwikkeling en later weer naar WZS. Er ontstond hier discontinuïteit door wisselend projectleiderschap met zeer beperkte overdracht

14 De verwerking van digitale vragen door de OKC-manager lijkt niet zo voor de hand liggend. Ook deze vragen horen thuis bij de opvoedadviseurs. 6. Vervolg Triple P Doel Activiteiten Tijdpad Kwaliteit van opvoedingsondersteuning door professionals in het pedagogische voorveld Laten coördineren Laten trainen Intervisie laten organiseren Bevindingen Het Australische programma Triple P is een integrale aanpak met vijf opeenvolgende niveaus van interventie die ouders advies en steun op maat biedt. Triple P geeft antwoord op algemene opvoedvragen tot hulp voor ouders van kinderen met ernstige gedragsproblemen. Naast het kernprogramma met de vijf niveaus zijn er in de loop der jaren extra modules ontwikkeld voor specifieke doelgroepen. Triple P is een evidence based programma voor opvoedondersteuning dat in heel Amsterdam is ingevoerd sinds Het programma is geschikt voor een breed publiek, hoewel het hier en daar kan winnen aan diversiteitsgevoeligheid 6. Uit onderzoek vanuit de Kenniswerkplaats Tienplus ( ) is gebleken dat er sprake is van evenredigheid in het bereik van Triple P onder de verschillende bevolkingsgroepen. Uit registraties van SO&T 7 in 2012 blijkt dat het bereik van Triple P interventies onder migrantenouders in de meeste stadsdelen (waaronder Zuidoost) relatief hoger is onder Turkse, Marokkaanse en niet-westerse allochtone ouders dan ouders met andere achtergronden. Omdat uit veel onderzoek blijkt dat migrantenouders relatief meer te kampen hebben met opvoedonzekerheid en opvoedvragen, was er ook een relatief groter bereik onder migrantenouders te verwachten. In ieder geval komt Triple P positief uit het onderzoek van de Kenniswerkplaats naar voren: zowel migrantenouders zelf als professionals ervaren dat ouders daadwerkelijk geholpen worden bij hun concrete vragen. Het bereik van Triple P is in de loop der jaren aanzienlijk gestegen, zo blijkt uit rapportage van SO&T 8. Ook in de eerste helft van 2012 is het gebruik blijven stijgen: ruim 26% bij de Triple P-interventies. Zuidoost bleek het enige stadsdeel waar het aantal uitgevoerde interventies gestegen is. In Zuidoost is volgens de analyse van SO&T een inhaalslag gemaakt, deels doordat er in 2011 een aantal vacatures waren en beroepskrachten pas later getraind zijn in Triple P dan in andere stadsdelen. Met de groepsbijeenkomsten werden in Zuidoost in de eerste helft van 2012 voor het eerst ouders bereikt: 323. Het totaal aantal met Triple P bereikte ouders steeg van 403 naar 820 (een ruime verdubbeling. Hiermee worden de stedelijke streefwaarden nog niet bereikt (in geen enkel stadsdeel overigens met uitzondering van West en Nieuw-West. Ruim tweederde van de Triple P-interventies zijn gericht op Aantal uitgevoerde interventies Triple P programma Zuidoost 1 e helft e helft Verschil Niveau Niveau Niveau 4 individueel Niveau 4 groep Niveau Totaal Zie M. Distelbrink e.a.; Triple P Divers, Ervaringen met een opvoedprogramma in veelkleurig Amsterdam, Kenniswerkplaats Tienplus, maart Analyse Halfjaarcijfers Triple P Amsterdam (SO&T, november 2012) 8 Analyse Halfjaarcijfers Triple P Amsterdam (SO&T, november 2012) 14

15 kinderen van 0-4 jaar. Vergeleken met andere stadsdelen bereikt Zuidoost relatief iets meer ouders van tieners. Het aanbod Triple P wordt steeds uitgebreider ook in Zuidoost, bijvoorbeeld Triple Teens waarbij het programma voor positief opvoeden zich toespitst op pubers en vanaf 2013 is er ook een nieuwe Triple P Family Transitions beschikbaar. Deze Triple P module is gericht op ouders in een (echt)scheidingssituatie. Het is een groepsgerichte interventie op niveau 5. De interventie is gericht op het verbeteren van vaardigheden van ouders om met problemen en stress om te gaan en op het verbeteren van het gedrag van het kind. Doel is het voorkomen van ongewenste uitkomsten bij kinderen als gevolg van een echtscheiding. Er is een implementatiegroep van Zuidoost en Diemen om de organisatie en de inzet voor Triple P op de kaart te houden en te simuleren. Sinds het vertrek van een Triple P-coördinator van SO&T lijkt de aanjaging van en onderlinge afstemming tussen Triple P-aanbieders ( Swazoom, GGD, SAG, Spirit, ABC, MEE, MOC en Altra) wat minder in de twee bijeenkomsten per jaar. Van belang is vooral het aantal getrainde mensen om het aantal interventies op peil te houden. De aansturing van Triple P ligt op stedelijk niveau. Resultaten Er is conform dit speerpunt goed geïnvesteerd in Zuidoost op het aanbod opvoedondersteuning door Triple P. Het bereik is in de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen. Triple P sluit ook goed aan bij migrantenouders. Het aanbod van Triple P wordt doorontwikkeld; er komen differentiaties bij. De registratie van Triple P is sterk verbeterd. Overwegingen Het is de vraag op welke wijze de positieve focus op Triple en de resultaten van Triple P in Zuidoost verder uitgebreid kunnen worden tot de stedelijke streefwaarden. Hoe kan coördinatie op stadsdeelniveau het beste plaatsvinden? Bij de verdere borging van Triple P, blijft het van belang verbinding aan te gaan met de actuele ontwikkelingen (aanbeveling van SO&T). 7. Eigen kracht en civil society Doel Activiteiten Tijdpad Kwaliteit van de opvoeding door de kracht van ouders zelf en de sociale omgeving Aantal ouders groepsbijeenkom-sten Triple P Zuidoost 1 e helft e helft 2012 Oriënteren op interventies /maatregelen met ouders, met buurten, met zelforganisaties Verschil Besprekingen niveau Lezingen niveau Workshops niveau Totaal e helft 2010 Bevindingen Naast een goed en professioneel aanbod opvoed- en opgroeiondersteuning is er ook een rol voor ouders zelf en de sociale, informele omgeving van de gezinnen. Maatregelen of activiteiten met een sterke betrokkenheid van de gezinnen en hun directe sociale omgeving zelf kunnen het opvoedingsklimaat sterk bevorderen. De wens bestond meer gebruik te maken van informele netwerken en vrijwilligers om zo gezinnen te ondersteunen en problemen te voorkomen of tijdig te signaleren. Omdat de pedagogische civil society een relatief nieuw thema is in stadsdeel Zuidoost, zou er via dit speerpunt vanuit het ODE-programma eerst een verkenning plaats vinden. Aandacht voor dit thema was er sinds 2009 expliciet in de activiteiten van de Amsterdamse Kenniswerkplaats Tienplus. In deze kenniswerkplaats werkten onderzoekers, praktijk en beleid aan 15

16 een betere ondersteuning voor migrantenouders met tieners. Dat gebeurde in drie stadsdelen: Zuidoost, Noord en Nieuw-West. In Zuidoost lag de onderzoeksaandacht vooral op: Vaderschap en vaderschapsprojecten 9 (vanwege het hoge aantal gezinnen waarin een vader ontbreekt in dit stadsdeel); Verbinding tussen zelforganisaties (onder andere Ghanese) en reguliere opvoedondersteuners (deelproject Verbinding en governance). De resultaten van de Kenniswerkplaats Tienplus zijn in diverse rapporten gepubliceerd 10. In 2011 hebben er daarnaast binnen het stadsdeel door enkele ODE-medewerkers en externe partners oriënterende activiteiten plaatsgevonden, waaronder een meetings over de pedagogische civil society en een oriënterend onderzoek 11. Deze activiteiten hebben wel tot inzichten geleid, maar niet tot verwerking ervan in concreet nieuw beleid of een nieuwe aanpak. Andere activiteiten van zelforganisaties zijn: Vice Versa heeft contactpersonen die getraind waren om Ghanese bewoners te steunen. Hebben daarnaast tweewekelijks een radio-uitzending Obaatan Pa (Positief Ouderschap) over opvoeden. Deze activiteiten zijn tot en met 2012 gesubsidieerd door het stadsdeel vanuit Wmo en OKC. In Op eigen kracht gaat Vice Versa in 2013 gesprekken organiseren voor ouders over het opvoeden van kinderen met een beperking; Don Bosco zet zich samen met een groep vrijwilligers in voor jongeren, kinderen en ouders met een migrantenachtergrond, in het bijzonder van Afrikaanse afkomst. Het werd tot en met 2012 gesubsidieerd. Subsidiëring is gestopt in 2013 in verband met de dubbeling met bestaand aanbod; Samen Wonen - Samen Leven: doen cursussen en geven ondersteuning aan bewoners door middel van intermediairen (vrijwilligers). Subsidiering niet uit het OKC-budget; Samen Vooruit (SAVO): Savo helpt verborgen leed binnen Hindoestaanse gezinnen bespreekbaar te maken en te bestrijden, het bewustzijn van thema s als opvoeding, huiselijk geweld en verliesverwerking te vergroten en handvatten te bieden aan hulpzoekenden, maatschappelijke organisaties en zelforganisatie. Subsidiering niet uit het OKC-budget. Verder zijn er vanuit professionele organisaties projecten of activiteiten georganiseerd met als doel het ondersteunen van opvoeders met medewerking van opvoeders. Deze projecten waren: Stichting Mama: is een initiatief van PuntP/Jellinek werkt met vrijwilligers/contactpersonen die bewoners advies en informatie geven over psychosociale problemen bij kinderen en over alcoholen drugsgebruik. Ze krijgen een subsidie uit het OKC-budget om in samenwerking met het OKC zes expertmeetings voor de vrijwilligers rondom opvoedondersteuning, psychische klachten en middelen gebruik te organiseren; Het Geboortecollectief organiseert met minimale bijdrage van het stadsdeel sinds eind 2012, Het Geboortecafé, een soort Mamacafé waarbij lactatiekundige aanwezig is en soms een opvoedadviseur of andere deskundigen die informatie geven over de opvoeding en gezondheid van het jonge kind; Stichting Profor is geen zelforganisatie maar werkt professioneel met zowel inwoners (vrijwillige familycoaches die bewoners ondersteunen bij gezinsproblemen) als met zelforganisaties; 9 Vitamine V, Metapower, Domestic Harmony, Di Tata ku tata. Zo zijn er in 2011 en 2012 bijeenkomsten geweest over vaderschap en de rol van de vader bij het opvoeden. Ook zijn er twee films gemaakt over de rol van vaders, met ook ondertiteling in het Engels en Spaans. 10 T. Pels, e.a.; Een vader is meer dan 100 meesters, Versterken van vaderschap in Amsterdam (Kenniswerkplaats Tienplus, 2012); E. Ponzoni; Opvoeden in diversiteit, Verbinding tussen formele en informele ondersteuning van opvoeders in Amsterdam(Kenniswerkplaats Tienplus, 2012) 11 Zie: M. Carrilho, Veel meer dan de som der delen, Uitvoeringsplan OKC en Civil Society (juli 2012) 16

17 Spirit werkt wijkgericht en heeft in de wijk een aantal professionals die preventief te werk gaan en samenwerken met de verschillende lokale zelforganisaties. Door te signaleren en in te grijpen waar nodig proberen zij gezamenlijk te voorkomen dat jongeren ontsporen; De Opvoedpoli legt contact met plaatsen waar veel ouders en kinderen komen, zoals kerkgenootschappen, zelforganisaties en specifieke doelgroepen (bijvoorbeeld de Ghanese gemeenschap). Zelforganisaties maken hun activiteiten mogelijk door een mix van zelfwerkzaamheid, fondsen en subsidies. Dat betekent voor zelforganisaties steeds de eindjes aan elkaar knopen. Ze staan dicht bij hun achterban, hebben veelal dezelfde culturele achtergrond en taal, kunnen goed een brug slaan naar professionele organisaties. Voorlichting over opvoeden en opgroeien kunnen ze faciliteren of zelf geven. Werving voor activiteiten door mensen met dezelfde culturele achtergrond en taal is zoveel gemakkelijker. De opkomst is niet altijd voorspelbaar, wil nog wel eens wisselen. Een laagdrempeligheid en persoonlijke benadering is zeer essentieel voor veel migrantengroepen in Zuidoost. Zelforganisaties kunnen ook goed de problematiek signaleren en een brug slaan met professionals (die ze kennen). Zelforganisaties gaan erg uit van de eigen kracht van mensen, nemen niet over. Het valt op dat de zelforganisaties met veel betrokkenheid spreken over hun werk en de omgang met de achterban. Ze bruisen van ideeën en plannen, ook om nieuwe problematieken aan te pakken, zoals jongeren uit de jeugdcriminaliteit halen, tienermoeders empowerend begeleiden, coachen van vaders bij vaderrol, coachen van jongeren met licht verstandelijke beperking of een fysieke beperking, maatjesproject voor eenzame kinderen. Lastig is het in de samenwerking met zelforganisaties dat er nauwelijks registraties zijn over aantallen en effecten. Daar gaat de aandacht van de vrijwilligers in eerste instantie ook niet naar uit. De zelforganisaties willen graag samenwerken met professionele instanties en het stadsdeel. Ze willen beslist niet op een eiland opereren. Ze geven aan dat de samenwerking met het stadsdeel en andere (zelf)organisaties niet gestructureerd is, en vooral ad hoc plaatsvindt. Op algemene bijeenkomsten in het stadsdeel zijn de zelforganisaties zoveel mogelijk present. De professionele instellingen zien al langere tijd goede mogelijkheden in betere samenwerking met de zelforganisaties. In samenwerking met het stadsdeel zijn daartoe af en toe ook bijeenkomsten belegd. Ook zijn er bijeenkomsten waarbij de uitwisseling tussen ouders heel belangrijk is: Centering Pregnancy van de verloskundigenpraktijk Vida. Na de intake krijgen vrouwen hier groepsconsulten tot de 36 ste week van hun zwangerschap, waarbij vrouwen elkaar leren kennen en ervaringen kunnen delen. Uit onderzoek blijkt dat deze methode veel gezondheidsvoordelen oplevert. Vrouwen krijgen hier gezamenlijk begeleiding en kunnen zo ervaringen met elkaar delen en vragen stellen die voor anderen ook interessant kunnen zijn. Voor de loop van de pilot augustus 2012 tot augustus 2013 subsidieert het stadsdeel dit project. OuderKindLijn (voor ouders met kinderen tot 6 jaar). Deze organisatie is nieuw in 2012 en is voortgekomen uit NPI dat ook het IMH (Infant Mental Health) uitvoert. Een van de behandelingen betreft een ouder-kindgroep. Het kan prettig zijn met andere ouders te praten die dezelfde problemen ervaren, zoals het hebben van een baby of peuter met voedingsproblemen, een prematuur geboren kindje, een meerling of met andere ouders die zich somber of angstig voelen. Een ouder-kindgroep wordt altijd begeleid door twee OuderKindLijn-specialisten (geen subsidie vanuit het stadsdeel). Wat betreft de gebruikmaking van de eigen kracht van gezinnen blijkt dat in de stadsregio Amsterdam in 2011 via BJAA ruim 600 Eigen Kracht conferenties zijn ingezet, waarvan het merendeel voor jongeren en gezinnen. Dat was een verdubbeling ten opzichte van Uit een onderzoek in 2011 naar honderd Amsterdamse Eigen Kracht-conferenties in het kader van multiprobleemgezin- 17

18 nen (MPG) bleken zeer positieve resultaten. Het is niet bekend hoeveel gezinnen uit Zuidoost geholpen zijn met een EKC. Bij een evenredige verdeling over stadsdelen zouden het er circa 60 kunnen zijn. EKC lijkt vooral een zaak vanuit BJAA. Gezien de positieve resultaten is het opvallend dat de inzet van EKC in Zuidoost niet zo duidelijk naar voren komt. Ten slotte zijn er in Zuidoost relatief veel familieleden die te hulp schieten. Er is inzet van grootmoeders en buren die altijd bereid zijn een kind een paar uur of langer op te vangen en voor hen klaar te staan. Ook zijn er veel pleeggezinnen (als geïndiceerde jeugdzorg). Een groot deel daarvan (87%) bestaat in Zuidoost uit familienetwerkpleegzorg. Veel kinderen worden voor langere tijd opgevangen door familieleden die dan de opvang formaliseren en daarbij begeleiding krijgen. Resultaten Zonder meer is er in Zuidoost veel aandacht geweest voor de pedagogische civil society, vooral de onderzoekswerkzaamheden van Kenniswerkplaats Tienplus en de subsidiering van zelforganisaties ten aanzien van opvoeden en opgroeien. De doelstelling oriëntatie is hiermee ruimschoots behaald. Maar deze aandacht is niet onder coördinatie van het ODE-programma gestuurd, gebundeld en doorgezet. Het lijken losse en tijdelijke initiatieven te zijn. De resultaten van activiteiten op dit terrein zijn niet opgenomen in gestructureerd preventief beleid of verbonden met andere beleidsterreinen (vooral Wmo-beleid en het programma Participatie). Overwegingen Stadsdeel Zuidoost leent zich bij uitstek voor het versterken van de (pedagogische) civil society. Er is veel kracht aanwezig bij de vele zelforganisaties en initiatieven die er in Zuidoost zijn. In Zuidoost is veel en gebeurt veel; meer dan 360 activiteiten worden aangeboden door 150 organisaties 12. Opvallend is dat er geen aansluiting gevonden is met het Programma Participatie Zuidoost (eind 2011). Dit programma is gericht op een samenleving met actieve burgers, die oog hebben voor hun omgeving en hun medeburgers: een zogenaamde Civil Society. Het programma bestond uit vier programmalijnen: werk, zorg, jeugd-onderwijs-sport, civil society en veiligheid. De programmalijn jeugd bestaat uit vier speerpunten: ouderbetrokkenheid, leerlingbegeleiding, jeugdparticipatie en sportparticipatie. De pedagogische civil society had hier als speerpunt uitstekend ingepast. Ook in 2012 was er een kans op aansluiting toen de Visie op Zorg, Samenredzaam in Zuidoost (april 2012) in het Stadsdeel werd vastgesteld. In deze visie speelt de civil society ook een centrale rol: belangrijk is het potentieel uit de zogenaamde civil society optimaal te benutten. De eigen kracht van bewoners is steeds het uitgangspunt. Inwoners worden in eerste instantie aangemoedigd en ondersteund bij het zelf zoeken naar oplossingen. Daarnaast kunnen reguliere Instellingen profiteren van de benodigde specifieke kennis over bepaalde doelgroepen die lokale organisaties hebben. In het nieuwe diversiteitbeleid is daarom vastgesteld dat reguliere organisaties en lokale organisaties van vrijwilligers elkaar zullen versterken op activiteiten op het sociaal domein. Daarbinnen passen ook activiteiten op het terrein van opvoeden en opgroeien. Naast de publicaties van de Kenniswerkplaats Tienplus is er nog veel meer kennis aanwezig die zeer bruikbaar is voor het (door)ontwikkelen van de pedagogische civil society 13. Deze publicatie zou voor dit speerpunt zeer bruikbaar geweest kunnen zijn. Deze publicaties sluiten naadloos aan op de kennisbehoefte van Zuidoost. 12 Zie: Project Vinden Verbinden en Versterken, een aanpak van Uitvoeringsorganisatie OSA in Amsterdam Zuidoost (2012) 13 Met name: H. Bellaart en A. Pehlivan; Met één hand kun je niet klappen! Migrantenorganisaties en jeugdvoorzieningen werken samen aan toegankelijke hulp voor migrantengezinnen (Forum, 2011) en M. van der Klein e.a. Pedagogische civil society voor beginners; Hoe professionals en vrijwilligers goed kunnen samenwerken rond jeugd en gezin (Verwey-Jonker Instituut, 2012) 18

19 In Zuidoost kan mogelijk nog meer gebruik gemaakt worden van Eigen Kracht Conferenties. De overweging is of dat ook goed te realiseren zou zijn via ZBO s, ZAT s, OKC s of wijkteams. 8. Coördinatie I&A Doel Activiteiten Tijdpad Een samenhangend en passend geheel van I&A activiteiten waardoor alle jeugdigen en ouders goed geïnformeerd kunnen zijn ten aanzien van het thema opvoeden en opgroeien. In kaart brengen van alle huidige I&A-producten (wie doet wat waar en hoe?) Maken van samenhangend uitvoeringsplan (welke I&A-producten zijn nuttig en noodzakelijk?) Coördinatie structureel beleggen bij een OKC-partner (aanstellen coördinator=okc-product 36) 2 e helft 2010 Bevindingen Doel van dit speerpunt was het realiseren van voldoende, herkenbare en goede I&A-producten: een samenhangend pakket, waarbij op twee manieren aan inzicht gewerkt zou worden: Inzicht bij jeugdigen en ouders over opvoedthema s en het ondersteuningsaanbod JGZ en O&O; Inzicht voor stadsdeel en OKC-partners in huidig aanbod I&A in geheel Zuidoost. De coördinatie voor Informatie en Advies van het OKC zou in handen van één functionaris van het OKC (van één van de OKC-partners) moeten komen. Deze functionaris (coördinator opvoedondersteuning) zou behalve de I&A ook het kortdurende ondersteuningsaanbod in het stadsdeel gaan coördineren. Dit speerpunt is niet gerealiseerd doordat het steeds minder prioriteit gekregen heeft. De outreachende activiteiten van de opvoedadviseurs kregen alle voorrang. De OKCproducten Informatie & Advies zijn verspreid over de OKC-partners en enige afstemming daartussen vond plaats via de inzet van de OKC-manager, overleggen in het OKC-Managementteam en de OKC- Raad. De OKC-manager heeft gewerkt aan een eenduidige uitstraling en profilering van OKCactiviteiten in de communicatie richting ouders en jeugdigen (waaronder de organisatie van de Week van de Opvoeding). Dit bleek niet altijd eenvoudig, omdat OKC-partners hechtten aan ruimte voor zelfstandige profilering van de eigen organisatie. In 2011 is een nieuwe OKC- folder opgesteld in samenwerking met de communicatieafdeling van het stadsdeel. De folder is breed verspreid door de OKC-partners. Communicatie over het OKC werd in de loop der jaren ook stedelijk gestuurd. In 2011 is stedelijk gestart met stadsbrede externe communicatie. Er waren onder meer reclamespots op AT5 en een grote actie tijdens de intocht van Sinterklaas. In dat jaar steeg de naamsbekendheid van het OKC met 15% en verdubbelde het websitebezoek. Resultaten Dit speerpunt heeft in vergelijking met andere speerpunten geringe prioriteit gekregen. Er waren geen inventarisaties, uitvoeringsplan of aanstelling van een I&A-coördinator. De OKC-manager heeft enige afstemming bewerkstelligd. OKC-communicatie werd meer een zaak van het stedelijk niveau. Overwegingen In de nieuwe Om Het Kind-zorgstructuur blijft het belangrijk dat informatie en advies inzake opvoeden en opgroeien goed aansluit bij de behoeften van ouders en jeugdigen in de wijk. Nadruk ligt dan op de persoonlijke zichtbaarheid van generalistische professionals op vindplaatsen. Daarnaast blijven er andere communicatiemethoden nodig, zoals een website, folders en een herkenbaar imago (van professionals en hun organisatie). 19

20 9. Onderzoek kortdurende ondersteuning Doel Activiteiten Tijdpad Helderheid over huidige en gewenste aanbod kortdurende ondersteuning in Zuidoost t.b.v. Meer inzicht van aanbod bij verwijzers Versterking van het aanbod als geheel Onderzoek In samenwerking met project risicojongeren 16+ In samenwerking met het project Kenniswerkplaats Diversiteit Tienplus 1 e kwartaal van 2010 Bevindingen Er was in 2010 vanuit het stadsdeel behoefte aan een kortdurend, praktisch onderzoek naar het huidige aanbod kortdurende ondersteuning in Zuidoost (niet-geïndiceerde hulp). Vragen waren: Wat is de doelgroep en wat zijn de doelen? Welk aanbod kortdurende ondersteuning is beschikbaar voor ouders en jeugdigen in Zuidoost? Wie zijn de aanbieders en hoe is de financiering? Wat zijn de resultaten (aantal bereikte cliënten, cliënttevredenheid)? Wat zijn sterke kanten van het aanbod als geheel? Wat zijn knelpunten? Hoe kan het aanbod kortdurende ondersteuning als geheel verbeterd worden in Zuidoost? Dit onderzoek was een integraal onderdeel van het Plan Intensivering jeugd 14. Het is in 2010 ondergebracht bij het toenmalige stafbureau. Er is in de 2 e helft van 2010 vertraging opgetreden in het uitzetten van de opdracht. Reden was dat de aansturing vanuit het stadsdeel zwak was 15. Nadat er een kort verkennend onderzoek geweest is door een extern bureau heeft de opdracht voor een uitgebreid onderzoek uiteindelijk niet plaatsgevonden. De onderzoeksvraag is in een periode van een jaar gewijzigd van aanbod naar vraag: hoe groot is de jeugdproblematiek in Zuidoost? En welke problemen (op het gebied van gezondheid, gedrag, opvoeding) hebben jongeren? Interne besprekingen over een onderzoeksopdracht aan interne partners (Dienst O&S en GGD) medio 2011 hebben uiteindelijk niet geleid tot een onderzoek. Een overzicht van vraag en het totale aanbod kortdurende ondersteuning wordt door diverse respondenten nog steeds gewenst. Er is vanuit het ODE-programma in 2011een start gemaakt met inventarisatie van de behoefte aan opgroeiondersteuning bij leerlingen in het voortgezet onderwijs. Deze inventarisatie is niet afgerond vanwege personele discontinuïteit en personele ondercapaciteit. Er zijn verder initiatieven geweest vanuit het OKC-management om een sociale kaart te maken voor gebruik door verwijzers. Maar dit geeft geen inzicht over witte vlekken in het aanbod en overlappingen. Nog steeds bestaat de indruk dat het aanbod kortdurende ondersteuning voor jongeren vanaf 12 jaar gering is. Deze indruk kan niet onderbouwd worden. Resultaten Er is geen helderheid over huidige en gewenste aanbod kortdurende ondersteuning in Zuidoost ontstaan. Er is geen onderzoek tot stand gekomen, ondanks pogingen daartoe. En dat heeft ook de uitvoering van de speerpunten 10 en 11 (zie hierna) belemmerd. Overwegingen Een overzicht van het totale aanbod kortdurende ondersteuning wordt door diverse respondenten nog steeds gewenst. Er zijn wel sociale kaarten gemaakt voor gebruik door verwijzers. Maar dat kwam voor uit een operationele behoefte aan weten wat er allemaal is. De 14 Onderdeel 3.4 van de basis en algemene acties 15 Zie evaluatie Plan Intensivering Jeugd (maart 2011) 20